مقاله پژوهشی

بررسي اثر سالمندي بر حافظۀ شنواييـكلامي با استفاده از نسخۀ فارسي آزمون دايكوتيك حافظۀ شنواييـكلامي

زهرا شهیدیپور¹، احمد گشانی¹، زهرا جعفری²، شهره جلایی³، الهام خسرویفرد⁴

¹ـ گروه شنواییشناسی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

²ـ گروه علوم پایه توانبخشی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

³ـ گروه آمار زیستی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

⁴ـ گروه شنواییشناسی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، ایران

چکیده

زمینه و هدف: حافظه یکی از جنبههای عملکرد شناختی است که با افزایش سن دچار کاهش و یا اختلال عملکرد میشود. با توجه به تأثیرات متفاوت سالمندی بر انواع مختلف حافظه و همچنین مطالعات بسیار اندک انجام شده با استفاده از روش دایکوتیک در بررسی حافظۀ شنوایی کلامی سالمندان، پژوهش حاضر با هدف بررسی عملکرد این نوع حافظه در سالمندان با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی صورت گرفته است.

روش بررسی: در مطالعۀ مقطعی حاضر، نسخۀ فارسی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی روی 23 فرد سالمند با محدودۀ سنی 80-60 سال و 30 بزرگسال جوان با محدودۀ سنی 30-20 سال با شنوایی هنجار و قرینه در دو گوش، اجرا شد و امتیازهای دو گروه با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت.

یافتهها: میانگین امتیاز آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی در گروه جوانان 36/6 با انحراف معیار 32/0 و در گروه سالمندان 58/4 با انحراف معیار 74/0 بهدست آمد که از نظر آماری معنیدار بود(001/0p=). آزمون همبستگی در گروه سالمندان، بین میانگین امتیاز آزمون و سن، همبستگی منفی نشان داد(36/0-r=). بین گروه افراد سالمند و جوان، در یادآوری کلمات در هر سه جایگاه ابتدایی، میانی و انتهایی تفاوت معنیدار مشاهده شد (بهترتیب 034/0p=، 037/0p= و 041/0p=).

نتیجهگیری: براساس نتايج بهدست آمده، عملکرد حافظۀ شنواییـکلامی دایکوتیک در سالمندان به میزان قابل توجهی کاهش نشان داد و نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی همانند اکثر آزمونهای حافظۀ شنواییـکلامی، اثر سالمندی را نشان داد.

واژگان کلیدی: سالمندی، حافظۀ شنواییـکلامی، دایکوتیک، اثر سریال

(دریافت مقاله: 25/9/91، پذیرش: 1/11/91)

مقدمه

سالمندی عبارت است از زمانی که فرایند زیستی رشد بدون توجه به سن تقویمی کند میشود. اندامها و عملکردهای مختلف بدن به درجات متفاوتی تحت تأثیر اثرات سالمندی قرار میگیرند. یکیاز عملکردهایی که تحت تأثیر افزایش سن قرار میگیرد، عملکرد شناختی است(1). حافظه یکی از اجزای عملکرد شناختی است که به دوام يا پايداري يادگيري، بهصورتي که پس از مدتي قابل فراخواني باشد، اطلاق میشود. حافظه براساس مدتزمان حفظ اطلاعات، به حافظۀ حسی، حافظۀ کوتاهمدت، و حافظۀ بلندمدت و براساس ماهیت مواد به یاد سپردنی نیز به دو نوع حافظۀ کلامی و غیر کلامی تقسیم میشود. حافظۀ شنواییـکلامی (auditory-verbal memory) یکی از انواع حافظه است که به توانایی دریافت تحریکات کلامی، پردازش و ذخیرۀ این تحریکات و در نهایت به یاد آوردن موضوعات شنیده شده اطلاق میشود. این نوع حافظه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا در رشد مهارتهایی چون فراگیری و بهخاطر سپردن واژهها، درک و بهکار بستن دستور زبان، زبان بیانی و زبان نوشتاری دخیل است و اختلال و آسیب آن، هم بهصورت مستقیم و هم از طریق تأثیر بر توانایی درک گفتار، بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی سالمندان اثر میگذارد(2). سلامت عملکردی این حافظه بسیار حائز اهمیت است و شواهدی موجود است که نشان میدهد کاهش حافظۀ شنواییـکلامی بهطور معمول قبل از رویداد دمانس رخ میدهد و دیده شده که وضعیت حافظۀ شنواییـکلامی قویترین معیار برای پیشگویی پیدایش دمانس یا اختلال آلزایمر در افراد مسن است(3). تا کنون در مطالعات زیادی اثرات سالمندی بر حافظه مورد بررسی قرار گرفته و دیده شده است که سالمندی باعث کاهش قابل توجه در عملکرد حافظه میشود. در همین ارتباط Bopp و Verhaeghen (2005) اثر سن را بر هشت آزمون که برای ارزیابی ظرفیت حافظۀ کلامی (verbal Span tasks) استفاده میشود بررسی کردند و دریافتند که تمام این تکالیف با افزایش سن تحت تأثیر قرار میگیرند(4). اثرات سن بر حافظه و یادگیری شنواییـکلامی در مطالعۀ جعفری و همکاران (2010) نیز بررسی شده است. آنها در مطالعۀ خود نشان دادند که سالمندی باعث کاهش امتیازهای این آزمون میشود(5). در حالیکه در مورد اثر سن بر حافظه توافق وجود دارد، اما میزان این کاهش برای انواع مختلف حافظه یکسان نیست. مطالعۀ Luo و Craik (2008) نشان داد که برخی از انواع حافظه نسبت به اثرات سالمندی مقاومترند، اما برخی دیگر بسیار تحت تأثیر فرایند سالمندی طبیعی قرار میگیرند(6). همانطور که انواع متفاوت حافظه به درجات متفاوتی تحت تأثیر سالمندی قرار میگیرند، در یک نوع خاص حافظه نیز بسته به آزمون (تکلیف شناختی) مورد استفاده، این اثرات میتواند متفاوت باشد و همۀ تکالیف شناختی اثر سالمندی را نشان نمیدهند و مشاهدۀ این اثر بهنظر میرسد که محدود به تکالیفی است که تلاش پردازشی بیشتری نیاز دارند و برای شخص چالش برانگیزتر هستند. این وابستگی اثرات سن به نوع تکلیف مورد استفاده در مطالعات تصویربرداری عصبی نیز تأیید شده است. مطالعۀ Grady و Craik (2000) این اثر متفاوت آزمون در سالمندان را بهخوبی نشان داده است. در این مطالعه بیان شده است که، مناطق مغزی فعالشده در سالمندان بسته به نوع آزمون مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد. همچنین دیده شده است که این مناطق فعال شده، در مقایسه با جوانان، ممکن است در سالمندان  متفاوت و حتی محدودتر یا وسیعتر باشد(7). یکی از انواع آزمونهایی که برای بررسی عملکرد شناختی در سالمندان بهکار میرود آزمونهای دایکوتیک شنوایی است. Gootjes و همکاران (2004) از آزمون دایکوتیک برای ارزیابی عملکرد شناختی در دو گروه جوان و سالمند استفاده کردند و دریافتند که این آزمون توانایی نشان دادن عملکرد متفاوت شناختی در این دو گروه را دارد(8). Christianson و همکاران (۱۹۸۷) آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی را بهمنظور بررسی حافظه معرفی کردند. از آن پس، این آزمون در مطالعات زیادی برای بررسی اختلالاتی که به نوعی احتمال درگیری حافظۀ شنواییـکلامی در آنها وجود داشت، به کار رفته است. اين آزمون تنها آزمونی است که به واسطۀ استفاده از شیوۀ دایکوتیک در ارائۀ محرکها، برای بررسي تفاوت عملکرد حافظۀ شنوایی در دو نیمکره مناسب است(9و10).

با توجه به این که اثرات سالمندی بسته به نوع آزمون مورد استفاده برای ارزیابی عملکرد حافظه ممکن است متفاوت باشد، نشان دادن اثرات سالمندی با استفاده از تمام ابزارهای موجود ضروری و مفید بهنظر میرسد. یکی از این ابزارها آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی است که آزمونی جدید است و مطالعات اندکی با استفاده از نسخۀ فارسی این آزمون موجود است.

هدف از انجام این مطالعه بررسی اثر سالمندی بر حافظۀ شنواییـکلامی با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی بوده است. برای دستیابی به این هدف، میانگین امتیازهای این آزمون در دو گروه جوانان و سالمندان مقایسه شد. بهعلاوه، اثر سریال كه در آزمونهاي حافظه مبتني بر حافظه بهصورت يادآوري بهتر كلمات ابتدايي و انتهايي نسبت به كلمات مياني ميشود، برای نشاندادن اثرات سن در دو گروه مقایسه
شد.

روش بررسی

این مطالعۀ تحلیلیـمقایسهای به روش مقطعی روی 23 فرد سالمند 60 تا 80 ساله و 30 بزرگسال جوان 20 تا 30 ساله در كلينيك شنواييشناسي دانشکدۀ توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد. این مطالعه به تأیید کمیتۀ اخلاقی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران رسید. سالمندان مورد بررسی از میان سالمندان عضو فرهنگسرای امید (سالمند) در شهر تهران انتخاب شدند. افراد شرکتکننده بهصورت نمونهگیری غیراحتمالی از بین سالمندان راستدستی که شنوایی هنجار و قرینه در دو گوش داشتند انتخاب شدند. برای تأیید سلامت وضعیت شنوایی محیطی از افراد شرکتکننده معاینۀ اتوسکپی، آزمون تمپانومتری و رفلکس اکوستیک بهعمل آمد. در آزمون رفلکس اکوستیک کلیۀ افراد میبایست آستانۀ رفلکس هنجار در هر سه فرکانس 500 و 1000 و 2000 را نشان میدادند. برای اطمینان از هنجار و قرینه بودن آستانههای شنوایی، آستانهیابی تنخالص با استفاده از ادیومتر کلینیکی Intracoustic AC40 و هدفون Telephonics TDH-39P در فرکانسهای 500، 1000، 2000، 4000 و 8000 هرتز بهطریق راه هوایی (AC) و استخوانی (BC) انجام گرفت و میانگین آستانههای تنخالص در فرکانس 500، 1000 و 2000 هرتز بهتر از 25 دسیبل HL معیار ورود افراد به این مطالعه در این بخش در نظر گرفته شد (منطبق با استاندارد ASHA 2004). آستانۀ شنوایی افراد شرکتکننده در این مطالعه در نمودار 1 نشان داده شده است. بهعلاوه، کلیۀ افراد شرکتکننده میبایست امتیاز بالاتر از 90 درصد را در آزمون بازشناسی کلمات (Word Recognition Score: WRS) کسب میکردند. تمامی افراد شرکتکننده تکزبانه بودند و زبان مادری آنها فارسی بود. میزان تحصیلات شرکتکنندگان 9 سال و بالاتر بود و هیچیک از آنها دارای تجربۀ موسیقایی و یا دریافت آموزش رسمی موسیقی نبودند. برای حذف اثر اختلالات نورولوژیک بر نتایج آزمون، افرادی که سابقۀ ضربه به سر، جراحی مغز، مصرف داروهای روانشناختی و صرع را داشتند (طبق اظهارات خود فرد) از مطالعه حذف شدند. برای حصول اطمینان از سلامت شناختی، نسخۀ فارسی آزمون معاینۀ مختصر وضعیت شناختی (Mini-Mental State Examination: MMSE) در سالمندان انجام شد. این آزمون پرسشنامۀ مختصری برای غربالگری ضایعات شناختی است. حساسیت و ویژگی نسخۀ فارسی این آزمون در نقطۀ برش 21 در سالمندان بهترتیب 90 درصد و 84 درصد است.

در ادامۀ مطالعه در افرادی که معیارهای ذکر شده را کسب کردند، نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی انجام شد. نسخۀ فارسی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنوایی در سال 2011 توسط آقاملایی و همکاران ساخته شد و نتایج آن در گروهی از بزرگسالان جوان 18 تا 30 سال گزارش شده است. طبق نتایج این مطالعه، نسخۀ فارسی آزمون از اعتبار محتوایی بالایی برخوردار بوده و دارای شاخص اعتبار محتوایی 96 درصد است. بهعلاوه، روایی ساختار نسخۀ فارسی آزمون نیز با بررسی تأثیر جنسیت، گوش و اثر سریال در گروهی از افراد بزرگسال 18 تا 30 سال بررسی شده و در اين مطالعات روایی ساختار آن  تأیید شده است(11). این آزمون در سطح راحت شنوایی افراد (Most Comfortable Level: MCL)، و با استفاده از ادیومتر گفتاری دو کاناله با قابلیت اتصال به سیستم پخش CD (Intracoustic AC40) و هدفون Telephonics TDH-39P انجام شد. MCL با استفاده از ادیومتر و براساس استاندارد ASHA 2004 تعیین شد. سپس برای افرادی که شرایط لازم را دارا بودند، آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی انجام شد. آزمون متشکل از شش فهرست 10 کلمهای بود. ویژگی کلمات و فهرستهای مورد استفاده در نسخۀ فارسی آزمون بهطور کامل در مقالۀ آقاملایی و همکاران(11) شرح داده شده است. در این آزمون به هنگام ارائۀ هر کلمه، معکوس همان کلمه بهطور همزمان به گوش مقابل ارائه میشود. پیش از ارائۀ هر فهرست، افراد این دستورالعمل را دریافت میکردند «شما بهطور همزمان کلمات متفاوتی را از دو گوش میشنوید. لازم است تنها به کلمات گوش راست/چپ توجه کرده و در پایان هر تعداد کلمه را که به یاد میآورید بازگو کنید. توجه داشته باشید که ترتیب بیان کلمات و تکرار آنها در امتیاز شما تأثیری ندارد». در پایان ارائۀ هر فهرست، کلمات بهترتیب یادآوری در فهرستهای ویژهای که بهاین منظور طراحی شده بود ثبت شد و درصد فراوانی یادآوری هر کلمه در جایگاه اول تا دهم، برای رسم منحنی اثر سریال محاسبه شد. بهمنظور افزایش اعتبار نتایج، آزمون در هر گوش سه بار تکرار میشد و در هر بار از فهرستهای متفاوتی استفاده میشد. برای محاسبۀ میانگین امتیاز کلی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی برای هر فرد، میانگین امتیازهای سه فهرست ارائه شده به یک گوش بهعنوان امتیاز آن گوش در نظر گرفته میشد و میانگین امتیازهای دو گوش بهعنوان امتیاز کلی فرد محسوب میشد.

در بخش تحلیل آماری از نرمافزار SPSS نسخۀ 17 استفاده شد و دادهها در سطح معنیداری 05/0p= تفسیر شدند. از آزمون کولموگروفـاسمیرونوف برای تعیین توزیع هنجار دادهها استفاده شد و دادهها، توزیع هنجار نشان دادند(05/0>p). بنابراین برای مقایسۀ امتیازهای گروه سالمندان با امتیازهای گروه جوانان از آزمون آماری t و برای نشان دادن همبستگی بین سن و امتیاز آزمون در سالمندان از منحنی همبستگی استفاده شد. برای مقایسۀ منحنی اثر سریال در دو گروه، درصد فراوانی یادآوری کلمات در سه جایگاه ابتدایی، میانی و انتهایی، با استفاده از روش تحلیل واریانس چندمتغیره محاسبه شد.

یافتهها

میانگین سنی شرکتکنندگان در این مطالعه به ترتیب در گروه سالمندان 64 سال با انحرافمعیار پنج سال و چهار ماه و در گروه جوانان 25 با انحرافمعیار سه سال و چهار ماه بود.

میانگین امتیازهای آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی در گروه جوانان 43/6 با انحراف معیار 43/0 و در گروه سالمندان 58/4 با انحراف معیار 74/0 حاصل شد که این تفاوت از نظر آماری معنیدار بود(001/0p=).

همبستگی میان سن و امتیاز آزمون در سالمندان، در نمودار 2 نشان داده شده است. محور افقی نشاندهندۀ سن افراد در واحد سال و محور عمودی نشاندهندۀ امتیاز آزمون است. ضریب همبستگی 37/0- بهدست آمد.

در نمودار 3، درصد فراواني يادآوري كلمات در گروه سالمندان و جوانان بهصورت تابعي از جايگاه آنها در فهرست، نشان داده شده است. ميانگين درصد فراواني يادآوري كلمات ابتدايي (اول تا سوم)، مياني (چهارم تا هفتم) و انتهايي (هشتم تا دهم) بهصورت جداگانه در دو گروه سالمندان و جوانان مقايسه شد كه نتايج آن در جدول 1 نشان داده شده است. در یادآوری کلمات در هر سه جایگاه ابتدایی(034/0p=) میانی(037/0p=) و انتهایی(041/0p=) بین سالمندان و جوانان تفاوت معنیدار دیده شد.

بحث

نظر به تأثیر فرایند سالمندی بر حوزههای مختلف عملکردی و شناختی و با توجه به اثرات سوء آن بر حافظه، پرداختن به مشکلات سالمندان از منظرهای مختلف بسیار حائز اهمیت است. یکی از این حوزهها، حافظۀ شنوایی این افراد است، که میتواند بر درک گفتار و کیفیت زندگی سالمندان مؤثر باشد. در این مطالعه، عملکرد حافظۀ شنواییـکلامی گروه سالمندان با استناد به نتایج آزمون دایکوتیک حافظۀ شنوایی بررسی شد و نتایج بهدست آمده، کاهش معنیدار عملکرد حافظۀ دایکوتیک شنواییـکلامی افراد سالمند مورد مطالعه نسبت به گروه جوان را نشان داد. این تفاوت نشاندهندۀ کاهش عملکرد حافظۀ شنوایی با افزایش سن است. آزمون همبستگی میان سن و میانگین امتیازهای آزمون در سالمندان بهوضوح ارتباط میان این دو را نشان میدهد. همانطور که ملاحظه میشود با افزایش سن در سالمندان میانگین امتیاز این آزمون کاهش یافته است.

تاکنون تنها در یک مطالعه حافظۀ شنواییـکلامی در سالمندان با روشی مشابه روش مورد استفاده در این مطالعه، یعنی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی بررسی شده است. Hugdahl و همکاران (1993) با استفاده از نسخۀ نروژی این آزمون به مطالعۀ اثر سن پرداختند. آنها نیز سالمندان هنجار را با گروهی از افراد جوان مقایسه کردند و عملکرد ضعیفتر سالمندان را در مقایسه با گروه جوان مشاهده کردند(12). این یافته با نتایج مطالعۀ حاضر که با استفاده از نسخۀ فارسی این آزمون انجام شد مطابقت دارد. در مطالعات دیگر نیز اثرات سن بر حافظۀ شنواییـکلامی بهخوبی نشان داده شده است، ولی در هیچیک از مطالعات از آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی استفاده نشده است. در مطالعۀ Bopp و Verhaeghen (2005) نیز اثر سن بر دو نوع حافظۀ کوتاهمدت شنواییـکلامی (verbal short term memory span) و حافظۀ کاری شنواییـکلامی (verbal working memory) با استفاده از هشت آزمون ارزیابی ظرفیت حافظۀ غیر دایکوتیک بررسی شد. این مطالعه نشان داد که افزایش سن باعث کاهش ظرفیت حافظه در تمام آزمونها و در هر دو نوع حافظۀ مذکور شده است. نکتۀ قابل توجه در این مطالعه این است که حافظۀ کوتاهمدت شنواییـکلامی نسبت به حافظۀ کاری شنواییـکلامی کمتر تحت تأثیر اثرات سالمندی قرار میگیرد. دلیل این یافته ماهیت متفاوت دو نوع حافظۀ بیان شده است. در حافظۀ کاری علاوهبر ذخیرۀ اطلاعات، کار پردازشی نیز باید روی اطلاعات ذخیره شده انجام گیرد(4). در مطالعۀ جعفری و همکاران (2010) با استفاده از آزمون یادگیری شنوایی کلامی نیز کاهش حافظۀ ناشی از اثر سن بهخوبی دیده شد که از این منظر با مطالعۀ حاضر همخوانی دارد، اگرچه ماهیت آزمون مورد استفاده در مطالعۀ وی که نسخۀ فارسی آزمون یادگیری شنواییـکلامی است با مطالعۀ حاضر متفاوت بود(5). در مطالعۀ Luo و Craik (2008) بیان شده است که برخی از عملکردهای حافظۀ درکی همانند حافظۀ سمانتیک (حافظهای برای حقایق و اطلاعات) اثرپذیری کمی را با افزایش سن نشان میدهد، در حالیکه برخی

دیگر از انواع حافظه همچون حافظۀ شنواییـکلامی بسیار تحت تأثیر افزایش سن قرار میگیرند که این یافته نشاندهندۀ وابستگی اثرات سن به نوع سیستم حافظۀ مورد بررسی است(6). این شباهتها و تفاوتها در نتایج مطالعات انجام شده برای بررسی اثر سالمندی بر عملکرد حافظه بسیار به سیستم حافظۀ مورد بررسی و ماهیت تکلیف مورد استفاده بستگی دارد. اگر چه از یک منظر میتوان بیان کرد که آزمون مورد استفاده در مطالعۀ حاضر حافظۀ کوتاهمدت شنوایی را بررسی میکند، ولی بهدلیل ماهیت دایکوتیک آن و نیاز فرد به انجام کار پردازشی بیشتر، این آزمون از آزمونهای معمول مورد استفاده برای ارزیابی حافظۀ کوتاهمدت متفاوت است. بنابراین شاید بتوان گفت که نتیجۀ مطالعۀ حاضر با نتیجۀ مطالعاتی مانند Gootjes و همکاران (2004)، که در آنها از تکالیفی با نیاز پردازشی بیشتر استفاده شده است، همخوانی بیشتری دارد(8). آنچه که در مجموع از مطالعۀ حاضر و مقایسۀ آن با مطالعات دیگر میتوان بیان کرد این است که آزمون دایکوتیک حافظۀ شنواییـکلامی در نشاندادن کاهش حافظه در سالمندان کارآمد است.

یکی دیگر از موارد بررسی در این مطالعه، مقایسۀ منحنی اثر سریال در دو گروه جوانان و سالمندان است. در آزمونهای حافظهای که در آنها از فرد آزمایششونده درخواست میشود که کلمات را بدون توجه به ترتیب تکرار نماید (free recall test) این منحنی در بزرگسالان جوان هنجار U شکل است. همانطور که دیده میشود، در این مطالعه نیز در گروه جوانان این منحنی شکل استاندارد خود را حفظ کرده است. علت آن این است که در هنگام یادآوری فهرست کلمات، افرد بیشتر کلمات انتهایی را بهخاطر میآورند که به این پدیده در اصطلاح اثر تأخر (recency effect) گفته میشود. از میان کلماتی که زودتر ارائه شدهاند نیز، چند کلمۀ ابتدایی بیشتر از کلمات میانی بهخاطر آورده میشوند (primacy effect). دلیل رخداد اثر تقدم این است که کلمات ابتدایی بهطور مؤثرتری در حافظۀ بلندمدت ذخیره میشوند که این بهدلیل اختصاص فرصت کافی برای پردازش این کلمات است. با افزایش سرعت ارائۀ محرک و یا استفاده از فهرست طولانی احتمال دیده شدن این اثر کاهش مییابد. دلیل یادآوری کمتر کلمات میانی این است که این کلمات زماني به حافظة كوتاهمدت وارد ميشوند كه فرد در حال تكرار كلمات ابتدايي است و بنابراين، ظرفيت تكرار كلمات مياني و انتقال آنها به حافظۀ بلندمدت محدود است. رخداد اثر تأخر نیز به این دلیل است که کلمات انتهایی در هنگام یادآوری یک فهرست هنوز در حافظۀ کوتاهمدت قرار دارند(13). در مطالعۀ حاضر مقایسۀ منحنی اثر سریال در گروه سالمندان با جوانان نشان میدهد که در سالمندان شکل این منحنی به یک منحنی U بازتر تبدیل شده است و پایینتر از منحنی جوانان قرار دارد. در واقع سالمندان بهطور کلی آیتمهای کمتری را در هر سه گروه کلمات در جایگاه ابتدایی، میانی و انتهایی، در مقایسه با جوانان، به خاطر آوردهاند. نکتۀ قابل توجه این است که درصد یادآوری کلمات انتهایی در سالمندان نسبت به دو جایگاه میانی و ابتدایی به میزان آن در جوانان نزدیکتر است، که این میتواند نشاندهندۀ تأثیرپذیری کمتر حافظۀ کوتاهمدت از اثرات سالمندی در این گروه باشد. این یافتهها با نتایج مطالعۀ Santos-Galduroz و همکاران (2009) که برای بررسی اثر سالمندی بر ترتیب یادآوری کلمات ارائه شده در فهرست در آزمون یادآوری آزاد کلمات بهصورت آزاد (free word recall test) انجام شده است، در تطابق است. نتایج مطالعۀ آنها نشان داد اولاً گروه جوانتر در یادآوری کلمات بهصورت آزاد قادر به یادآوری تعداد کلمات بسیار بیشتری از سالمندان هستند و ثانیاً هر دو گروه سالمندان و جوانان کلمات واقع در جایگاه انتهایی را بیشتر از کلمات واقع در جایگاههای دیگر تکرار میکنند(14).

در مورد منشأ عصبی و تغییرات زیستشناختی تفاوت مشاهده شده در حافظۀ شنوایی جوانان و سالمندان بحثهای زیادی وجود دارد. مطالعات تصویربرداری عصبی نشان داده است که نواحی قشری خاصی (مانند قشر پیشپیشانی) بسته به نوع تکلیف در سالمندان فعالیتهای کمتر یا بیشتری دارد(7). از سوی دیگر، مطالعاتی با استفاده از آزمونهای دایکوتیک، کاهش در توانایی تبادل اطلاعات میان دو نیمکرۀ مغزی ناشی از کاهش اندازۀ مادۀ سفید مغزی را عامل اصلی این تفاوت مشاهده شده ذکر کردهاند(8). در مطالعۀ دیگری کاهش ارتباط مناطق مختلف قشر مغز با یکدیگر، منشأ اصلی تفاوت بیان شده است(15). فرضیههای دیگری نیز در این زمینه مطرحاند که عبارتند از: کاهش سرعت ذهنی، کاهش منابع پردازشی، کاهش مهار اطلاعات غیرضروری، و کاهش کنترل شناختی(6). در مطالعۀ حاضر و با استفاده از دادههای حاصل ما نمیتوانیم هیچ کدام از فرضیههای فوق را رد یا قبول کنیم. در همین راستا پیشنهاد میشود که برای تبیین اساس این مشاهدات، آزمون فوق در سالمندان پاتولوژیک یا جوانان هنجار در شرایطی که درگیر کار توجهی دیگری هستند انجام شود.

مطالعۀ حاضر دارای محدودیتهای دیگری نیز بود از جمله تعداد حجم کم نمونه که باعث عدم توانایی تعیین مقادیر هنجار در سالمندان شد. همچنین، در این مطالعه بهدلیل محدودیت حجم نمونه، تأثیر سالمندی بر حافظۀ شنوایی در دو جنس به تفکیک بررسی نشد و بنابراین قابل تعمیم به همۀ افراد سالمند نیست. با توجه به شیوع بالای کمشنوایی در سالمندان میتوان وضعیت حافظه را در سالمندان مبتلا به پیرگوشی نیز بررسی کرد و اطلاعات دقیقتری در این زمینه بهدست آورد تا تصمیمات مربوط به برنامههای توانبخشی با بصیرت بیشتری صورت پذیرد. بنابراین پیشنهاد میشود که در مطالعات آتی به بررسی این مسئلۀ مهم پرداخته شود.

نتیجهگیری

براساس نتايج بهدست آمده، عملکرد حافظۀ شنوایی-کلامی دایکوتیک در سالمندان به میزان قابل توجهی کاهش نشانداد و نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی همانند اکثر آزمونهای حافظۀ شنواییـکلامی بهخوبی اثر سالمندی را نشان داد.

از آنجا که حافظۀ شنواییـکلامی نقش مهمی در درک گفتار ایفا میکند با تشخیص بهموقع کاهش عملکرد سالمندان و طراحی برنامههای توانبخشی مناسب میتوان به بهبود عملکرد سالمندان کمک کرد.

سپاسگزاری

این مطالعه بخشی از پایاننامۀ کارشناسی ارشد شنواییشناسی با شمارۀ 793/260/د/1391 است که در تاریخ 12/9/91 در دانشگاه علوم پزشکی تهران به ثبت و تأیید رسیده است. نگارندگان این مقاله کمال تشکر و قدردانی خود را از جناب آقای سعید فراهانی، مدیر محترم گروه شنواییشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران، برای فراهم نمودن امکانات و سرکار خانم مریم آقاملایی بهخاطر راهنماییها و محبتهای بیدریغشان اعلام میدارند. همچنین از زحمات پرسنل محترم مرکز تحقیقات توانبخشی و مدیریت و پرسنل مهربان فرهنگسرای امید ممنون و سپاسگزاریم.

REFERENCES

1. Weinstein BE. Behavioral manifestation of age-related changes within the ear. In: Seils A, editor. Geriatric audiology . New York: Thieme; 2000.p.90-100

2. Pichora-Fuller MK, Schneider BA, Benson NJ, Hamstra SJ, Storzer E. Effect of age on detection of gaps in speech and nonspeech markers varying in duration and spectral symmetry. J Acoust Soc Am. 2006;119(2):1143-55.

3. Ba¨ckman L, Jones S, Berger AK, Laukka EJ, Small BJ. Cognitive impairment in preclinical Alzheimer’s disease: a meta-analysis. Neuropsychology. 2005;19(4):520-31.

4. Bopp KL, Verhaeghen P. Aging and verbal memory span: a meta-analysis. J Gerontolo B Psychol Sci Soc Sci. 2005;60(5):P223-33.

5. Jafari Z, Steffen Moritz P, Zandi T, Aliakbari Kamrani A, Malyeri S. Psychometric properties of persian version of the rey auditory-verbal learning test (RAVLT) among the elderly. IJPCP. 2010;16(1):56-64. Persian.

6. Luo L, Craik FI. Aging and memory: a cognitive approach. Can J Psychiatry. 2008;53(6):346-53

7. Grady CL, Craik FI. Changes in memory processing with age. Curr Opin Neurobiol. 2000;10(2):224-31

8. Gootjes L,Van Strien JW, Bouma A. Age effects in identifying and localising dichotic stimuli: a corpus callosum deficit?. J Clin Exp Neuropsychol. 2004;26(6):826-37.

9. Dige N, Maahr E, Backenroth-Ohsako G. Reduced capacity in a dichotic memory test for adult patients with ADHD. J Atten Disord. 2010;13(6):677-83.

10. Hugdahl K, Wester K. Lateralized thalamic stimulation: effects on verbal memory. Neuropsychiatry Neuropsychol Behav Neurol. 1997;10(3):155-61.

11. Aghamollaie M, Tahaei A, Jafari Z, Toufan R. Development and evaluation of a Persian version of the dichotic auditory-verbal memory test. Audiol. 2011;20(2):86-94. Persian.

12. Hugdahl k, Asbjornsen A, Wester K. Memory performance in parkinson disease. NNBN. 1993;6(3):170-6.

13. Howard MVV, Kahana MJ. Contextual variability and serial position effects in free recall. J Exp Psychol Learn Mem Cogn. 1999;25(4):923-41.

14. Santos-Galduroz RF, Oliveira FG, Galduroz JC, Bueno OF. Cognitive performance of young and elderly subjects on the free word recall memory test: effect of presentation order on recall order. Braz J Med Biol Res. 2009;42(10):988-92.

15. Peters A, Leahu D, Moss MB, McNally KJ. The effects of aging on Area 46 of the frontal cortex of the rhesus monkey. Cereb Cortex. 1994;4(6):621-35.

Research Article

Assessing the aging effect on auditory-verbal memory by Persian version of dichotic auditory verbal memory test

Zahra Shahidipour¹, Ahmad Geshani¹, Zahra Jafari², Shohreh Jalaie³, Elham Khosravifard⁴

¹- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

²- Department of Basic Sciences in Rehabilitation, Faculty of Rehabilitation Sciences, Iran University of Medical Sciences, Tehran, Iran

³- Department of Statistics, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

⁴- Department of Audiology, Faculty of Rehabilitation, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran

Received: 15 December 2012, accepted: 20 January 2013

Abstract

Background and Aim: Memory is one of the aspects of cognitive function which is widely affected among aged people. Since aging has different effects on different memorial systems and little studies have investigated auditory-verbal memory function in older adults using dichotic listening techniques, the purpose of this study was to evaluate the auditory-verbal memory function among old people using Persian version of dichotic auditory-verbal memory test.

Methods: The Persian version of dichotic auditory-verbal memory test was administered to 23 old people ranging 60-80 years and 30 young people aging 20-30 years, with normal and symmetric hearing in both ears. The performance of the two groups was compared.

Results: The mean score of young (6.36±0.43) and old (4.58±0.74) adults on dichotic auditory-verbal memory test were significantly difference (p=0.001). The correlation test showed a negative correlation between age and the memory scores in aged people (r=0.36). A significant difference in recall of early (p=0.034), middle (p=0.037), and final (p=0.041) words was seen between aged and young people.

Conclusion: Based on the obtained results, significant reduction in auditory memory was seen in aged group and the Persian version of dichotic auditory-verbal memory test, like many other auditory verbal memory tests, showed the aging effects on auditory verbal memory performance.

Keywords: Aging, auditory-verbal memory, dichotic, serial effect

Please cite this paper as: Shahidipour Z, Geshani A, Jafari Z, Jalaie Sh, Khosravifard E. Assessing the aging effect on auditory-verbal memory by Persian version of dichotic auditory verbal memory test. Audiol. 2013;22(4):98-107. Persian.