Cases Series

A preliminary study of some pragmatic skills of hearing and hearing-impaired children by story retelling test

Farnoush Jarollahi^1,2, Yahya Modarresi³, Zahra Agharasouli⁴, Salimeh Jafari⁴

¹- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

²- Rehabilitation Research Center, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

³- Department of Linguistics, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

⁴- Department of Speech therapy, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Tehran, Iran

Received: 3 May 2012, accepted: 9 December 2012

Abstract

Background and Aim: Pragmatics refers to speech interactions and the social aspect of communication in language contexts. Due to the crucial role of hearing in language skill development, hearing-impaired children have problems with all aspects of language, including pragmatics. These skills are crucial in children’s daily life. There is a lack of Persian studies on hearing-impaired children. Therefore, the purpose of the present study is to describe some pragmatic skills of hearing and hearing-impaired children.

Methods: This descriptive case study was conducted on five hearing-impaired and two normal-hearing 6 year old children. Their pragmatic language skills were studied by the Persian story retelling test. in a quiet room. The children's re-told story was recorded, analyzed, and scored.

Results: There was no difference between the scores of hearing and severe hearing-impaired children. However, children with severe hearing loss and cochlear implant, and hearing children were different in maintaining the subject and sequence of events. Children with profound hearing loss and hearing aid, and hearing children had a significant difference in all aspects except main information. All subjects used conjunctions correctly.

Conclusion: The pragmatic skills of hearing-impaired children are weaker than hearing children. There are also differences between hearing-impaired children's abilities. This difference in pragmatic skills shows the difference in amount of hearing loss, kind of assistive device, effective use of remaining hearing, onset and quality of aural rehabilitation program, and other factors. Therefore, a research with a greater sample size is necessary to explain these differences.

Keywords: Pragmatic skills, hearing loss, story retelling

گزارش موارد

بررسی مقدماتی برخی توانایی‏های کاربردشناختی کودکان شنوا و کم‎شنوا با استفاده از آزمون بازگویی داستان

فرنوش جاراللهی^1و2، یحیی مدرسی³، زهرا آقارسولی⁴، سلیمه جعفری⁴

¹ـ گروه شنوایی‏شناسی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

²ـ مرکز تحقیقات توانبخشی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

³ـ گروه زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

⁴ـ گروه گفتاردرمانی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: كاربرد‏شناسي زبان مطالعۀ كنش‏هاي گفتاري و جنبه‎هاي اجتماعي تعاملات ارتباطی در بافت زبان است. به‏دليل نقش مهم شنوايي در رشد مهارت‎هاي زباني، كودكان كم‎شنوا در تمام سطوح زبان از جمله كاربردشناسي با مشكلاتي مواجهند. تکلیفی که به‏خوبی این تفاوت را آشکار می‎سازد بازگویی داستان است. با توجه به اهمیت این مهارت‎ها در زندگی روزمرۀ این کودکان و فقدان پژوهشی منسجم در زبان فارسی، مطالعۀ حاضر با هدف توصیف مقدماتی این توانایی‎های کودکان کم‎شنوا در قالب بازگویی داستان انجام شد.

روش بررسی: این مطالعۀ موردی توصیفی روی پنج کودک کم‏شنوای شش ساله و دو کودک شنوای هم‏سن انجام شد. مهارت‎هاي كاربردشناسي آنها با استفاده از آزمون بازگویی داستان در اتاقی ساکت اجرا، سپس داستان‎گویی کودک ضبط، تحلیل و امتیازدهی شد.

یافته‏ها: بین امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی شدید و گروه هنجار تفاوتی وجود نداشت، از طرفی بین امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی عمیق و کاشت حلزون در حفظ موضوع و توالی وقایع با گروه شنوا اختلاف دیده شد. امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی عمیق و کاربر سمعک در همۀ موارد به‏جز اطلاعات اصلی با گروه شنوا اختلاف زیادی داشت. از طرفی، همۀ آزمودنی‎ها از حروف ربط به‏طور مناسب استفاده می‎کردند.

نتیجه‎گیری: کودکان کم‎شنوا در به‏کارگیری مهارت‎های کاربردشناسی ضعیف‏تر از کودکان شنوا عمل می‎کنند. از طرفی، بین افراد کم‏شنوا نیز تفاوت وجود دارد که حاکی از تنوع این توانایی‎ها در کودکان کم‎شنوا است و این تفاوت در توانایی‎های زبانی براساس میزان کم‎شنوایی، نوع پروتز، استفادۀ مفید از باقی‏ماندۀ شنوایی، زمان و کیفیت آموزش‎های توانبخشی شنوایی و سایر عوامل، را خاطر نشان می‎سازد.

واژگان کلیدی: مهارت کاربردشناسی، کم‏شنوایی، بازگویی داستان

(دریافت مقاله: 14/2/91، پذیرش: 19/9/91)

مقدمه

کاربردشناسی زبان عبارت است از مطالعۀ کنش‎های گفتاری و جنبه‎های اجتماعی تعاملات ارتباطی در بافت زبان. از آنجا که کاربردشناسی شامل مهارت‎های مختلفی مانند حفظ موضوع، توالی وقایع، رعایت نوبت و غیره است، در سال‎های اخیر به‏منظور به‏دست آوردن تصویر دقیق‎تری از عملکرد‏های آن، این جنبه از زبان را در بافت طبیعی مورد ارزیابی قرار می‎دهند(1). با توجه به ‏این که کاربردشناسی مهارت‎های متعددی را شامل می‎شود که هر کدام بخشی از نحوۀ برقراری ارتباط کودک را منعکس می‎کنند، یکی از تکالیفی که به‏طور همه جانبه و جامع به بررسی این مهارت‎ها می‎پردازد داستان‎گویی است. داستان‎گویی رویکردی متنوع، انعطاف‎پذیر، راحت و سریع است که می‎توان از آن برای غربالگری و ارزیابی انواع نقایص زبانی استفاده کرد‏(2و3). همچنین، کاربردشناسی پیش‏آگاهی مناسبی دربارۀ مهارت‎های تحصیلی آیندۀ کودک در اختیار خانواده و درمانگران قرار خواهد داد‏(4).

مطالعاتی که تا کنون دربارۀ مشکلات ارتباطی کودکان کم‎شنوا به‏ویژه در حوزۀ کاربرد‎شناسی صورت گرفته‏اند، جنبۀ داستان‎گویی را مورد توجه قرار نداده‎اند و از طرفی، روشنگرانه نبوده و دارای تناقضاتی هستند. به‏طوری که برخی محققان بیان می‎کنند، توانایی‎های کاربردشناسی این کودکان، همتراز با هم‎سالان شنواست(5). برای مثال، براساس Bishop و Mogford (1993) به نقل از Curtiss و همکاران (1993)، مشخص شد که این توانایی متناسب با هم‎سالان طبیعی است و فقط توانایی کلامی‏شان تأخیر دارد همچنین در تحقیق Shirmer (1993)، عنوان شده است که این کودکان در رشد کارکردهای زبان دچار تأخیرند(6).

پژوهش Tye-Murray (2004) نشان داده است کودکان کم‎شنوا/ناشنوا به خوبیِ هم‎سالان شنوای خود نمی‎توانند عملاًً از زبان استفادۀ مناسب کنند. این کودکان گاهی به نحو نامناسب پرسش می‏کنند و چون تمرین‏های زیاد و متنوع برای استفاده از زبان ندارند نمی‎توانند به‏خوبی از آن در محاوره‏ها استفاده کنند(7). پژوهش Most و همکاران ‏(2010) روی 24 کودک کم‎شنوا (13 کاربر سمعک و11 کاشت حلزونی)، در مقایسه با هم‎سالان شنوای‏شان، نشان داد که کودکان کم‎شنوا از عملکردهای کاربردشناختی بسیار متفاوت استفاده می‎کنند، اما در مقایسه با کودکان شنوا، به نحو نامناسب‎تری از توانایی‎های مختلف در این زمینه استفاده می‏کنند. نتایج این پژوهش نشان داد که مشکلات کاربردشناختی کودکان کم‎شنوا ممکن است ناشی از انعطاف‎پذیری کمتر ساختارهای مورد استفاده، مشکل در تئوری تفکر، اختلال در درک شنوایی زبان گفتاری، و تماس کمتر با موقعیت‏‎ها و استراتژی‎های کاربردشناختی مختلف باشد. این پژوهشگران نتیجه‎گیری کردند که لازم است در برنامه‎های توانبخشی، کسب
توانایی‎های ارتباطی کاربردشناسی گنجانده شود‏(8).

در بین مطالعات داخلی صورت گرفته در زمینۀ کاربردشناسی، می‎توان به برخی پژوهش‎ها اشاره کرد، ولی پژوهشی که این جنبه را بررسی کرده باشد یافت نشد. از آن جمله می‎توان به پژوهش مهری و همکاران ‏(2006) اشاره کرد که روی کنش و توانش کاربردی زبان در کودکان کم‎شنوا انجام شده و در آن مشخص شده است که توانش‎های کاربردی در این کودکان به‏طور معنی‏داری پایین‎تر است(9). موسوی و همکاران (2009) به مقایسۀ این توانایی‎ها در کودکان فارسی‏زبان کم‏شنوای شدید چهار تا شش ساله پرداختند و نتیجه گرفتند این مهارت‎ها در این گروه ضعیف‎تر از گروه هم‎سان شنوا است(10). لطفی و همکاران‏(2008) به بررسی ویژگی‎های زبانی در این کودکان پرداختند و مشاهده کردند که این توانایی بسیار ضعیف‎تر از کودکان کم‎شنوا است(11).

از آنجا که تاکنون بررسی جنبۀ داستان‎گویی از مهارت‎های کاربردشناختی روی کودکان کم‏شنوا و ناشنوای فارسی‎زبان صورت نگرفته است و با در نظر گرفتن این واقعیت که مهارت‎های کاربردشناختی فرهنگ وابسته‎اند و با توجه به متناقض بودن نتایج پژوهش‎های موجود، اندک بودن مطالعات داخلی و نبود پژوهش در زمینۀ مهارت‎های کاربرد‏شناختی در سنین پیش‏دبستان، بررسی این جنبه از زبان در کودکان کم‎شنوا ضروری به نظر می‎رسد. از طرفی با ارزیابی این توانایی‎ها می‎توان به این گونه مشکلات در این دسته از کودکان پی برد و با گنجاندن تکالیفی در برنامۀ توانبخشی آنان، به‏خوبی و به‏موقع از آسیب‎های زبانی پیش‏گیری کرد. هدف اصلی از انجام این پژوهش، بررسی برخی توانایی‎های کاربردشناختی کودکان کم‎شنوا در مقایسه با کودکان شنوا از طریق آزمون بازگویی داستان بود.

روش بررسی

پژوهش مقدماتی حاضر از نوع مطالعۀ موردی و توصیفی روی پنج کودک شش ساله (سه دختر و دو پسر)، دو شنوا و سه کم‎شنوا انجام شد که از این تعداد دو مورد با کم‎شنوایی عمیق (با میانگین 95 دسی‏بل)، یک مورد با کم‎شنوایی شدید (با میانگین 75 دسی‏بل)، یک مورد کاشت حلزون شده (از چهار سالگی و قبل از آن از دو سالگی سمعک پشت گوشی استفاده می‎کرده است) و دو مورد دارای سمعک پشت گوشی دو طرفه از دو سالگی بودند. معیارهای مشترک آزمودنی‎ها در هر دو گروه عبارت بود از قرار داشتن در محدوۀ سنی شش‏سال، هوش طبیعی و عدم ابتلا به بیماری‎های نورولوژیک. معیارهای خاص کودکان کم‎شنوا، علاوه بر موارد کلی ذکر شده، نداشتن هر گونه اختلال همراه دیگر (نظیر فلج مغزی، نقص بینایی یا حرکتی آشکار) و سابقۀ استفاده از خدمات توانبخشی( گفتاردرمانی یا تربیت شنوایی) تا زمان آزمون و استفاده از روش شفاهی برای برقراری ارتباط بود. معیارهای خاص برای کودکان شنوا شامل برخورداری از شنوایی هنجار و نداشتن مشکلات یادگیری، گفتار و زبان بود. در این پژوهش برای بررسی مهارت کاربردشناختی از آزمون بازگویی داستان (Story Retelling Test: SRT) با صدای زنده استفاده شد. روش اصلی اجرای این آزمون که توسط جعفری و همکاران (2009) برای 72 کودک در محدوۀ سنی شش تا هفت سال در شهر تهران ساخته شده و روایی و پایایی آن بررسی شده است، به صورت ضبط‏شده بود. این روش اجرا برای کودکان کم‎شنوا امکان پذیر نیست، زیرا بیشتر آنها توانایی درک شنوایی گفتار ضبط‏شده را ندارند. استفاده از گفتار زنده به جای گفتار ضبط‏شده برای کودکان کم‎شنوا امکان‏پذیر است، و علاوه بر آن به‏دلیل آسان‎تر بودن گفتار زنده نسبت به گفتار ضبط‏شده مقدار روایی آن نیز کاهش نخواهد یافت. به‏علاوه، با توجه به این که در پژوهش توصیفی حاضر، یافته‎ها در کودکان کم‎شنوا با کودکان شنوا مقایسه و برای هر دو گروه یکسان اعمال شده ‎است، خدشه‎ای به هدف نهایی این پژوهش و نتایج آن وارد نشد. این آزمون دارای دو داستان، یک داستان آزمایشی و یک داستان اصلی برای بازگویی است، که داستان اصلی تنها برای اهداف مورد نظر تحلیل شده و داستان اول صرفاً برای آشنایی آزمودنی‎ها طراحی شده ‎است. این آزمون هفت خردهآزمون و دو بخش، بخش کلان‏ساختار و ساختار خرد، دارد. بخش کلان‏ساختار که مجموعاً 33 امتیاز دارد، شامل زیر‏آزمون‏های حفظ موضوع، اطلاعات اصلی، و توالی وقایع است. زیرآزمون حفظ موضوع حاوی پنج موضوع بوده و در آن به تعداد موضوعات حفظ شده امتیاز در نظر گرفته می‏شود (5 امتیاز). در زیرآزمون اطلاعات اصلی، کودک 18 مورد از اطلاعات مهم را به شنونده منتقل می‏کند. به تعداد اطلاعات داده شده امتیاز در نظر گرفته می‏شود (18 امتیاز). توالی وقایع شامل 10 اتفاق است که توالی منطقی و زمانی بین آنها وجود دارد. به تعداد توالی‏هاي درست گفته شده امتیاز در نظر گرفته می‏شود (10 امتیاز). بخش ساختار خرد که عناصر آن ویژگی‏های جزئی‏تری را مورد ارزیابی قرار می‏دهند‏(2و12) شامل زیر‏آزمون‏های حروف ربط، ارجاعات، پیچیدگی نحوی و طول گفته است. زیرآزمون حروف ربط شامل هشت نوع حرف ربط است که به تعداد حروف ربط بازگو شده امتیاز در نظر گرفته می‏شود (8 امتیاز). زیرآزمون ارجاعات شامل ده ارجاع است و به تعداد ارجاعات بازگو شده امتیاز در نظر گرفته می‏شود (10 امتیاز). زیرآزمون پیچیدگی نحوی شامل ده جملۀ پیچیده است و به تعداد جملات پیچیدۀ بازگو شده امتیاز داده می‏شود (10 امتیاز). و طول گفته بر اساس تعداد تکواژهای موجود در جملات که به این زیر‏آزمون 15 امتیاز تعلق می‏گیرد (15 امتیاز). این بخش جمعاً 43 امتیاز دارد و امتیاز کل آزمون نیز 76 است.

امتیاز خرده‏آزمون‏ها از مجموع تعداد آیتم‏های بازگو شده توسط کودک به‏دست می‏آید، و امتیازهای هر بخش از مجموع امتیازهای هر خرده‏آزمون حاصل می‏شود. براي همسان‏سازی مواد آزمون، ابتدا تعداد پاسخ‏هاي درست مشخص شده و سپس بر مبناي 100 محاسبه می‏شود که معادل‏سازي آن بین صفر از عدم پاسخ تا چهار پاسخ کامل بوده و کل امتیاز وزنی آزمون 28 است. روایی این آزمون با استفاده از روایی صوری و محتوایی سنجیده شد. شاخص روایی محتوایی و صوری آزمون بازگویی داستان به‏ترتیب 89 و 100 درصد، و پایایی آن به روش آزمون‏ـ‏بازآزمون با میزان تکرارپذیری نسبی 83 درصد است. پایایی این آزمون با روش همسانی درونی با میانگین ضریب آلفای کرونباخ 6/77 درصد بوده است. از طرفی، خطای معیار اندازه‎گیری 76/2‎ بود. همچنین، پایایی مقیاس امتیاز‏دهی نیز با روش پایایی بین ارزیاب سنجیده شد که تکرار‏پذیری نسبی مقیاس امتیاز‏دهی و خطای معیار اندازه‌گیری به ترتیب 93 درصد و 7/1 بود. ضریب همبستگی پیرسون نیز برای این مقیاس 90 درصد به‏دست آمده ‏است. بنابراین آزمون فوق از ویژگی‏های روان‏سنجی مناسب برخوردار است.

اجرای آزمون با کسب اجازه از مربیان و والدین کودکان و رعایت ملاحظات اخلاقی در حین و قبل از اجرا، در مهد کودک و مکانی عاری از هر‏گونه عوامل حواس‏پرت‏کن انجام شد. آزمونگر که در زمینۀ اجرا و امتیاز‏دهی آزمون آموزش‏دیده و از مهارت کافی برخوردار بود، در ابتدا پس از برقراری رابطۀ دوستانه با آزمودنی‏ نحوۀ اجرای آزمون را به‏طور کامل برای او شرح می‏داد. برای آشنایی کودک با روش‏کار، ابتدا داستان آزمایشی که از لحاظ ساخت کاملاً مطابق با داستان اصلی است، به‏عنوان پیش‏آزمون به کودک ارائه می‏شد. آزمون در یک اتاق بدون سروصدا با گفتار زنده اجرا می‏شد. دستورالعمل اجرای آزمون به‏این‏گونه بود که آزمونگر در کنار کودک نشسته و به او می‏گوید: «به تصاویر نگاه کن. این یک داستان است که من برای تو تعریف می‏کنم. خوب گوش کن. وقتی داستان تمام شد، آن را دوباره برای من تعریف کن». ابتدا تصاویر به کودک نشان داده شده و به وی اجازه داده می‏شد که برای چند لحظه خوب به تصاویر نگاه کند. سپس بعد از اظهار آمادگی کودک، داستان آزمایشی به‏طور شفاهی برای کودک گفته می‏شد، و در حین تعریف، تصاویر مربوط به هر واقعه نشان داده می‏شد. داستان تنها یک‏بار گفته می‏شد. بعد از تعریف داستان، آزمونگر به کودک می‏گفت: حالا نوبت توست که داستان را بگویی و به کودک فرصت کافی برای بازگویی داستان داده می‏شد. آزمونگر مجاز به پرسش یا راهنمایی در حین تعریف داستان به‏جز در شروع نبود. تشویق نیز تنها در پایان تکلیف انجام می‏شد. بعد از اجرای داستان آزمایشی، چنانچه اطمینان حاصل می‏شد که کودک روش‏کار را متوجه شده است، همین مراحل برای داستان اصلی انجام می‏شد و بررسی و توصیف توانایی‏های کودک تنها روی داستان دوم (اصلی) صورت می‏گرفت. سپس داستان‏گویی کودک به‏صورت صوتی و تصویری ثبت می‏شد و نهایتاً به روشی که
توضیح داده شد، امتیاز‏دهی می‏شد.

چون در این پژوهش آزمون بازگویی داستان برای کودکان کم‏شنوا اجرا می‏شد و به‏ دلیل اینکه این کودکان از نظر گفتاری دارای جملات ساده بودند، از بخش کلان‏ساختار آزمون هر سه زیرآزمون حفظ موضوع، توالی وقایع و اطلاعات اصلی بررسی شد، ولی از بخش ساختار خرد تنها بخش ارجاعات و حروف ربط یعنی در مجموع پنج زیرآزمون (سه زیرآزمون بخش کلان‏ساختار جمعاً 33 امتیاز، و دو زیرآزمون بخش ساختار خرد جمعاً 18 امتیاز) برای نیل به اهداف این پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. دلیل این کار این بود که هیچ‏یک از کودکان کم‏شنوا نتوانستند امتیازی از شاخص‏های پیچیدگی نحوی و طول جمله کسب کنند. در نهایت داده‏ها برحسب درصد وزنی محاسبه شد.

یافته‏ها

نتایج به‏دست آمده با محاسبه امتیازهای کسب شده از بازگویی داستان توسط پنج آزمودنی برای پنج زیر‏آزمون مورد بررسی در مطالعه برحسب درصد وزنی در جدول 1 آمده است. دربارۀ امتیاز کلی آزمودنی‏ها، همان‏طور که در جدول مشاهده می‏شود، امتیاز آزمودنی با کم‏شنوایی شدید اختلافی با امتیاز آزمودنی‏های شنوا نداشت‏ (امتیاز 20). امتیاز آزمودنی با کم‏شنوایی عمیق که از کاشت حلزون استفاده می‏کرد نیز اختلاف بسیار کمی با آزمودنی‏های شنوا داشت‏ (امتیاز 18)، اما امتیاز آزمودنی با کم‏شنوایی عمیق که از سمعک استفاده می‏کرد، با امتیازهای کودکان دیگر اختلاف زیاد داشت (امتیاز 13)، یعنی 65 درصد از امتیاز کلی را کسب کرده بود. همۀ آزمودنی‏ها از حروف ربط به‏طور مناسب و به‏جا استفاده کرده بودند. چهار آزمودنی که امتیاز بالای 18 داشتند از شاخص‏های اطلاعات اصلی، حفظ موضوع، توالی ‏وقایع و ارجاعات، به‏ترتیب استفادۀ مناسب‏تری داشتند.

بحث

براساس نتایج مطالعۀ مقدماتی حاضر، کودکی که افت شنوایی عمیق داشت و کاشت حلزونی شده بود، عملکرد تقریباًً مشابه کودک با افت شنوایی شدید که از سمعک استفاده می‏کرد Text Box: جدول 1ـ امتیاز آزمودنی‏ها برای برخی ویژگی‏های کاربردشناسی با استفاده از آزمون بازگویی داستان بر مبنای درصد وزنی

امتیاز شاخص‏ها
شماره آزمودنی وضعیت شنوایی نوع پروتز حفظ موضوع اطلاعات اصلی توالی وقایع ارجاعات حروف ربط جمع
1 هنجار ندارد 4 4 4 3 4 19
2 هنجار ندارد 4 4 4 4 4 20
3 کم‏شنوای عمیق کاشت حلزون 3 4 3 4 4 18
4 کم‏شنوای عمیق سمعک 3 2 2 2 4 13
5 کم‏شنوای شدید سمعک 4 4 4 4 4 20 داشت (به ترتیب امتیاز 18 و 20) که در توافق با یافته‏های Most و همکاران ‏(2010) بود(8). به‏علاوه، امتیازهای این دو کودک کم‏شنوا از 30 درصد امتیازهای کودکان شنوای هفت ساله‏ای که آزمون مورد نظر توسط جعفری و همکاران (2012) روی آنها انجام شده(12) بیشتر بود، که شاید به‏دلیل استفاده از گفتار زنده در داستان‏گویی باشد که در روش بررسی توضیح داده شده است. امتیاز کلی آزمودنی‏های شنوا در مطالعۀ جعفری و همکاران ‏(2012) برحسب درصد وزنی در جدول 2 ملاحظه می‏شود. البته یافته‏های توصیفی مطالعۀ حاضر نیاز به پژوهش دقیق‏تر و با تعداد نمونۀ بیشتر دارد تا بتوان آن را تحلیل کرد.

از سوی دیگر، کودک با افت شنوایی عمیق که از سمعک استفاده می‏کرد، امتیاز پایین‏تری (امتیاز 13) داشت. بنابراین پژوهش حاضر، هم توانایی‏های مناسب و هم ضعیف کاربردشناختی را در کودکان کم‏شنوا توصیف می‏کند.

یافته‏های این پژوهش مقدماتی علاوه بر مطالعۀ پنج شاخص فوق، نشان داد که کودکان کم‏شنوا اشکالات دستوری فراوان، به‏ویژه در حیطۀ نحو دارند و با توجه به تنوع میزان کم‏شنوایی و نوع پروتز پیشنهاد می‏شود در مطالعه‏ای جامع به این متغیرها توجه شود. پژوهش‏های گسترده Tye-Murray‏ (2004) نیز نشان داد(7) که بعضی از کودکان کم‏شنوا به‏خوبی همسالان شنوای خود نمی‏توانند عملاًً از زبان استفاده کنند. وی براساس نتایج پژوهش‏های خود معتقد بود که کودکان کم‏شنوا/ناشنوا چون تمرینات زیاد و متنوع برای استفاده از زبان ندارند نمی‏توانند در محاورات به‏خوبی از آن استفاده کنند. همچنین آشنایی محدود این کودکان با بسیاری از ساختارهای زبانی و گنجینۀ واژگان محدود، توانایی آنها را برای محاوره کاهش می‏دهد. دلیل دیگر برای مشکلات کاربردشناختی این کودکان آن است که آنها نمی‏توانند صحبت‏های والدین خود یا مردم دیگر را از فاصله‏های دور بشنوند، بنابراین الگوهای روزمره و رایج برای چگونگی استفاده از زبان را دریافت نمی‏کنند.

Most و همکاران ‏(2010) در پژوهش خود که در توافق با نتایج Tye-Murray‏ (2004) بود، معتقد بودند که شاید دست‏اندرکاران توانبخشی توانایی‏های ارتباطی کاربردشناختی را به کودکان کم‏شنوا/ناشنوا به‏خوبی آموزش نمی‏دهند، و پیشنهاد کردند که تمرینات ویژۀ کسب مهارت‏های کاربرد‏شناختی در برنامه‏های توانبخشی کودکان کم‏شنوا/ناشنوا گنجانده شود(7و8). یافته‏های Most و همکاران ‏(2003) در پژوهشی دیگر نشان داد کودکان ناشنوایی که والدین ناشنوا دارند، نسبت به کودکان ناشنوایی که والدین شنوا دارند، دارای سطح توانایی‏های زبانی بالاتری هستند(13).

مطالعۀ توصیفی و مقدماتی حاضر فقط نشان دهندۀ تنوع
این نوع توانایی‏ها در کودکان کم‏شنوا است و لازم است با نمونه‏های بیشتر و در نظر گرفتن متغیرهای تأثیرگذار مهم نظیر میزان کم‏شنوایی، نوع پروتز، استفادۀ مفید از باقی‏ماندۀ شنوایی، زمان ارائه و کیفیت آموزش‏های توانبخشی شنوایی، مشارکت والدین، والدین شنوا یا کم‏شنوا، پژوهش‏های وسیع صورت گیرد، زیرا این عوامل می‏توانند باعث این تفاوت‏ها و کسب امتیازهای ضعیف‏تر در گروهی و امتیازهای بهتر در گروهی دیگر شوند. همچنین پیشنهاد می‎شود که روی نحوۀ اجرای آزمون به‏صورت ضبط شده یا اجرای زنده در کودکان شنوا پژوهشی صورت گیرد.

نتیجه‏گیری

توصیف توانایی‏های کاربردشناختی کودکان کم‏شنوا با بررسی مقدماتی پنج شاخص از طریق آزمون بازگویی داستان، از یک‏سو تفاوت بین کودکان شنوا و کم‏شنوا را نشان داد، که گروه کم‏شنوا ضعیف‏تر از گروه شنوا عمل کردند، و از سوی دیگر این تفاوت‏ها در توافق با نتایج برخی پژوهش‏ها و در تضاد با برخی پژوهش‏های دیگر بود که می‏بایست با نمونه‏های بیشتر و در نظر گرفتن عوامل مختلف روی کودکان فارسی‏زبان مورد بررسی قرار گیرد تا بتواند به‏گونه‏ای مؤثرتر در امر آموزش و توانبخشی این کودکان به‏کار گرفته شود.

سپاسگزاری

اين مقاله نتيجۀ طرح تحقيقاتي مصوب دانشگاه علوم پزشكي تهران و مرکز تحقیقات توانبخشی به شمارۀ قرارداد 12489-125-04-89 است. از لطف بی‏دریغ و همکاری سرکار خانم هاله مجیدی شنوایی‏شناس سازمان آموزش و پرورش تهران باغچه‏بان شماره 1 سپاسگزاری می‏شود.