Research Article

Evaluation of auditory verbal memory and learning performance of 18-30 year old Persian-speaking healthy women

Maryam Aghamollaei¹, Zahra Jafari², Reyhane Toufan¹, Mahdiyeh Esmaili³, Shadi Rahimzadeh⁴

¹- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

²- Department of Basic Sciences in Rehabilitation, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

³- Cochlear Implant Center of Loghmane Hakim Hospital, Shahid Beheshti University of Medical Sciences, Tehran, Iran

⁴- Department of Rehabilitation Management, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

Received: 11 December 2011, accepted: 7 May 2012

Abstract

Background and Aim: Auditory memory plays an important role in developing language skills and learning. The aim of the present study was to assess auditory verbal memory and learning performance of 18-30 year old healthy adults using the Persian version of the Rey Auditory-Verbal Learning Test (RAVLT).

Methods: This descriptive, cross-sectional study was coducted on seventy 18-30 year old healthy females with the mean age of 23.2 years and a standard deviation (SD) of 2.4 years. Different aspects of memory, like immediate recall, delayed recall, recognition, forgetting rate, interference and learning, were assessed using the Persian version of RAVLT.

Results: Mean score increased from 8.94 (SD=1.91) on the first trial to 13.70 (SD=1.18) on the fifth trial. Total learning mean score was 12.19 (SD=1.08), and mean learning rate was 4.76. Mean scores of the participants on the delayed recall and recognition trials were 13.47 (SD=1.2), and 14.72 (SD=0.53), respectively. The proactive and retroactive interference scores were 0.86 and 0.96, respectively. The forgetting rate score was 1.01 and the retrieval score was 0.90.

Conclusion: The auditory-verbal memory and learning performance of healthy Persian-speaking females was similar to the performance of the same population in other countries. Therefore, the Persian version of RAVLT is valid for assessment of memory function in the Persian-speaking female population.

Keywords: Memory, auditory-verbal learning, Rey, adult, Persian

مقاله پژوهشی

بررسی حافظه و یادگیری شنواییـکلامی در زنان فارسیزبان 18 تا 30 سال

مریم آقاملایی¹، زهرا جعفری²، ریحانه توفان¹، مهدیه اسماعیلی³، شادی رحیمزاده⁴

¹ـ گروه شنواييشناسي، دانشكده توانبخشي، دانشگاه علوم پزشكي تهران، ايران

²ـ گروه علوم پایه توانبخشی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

³ـ مرکز کاشت حلزون شنوایی بیمارستان لقمان، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴ـ گروه مدیریت توانبخشی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: حافظۀ شنوایی، اساس رشد مهارتهای زبانی و فرآیند یادگیری است. هدف از پژوهش حاضر بررسی روند حافظه و یادگیری شنواییـکلامی در زنان جوان 18 تا 30 سال با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون حافظه و یادگیری شنواییـکلامی ری بود.

روش بررسی: مطالعۀ توصیفی و مقطعی حاضر روی 70 زن هنجار در محدودۀ سني 18 تا 30 سال با میانگین 2/23 و انحراف معیار 4/2 سال که به روش نمونهگیری غیر احتمالی انتخاب شدند، انجام شد و جنبههای مختلف حافظه از جمله یادآوری فوری، یادآوری تأخیری، توانایی بازشناسی، سرعت فراموشی، تأثیر تداخل و روند یادگیری با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون شنواییـکلامی ری بررسی شد.

یافتهها: میانگین امتیازهای افراد مورد مطالعه از 94/8 با انحراف معیار 91/1 در مرحلۀ اول آزمون ری به 70/13 با انحراف معیار 18/1 در مرحلۀ پنجم افزایش یافت. میانگین یادگیری کلی افراد، 19/12 با انحراف معیار 08/1 و میانگین افزایش یادگیری 76/4 بود. همچنین، میانگین امتیازهای افراد در مرحلۀ یادآوری تأخیری و بازشناسی بهترتیب برابر 47/13 با انحراف معیار 2/1 و 72/14 با انحراف معیار 53/0 بهدست آمد. میزان تداخل پیشگستر، تداخل پسگستر، سرعت فراموشی و بازیابی بهترتیب 86/0، 96/0، 01/1 و 90/0 بهدست آمد.

نتیجهگیری: براساس یافتهها، عملکرد حافظه و یادگیری شنواییـکلامی در زنان فارسیزبان با جمعیت مشابه در سایر کشورها مطابقت دارد که این امر نشاندهندۀ روایی نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی ری در این گروه است.

واژگان کلیدی: حافظه، یادگیری شنواییـکلامی، آزمون ری، بزرگسال، فارسی

(دریافت مقاله: 20/9/90، پذیرش: 18/2/91)

مقدمه

حافظۀ شنوایی به توانایی دریافت تحریکات کلامی، پردازش و ذخیرۀ آنها و در نهایت یادآوری موضوعات گفته میشود. حافظۀ بلندمدت، امکان ذخیرۀ حجم زیادی از اطلاعات برای یک دورۀ زمانی نامحدود را فراهم میکند، در حالیکه حافظۀ کوتاهمدت توانایی ذخیرۀ حجم کمی از اطلاعات در یک دورۀ زمانی محدود را شامل میشود. مدلهای موجود برای توصیف حافظه و اجزای آن، مفهوم حافظۀ کاری (working memory) را نیز دربرمیگیرد. طبق تعريف، حافظۀ كاري جديدترين بخش فعال شدۀ حافظۀ بلندمدت را نگهداري ميكند و به صورت فعال اطلاعات را به داخل و خارج از انبار موقت حافظه ميفرستد. به عبارت ديگر، حافظۀ كاري حاوي اطلاعاتي است كه در حال حاضر براي كار روي يك مسئله، در دسترس است. توانايي تفكر و حل مسئله به استفاده از این حافظه وابسته است. اجزای حافظۀ کاری عبارتند از حلقۀ واجشناختی، طرح بینایی فضایی، مکانیزم اجرای مرکزی و حافظۀ ضمنی. حلقۀ واجشناختی، مكانيزمي فرضي براي رمزگشایی اطلاعات صوتي در حافظۀ كاري است. اين بخش، حافظۀ كاري مربوط به خاطرات كلامي به شمار ميآيد. طرح بینایی فضایی، در رمزگشایی اطلاعات بينايي يا بيناييـفضايي نقش دارد. مکانیزم اجرای مرکزی، يك مركز دستور و كنترل است كه تعامل دو جزء ديگر حافظۀ كاري را مديريت ميكند. اين بخش، هم فعاليتهاي مربوط به توجه را هماهنگ ميسازد و هم بر پاسخهاي فرد نظارت دارد. حافظۀ ضمنی (episodic buffer)، اطلاعات بخشهاي مختلف حافظۀ كاري را به نحوي كه به نظر ما منطقی باشد، تلفيق ميكند و شامل بازنمايي چندحسي اطلاعات است(1و2).

نقش محوری حافظۀ شنوایی در رشد مهارتهایی چون فراگیری و به خاطر سپردن واژهها، درک و بهکار بستن دستور زبان، زبان بیانی و زبان نوشتاری و ضرورت ارزیابی بالینی آن، به انجام تحقیقات بسیار و پیدایش آزمونهای متعددی در این زمینه منجر شده است(1). استفاده از الگوهای یادگیری شنواییـکلامی برای ارزیابی حافظه، نخستین بار در سال 1919 توسط Claparede مطرح شد، اما زمینۀ ترویج و مقبولیت این الگوها بعد از ساخت آزمون یادگیری شنواییـکلامی توسط Andre Rey فراهم شد(3). آزمون یادگیری شنواییـکلامی ری(Ray Auditory-Verbal Learning Test: RAVLT) یکی از رایجترین آزمونهای ارزیابی حافظه و یادگیری در نوروسایکولوژی به شمار میرود. یکی از مهمترین فواید این آزمون، فراهمکردن اطلاعات مناسب در جنبههای مختلف عملکردی افراد است. اين آزمون ساده از مراحل مختلفي تشکيل شده است که با انجام آنها ميتوان علاوه بر ارزیابی توانایی یادآوری فوری واژهها در هر مرحله، منحنی یادگیری فرد و همچنین توانایی یادگیری کلی وی را برآورد کرد. علاوه بر این، جنبههای مختلف حافظه مانند حافظۀ فوری، حافظۀ تأخیری، اثر تداخل (پیشگستر و پسگستر)، سرعت فراموشی، توانایی بازشناسی، توانایی بازیابی و یادگیری را نیز مورد ارزیابی قرار میدهد(4و5).

با آنکه تا کنون برای بررسی حافظه و الگوهای یادگیری شنوایی، مطالعات بسیاری با استفاده از آزمون یادگیری شنواییـکلامی ری به زبانهای مختلف انجام شده است(10-6)، اما مطالعات مشابه در ایران بسیار اندک است، بهطوری که تنها مطالعات موجود در این زمینه به ساخت و هنجاریابی نسخۀ فارسی آزمون ری و بررسی مشخصات روانسنجی آن در جمعیت سالمندان محدود است(11و12) و تا به حال ابعاد مختلف حافظه و الگوهای یادگیری افراد بهصورت جامع و کامل مورد بررسی قرار نگرفته است و اطلاعات دقیقی در این زمینه در دست نیست. هدف از پژوهش حاضر بررسی روند یادگیری و حافظۀ شنواییـکلامی در افراد جوان 18 تا 30 سال با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون یادگیری حافظۀ شنواییـکلامی ری بود.

روش بررسی

مطالعۀ توصیفیـمقطعی حاضر با روش نمونهگیری غیر احتمالی، روي 70 زن هنجار در محدودۀ سني 18 تا 30 سال با میانگین سنی 2/23 سال و انحراف معیار 4/2 سال در کلینیک شنواييشناسي دانشكدۀ توانبخشي دانشگاه علوم پزشكي تهران، طي 4 ماه اجرا شد. همۀ افراد مورد مطالعه از تحصیلات دانشگاهی برخوردار بودند. نداشتن سابقۀ مشکلات پزشکي یا هرگونه بيماري تأثيرگذار بر سلامت شناختي، از جمله بيماريهاي عصبي مزمن (مانند مشکلات عروقي مغز، صرع، تومور مغزي و غيره)، ناتواني ذهني، ضربه به سر، مشکلات يا آسيبهاي روحي و رواني، استفاده از داروهاي روانپزشکي و همچنين ديگر مشکلات پزشکي تأثيرگذار بر عملکرد روانشناختي (مانند کمشنوايي)، به عنوان معيارهاي ورود به مطالعه در نظر گرفته شد. برای بررسي و رعایت موارد ذكر شده، از پرسشنامهاي كه به همين منظور تهيه شده بود، استفاده شد. نسخۀ فارسی آزمون یادگیری شنواییـکلامی ری روی افراد واجد شرایط ورود به مطالعه انجام شد. نحوۀ اجرای آزمون ری که شامل نه مرحله است، به شرح زير بود. براي آزمايش هر فرد لازم بود روند انجام هر مرحله از آزمون در سطحي که به راحتي قابل شنيدن باشد، توضيح داده شود.

در مراحل يک تا پنج آزمون (I-V) يا مرحلۀ يادآوري، نخست واژههای فهرست الف با ارائۀ يك واژه در ثانيه با صداي زنده براي فرد خوانده شده و از وي خواسته میشد پس از اتمام كلمات، هر آنچه را كه به ياد ميآورد بيان کند. زماني كه فرد اعلام کرد ديگر واژهاي را به ياد نميآورد، همان فهرست با شرايط مشابه دوباره خوانده شده و هر بار پاسخ فرد در فرم ثبت نتايج، درج میشد. براي بررسي تأثير تكرار محرك و توان يادگيري فرد، فهرست اول طي پنج مرتبه بهصورت پیدرپی ارائه ميشد. میانگین کل امتیاز یادآوری با عنوان امتیاز کل، با تعیین میانگین امتیازهای پنج مرحلۀ نخست محاسبه میشد.

واژههاي فهرست مداخلهکننده (فهرست ب) كه با واژههاي فهرست الف متفاوت هستند نيز طي يك مرتبه با شرايط مشابه مرحلۀ اول، ارائه شده و پاسخ فرد ثبت ميشد.

طی دو مرتبه يک بار بلافاصله پس از ارائۀ فهرست مداخلهکننده و بار ديگر با تأخير و پس از گذشت ۲۰ دقيقه (مراحل VI و VII) از فرد خواسته میشد واژههاي فهرست الف را يادآوري و تکرار کند. در بررسی حاضر از افراد خواسته میشد در فاصلۀ زمانی 20 دقیقه، استراحت کرده و ارتباط کلامی نداشته باشند.

در مرحلۀ آخر فرد باید واژههاي فهرست الف را از بین ۵۰ واژه (30 واژه از مجموع دو فهرست الف و ب به همراه ۲۰ واژه جديد ديگر) شناسایی کند. در ساخت نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی ری تنها از واژههای تکهجایی معنیدار استفاده شده است و همانطور که در نسخۀ اصلی آزمون ذکر شده، کلمات هر فهرست طوری انتخاب شدهاند که هیچگونه مشابهت آوایی یا معنایی با یکدیگر نداشته باشند.

در پژوهش حاضر، علاوه بر امتیاز مراحل مختلف آزمون ری و یادآوری کلی، میزان تداخل پیشگستر که عبارت است از اثر یادگیری قبلی بر مطالب یادگرفته شدۀ بعدی (proactive interference)، تداخل پسگستر که عبارت است از تأثیرپذیری مطالب یادگرفته شدۀ اخیر از مطالب فراگرفتۀ شده قبلی (retroactive interference)، سرعت فراموشی (تأثیر تأخیر زمانی بر توانایی یادآوری مطالب در شرایط یکسان آزمون) و بازیابی که توانایی شناسایی مواد آزمون فراگرفته شده در بین مطالب مشابه (retrieval) است نیز محاسبه شد.

کليۀ افراد با رضايت خود در مطالعه شرکت كردند. به آنها اطمينان داده شد که اطلاعات آنها محرمانه نگهداري شده و جز براي اهداف پژوهشي در جاي ديگري استفاده نميشود. همچنين شرح داده شد كه آزمونهاي مورد استفاده هيچ عارضهاي براي آنها نداشته و ميتوانند هر زمان که بخواهند از مطالعه کنارهگيري کنند. در مطالعۀ حاضر براي توصیف دادهها از شاخص تمايل مركزي ميانگين و شاخص پراكندگي انحراف معیار استفاده شد. توصیف دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS نسخۀ 16 صورت گرفت.

یافتهها

میانگین، انحراف معیار و حدود تغییرات امتیازهای افراد مورد مطالعه در مراحل مختلف آزمون یادگیری شنوایی کلامی ری در جدول 1 نشان داده شده است. همانطور که در جدول مشاهده میشود، میانگین امتیاز افراد مورد مطالعه در مرحلۀ اول آزمون ری معادل94/8 با انحراف معیار 91/1 بهدست آمد و پس از پنج بار ارائۀ فهرست الف، به 70/13 با انحراف معیار 18/1 افزایش یافت. طبق نتایج، میانگین امتیاز افراد مورد مطالعه در مرحلۀ ششم، معادل 24/13 (با انحراف معیار 37/1) و بعد از 20 دقیقه تأخیر، در مرحلۀ هفتم، برابر 47/13 (با انحراف معیار 2/1) بهدست آمد. بهعلاوه، میانگین امتیاز بازشناسی افراد در پژوهش حاضر برابر 72/14 بهدست آمد. در جدول 2، متوسط تداخل پیشگستر، تداخل پسگستر، سرعت فراموشی و بازیابی نشان داده شده است که بهترتیب معادل 86/0، 96/0، 01/1 و90/0 بهدست آمد.

بحث

در مطالعۀ حاضر الگوی حافظه و یادگیری شنواییـکلامی در افراد جوان فارسیزبان با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون شنواییـکلامی ری مورد بررسی قرار گرفت. مرحلۀ اول آزمون به ارزیابی حافظۀ کاری اختصاص دارد و تعداد کلمات یادآوری شده در این مرحله نشاندهندۀ ظرفیت حافظۀ کاری است. بهخاطرسپاری کلمات ارائه شده در مرحلۀ اول آزمون، از طریق حلقۀ واجشناختی (Phonological Loop) در حافظۀ کاری صورت میگیرد که عملکرد آن حفظ اطلاعات کلامی در ذخیرۀ واجشناختي از طريق مرور ذهني كلمات ارائه شده است(6). همانطور که در جدول 1 نشان داده شده است، میانگین امتیازهای افراد مورد مطالعه در مرحلۀ اول آزمون ری معادل 94/8 و با انحراف معیار 91/1 بهدست آمد که در محدودۀ ظرفیت مورد انتظار برای حافظۀ کاری (هفت «قطعه» بهاضافه يا منهاي دو در بزرگسالان) قرار دارد(2). در مطالعۀ انجام شده توسط Geffen و همکاران (1990) میانگین امتیاز زنان 20 تا 29 ساله در مرحلۀ اول آزمون ری معادل 7/7 و با انحراف معیار 1 بهدست آمد(7). تفاوت بین نتایج این دو مطالعه احتمالاً از تفاوت در سطح تحصیلات ناشی میشود. مطالعۀ حاضر روی زنان با سطح تحصیلات بالاتر صورت گرفت. افراد با سطح تحصیلات بالاتر بهطور مؤثرتری از فرایند کنترل گویشی حافظۀ کاری استفاده میکنند و در نتیجه، عملکرد یادآوری فوری (امتیاز مرحلۀ اول آزمون ری) در این افراد بهتر است(8). در مطالعۀ Messinis و همکاران (2007) میانگین امتیاز زنان 19 تا 39 ساله با سطح تحصیلات بالا، 3/9 با انحراف معیار 3/1 بهدست آمد که به میانگین بهدست آمده در مطالعۀ حاضر، نزدیک است(9).

تکرار فهرست اول در مراحل یک تا پنج همانند مطالعات قبلی بهبود امتیازها یا اثر یادگیری (learning effect) را نشان داد(10). همانطور که در جدول 1 نشان داده شده است، میانگین امتیازهای افراد مورد مطالعه از 94/8 در مرحلۀ نخست به 70/13 در مرحلۀ پنجم افزایش یافته است. این بهبود امتیازها، از ورود و ذخیرۀ اطلاعات پایدار در حافظۀ طولانیمدت ناشی میشود. در حین یادگیری، یکی از اجزای حافظۀ کاری تحت عنوان حافظۀ ضمنی، ارتباط بین حافظۀ کاری و حافظۀ طولانیمدت را برقرار میسازد و حلقۀ واجشناختی امکان ورود و ذخیرۀ اطلاعات دائمیتر در حافظۀ طولانیمدت را فراهم میسازد(13و14). در مطالعۀ حاضر، میانگین افزایش یادگیری 76/4 بهدست آمد. در مطالعۀ Messinis و همکاران (2007)، میانگین امتیاز افراد از 3/9 در مرحلۀ اول به 3/14 در مرحلۀ پنجم افزایش یافت. میانگین

افزایش یادگیری زنان 19 تا 39 ساله در این مطالعه برابر پنج و میانگین یادگیری کلی آنها، 3/12 بهدست آمد که با نتایج بررسی حاضر، مطابقت دارد(9).

در پژوهش حاضر، میزان تداخل پیشگستر برابر 86/0 بهدست آمد؛ به این معنی که میانگین امتیاز یادآوری کلمات فهرست الف در مرحلۀ اول (94/8)، 14 درصد (تقریبا یک کلمه) بیشتر از امتیاز یادآوری کلمات فهرست مداخلهکنندۀ ب (64/7) بود که این امر نشاندهندۀ تداخل پیشگستر است؛ بدین صورت که یادگیری فهرست قبلی در یادگیری فهرستی که بعد از آن ارائه میشود، مداخله میکند(15). در مطالعات پیشین نیز وقوع تداخل پیشگستر با استفاده از آزمون ری نشان داده شده است(6و8). همچنین، پس از ارائۀ فهرست مداخلهکنندۀ ب میانگین امتیاز فهرست الف از مرحلۀ پنجم (70/13) به مرحلۀ ششم (24/13) کاهش یافت که نشان دهندۀ تداخل پسگستر است؛ به این معنی که يادگيري مطالب جديد در يادآوري مطالبي كه قبل از آن فراگرفته شده است، مداخله میكند(15). در پژوهش حاضر، میزان این نوع تداخل 96/0 بهدست آمد.

سرعت فراموشی اطلاعات بعد از یک تأخیر 20 دقیقهای با مقایسۀ امتیاز فهرست 6 و 7  تعیین شد. طبق نتایج، میانگین امتیاز افراد مورد مطالعه در مرحلۀ ششم، 24/13 (با انحراف معیار 37/1) و بعد از 20 دقیقه تأخیر، در مرحلۀ هفتم 47/13 (با انحراف معیار 2/1) بود. بنابراین، سرعت فراموشی در پژوهش حاضر 01/1 بهدست آمد؛ به این معنی که تأخیر 20 دقیقهای به کاهش عملکرد افراد منجر نشده است. در تعدادی از مطالعات قبلی نیز تأخیر در حد 20 تا 30 دقیقه بر توانایی به خاطر سپاری واژهها تأثیر نداشته است. اگر چه تأخیر 20 یا 30 دقیقهای برای ارزیابیهای بالینی فرایند فراموشی مناسب است، اما برای نشان دادن تأثیر فراموشی در افراد هنجار به زمان طولانیتری (بیشتر از 24 ساعت) نیاز است(7). یادآوری تأخیری نیز همانند یادگیری، به عملکرد دو جزء از اجزای حافظۀ کاری تحت عنوان حافظۀ ضمنی (برای تلفیق اطلاعات حلقههای واجشناختی و بیناییـفضایی و اطلاعات حافظۀ طولانیمدت) و حلقۀ واجشناختی (برای ذخیره و فعال نگاه داشتن اطلاعات شنوایی) نیازمند است(13و14).

میانگین امتیاز بازشناسی افراد در پژوهش حاضر برابر 72/14 بهدست آمد. بازشناسی نیز همانند یادآوری تأخیری به عملکرد توأم حافظۀ ضمنی و حلقۀ واجشناختی نیازمند است. با اجرای مرحلۀ بازشناسی میتوان پی برد که صرف نظر از توانایی یادآوری آنی، فرد تا چه اندازه یاد گرفته است(3). در این مرحله، فرد واژههای فهرست الف را از بین واژههای دیگر (15 واژۀ فهرست ب و 20 واژۀ جدید که در دو فهرست الف و ب استفاده نشدهاند) شناسایی میکند. با توجه به امکان استفاده از حافظۀ دیداریـنوشتاری، میتوان انتظار داشت که در افراد هنجار نسبت به مرحلۀ یادآوری تأخیری، امتیاز بالاتری بهدست آید. از آنجا که در این مرحله توانایی فرد در تمایز واژههای فهرست الف از سایر واژهها مطرح است، افرادی که از قدرت تمایز واجی خوبی برخوردار نباشند، امتیاز خوب متناسب با سن کسب نمیکنند.

در پژوهش حاضر شاخص بازیابی با مقایسۀ امتیاز مرحلۀ بازشناسی و یادآوری تأخیری، معادل 90/0 بهدست آمد؛ به این معنی که امتیاز بازشناسی افراد حدود 10 درصد از امتیاز یادآوری تأخیری بیشتر است. این یافته با نتایج مطالعات پیشین مطابقت دارد. مقایسۀ امتیاز مرحلۀ بازشناسی و یادآوری تأخیری، نوعی اندازهگیری توانایی بازیابی آنی به شمار میآید. با بهرهگیری از این روش میتوان موارد اختلال در یادآوری اطلاعات ـ برای نمونه در افراد با نارسایی عملکرد لوب پیشانی ـ را شناسایی کرد. نمونۀ آن، بیمارانی هستند که به خوبی فرا میگیرند، اما نمیتوانند موضوعات یادگرفته شده را ردیابی کنند. در این موارد، امتیاز بازشناسی به میزان قابل توجهی بالاتر از امتیاز یادآوری تأخیری است(3).

با توجه به محدودیت در تأمین حجم نمونۀ کافی از هر دو جنس با سطوح مختلف تحصیلات، نتایج پژوهش حاضر به جمعیت مردان و همچنین افراد با سطح تحصیلات پایینتر قابل تعمیم نیست. پیشنهاد میشود الگوی یادگیری و حافظه در جنس مرد و افراد برخوردار از سطوح مختلف تحصیلی انجام شود تا بتوان اطلاعات جامعتری از عملکرد حافظه در گروههای سنی و سطوح مختلف تحصیلات بهدست آورد.

نتیجهگیری

بر اساس نتایج بهدست آمده میتوان گفت عملکرد حافظه و یادگیری شنوایی-کلامی در زنان جوان فارسیزبان با جمعیت مشابه در سایر کشورها مطابقت دارد، بهطوری که میانگین امتیازهای زنان جوان ایرانی در جنبههای مختلف حافظه مانند حافظۀ فوری، حافظۀ تأخیری، اثر تداخل (پیشگستر و پسگستر)، سرعت فراموشی، توانایی بازشناسی، توانایی بازیابی و یادگیری تا حد زیادی به امتیاز زنان جوان در کشورهای مختلف دنیا نزدیک است. این امر نشاندهندۀ روایی نسخۀ فارسی آزمون حافظۀ شنواییـکلامی ری در زنان جوان فارسیزبان است.

سپاسگزاری

از کلیه افراد شرکتکننده در پژوهش و نیز از مسئول محترم مرکز تحقیقات توانبخشی جناب آقای دکتر محمد کمالی جهت فراهم نمودن امکانات، سپاسگزاری میشود.

REFERENCES

1. Cusimano A. Learning disabilities: There is a Cure. 1^st ed. Lansdale, Pennsylvania: Achieve Publications, Inc; 2002.

2. Hunt RR, Ellis HC. Fundamentals of cognitive psychology. 7^thed. New York: McGraw-Hill Medical; 2004.

3. Lezak MD, Howieson DB, Loring DW, Hannay HJ, Fischer JS. Neuropsychological Assessment. 4^th ed. New York: Oxford University Press; 2004.

4. Oliveira RM, Charchat-Fichman H. Brazilian children performance on Rey’s auditory verbal learning paradigm. Arq Neuropsiquiatr. 2008;66(1):40-4.

5. Schmidt M. Rey auditory verbal learning test: a handbook. Los Angeles: Western Psychological Services; 1996.

6. Teruya LC, Ortiz KZ, Minett TSC.
Performance of normal Adults on Rey auditory Learning Test: a pilot study. Arq Neuropsiquiatr. 2009;67(2A):224-8.

7. Geffen G, Moar KJ, O’hanlon AP, Clark CR, Geffen LB. Performance measures of 16-to 86-year-old males and females on the auditory verbal learning test. Clin Neuropsychol. 1990;4(1):45-63.

8. Van der Elst W, van Boxtel MP, van Breukelen GJ, Jolles J. Rey’s verbal learning test: normative data for 1855 healthy participants aged 24-81 years and the influence of age, sex, education, and mode of presentation. J Int Neuropsychol Soc. 2005;11(3):290-302.

9. Messinis L, Tsakona I, Malefaki S, Papathanasopoulos P. Normative data and discriminant validity of Rey’s Verbal learning Test for the Greek adult population. Arch Clin Neuropsychol. 2007;22(6):739-52.

10. Malloy-Diniz LF, Lasmar VA, Gazinelli Lde S, Fuentes D, Salgado JV. The Rey Auditory-Verbal Learning Test: applicability for the Brazilian elderly population. Rev Bras Psiquiatr. 2007;29(4):324-9.

11. Jafari Z, Moritz PS, Zandi T, Aliakbari Kamrani A, Malayeri S. Iranian version of the Rey Auditory Verbal Learning Test: a validation study. Payesh Journal. 2010;9(3):307-16. Persian.

12. Jafari Z, Moritz PS, Zandi T, Aliakbari Kamrani A, Malayeri S. Psychometric Properties of Persian Version of the Rey Auditory-Verbal Learning Test (RAVLT) among the Elderly. IJPCP. 2010;16(1):56-64. Persian.

13. Baddeley A. The episodic buffer: a new component of working memory? Trends Cogn Sci 2000;4(11):417-23.

14. Baddeley A, Gathercole S, Papagno C. The phonological loop as a language learning device. Psychol Rev 1998;105(1):158-73.

15. Hedden T, Park D. Aging and interference in verbal working memory. Psychol Aging. 2001;16(4):666-81.