Research Article

 

 

The effect of duration of multiple sclerosis and expanded disability status scale on P300

 

 

Parisa Rasoulifard1, Ghasem Mohammadkhani1, Saeed Farahani1, Mohammadali Sahraiyan2, Shohreh Jalaie3, sahar Shomeil Shushtary4

 

1- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

2- Department of Neurology, School of Medicine, Tehran University of Medical Sciences, Iran

3- Department of Biostatistics, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

4- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Jondishapour University of Medical Sciences, Ahwaz, Iran

 

 

Received: 10 January 2012, accepted: 5 September 2012

 

Abstract

Background and Aim: Multiple sclerosis (MS) is characterized with inflammation, demyelization and gliosis. It may be relapsing, remitting, or progressive. Cognitive impairment is relatively prevalent in patients with multiple sclerosis and as duration of disease is longer as cognition impairment is more. To understand the cognitive impairment, event related potential can be considered as a valuable tool. This study aimed to investigate the influence of duration of disease and expanded disability status scale (EDSS) on the amplitude and latency of the event related potentials of P300 in patients with multiple sclerosis.

Methods: In this cross-sectional and non-intervention study, 21 patients with multiple sclerosis with mean age of 27.8 with SD 7.1 years (between 18 to 50 years) were enrolled. The patients were selected randomly. The correlation of P300 event-related potential and oddball paradigm was assessed, using two 1000 and 2000 Hz tone burst stimulus.

Results: There was a significant correlation between the latency of P300 wave and duration of disease and expanded disability status scale (p<0.05); there was high correlation in both electrode sites (r>0.50). The correlation of amplitude of P300 and duration of disease and expanded disability status scale was not significant (p>0.05).

Conclusion: Significant correlation between the latency of P300 and the duration of multiple sclerosis and expanded disability status scale can be a sign of central nervous system changes. Besides, there is a relation between physical disability and cognitive impairments.

Keywords: Multiple sclerosis, event related potential, tone burst stimulation, expanded disability status scale

 

مقاله پژوهشی

 

اثر طول مدت اسکلروز متعدد و میزان ناتوانی گسترده بر P300

 

پریسا رسولی فرد1، قاسم محمدخانی1، سعید فراهانی1، محمدعلی صحراییان2، شهره جلایی3، سحر شمیل شوشتری4

1ـ گروه شنوایی‏شناسی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

2ـ گروه نورولوژی، دانشکدۀ پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

3ـ گروه آمار زیستی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

4ـ گروه شنوایی‏شناسی، دانشکدۀ توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، ایران

 

چکیده

زمینه و هدف: اسكلروز متعدد با ويژگي‏هاي سه‏گانه التهاب، ميلين‏زدايي، و اسكارگذاري مشخص مي‏شود. سير اين بيماري ممكن است به‏صورت عود‏كننده بهبودیابنده و يا پیش‌رونده باشد. اختلالات شناختی در افراد مبتلا به بيماري اسکلروز متعدد نسبتاً شايع است و هر چه از طول مدت بیماری می‏گذرد میزان اختلال بیشتر می‏شود. برای آگاهی از اختلالات شناختی، پتانسیل‏های وابسته به رخداد ابزار مناسبی هستند. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر طول مدت بیماری و مقیاس حالت ناتوانی گسترده بر دامنه و زمان نهفتگی پتانسیل وابسته به رخداد P300 شنوایی در افراد مبتلا به بيماري اسکلروز متعدد می‏پردازد.

روش بررسی: در اين پژوهش مقطعي و غيرمداخله‌اي، P300 شنوایی به روش تحریک متفاوت با استفاده از دو محرک تن‏برست 1000 هرتز و 2000 هرتز روی 21 فرد مبتلا به اسکلروز متعدد با میانگین سنی 8/27 سال و انحراف معیار 1/7 سال در محدودۀ سنی 50-18 سال انجام شد. افراد مورد مطالعه به‏صورت تصادفی ساده انتخاب شدند.

یافته‏ها: بین زمان نهفتگی موج P300 با طول مدت بیماری و مقیاس حالت ناتوانی گسترده همبستگی وجود داشت(05/0>p). نتایج نشان‏دهندۀ میزان بالای همبستگی زمان نهفتگی موج P300 در هر دو جایگاه الکترودی بود(50/0<r) اما بین دامنۀ موج P300 با طول مدت بیماری و میانگین مقیاس حالت ناتوانی گسترده همبستگی وجود نداشت(05/0<p).

نتیجه‏گیری: ارتباط معنی‏دار بین زمان نهفتگی P300 و ناتوانی فیزیکی بیمار می‏تواند حاکی از آن باشد که تغییراتی که در اسکلروز متعدد اتفاق می‏افتد ناشی از تغییر در سیستم عصبی مرکزی است. همچنین بین طول مدت بیماری با اختلالات شناختی ارتباط وجود دارد.

واژگان کلیدی: اسکلروز متعدد، پتانسیل وابسته به رخداد، محرک تن‏برست، مقیاس حالت ناتوانی گسترده

 

(دریافت مقاله: 20/10/90، پذیرش: 15/6/91)

 

مقدمه

اسكلروز متعدد (Multiple Sclerosis: MS) با ويژگي‏هاي سه‏گانه التهاب، ميلين‏زدايي، و اسكارگذاري مشخص مي‎شود‏(1). فرایند دميلينيزاسيون منجر ‏به ايجاد پلاك‏هاي اسكلروتيك در مناطق ميلنيزه سيستم عصبي مركزي (Central Nervous System: CNS) مي‏شود‏(2). اختلال MS به‏طور تيپيك از نظر زماني و موقعيت منتشر است. در جوامع غربي، MS به‏عنوان عامل ناتواني نورولوژيك در اوايل تا اواسط بزرگسالی پس از ضربه (تروما) در رتبۀ دوم قرار دارد. تظاهرات MS از يك بيماري خوش‏خيم تا بيماري به‏سرعت پیش‌رونده و ناتوان‎‏كننده كه تغيير قابل توجه روش زندگي را در پی دارد متغير است. علت بيماري مشخص نيست و دربارۀ بیماری‏زایی آن اختلاف نظر زيادی وجود دارد. این بیماری زیرگروه‏های گوناگون دارد و یکی از زیرگروه‏های آن، نوع عودکننده‏ـ‏بهبود‏یابنده (relapsing-remitting: RR) است. در این نوع، بیماری دوره‎هاي حمله‎اي حادي دارد كه در این دوره‏ها، نشانه‏ها تشديد مي‎يابند و پس از اتمام دوره معمولاً کاهش می‏یابند. این بیماری در زنان شایع‎تر از مردان است و در حال حاضر تصویر‎برداری تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Imaging: MRI) بهترين راه تشخيص این بیماری است‏(3).

مطالعات نشان مي‎دهد كه اختلالات شناختی در اين افراد نسبتاً شايع است، و با استفاده از آزمون‏هاي شنوايي مناسب می‏توان آنها را تشخيص داد‏(4). برای کسب آگاهی از فرایند عملکرد قشری و بررسی اختلالات شناختی، پتانسیل‏های وابسته به رخداد  ERPs):(Event Related Potential بسیار مناسب‏اند. موج P300 از جمله پاسخ‏های وابسته به رخداد شنوایی است که اعتبار و پایایی بالایی دارد‏(5).

روش معمول ثبت این پاسخ روش تحریک متفاوت است که با ارائۀ دو نوع تحریک، یکی محرک غالب یا استاندارد که پاسخ دیررس شنوایی (P3a) به‎صورت انفعالی با زمان نهفته حدود 250 میلی‏ثانیه تولید می‏کند و دیگری محرک نادر یا هدف که به‏طور تصادفی ارائه می‏شود و موج مثبت (P3b) با زمان نهفتگی در محدودۀ 300 میلی‏ثانیه تولید می‏کند و نیازمند توجه فرد به این محرک است. موج P3b معمولاً P300 یا P3 نامیده می‎شود‎(5).

مجموعه‏ای از پاسخ‏های شناختی ممکن ‏است در تولید پاسخ P300 مشارکت داشته باشند که از میان آنها تمایز خصوصیات صدا، پردازش زمانی، توجه و حافظه را می‏توان نام برد. مناطق مختلفی از مغز، شامل ساختارهای زیر قشری ( برای مثال هیپوکامپوس، سیستم لیمبیک و تالاموس ) و نواحی قشری شنوایی و لوب پیشانی در تولید این پاسخ شرکت می‏کنند. با توجه به ماهيت غير تهاجمي و دامنۀ زیاد این آزمون، سرعت و دقت بالای آن در ارزيابي ساختارهای قشری شنوایی و همچنین عینی بودن آن باعث شده است که پژوهشگران به تحقيق روي جنبه‌هاي مختلف استفاده از آن بپردازند. در سال‎های اخیر مطالعات بسیاری دربارۀ P300 در زمینۀ اختلالات شناختی و MS صورت گرفته‎است‏(5).

شواهدی از جمله مطالعۀ Comi (1997) و Adamaszek و همكاران (2006) نشان می‎دهد که اختلالات شناختي در بيماران مبتلا به MS شایع است‏(6و7). مطالعات‏ Gil و همكاران (1993)، Ellger و همکاران (2002) و Newton و همکاران (1989) نشان ‏داده است که بین طول مدت بیماری و مقیاس حالت ناتوانی گسترده (Expanded Disability Status Scale: EDSS) با دامنه و زمان نهفتگی پتانسیل وابسته به رخداد P300 شنوایی در افراد مبتلا به بيماري MS ارتباط وجود دارد. به ‏این ‏معنا که هر چه از مدت زمان بیماری می‏گذرد و هر چه بیمار از لحاظ فیریکی ناتوان‏‎تر می‏شود، دامنۀ P300 کوچکتر می‏شود و زمان نهفتگی آن افزایش می‎یابد(10-8). درهمین راستا بعضی از محققان از جمله Triantafyllou (1992) وجود هر گونه ارتباط بین طول مدت بیماری و پارامترهای موج را نفی کرده‏اند و از نظر آنها بین طول مدت بیماری و میزان ناتوانی فیزیکی بیمار ارتباطی وجود ندارد(11).

با توجه به امکان تشخیص اختلالات شناختی با استفاده از پتانسيل‎هاي وابسته به رخداد نظیر P300 در کنار آزمون‏های نوروسایکولوژیک، و همچنین امکان بهره‏گیری از P300 در پایش و کارآمدی درمان(12)، این مطالعه با هدف بررسی تأثیر طول مدت بیماری و EDSS بر دامنه و زمان نهفتگی P300 در افراد مبتلا به MS و اختصاصاً از نوع عودکننده‏ـ‏بهبود‏یابنده انجام شد.

 

روش بررسی

این مطالعه از نوع غیر مداخله‏ای و مقطعي است. 21 فرد مبتلا به MS قطعي (11 مرد و 10 زن) از نوع عودکننده – بهبود‏یابنده در محدودۀ سنی 50-18 سال با میانگین سنی 8/27 سال و انحراف معیار 1/7 سال، دارای شنوايي هنجار، از انجمن MS انتخاب شدند. معيار قطعي بودن MS، نظر متخصص مغز و اعصاب بوده است.

طول مدت بیماری فرد با توجه به تاریخچۀ پزشکی فرد و بر‏اساس فاصلۀ زمانی از سالی که MS تشخیص داده‎شده تا روز آزمون بر حسب سال محاسبه شده‏ است. EDSS، اندازه‏گیری مقیاس حالت ناتوانی گسترده در فرد مبتلا به MS است که از


صفر تا ده توسط متخصص مغز و اعصاب محاسبه می‏شود. به‏این‏صورت که متخصص مغز و اعصاب ناتوانی‏های فیزیکی فرد را از جنبه‏های مختلف بررسی می‏کند و امتیاز بین صفر تا 10 از لحاظ ناتوانی‏های فیزیکی به فرد می‏دهد. برای مثال، فردی که EDSS مساوی صفر دارد از لحاظ فیزیکی هنوز ناتوان نشده‎ است و فردی که 6EDSS= دارد برای راه رفتن احتیاج به عصا دارد و فردی که 7EDSS= دارد روی ویلچر است.

افراد مورد مطالعه به‎صورت تصادفی انتخاب شدند. اطلاعات و اندازه‏گیری‏های مورد نیاز با استفاده از بررسی پروندۀ پزشکی موجود در انجمن MS، تاريخچه‌گيري و پر كردن پرسش‏نامه، معاينۀ اتوسكپي، ارزيابي آستانه‌هاي تن‏خالص، ادیومتری گفتاری و اديومتري ايميتانس، اندازه‏گیری دامنه و زمان نهفتگی P300 به‎دست‏ آمد. پس از تأييد سلامت شنوايي‏محيطي، انجام آزمایش شروع می‏شد و نتایج در فرم‏هاي مخصوص درج می‎شد. EDSS فرد توسط متخصص مغز و اعصاب گزارش می‏شد.

پس از معاينۀ اتوسكپي در صورت نداشتن جسم خارجي در مجرای گوش و داشتن پردة تمپان هنجار، برای رد اختلالات گوش میانی، آزمون تمپانومتری و رفلکس اکوستیک در هر دو گوش با استفاده از دستگاه اديومتر ايميتانس مدل Zodiac 901 ساخت شركت Madsen دانمارک انجام می‏شد. سپس آستانه‌هاي هوايي در فركانس‌هاي 250 تا 8000 هرتز با استفاده از دستگاه اديومتر دو كاناله مدل AC40 ساخت شركت Interaucostic کشور دانمارک تعيين شد. ملاك شنوايي هنجار آستانۀ شنوايي كمتر يا مساوي20 دسی‏بل HL در محدودۀ فركانسي 8000-250 و برخورداري از تمپانوگرام طبيعي (استاتیک کامپیلیانس 6/1-3/0 سانتی‏متر مکعب و فشار گوش مياني 100– تا100+ داپا) بود(13). در صورت كسب آستانه‌هاي متقارن بهتر از 20 دسي‌بل و تمپانومتري نوع An در هر دو گوش و رفلکس آکوستیک طبیعی، فرد آزمایش‏شونده برای آشنایی با چگونگی روند آزمون و نحوۀ همکاری آماده‏سازی و توجیه می‏شد. سپس جایگاه الکترودها با مادۀ پاک‏کنندۀ تمیز می‏شد و الکترودها در مواضع سر و ماستوئید قرار می‏گرفت. نحوۀ قرارگیری الکترودها به این ترتیب بود که دو الکترود فعال در ناحیۀ Fz (پیشانی) Cz (ورتکس) و دو الکترود معکوس در ناحیۀ ماستوئید دو گوش به‏صورت متصل شده (linked) و یک الکترود مشترک در ناحیۀ Fpz (پایین پیشانی، بین دو ابرو) قرار می‏گرفت. در صورتی که امپدانس الکترودها کمتر از پنج کیلو اهم و تفاوت امپدانس بین الکترودی کمتر از دو کیلو اهم بود، آزمون P300 با استفاده از دو محرک تن‏برست استاندارد 1000 و محرک هدف 2000 هرتز با استفاده از الگوی تحریک متفاوت و با تعداد 200 محرک (160 محرک استاندارد و 40 محرک هدف) و با احتمال وقوع محرک استاندارد 80 درصد و محرک هدف 20 درصد و از طریق دوگوشی با شدت 70 دسی‏بل nHL و با دستگاه پتانسیل برانگیخته مدل ICS Chartr EP ساخت شركت GN Otometric آمريكا انجام می‏شد. ملاک تعیین پاسخ P300، حداقل دو‏بار تکرار پاسخ بود و در صورت پایایی آن، به‏عنوان پاسخ در نظر گرفته می‏شد. كليۀ آزمايش‏ها درکلینیک شنوايي‏شناسي دانشكدۀ توانبخشي دانشگاه علوم پزشكي تهران از 1/11/1389 تا 20/4/1390 انجام شد.

با توجه به‏اينكه در پژوهش حاضر از روش‏هاي آزمايشي غير تهاجمي استفاده شده‏است، هيچ‏گونه آسيبي به‏ فرد آزمايش‎شونده وارد نمی‏شد و از نظر اخلاقي مشكلي وجود ‏نداشت. با اين‏حال پيش از انجام آزمون‏ها، دربارۀ روند انجام آزمايش و اهداف آن براي هر‏يك از مراجعه‏كنندگان توضيحات لازم ارائه می‎شد. به این ترتیب، افراد با آگاهی کامل از چگونگی آزمایش‏ها، به‏طور داوطلبانه و با امضای رضایت‎نامۀ كتبي در پژوهش شركت می‎كردند.

براي تحليل داده‏ها و بررسي فرضيات از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. کلیۀ داده‏ها‎ی این پژوهش با استفاده از نرم‎افزار SPSS نسخۀ 16 محاسبه شده‏ و 05/0p< به‏عنوان سطح معنی‏داری در ‏نظر گرفته ‏شده ‏است.

 

یافته‏ها

میانگین سنی افراد مبتلا به MS 8/27 با انحراف معیار 1/7 بود. همگی افراد راست‏دست بودند. طول مدت بیماری افراد مورد مطالعه، از 5/1 تا 20 سال با میانگین 3/6 (شش سال و سه ماه) و انحراف معیار 02/4 بود و EDSS بیماران در محدودۀ صفر تا شش با میانگین 2/3 و انحراف معیار 9/1 بود.

یافته‏های حاصل از این مطالعه حاکی از آن بود که بین دامنه موج P3 و طول مدت بیماری در هیچ‏یک از جایگاه‏های الکترودی همبستگی وجود نداشت. برای جایگاه الکترودی Cz، 23/0-r= و 3/0p= و برای جایگاه الکترودی Fz، 09/0r= و 69/0p= به‏دست آمد.

بین زمان نهفتگی موج P3 با طول مدت بیماری همبستگی وجود داشت و این نتیجه در هر دو جایگاه الکترودی به‏دست آمد(000/0p=). نتایج نشان‏دهندۀ میزان بالای همبستگی زمان نهفتگی موج P3 در هر دو جایگاه الکترودی بود (نمودار 1 و 2).

بین دامنۀ موج P3 و EDSS در هر دو جایگاه الکترودی Cz و Fz همبستگی وجود نداشت (در Cz، 29/0r= و 19/0p= و در Fz، 22/0-r= و 33/0p=). ولی بین زمان نهفتگی موج P3 با EDSS همبستگی وجود داشت(05/0p<) و نتایج نشان‏دهندۀ میزان متوسط همبستگی زمان نهفتگی موج P3 در هر دو جایگاه الکترودی بود (نمودار 3 و 4).

بحث

در این مطالعه به بررسی رابطۀ طول مدت بیماری در افراد مبتلا به MS با دامنه و زمان نهفتگی موج پرداخته شد. نتایج نشان‎داد بین دامنۀ موج P300 و طول مدت بیماری همبستگی وجود ندارد و این نتیجه در هر‏ دو جایگاه الکترودی به‏دست‏آمد. بین زمان نهفتگی موج P300 و طول مدت بیماری همبستگی وجود داشت و این نتیجه در هر‎  دو جایگاه الکترودی به‏دست‎آمد. نتایج نشان‏دهندۀ میزان بالای همبستگی زمان نهفتگی موج P300 در هر دو جایگاه الکترودی بود؛ به‏این‏معنی که هر چه طول مدت بیماری بیشتر می‎شود، زمان نهفتگی موج P300 افزایش می‎یابد. این یافته با نتایج مطالعۀ Gil و همکاران (1993) و Ellger و همکاران (2002) Newton و همکاران (1989) مطابقت دارد(10-8). در این مطالعات هم بین زمان نهفتگی موج P300 و طول مدت بیماری همبستگی وجود داشت. نتیجۀ این قسمت با مطالعۀ Triantafyllou و همکاران (1992) مطابقت ندارد. در مطالعۀ آنها بین طول مدت بیماری و پارامترهای موج ارتباطی وجود نداشت و این ارتباط تنها با EDSS بود‏(11). این احتمال وجود دارد که آسیب در عملکرد شناختی ناشی ‏از یک آسیب منتشر باشد که عملکردهای عمومی مغز را تحت تأثیر قرار می‏دهد. این پدیده ممکن است به‏علت قطع ارتباط نواحی لیمبیک
و قشر ارتباطی باشد و هر‎چه از مدت بیماری ‎بگذرد، میلین بیشتری تخریب می‎شود و هدایت عصبی کمتری صورت می‎گیرد و از هم‏گسیختگی نواحی لیمبیک و زیر‏قشری و قشر ارتباطی بیشتر می‏شود و در نتیجه زمان نهفتگی موج P300 با افزایش طول مدت بیماری، طولانی‏تر می‏شود‎. عدم همبستگی دامنۀ P300 با طول مدت بیماری با یافته‏های مطالعۀ Ellger و همکاران (2002)‎مطابقت دارد(9). فعالیت هم‏زمان و جهت‏گیری فضایی رشته‏های عصبی، تعیین‏کنندۀ دامنه است. هر‏چه فیبرهای بیشتری به‏صورت هم‎زمان فعال شوند، دامنه بزرگتر خواهد شد و چون در MS به‎دلیل از دست رفتن میلین هم‏زمانی کمتری وجود دارد، دامنه کوچکتر می‏شود، ولی این کوچک‎شدن دامنه با افزایش طول مدت بیماری به شاخص معنی‏داری نمی‏رسد. دامنۀ P300 نمایانگر فعالیت مولدهای P300 است و عدم معنی‏داری همبستگی دامنه و طول مدت بیماری ممکن است به‏ این علت باشد که احتمالاً با افزایش طول مدت بیماری، پلاک‏های اسكلروتیک بیشتری در مناطق مولد P300 تشکیل نمی‎شود(14).

در این مطالعه به بررسی رابطۀ EDSS با پارامترهای موج P300 در افراد مبتلا به MS پرداخته شد. نتایج نشان‎ داد بین دامنۀ موج P300 و EDSS همبستگی وجود ندارد و این نتیجه در هر‎ دو جایگاه الکترودی به‏دست‏آمد. نتايج اين قسمت از مطالعه
نشان می‏دهد که ناهنجاري‎هاي شناختي خاص در MS سبب‏شناسي چندعاملي دارد و آسيب‏شناسي نشان داده ‏شده در MRI یا میزان ناتوانی فیریکی که با امتیاز EDSS نشان داده می‏شود نمی‏تواند توضيح كاملي براي آن باشد. به‏عبارت ديگر، در MS آسيب‏هاي مغزي ميكروسكوپي و ماكروسكوپي گسترده در تعيين نقص‏هاي خاص از حوزه‏هاي شناختي، نسبت‎ به در‎ نظر گرفتن بيماري به‎صورت موضعي، از اهميت بيشتري برخوردار است‏(14).

بین زمان نهفتگی موج P300 با EDSS همبستگی وجود دارد. این نتیجه در هر‎ دو جایگاه الکترودی به‎ دست‎ آمده ‏است. به ‎این ‏معنا ‏که هر‎چه EDSS بیشتر می‎شود، زمان نهفتگی موج P300 افزایش می‎یابد. نتایج این قسمت با نتایج مطالعۀ Gil و همکاران (1993)، Ellger و همکاران (2002) و Newton و همکاران (1989) مطابقت دارد(10-8).

همبستگی معنی‎دار بین زمان نهفتگی موج P300 با EDSS احتمالاً نشان‏دهندۀ این واقعیت است که شاید اختلالات فیزیکی و شناختی با نسبت برابر حرکت می‏کنند. یعنی یک بیمار با اختلالات فیزیکی شدید احتمالأ به همان نسبت دچار اختلالات شناختی است. به‎نظر می‎رسد که مشکلات شناختی در MS در همۀ مراحل بیماری و با شدت‎های متفاوت اتفاق می‎افتد و تشخیص به‎موقع آن در برنامه‎ریزی برای مداخلات درمانی و توانبخشی ضروری است.

از جمله مشكلات و محدوديت‎هاي پژوهش، این است که در آن بعضي افراد مورد بررسي به‎دليل مشكلات گوش خارجي، مياني یا داشتن مشکل در سیستم محیطی شنوایی از مطالعه حذف شدند. در طول انجام آزمون خستگی احتمالی بیمار ممکن بود روی نتایج اثرگذار باشد. در آن حالت به بیمار استراحت داده می‎شد و قطع مصرف داروها از 48 ساعت قبل از انجام آزمون برای بیماران دشوار بود.

برای انجام تحقیقات بعدی، موارد به این شرح پیشنهاد می‏شود انجام P300 با استفاده از توزیع جمجمه‎ای در افراد مبتلا به MS، با نمونۀ آماری بیشتر و در زیرگروه‎های دیگر آن همچنین برای پایش اثرات توانبخشی و درمانی و نیز انجام توأم آزمون‏های عملکردی مانند MRI و P300.

 

نتیجه‎گیری

زمان نهفتگی موج P300 بیانگر سرعت شناخت، زمان واکنش و به‎عبارتی سرعت پردازش اطلاعات و طبقه‎بندی آن‎هاست. افزایش معنی‏دار زمان نهفتگی نشانۀ کاهش سرعت پردازش اطلاعات است و ارتباط معنی‎داری که بین زمان نهفتگی P300 و طول مدت بیماری به‎ دست ‏آمد ممکن است حاکی ‎از این مسئله باشد که تغییراتی که در MS اتفاق می‎افتد ناشی از تغییر در CNS است و هم‏راستا با اختلالات شناختی است و هر‏چه از مدت بیماری می‎گذرد اختلالات شناختی بیشتر می‎شود. همچنین می‎توان مطرح کرد که بین ناتوانی فیزیکی و اختلالات شناختی رابطه وجود دارد. P300 نه‏تنها یک ابزار ارزشمند در پایش اختلالات شناختی در افراد ناتوان است، به این دلیل که ثبت آن وابسته ‎به فعالیت حرکتی نیست، بلکه یک ابزار ارزشمند در ارزیابی پاسخ به درمان است.

 

سپاسگزاری

از مساعدت‏های مسئول بخش پژوهشی انجمن MS سرکار خانم دوست الهی و بیماران عزیز کمال تشکر را داریم.

 

REFERENCES

1.             Kuhlmann T, Lingfeld G, Bitsch A, Schuchardt J. Acute axonal damage in multiple sclerosis is most extensive in early disease stages and decreases over time. Brain. 2002;125(10): 2202-12.

2.             Miller JR. The importance of early diagnosis of multiple sclerosis. J Manag Care Pharm. 2004; 10(3): 4-11.

3.             Kenealy SJ, Pericak Vance MA, Haines JL. The genetic epidemiology of multiple sclerosis. J Neuroimmunol. 2003;143(1-2):7-12.

4.             Musiek FE, Chermak GD, Weihing J, Zappulla M, Nagle S. Diagnostic accuracy of established central auditory processing test batteries in patients with documented brain lesions. J Am Acad Audiol. 2011;22(6):342-58.

5.             Hall JW. New handbook of auditory evoked responses. 1st ed. Boston: Pearson Education Inc; 2007.

6.             Comi G. Electrophysiological correlates of cognitive dysfunction in multiple sclerosis. Electroencephalogr Clin Neurophysiol. 1997;103(1):53.

7.             Adamaszek M, Krüger S, Dressel, A, Kessler C, Hamm A. Affective impairments in multiple sclerosis proved by event-related potentials andneuropsychology. Clin Neurophysiol. 2006;117(1):121-336.

8.             Gil R, Zai L, Neau P, Jonveaux T, Agbo C, Rosolacci T, et al. Event-related auditory evoked potentials and multiple sclerosis. Electroencephalogr Clin Neurophysiol. 1993;88(3):182-7.

9.             Ellger T, Bethke F, Frese A, Luettmann RJ, Buchheister A, Ringelstein EB, et al. Event-related potentials in different subtypes of multiple sclerosis-a cross-sectional study. J Neurol Sci. 2002;205(1):35-40.

10.         Newton MR, Barrett G, Callanan MM. Cognitive event-related potentials in multiple sclerosis. Brain. 1989;112(6):1637-60.

11.         Triantafyllou N, Voumvourakis K, Zalonis I, Sfagos K, Mantouvalos V, Malliara S, et al. Cognition in relapsing-remitting multiple sclerosis: a multichannel event-related potential (P300) study. Acta Neurol Scand. 1992;85(1):10-3.

12.         Pokryszko-Dragan AP, Zagrajek M, Slotwinski K, Gruszka E, Bilinska M, Podemski R. Neuropsychological testing and event-related potentials in the assessment of cognitive performance in the patients with multiple sclerosis- a pilot study. Clin Neurol Neurosurg . 2009;111(6):503-6.

13.         Margolis RH, Hunter LL. Aucoustic immitance measurments. In: Rosser RJ, Valente M, Hosford-Dunn H, editors. Audiology diagnosis. 2nd ed. New York: Thieme; 2007. p. 381-424.

14.         Burkard RF,Eggermont JJ. Electric and magnetic fields of synchronous neural activity. In: Burkard RF, editor. Auditory evoked potentials. 1st ed. Baltimore: William & Wilkins; 2007. p. 2-22.