مقاله پژوهشی

بررسي مقدماتي تأثیر آموزش درک شنيداري بر توانايي خواندن دانش‏آموزان دختر 9-8 سالۀ نارساخوان

 

نفيسه وطن‌دوست، احمد يارمحمديان، احمد عابدی، نجمه قاضي‌عسگر، منصوره مقتدايي

گروه روان‏شناسی کودکان با نیازهای خاص، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ايران

 

چکيده

زمینه و هدف: اختلال خواندن شایع‏ترین نوع اختلال یادگیری است. یکی از عوامل اصلی که در این اختلال نقش دارد نقص درک شنیداری است که باعث مشکلات زیادی در زمینۀ تحصیل آنها می‏شود. این پژوهش به‏منظور بررسي اثربخشي آموزش درک شنيداري بر توانايي خواندن کودکان نارساخوان سوم ابتدايي انجام گرفت.

روش بررسی: سی و هشت دانش‌آموز دختر پایۀ سوم ابتدايي از مدارس خميني‏شهر به شيوۀ نمونه‏گيري تصادفي خوشه‌ای چندمرحله‌اي انتخاب، سپس آزمون خواندن و آزمون وکسلر روی هر دو گروه اجرا شد، 20 نفر از آنها که شرایط نارساخوانی داشتند از طریق گمارش تصادفی ساده به دو گروه 10 نفري مداخله و شاهد تقسیم شدند. دانش‌آموزان گروه مداخله طي 10 جلسه تحت آموزش درك شنيداري قرار گرفتند. اما گروه شاهد هيچ‏گونه مداخله‌اي دریافت نکردند. پس از پايان آموزش، از هر دو گروه مداخله و شاهد، آزمون خواندن گرفته شد. داده‌ها با روش آماري تحلیل کوواریانس مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.

يافته‌ها: آموزش درك شنيداري حدود 81 درصد از توانايي خواندن گروه مداخله را که تحت آموزش درک شنيداري قرار گرفتند تحت تأثير قرار داد(0001/0p<)؛ به‏طوري که به‏جز خرده‏آزمون دو جزء کردن کلمات پيچيده، ديگر خرده‏آزمون‏ها معنی‏دار شد.

نتيجه‏گيري: یافته‏ها، فرضیۀ تأثیر آموزش درک شنیداری بر خواندن دانش‏آموزان را تأیید کرد. بنابراین، به نظر می‏رسد نارساخوانان نيازمند برنامۀ مداخله‌اي آموزش درك شنيداري براي رفع مشكلات خواندن هستند.

واژگان کلیدی: آموزش درک شنیداری، توانايي خواندن، دانش‌آموز، نارساخوان، دختر

 

(دریافت مقاله: 2/2/91، پذیرش: 19/9/91)

 

مقدمه

مهارت خواندن یکی‎ از مهارت‎های اساسی است که ما را در دریافت و درک اطلاعات و مفاهیم جدید یاری می‎دهد و نمایندۀ بسیاری از فرایندهای دیگر در شناخت آدمی است‏(1). با اين‎حال بسياري از کودکان هنگام ورود به مدرسه در اين زمينه مشکل دارند و دچار نارساخواني هستند. نارساخواني حالتي است که در آن پيشرفت کودک در خواندن، بر حسب هوش و آموزش و سن، کندتر از حد انتظار است. اين اختلال به‏طور قابل ملاحظه‌اي بر پيشرفت تحصيلي يا فعاليت‌هاي روزانه که مستلزم مهارت‌هاي خواندن است تأثير مي‌گذارد‏(2). می‎توان گفت نارساخوانی يک اختلال زبان تحولي است که 10 تا 15 درصد از کودکان سن مدرسه را درگیر می‏کند(3). عمده‎ترين مشکلات کودکان مبتلا به ناتواني خواندن شامل مواردی نظیر حذف کردن کلمه يا صدا، تحريف و اشتباه خواندن صدا‎‏ها يا کلمات، جانشين‎سازي صدا يا کلمه، ناتواني در درک معني کلمات، عدم يادآوري کلمه‌هاي استثنا، دشواري در تشخيص جزء از کل و بی‏میلی به خواندن است‎(4). در تحقيقات مربوط به نارساخواني دلايل زيادي در زمینۀ علت نارساخواني ذکر شده است. يکي از دلايل ذکر شده كه محققان زيادي بر آن تأكيد دارند نقص درک شنيداري است‎(1). درک شنيداري توانايي بازشناسي يا تفسير چيزي است که شنيده مي‎شود، و به‎عنوان يک مهارت در فرايند يادگيري تعريف مي‌شود‎(4). طی 20 سال اخير شواهد گسترده‌اي فراهم آمده است که نشان می‎دهد بيشتر کودکان با نارساخواني تحولي، مشکلات درک شنيداري دارند‎(5). درک شنيداري خود از چند خرده‏مهارت ديگر نظير آگاهی از واج‏های زبان، تميز شنيداري، حافظۀ شنيداري، توالي شنيداري، دقت شنيداري، تشخيص شنيداري و ترکيب شنيداري تشکيل شده ‎است‎(4).

تحقيقات زيادي در زمينۀ درك شنيداري و نارساخواني انجام شده ‎است؛ از جمله پژوهش Horns و Milles (1980) که در مدارسی که همگي از نوع رويکرد آوايي استفاده مي‎کردند سه رويكرد آوايي كودكان نارساخوان مقايسه شده است. يعني بر صداها و حروف تأکيد مي‎کردند. پيشرفت کودکان در تمام برنامه‎ها منطقی بود که نشان مي‎دهد اين روش با وجود تغييرات جزئي در اجزاي آن اثربخش است‎(6). Tallal و همکاران (1997) با استفاده از پرسش‎نامۀ Tallal مطالعه‎اي در زمینۀ میزان اختلال کودکان نارساخوان در پردازش شنیداری، به‏ویژه در حافظۀ کوتاه‎مدت شنيداري، انجام دادند. در این تحقیق 61 درصد از کودکان نارساخوان دچار اختلال پردازش شنيداري تشخيص داده شدند. اين نتايج نشان مي‎دهد که کودکان نارساخوان دچار نقص پردازش شنيداري هستند و چندين دليل از نظر عصب‎شناسي مطرح است دال بر این که در نارساخواني نقص درک شنيداري وجود دارد‎(7). پیرزادی و همکاران (2012) تأثیر آموزش مستقیم آگاهی واجی بر پیشرفت مهارت خواندن دانش‏آموزان مبتلا به اختلال خواندن را روی سه پسر با اختلال خواندن در پایۀ دوم ابتدایی مطالعه کردند. نتایج مداخله و پیگیری آنها نشان داد که آموزش مستقیم آگاهی واجی بر پیشرفت مهارت خواندن هر سه آزمودنی تأثیر مثبت داشته و این یادگیری در طول زمان پایدار مانده است(8). با در نظر گرفتن اين موضوع بعضی پژوهشگران همچون Hutzler و همکاران (2005) معتقدند که بیش از 25 درصد از افت تحصیلی کودکان دبستانی از نارسایی خواندن سرچشمه می‎گیرد و افراد نارساخوان به‎دلیل داشتن اختلال خواندن در اغلب دروس خود با مشکل روبرو می‎شوند و این موضوع باعث می‎شود با دشواری به تحصیل ادامه دهند، یا ترک تحصیل کنند‎(9). قابل ‏ذکر است که تعداد زیادی از کودکان دچار اختلال خواندن به‎دلیل ناتوانی در رمزگذاری و پردازش اطلاعات شنوایی با مشکل در یادگیری مواجه می‌شوند و متأسفانه زمانی مشکل این افراد تشخیص داده می‌شود که وارد مدرسه شده‏اند و دوران بحرانی آموزش رمزگذاری و پردازش اطلاعات شنیداری در آنها به‎ پایان رسیده است، و به‏ همین دلیل نسبت به همسالان خود تأخیر خواهند داشت‎(10). روش مداخله‎اي که در اين پژوهش برای بهبود درک شنيداري کودکان با اختلال خواندن استفاده شد از آن جهت مورد توجه است که تا کنون با همۀ زیرمقیاس‏های درک شنیداری از جمله تمرکز، توجه، دقت، تشخیص، حافظه و توالی حافظۀ شنیداری روي کودکان دچار اختلال خواندن اجرا نشده ‎است. با توجه به اهمیت درک شنیداری در خواندن، و نقش بالقوۀ نقص آن در اختلال خواندن و از آنجا که در پژوهش‎هاي داخل کشور، به اين موضوع به‎صورت آکادميک و علمي بسيار کم پرداخته شده‎ است، موضوع پژوهش حاضر اهمیت می‏یابد. این روش مداخله‎ای برگرفته از روش‏های درمانی محقق‏ساخته است که با استناد به متون ناتوانی‎های یادگیری Learner در سال 1997(4)، و بر مبناي پژوهش‎ها و بررسي‎هاي نظري، بررسي اثربخشي آموزش درک شنيداري بر توانايي خواندن کودکان نارساخوان سوم ابتدايي ساخته شده است.

 

روش بررسی

روش بررسی در اين پژوهش از نوع مداخله‎اي‏ـ‏تجربي بود و با استفاده از طرح پيش‌آزمون‏ـ‏پس‎آزمون و با جامعۀ آماري شامل كليۀ دانش‌آموزان دختر سوم ابتدايي در محدودۀ سني 8 تا 9 سال که مبتلا به اختلال خواندن بودند انجام شد. به‎دليل كنترل متغیر سن و جنس، تنها دختران 8 تا 9 سال (با ميانگين سني 5/8 سالگي) انتخاب شدند. معیار‎هاي گزینش نمونه علاوه بر متغيرهاي کنترل، براساس پروندۀ بهداشتی و شناسنامۀ سلامت دانش‏آموزان در مدرسه وجود اختلال نارساخواني و هوش‎بهر طبیعی و نداشتن اختلال ديگر از جمله لکنت و دارا بودن سلامت شنوایی و بینایی بود. نمونه‎گيري به‎صورت تصادفي خوشه‎ای چندمرحله‌اي بود؛ به این ترتیب که از سه شهر شهرستان خمینی‎شهر، یک شهر انتخاب و از ميان 16 مدرسۀ ابتدایی دخترانۀ آن شهر نه مدرسه به‎طور تصادفی برگزیده شد. سپس با معلمان کلاس‎های سوم اين مدارس مصاحبه به‎عمل آمد و 38 دانش‎آموز از سوی معلم به‎عنوان نارساخوان معرفی شدند. برای تشخیص اختلال خواندن از آنها آزمون تشخیص خواندن (پيش‎آزمون) گرفته شد. برای اطمينان از طبیعی بودن هوش آنها از فرم کوتاه آزمون هوشی وکسلر کودکان استفاده شد. در پژوهش حاضر ملاک طبیعی بودن هوش‎بهر آزمودنی‏ها، کسب امتیاز هوش‎بهر 90 و بالاتر بود. از 38 دانش آموز 28 نفر بر‎اساس دو آزمون انجام شده نارساخوان تشخیص داده شدند که از طريق گمارش تصادفی به دو گروه 14 نفري مداخله و شاهد تقسيم شدند. دانش‎آموزان گروه مداخله در مدرسه در یک کلاس خالی به‎صورت گروهی تحت آموزش قرار گرفتند. جلسات آموزشي با توجه به محتوای بستۀ آموزشی محقق‏ساخته در 10 جلسۀ 45 دقيقه‎اي مطابق با جدول سرفصل محتوای جلسات آموزشی طراحی و اجرا شد (جدول 1). در هر جلسه يکي از خرده‏مهارت‎هاي درک شنيداري آموزش داده مي‎‏شد. برای تثبیت آموخته‎ها در جلسۀ بعدی تمریناتی برای یادآوری تمرینات جلسۀ قبل انجام مي‎شد و یک خرده‏مهارت جديد نيز آموزش داده مي‎شد. در جلسه آخر نيز به مرور و يادآوري همۀ جلسات گذشته پرداخته شد. گروه شاهد در اين مدت هيچ‎گونه آموزشي دریافت نکرد. پس از پایان آموزش از دو گروه مداخله و شاهد آزمون خواندن (پس‎آزمون) گرفته شد. پيش از اجرا با خانوادۀ دانش‎آموزان برای اجراي اين برنامه و زمان آن هماهنگي شد و رضايت آنان براي شركت در پژوهش جلب شد. لازم به ذکر است به‎دليل عدم شرکت چهار نفر از دانش‏آ‏موزان در جلسات مداخله و امتناع از ادامه، تعداد نمونه در گروه مداخله به 10 نفر رسيد که با توجه به اين امر نتايج پيش‎آزمون چهار نفر از اعضاي گروه شاهد به‎طور تصادفي از پژوهش حذف شد. در نتيجه، نمونه‎ها به دو گروه 10 نفري مداخله و شاهد تبديل شد که با توجه به نتايج آماري و توان آماري کل، حجم نمونه کافي بود. ابزارهاي مورد استفاده در پژوهش عبارت بودند از 1ـ آزمون هوشي وکسلر کودکان. اين آزمون که در سال 1969 توسط ديويد وكسلر برای سنجش هوش كودكان تهيه شده است داراي شش مقياس كلامي شامل اطلاعات عمومي، حافظۀ عددي، گنجينۀ لغات، حساب، درك مطلب و شباهت‌ها و شش مقياس عملي شامل تكميل تصاوير، تنظیم تصاویر، الحاق قطعات، طراحي با مكعب‎‌ها، رمزگشایي و ماز‌ها است. براي برآورد هوش‎بهر با صرف وقت كم انواع متعدد فرم‌هاي كوتاه آزمون وكسلر كودكان تدوين شده ‎است كه بهترين فرم كوتاه متشكل از چهار خرده‌آزمون لغات، حساب، طراحي مكعب‏ها، و تنظيم تصاوير است و همبستگي آن با كل مقياس در آزمون وكسلر كودكان 95/0 است. چهار خرده‎آزمون بالا معمولاً براي كشف كاركرد شناختي ناهنجار بسيار مناسب است‎(11)؛ 2ـ آزمون تشخيص نارساخواني. این آزمون براساس فرم ارزیابی هم‎ارز تهيه و توسط عزیزیان و عابدی (2006) روی دانش‎آموزان اعتباريابي شده ‎است، و پايايي آن براي دانش‎آموزان کلاس سوم دبستان با ميانگين سني 9 سال برابر با 92/0 برآورد شده ‎است. همچنين ضريب همبستگي اين آزمون با درس قرائت فارسي براي دانش‎آموزان سوم دبستان 67/0 بوده است. این آزمون به‎منظور تهيۀ اطلاعاتي در مداخلۀ مهارت‎هاي مخصوص خواندن طرح شده ‏است و مهارت‎هايي را مي‏سنجد که به‏طور مستقيم با آموزش کلاس درس در ارتباط است و در برگيرندۀ متداول‎ترين مشکلاتي است که دانش‏آموزان در برنامۀ خواندن با آنها مواجه‏اند. اين آزمون داراي هشت خرده‏آزمون است که در آن براي خرده‏آزمون‏هاي یک تا شش هر کدام 10 امتیاز در نظر گرفته شده ‏است و براي خرده‏آزمون‌هاي هفت و هشت هر کدام 20 امتیاز در نظر گرفته شده‎ است که در مجموع 100 امتیاز مي‎شود. در واقع اين آزمون داراي 100 امتیاز جداگانه است که به‎ازاي هر خطا يک امتیاز از آزمودني کسر مي‏شود. از این ‏رو، نقطۀ برش براي اين آزمون 48 است؛ يعني هر دانش‎آموز که 48
Text Box: جدول 1ـ سرفصل محتواي جلسات آموزشي درک شنیداری جلسه اول آشنايي افراد با يکديگر و با مشاور و توضيح در مداخله روش کار و آموزش با افراد جلسه دوم ايجاد آمادگي و کار با دانش‌آموزان در زمينه آگاهی به آواهای زبانی the sounds of language (کارت حروف الفبا و صداها) جلسه سوم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموزان با وسايل و روش‌هاي مختلف بر کشف شنيداري auditory detection (نوارهای صوتی) جلسه چهارم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموز در زمينه پيوند شنيداري صدا در زمينه hearing voices in the field of transplantation (تشخیص صدای خاصی از بین صداها) جلسه پنجم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‏آموزان در زمينه تمرکز شنيداري auditory focus (تمرکز بر صداهای محیط و تشخیص تعداد ضرب‏ها) جلسه ششم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموزان در زمينه توجه شنيداري auditory attention (کارت‏های کلمات) جلسه هفتم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموزان در زمينه حافظه شنيداري auditory memory (کارت حروف) جلسه هشتم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموزان در زمينه توالي حافظه شنيداري auditory sequential memory (تکرار کلمات) جلسه نهم مرور بر جلسه قبل، کار با دانش‌آموزان در زمينه اکمال شنيداري auditory completion (تکمیل کلمات، جمله و داستان) جلسه دهم مرور جلسات قبل



خطا يا بيشتر داشته ‎باشد به‎عنوان دانش‎آموز نارساخوان تشخيص داده مي‎شود. همچنین برای خرده‏آزمون‏های یک تا شش، نقطۀ برش شش خطا یا بیشتر و برای خرده‏آزمون‏های هفت و هشت نقطۀ برش 14 خطا یا بیشتر بود. در تحليل اين پژوهش از امتیازهای خطا استفاده شده ‎است‎(12).

براي تجزيه و تحليل داده‌ها از نسخۀ 16 نرم‏افزار SPSS و شاخص‌هاي آماري توصيفي شامل ميانگين و انحراف‎معيار، و در سطح آمار استنباطي از آنالیز واريانس دوطرفه استفاده شده‎ است.

 

يافته‌ها

Text Box: جدول 2ـ ميانگين و انحراف معيار هوش دانش‏آموزان شرکت‏كننده در پژوهش به‏تفکيک گروه‏ها گروه تعداد ميانگين انحراف معيار مداخله 10 102 12/4 شاهد 10 2/101 96/3 میانگین و انحراف‌معیار هوش دو گروه شاهد و مداخله در جدول 2 آمده است که نشان می‎دهد از لحاظ بهرۀ هوشی همتاسازی شده‏اند. براي بررسي تأثیر آموزش درک شنیداری بر عملکرد خواندن دانش‏آموزان از تحليل کوواريانس استفاده شده ‎است. همان‏طور که در جدول 3 دیده می‎شود، ميانگين امتیازهای خطاهای گروه ‌مداخله پس از اعمال متغير مستقل (آموزش درک شنيداري) کاهش يافته است که نشان‎دهندۀ مؤثر بودن اين برنامۀ آموزشی است. همچنين در پيش‏آزمون تفاوت معنی‎داري بين ميانگين دو گروه مداخله و شاهد ديده نشد.

نتایج آزمون خواندن و نیز آموزش درک شنیداری در سطح 0001/0p< معنی‎دار بود (جدول 4). به‎عبارت ديگر، طرح مداخلۀ ادراك شنيداري توانسته است حدود 81/0 توانايي خواندن گروه مداخله را که تحت آموزش درک شنيداري قرار گرفتند تحت تأثير قرار دهد. براساس اين نتايج بين ميانگين امتیازها در مرحلۀ پس‌آزمون دو گروه مداخله و شاهد پس از آموزش درک شنيداري تفاوت معنی‎دار دیده شد. برای بررسي تأثير خرده‏آزمون‏ها بر عملکرد خواندن کودکان نارساخوان، در تحليل جداگانه داده‎هاي
Text Box: جدول 3ـ میانگین و انحراف معیار امتیازهای پیش‎آزمون‏ـ‏پس‎آزمون تشخیص نارسا‎خوانی در گروه‏های مورد بررسی میانگین (انحراف معیار) امتیازهای گروه مداخله میانگین (انحراف معیار) امتیازهای گروه شاهد خرده‏آزمون پیش‏آزمون پس‏آزمون پیش‏آزمون پس‏آزمون یک (55/1) 9/8 (81/0) 2/5 (05/2) 7/9 (61/1) 5/8 دو (43/1) 55/7 (57/0) 3/4 (43/1) 52/8 (57/1) 3/7 سه (7/2) 3/7 (42/0) 5/4 (7/2) 3/8 (05/2) 2/9 چهار (8/1) 6/8 (8/0) 25/3 (8/1) 9/7 (8/2) 7/8 پنج (74/2) 7/6 (28/2) 8/6 (74/2) 6/7 (4/2) 1/8 شش (33/2) 1/7 (9/0) 4/3 (33/2) 1/8 (3/2) 4/8 هفت (2) 7/15 (8/0) 9 (2) 8/18 (8/1) 1/19 هشت (7/2) 6/17 (9/0) 7/8 (7/2) 3/16 (3/1) 2/17 کل (8/14) 1/66 (9/13) 5/42 (2/15) 4/66 (2/17) 8/58



هر خرده‏آزمون از روش آماري کوواريانس استفاده شد. همان‏طور که در جدول 5 نشان داده شده‎ است آموزش خرده‏آزمون‎هاي شناسايي حروف، شناسايي صدا، بخش کردن کلمات، صداکشي کلمات، درک کلمه يا خواندن کلمه، درک مطلب يا عبارت و خواندن متن بر عملکرد خواندن مؤثر واقع شده است، ولي با توجه به نتايج جدول در خرده‏آزمون دو جزء کردن کلمات از لحاظ آماري تأثير به‏سزايي نداشته است.

 

بحث

پژوهش حاضر برای بررسي ميزان تأثير آموزش ادراك شنيداري بر بهبود عملکرد خواندن دانش‌آموزان نارساخوان انجام شد. نتايج نشان‎داد آموزش درک شنيداري باعث بهبود عملکرد دانش‌آموزان در خواندن مي‌شود. این یافته‎ها با یافته‎های Dehirech و همکاران (1971)، Gittelman و Feingold (1983)، Strehlow و همکاران (2006) و پیرزادی و همکاران (2012) مطابقت دارد. نارساخواني يک مشکل زباني است و بسياري از کساني که در خواندن ضعيف‎اند دچار مشکلات شنيداري‏ـ‏زباني و آواشناسي‎ هستند‎(4،6و8). بنابراین یکی از پیش‏نیازهای خواندن، درک شنیداری است که نقش مهمی در خواندن ایفا می‎کند. بیشتر تحقیقاتی که در زمینۀ نارساخوانی انجام شده نشان‎دهندۀ نقص درک شنیداری و اثر آن بر خواندن است. Gittelman و Feingold (1983) دو گروه از کودکان ضعيف در خواندن را با يکديگر مقايسه کردند. گروه مداخله در طول چهار ماه تحت يک برنامۀ آوايي منظم قرار گرفت. در پايان برنامۀ مداخله، سن خواندن در گروه مداخله تقريباً 12 ماه از گروه شاهد بيشتر بود. به‎علاوه در ارزيابي‎هاي پيگيري که دو تا شش ماه پس از پايان برنامۀ مداخله انجام شد، بهبود به‏دست آمده هنوز حفظ شده بود که اين نشان‏دهندۀ اثر پايدار برنامه بر توانايي خواندن کودکان است‎(6). نتايج پژوهش Joly-pottuz و همكاران (2008) نشان داد كه آموزش تمرينات شنيداري پيشرفت قابل توجهی در کلمات نوشته شدني، خوانده نشدني و تشخيص واجي دانش‎آموزان به‎وجود می‎آورد‎(13). پژوهش Elbro و همکاران (1998) نشان داد


Text Box: جدول 4ـ تحليل کوواريانس تأثير عضويت گروهي بر عملکرد خواندن در گروه درك شنيداري در مرحله پس‎آزمون موقعيت متغيرها p ميزان تأثير توان آماري پس‏آزمون پيش‏آزمون 0001/0 92/0 1 عضويت گروهي 0001/0 81/0 1

 

کودکانی که در سیستم پردازش واج‏شناختی نقص دارند، بازنمایی‏های واج‏شناختی در حافظۀ آنها به‏خوبی انجام نمی‏گیرد. این امر، یادگیری اصل الفبایی (تداعی واج‏ـ‏نویسه) را برای آنها دشوار می‏کند(14). نتایج پژوهش حاضر با یافتۀ Bretherton و Holmes (2003) مغایرت دارد. آنها به بررسی رابطۀ بين پردازش شنيداري صداهاي غيرکلامي و توانايي آواشناسي در کودکان با ناتواني خواندن در سن 8 تا 12 سال پرداختند. براساس یافته‎های تحقیق آنها وجود نقص توالي صدا به عملکرد در پردازش صداهاي کلامي براي آگاهي آواشناسي ضعيف‎تر با مشکلات خواندن شديدتر مربوط نمي‎شود، به‏ویژه هيچ دليلي براي فاصلۀ بين واکنش و تحريک داخلي وجود ندارد. بنابراين حمايت کمي براي مشکل پردازش شنيداري به‏عنوان مشکل اساسي در نارساخوانان وجود دارد‎(15). در عین حال سياهکل‎رودي و همکاران (2009) به نقل از Dehirech و Burt (1971) طي پژوهشي به بازپروري مهارت درک شنيداري دانش‏آموزان نارساخوان پرداختند، و نتايج پژوهش آنها نشان داد برنامۀ بازپروري درک شنيداري دانش‏آموزان نارساخوان باعث بهبود عملکرد خواندن، درک و فهم مطلب و بازشناسي لغت و متن و در کل يادگيري دانش‎آموزان نارساخوان مي‌شود. نتایج این پژوهش نقش بسیار مهم مشاوران و متخصصان بالینی را در شناسایی و آموزش کودکانی که دچار نقص درک شنیداری هستند، روشن می‎سازد و همچنین اهمیت شناسایی و آموزش زودهنگام دانش‎آموزان دچار نارساخوانی که در درک شنیداری دچار مشکل هستند را نشان می‏‎دهد. به‏طور کلی، نتایج تحلیل جدول‏ها نشان می‏دهد که آموزش درک شنیداری توانسته است مهارت خواندن دانش‏آموزان نارساخوان را افزایش دهد و به‎نظر می‏رسد تأثیر آموزش درک شنیداری و خرده‏مقیاس‏های آن بر مهارت خواندن مثبت است و در طول زمان پایدار می‏ماند. همچنین نتایج این پژوهش اهمیت آموزش خرده‏مقیاس‌های درک شنیداری را نشان داد، زیرا تکنیک آموزش خرده‏مقیاس‏های درک شنیداری با ویژگی‏های کودکان مبتلا به اختلال خواندن منطبق است و کاربرد این روش را در توانبخشی آنها اثربخش می‏سازد(9). در پژوهش حاضر نیز جلسات آموزشی روی گروه مداخله در زمینۀ تمرکز شنیداری، حافظۀ شنیداری، توالی شنیداری، ثبات شنیداری، دقت شنیداری، اکمال شنیداری و پیوند شنیداری صدا در زمینه بود که باعث افزایش توانایی دانش‏آموزان مورد مطالعه می‎شود. این افزایش توانایی در سطح 0001/0p< بود که از نظر آماری معنی‎دار بود. یعنی تکنیک‎های آموزش داده شده به اندازۀ 81 درصد باعث افزایش توانایی خواندن دانش‎آموزان نارساخوان گروه مداخله شده ‎است. به‏این‏ترتیب دانش‌آموزان با آموختن تکنیک‎های ذکر شده و کاربرد آنها در زمینۀ درک شنيداري، خواندن و ديگر مواردي که احتياج به درک شنيداري دارد به احساس بهبود دست يافتند. در کنار مزیت‏های ذکر‏ شده در بالا، این پژوهش با محدودیت‏هایی نیز مواجه بود. با توجه به اینکه گروه مورد مطالعه به دانش‏آموزان دختر مبتلا به اختلال خواندن محدود است، نتایج به‏دست آمده را نمی‏توان به گروه‏های دیگر تعمیم داد. پیشنهاد می‏شود تأثیر آموزش درک شنیداری در دیگر گروه‏ها مانند دانش‏آموزان مبتلا به اختلال ریاضیات، اختلال نوشتن و نیز در گروه‏های سنی و پایه‎های دیگر و نیز از نظر جنس بررسی شود. همچنین، این پژوهش به‎علت محدود بودن حجم نمونه نتایج قابل تعمیم نیست و توصیه می‏شود پژوهش‏های آتی در گروه‏های با حجم بیشتر انجام گیرد تا امکان تعمیم نتایج فراهم شود. افزون بر این، با توجه به نتايج مطالعۀ حاضر، اقدامات آموزشي مناسب در جهت بهبود
Text Box: جدول 5ـ تحليل کوواريانس تأثير عضويت گروهي بر خرده‎آزمون‏هاي تشخیص نارساخوانی در گروه درك شنيداري در مرحله پس‌آزمون موقعيت متغيرها p ميزان تأثير توان آماري خرده‏آزمون شناسایی حروف پیش آزمون 06/0 30/0 47/0 گروه 007/0 53/0 86/0 خرده‏آزمون شناسایی صدا پیش آزمون 013/0 124/0 311/0 گروه 003/0 41/0 899/0 خرده‏آزمون بخش کردن کلمه پیش آزمون 0001/0 57/0 1 گروه 0001/0 94/0 1 خرده‏آزمون صداکشی پیش آزمون 0001/0 41/0 83/0 گروه 0001/0 88/0 1 خرده‏آزمون دو جزء کردن کلمه پیش آزمون 731/0 007/0 063/0 گروه 427/0 37/0 120/0 خرده‏آزمون درک کلمه یا خواندن کلمه پیش آزمون 003/0 27/0 89/0 گروه 0001/0 63/0 1 خرده‏آزمون درک عبارت پیش آزمون 00/0 22/0 91/0 گروه 00/0 53/0 1 خرده‏آزمون کل خواندن پیش آزمون 01/0 36/0 77/0 گروه 02/0 58/0 62/0



توجه، تمرکز، دقت و حافظۀ شنيداري و در کل در درک شنيداري و عملکرد خواندن انجام شود.

 

نتيجه‎گيري

يافتۀ اصلي پژوهش حاضر نشان داد آموزش درک شنيداري مهارت خواندن دانش‏آموزان مبتلا به اختلال خواندن را افزایش می‎دهد. بنابراین می‎توان گفت در بهبود توانایی خواندن دانش‎آموزان نارساخوان تأثیر مثبت دارد. با توجه به این مسئله، لزوم توجه معلمان دورۀ ابتدایی به این امر در فرایند تدریس خواندن حائز اهمیت است. متخصصان بالینی و درمانگران نیز می‎توانند از نتایج پژوهش حاضر در توانبخشی مشکلات خواندن دانش‎آموزان دچار اختلال خواندن استفاده و مشکلات خواندن این گروه را اصلاح کنند.

 

سپاسگزاری

از مسئولان محترم دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی، و مديران محترم و همچنین از سرکار خانم شاهین و سایر معلمان عزیز که در انجام این طرح از هیچ‎گونه همکاری دریغ نفرمودند کمال تشکر را داریم.

 

 

 

 

 

 

 

REFERENCES

1.             Ministry of Education. Literature review: an international perspective on dyslexia New Zealand Government; 2007. (GS)

2.             Kaplan E, Sadock B. Synopsis of psychiatry: psychiatry behavioral sciences. 10th ed. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2007.

3.             Vellutino FR, Fletcher JM, Snowling MJ, Scanlon DM. Specific reading disability (dyslexia): What have we learned in the past four decades? J Child Psychol Psychiatry. 2004;45(1):2-40.

4.             Learner J. Learning disabilities: theories, diagnosis and strategies. 7th ed. Houghton, Mifflin- Company; San Diego: 1997

5.             Wagner RK, Torgosen JK, Rashotte CA. Developmental of reading-related phonological processing abilities: new evidence of bidirectional causality from a latent variable longitudinal study. Developmental Psychology. 1994;30(1):73-87.

6.             Dockrell J, McShane J. Children's learning difficulties: A cognitive approach. 1st ed. Oxford: Blackwell Publishing Ltd; 1993.

7.             Tallal P, Merzenich MM, Miller S, Jenkins W. Language learning impairments: Integrating basic science, technology, and remediation. Exp Brain Res. 1998;123(1-2):210-9.

8.             Pirzadi H, Ghobari-Bonab B, Shokoohi-Yekta M, Yaryari F, Hasanzadeh S, Sharifi A. Case report :the impact of teaching phonemic awareness by means of direct instruction on reading achievement of students with reading disorder. Audiol. 2012;21(1):83-93. Persian.

9.             Same Siahkalroodi L, Alizadeh H, kooshesh M. The impact of visual perception skills training on reading performance in students with dyslexia. Adv Cogn Sci. 2009;11(2),63-72. Persian.

10.         Wible B, Nicol T, Kraus N. Atypical brainstem representation of onset and formant structure of speech sound in children with language-based learning problems. Biol Psychol. 2004;67(3):299-317.

11.         Groth-Marnat G. Handbook of psycological assessment. 4th ed. New Jersey: John Wiley & Sons; 2003.

12.         Azizian M, Abedi MR. Construction and standardization of reading level diagnostic test for third grade primary school children. IJPCP. 2006;11(4):379-87.

13.         Joly-Pottuz B, Mercier M, Leynaud A, Habib M. Combined auditory and articulatory training improves phonological deficit in children with dyslexia. Neuropsychol Rehabil. 2008;18(4):402-29.

14.         Elbro C, When reading is "readn" or somthn. Distinctness of phonological representations of lexical items in normal and disabled readers. Scand J Psychol. 1998;39(3):149-53

15.         Bretherton L, Holmes VM. The relationship between auditory temporal processing, phonemic awareness, and reading disability. J Exp Child Psychol. 2003;84(3):218-43.

 

 

 

Research Article

 

 

The effect of auditory perception training on reading performance of the 8-9-year old female students with dyslexia: A preliminary study

 

 

Nafiseh Vatandoost, Ahmad Yarmohammadian, Ahmad Abedi, Najme Ghaziasgar, Mansoureh Moghtadaie

 

Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran

 

 

Received: 21 April 2012, accepted: 9 December 2012

 

Abstract

Background and Aim: Dyslexia is the most common learning disability. One of the main factors have role in this disability is auditory perception imperfection that cause a lot of problems in education. We aimed to study the effect of auditory perception training on reading performance of female students with dyslexia at the third grade of elementary school.

Methods: Thirty-eight female students at the third grade of elementary schools of Khomeinishahr City, Iran, were selected by multistage cluster random sampling of them, 20 students which were diagnosed dyslexic by Reading test and Wechsler test, devided randomly to two equal groups of experimental and control. For experimental group, during ten 45-minute sessions, auditory perception training were conducted, but no intervention was done for control group. An participants were re-assessed by Reading test after the intervention (pre- and post- test method). Data were analyed by covariance test.

Results: The effect of auditory perception training on reading performance (81%) was significant (p<0.0001) for all subtests execpt the separate compound word test.

Conclusion: Findings of our study confirm the hypothesis that auditory perception training effects on students' functional reading. So, auditory perception training seems to be necessary for the students with dyslexia.

Keywords: Auditory perception, reading practice, dyslexic

 

Please cite this paper as: Vatandoost N, Yarmohammadian A, Abedi A, Ghaziasgar N, Moghtadaie M. The effect of auditory perception training on reading performance of the 8-9-year old female students with dyslexia: A preliminary study. Audiol. 2013;22(4):60-8. Persian.