Research Article

Prevalence of consanguineous marriage among parents of deaf and normal children in Ardabil, North Western Iran

Shahrooz Nemati, Gholam Ali Afrooz, Ali Asgari, Bagher Ghobari Bonab

Department of Psychology and Education of Exceptional Children, Faculty of Psychology and Educational Sciences, University of Tehran, Iran

Received: 11 August 2011, accepted: 18 December 2011

Abstract

Background and Aim: Having healthy non-handicapped children plays a major role in mental health of the family and decreases family and society’s costs. While consanguineous marriage could lead to expression of recessive genes and a variety of handicaps including deafness, the aim of present study was to scrutinize the prevalence of consanguineous marriage among parents of deaf and normal children as well as its relationship with deafness.

Methods: In this study, 467 couples parenting normal children were selected by cluster sampling from elementary, guidance and high schools of Ardabil city and 423 couples parenting disabled children were selected non-randomly among which 130 had deaf children. Descriptive statistics was used to determine the prevalence of consanguineous marriage and chi-square test to compare prevalence of consanguineous marriage among parents of normal and deaf children.

Results: Descriptive analyses showed that 80 out of 130 (61.54%) parents who had deaf children have had consanguineous marriage. Furthermore data analysis demonstrated that prevalence of consanguineous marriage was significantly higher among parents of deaf children (p<0.001).

Conclusion: Consanguineous marriage plays a major role in expression of recessive genes and could lead to development of various handicaps including deafness. Increasing couples’ awareness about consequences of consanguineous marriage and conducting genetic counseling are indispensable.

Keywords: Prevalence, consanguineous marriage, deafness

مقاله پژوهشی

شیوع ازدواجهای خویشاوندی در والدین کودکان ناشنوا و عادی در اردبیل

شهروز نعمتی، غلامعلی افروز، علی عسگری، باقر غباری بناب

گروه روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: وجود کودک سالم و بدون معلولیت نقش بهسزایی در سلامت روانی خانواده ایفا میکند و هزینههای خانواده و جامعه را کاهش میدهد. از آنجا که ازدواجهای خویشاوندی بستر مناسبی برای بروز ژنهای نهفته و مغلوب بوده و منجر به انواع معلولیتها از جمله ناشنوایی میشود، هدف مطالعۀ حاضر بررسی شیوع ازدواجهای خویشاوندی در والدین کودکان ناشنوا و عادی و رابطه آن با ناشنوایی بود.

روش بررسی: در این پژوهش 467 نفر دارای کودک عادی بهصورت نمونهگیری خوشهای از مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان و 423 کودک استثنایی بهصورت غیرتصادفی انتخاب شدند. از این تعداد 130 نفر ناشنوا بودند که در شهرستان اردبیل مورد بررسی قرار گرفتند. از آمار توصیفی برای اندازهگیری شیوع ازدواج فامیلی و تست کای دو برای مقایسۀ شیوع ازدواج فامیلی بین والدین کودکان شنوا و ناشنوا استفاده شد.

یافتهها: دادههای توصیفی نشان داد که 80 نفر از 130 (54/61 درصد) از والدین افراد ناشنوا ازدواج خویشاوندی داشتند. تحلیل دادهها نشان داد که میزان شیوع ناشنوایی در کودکانی که والدین آنها ازدواج خویشاوندی داشتهاند نسبت به گروه والدین کودکان عادی، بیشتر بوده و این تفاوت در سطح 001/0>p معنیدار بود.

نتیجهگیری: با توجه به نتایج بهدست آمده احتمالاً ازدواجهای خویشاوندی نقش مهمی در بروز ژنهای نهفته و مغلوب دارند و منجر به بروز انواع معلولیت از جمله ناشنوایی میشوند. آگاهی زوجها از پیامدهای ازدواج خویشاوندی و انجام مشاورههای ژنتیکی ضروری است.

واژگان کلیدی: شیوع، ازدواج خویشاوندی، ناشنوایی

(دریافت مقاله: 20/5/90، پذیرش: 27/9/90)

مقدمه

هزینههای گزافی که معلولیت برای خانواده و جامعه ایجاد میکند متولیان امور پیشگیری را به انجام پژوهش در زمینۀ علتشناسی معلولیت واداشته است. برای نمونه، دولت آمریکا در سال 2000، 2/51 میلیارد دلار برای اشخاص دچار معلولیت، از جمله کودکان مبتلا به ناشنوایی، هزینه کرده است(1). بنا به نظر Corry (2002) یکی از بسترهای مطلوب برای بروز ژنهای نهفته و مغلوب، ازدواجهای خویشاوندی است(2). فراوانی معلولیت و نارساییهای حسیـحرکتی، از جمله ناشنوایی، نارساییهای تحولی و شناختی، شیوع فزایندۀ تالاسمی از نوع A و B، اختلالات هموگلوپاتی پیچیده و نادر و دیگر اختلالات خونی، در کشورهایی که ازدواجهای خویشاوندی رایج است بیشتر گزارش شده است(2). Zlotogoraj و همکاران (2007) اظهار داشتهاند که میزان شیوع ازدواجهای خویشاوندی در جهان متفاوت است و بنا به گفتۀ آنها کمترین میزان ازدواجهای خویشاوندی در غرب اروپا، شمال آمریکا و اقیانوسیه با یک درصد و بالاترین میزان آن در شمال آفریقا، مرکز و جنوب آسیا و منطقۀ خاورمیانه با بیش از 25 درصد گزارش شده است(3) Mokhtar و Abdel-Fattah (2001) از بالا بودن میزان ازدواجهای خویشاوندی در کشورهای واقع در منطقۀ خاورمیانه سخن میگویند، و برای مثال، شیوع ازدواجهای خویشاوندی در مصر را 68 درصد گزارش میکنند(4). این آمار برای کشورهای دیگر منطقه به این ترتیب است: el-Hazim و همکاران (1995) در عربستان 7/57 درصد(5)،Sueyoshi  و Ohtsuka (2003) جنوب اردن 1/58 درصد(6)، Bener و همکاران (1996)، Abdulrazzag و همکاران (1997) Gunaid و همکاران (2004) بهترتیب: امارات 5/50 درصد و یمن 40 تا 47 درصد، Al Awadi و همکاران (1986) کویت 4/54 درصد، و Rajab و Patton (2000) عمان 9/35 درصد(11-7).

ایران هم که در منطقه خاورمیانه قرار دارد یکی از کشورهایی است که در جهان بالاترین میزان ازدواجهای خویشاوندی را داراست. براساس تحقیق زمینهیابی سال 2002 مرکز باروری ایران، از دهۀ 70 تا 90 میلادی شیوع ازدواجهای خویشاوندی در ایران افزایش یافته است. در ارتباط با همین مسئله، محرابی کوشکی و ضیغمی (2005) گزارش کردهاند از مجموع 987671 ازدواج در ایران 558424 ازدواجها متعلق به مناطق شهری و 229247 ازدواجها مربوط به مناطق روستایی است(12). از این بین، میزان بالای ازدواج خویشاوندی در مناطق روستایی اتفاق میافتد که در آنها وضعیت اجتماعیـاقتصادی و سطح سواد زنان پایین است(7). اکثر مطالعات صورت گرفته در مناطق و کشورهای مختلف، برای مثال در عربستان Jamal و همکاران (2002) و در استانبول ترکیه Egeli و همکاران (2003)، تأییدکنندۀ نتایج فوق است(13و14).

این پژوهش با هدف بررسی میزان رواج ازدواج خویشاوندی و ارتباط آن با ناشنوایی در والدین کودکان ناشنوا و عادی در اردبیل انجام شد.

روش بررسی

روش پژوهشی در مطالعۀ حاضر، پسرویدادی (علیـمقایسهای) بود. در این مطالعه که در شهرستان اردبیل انجام گرفت، 467 نفر دارای کودک عادی از مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان بهصورت نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند، و 423 کودک استثنایی از مدارس استثنایی و مرکز بهزیستی استان که 130 نفر آنها ناشنوا بودند بهصورت غیرتصادفی انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامهای بود که توسط متخصصان کودکان استثنایی در سال 1383 تهیه شده و دارای روایی محتوایی بود(15). شاخصهای آماری مورد استفاده شامل آمار توصیفی برای محاسبۀ میزان فراوانی و درصد شیوع ناشنوایی و آماره کایـ2 برای بررسی تفاوت شیوع ناشنوایی بین والدین کودکان عادی و والدین کودکان ناشنوا بود.

یافتهها

میزان ازدواجهای خویشاوندی در والدین دانشآموزان عادی 84/18 درصد و در والدین دانشآموزان ناشنوا 54/61 درصد است که در جدول 1 نشان داده شده است.

نتایج محاسبۀ شاخص آمار توصیفی نشان میدهد که 80 نفر از والدین دانشآموزان ناشنوای مورد مطالعه ازدواج خویشاوندی داشتند و 50 نفر از والدین این دانشآموزان غیرخویشاوند بودهاند. همچنین، 88 مورد از والدین دانشآموزان عادی ازدواج خویشاوندی داشتهاند و 379 مورد از والدین دانشآموزان غیرخویشاوند بودهاند. نتیجۀ محاسبۀ آماره کایـ2 (94/49) نشان میدهد که میزان شیوع ناشنوایی در کودکانی که والدین آنها ازدواج خویشاوندی داشتهاند نسبت به گروه کودکانی که والدین آنها ازدواج غیرخویشاوندی داشتهاند بیشتر است که در سطح کمتر از 01/0 معنیدار بود(001/0>p).

بحث

پژوهش حاضر از نوع پسرویدادی (علیـمقایسهای) بود و در شهرستان اردبیل انجام گرفت. در این طرح 467 نفر دارای کودک عادی بهصورت نمونهگیری خوشهای و 423 کودک استثنایی از مدارس استثنایی و مرکز بهزیستی استان که 130 نفر آنها ناشنوا بودند بهصورت غیرتصادفی انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان میدهد که میزان شیوع ناشنوایی در کودکانی که والدین آنها ازدواج خویشاوندی داشتهاند نسبت به گروه والدین کودکان عادی بیشتر است(001/0>p).

از آنجا که عامل همخونی در ایجاد ناهنجاریهای ارثی، عصبی و ذهنی و حسی تأثیر فراوان دارد و احتمالاً ازدواجهای خویشاوندی بروز چنین عاملی را تشدید میکند، ازدواج با نزدیکان همخون (مانند دخترعموـپسرعمو، دخترخالهـپسرخاله) میتواند باعث بروز بیماریهایی شود که در نسلهای گذشته مستور بودهاند(2). در پژوهش حاضر درصد بالایی از ازدواجهای خویشاوندی را در والدین دانشآموزان ناشنوا مشاهده شد. نتایج این پژوهش با یافتههای Egeli و همکاران (2002) در شهر استانبول ترکیه که بیش از 50 درصد والدین کودکان ناشنوا ازدواج خویشاوندی داشتهاند همخوانی دارد(14). همچنین، در  پژوهش El-hazmi و همکاران (1995) روی 3212 خانوادۀ عربستانی، گزارش شده است که از بین 7/57 درصد ازدواج خویشاوندی 1/44 درصد موارد ازدواجهای خویشاوندی نزدیک و حدود 14 درصد ازدواج خویشاوندی دور بوده است(5). نتایج پژوهش حاضر نشان داد که میزان شیوع ازدواجهای خویشاوندی در شهرستان اردبیل 54/61 درصد است که در مقایسه با کشورهای منطقۀ خاورمیانه تنها از مصر (68 درصد براساس گزارش Mokhtar و Abdel-Fattah در سال 2001) کمتر است و از بقیۀ کشورهای منطقه از جمله عربستان (7/57 درصد)، جنوب اردن (1/58 درصد، Sueyoshi و Ohtsuka، 2003)، امارات (5/50 درصد، Bener و همکاران، 1996) و یمن (40 تا 47 درصد، Gunaid و همکاران، 2004)، کویت (4/54 درصد، Al Awadi و همکاران، 1986)، و عمان (9/35 درصد، Rajab و Patton، 2000) بالاتر است. اگر چه ازدواجهای خویشاوندی در بسیاری از بخشهای آسیا، آفریقا، و کشورهای آمریکای لاتین رایج است، با این حال این شرایط در عربستان سعودی و جهان اسلام، با وجود اینکه هیچ آیه یا حدیثی در توصیه به ازدواج خویشاوندی وجود ندارد، به دلیل شرایط و بافت فرهنگی خاص رواج بیشتری دارد. اکثر پژوهشهای بهعمل آمده در زمینۀ سببشناسی ناشنوایی نشان دادهاند که تقریباً 50 درصد کاهش شنوایی حسی عصبی به علت عامل ژنتیکی است که ازدواج خویشاوندی تأثیر عمدهای در آن دارد(13). آسیبهای شنوایی ممکن است از نوع انتقالی یا حسی عصبی و یا مختلط باشد. میزان 54/61 درصد از ناشنوایی به واسطه ازدواجهای خویشاوندی در پژوهش حاضر، یافتههای بهعمل آمده از سببشناسی ناشنوایی در مناطقی که ازدواجهای خویشاوندی زیادی در آن صورت میگیرد را تأیید میکند و بستر مناسبی را برای جلوگیری از ازدواج خویشاوندی در ایران و استان اردبیل که متأسفانه آمار آن بالاست فراهم میسازد. تلاش برای بالا بردن سطح آگاهی جامعه و زوجین دربارۀ پیامدهای نامطلوب ازدواج خویشاوندی که احتمال تولد فرزند کمشنوا را بیشتر میکند، میتواند نقش مهمی در پیشگیری از انواع معلولیتها از جمله اختلالات شنوایی ایفا کند.

با توجه به اینکه ناشنوایی یک معلولیت جدی است که باعث اختلال در رشد زبان و گفتار در کودک شده و بر مهارتهای ارتباطی، اجتماعی و در نهایت بر پیشرفت تحصیلی کودک اثر میگذارد.

نتیجهگیری

نتایج این پژوهش نشان داد که میزان ازدواج خویشاوندی در والدین دانشآموزان ناشنوا بیشتر بوده و عوامل ژنتیکی ممکن است نقش مهمی در بروز ناشنوایی ایفا کند. مشاورۀ ژنتیکی قبل از ازدواج ضروری بهنظر میرسد.

سپاسگزاری

از زحمات مسئولان و معلمان محترم آموزش و پرورش عادی و استثنایی آقایان صمدی خوشخو، شیرینزاده، کریمی و همچنین از مهندس علی نعمتی کارشناس مسئول جذب سرمایههای جهاد استان اردبیل و والدین کودکان ناشنوا و عادی که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند کمال تشکر و قدردانی را داریم.

REFERENCES

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Economic costs associated with mental retardation, cerebral palsy, hearing loss and vision impairment--United states, 2003. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2004;53(3):57-9.

2. Corry PC. Intellectual disability and cerebral palsy in a UK community. Community Genet. 2002;5(3):201-4.

3. Zlotogora J, Hujerat Y, Barges S, shalev SA, chakravarti A. The fate of 12 recessive mutations in a single village. Ann Hum Genet. 2007;71(Pt 2):202-8.

4. Mokhtar MM, Abdel-Fattah MM. Consanguinity and advanced maternal age as risk factors for reproductive losses in Alexandria, Egypt, Eur J Epidemiol. 2001;17(6):559-65.

5. el-Hazmi MA, al-Swailem AR, Warsy AS, al-Swailem AM, Sulaimani R, al-Meshari AA. Consanguinity among the Saudi Arabian population. J Med Genet. 1995;32(8):623-6.

6. Sueyoshi S, Ohtsuka R. Effects of polygyny and consanguinity on high fertility in the rural Arab population in South Jordan. J Biosoc Sci. 2003;35(4):513-26.

7. Bener A, Abdulrazzag YM, al-Gazali LI, Micallef R, al-Khayat AI, Gaber T. Consaguinity and associated socio-demographic factors in the United Arab Emirates. Hum Hered. 1996;46(5):256-64.

8. Abdulrazzag YM, Bener A, al-Ghazali LI, al-Khayat AI, Micallef R, Gaber T. A study of possible deleterious effects of consanguinity. Clin Genet. 1997;51(3):167-73.

9. Gunaid AA, Hummad NA, Tamim KA. Consanguineous marriage in the capital city Sana'a, Yemen. J Biosoc Sci. 2004;36(1):111-21.

10. Al-Awadi SA, Naguib KK, Moussa MA, Farag TI, Teebi AS, el-Khalifa MY. The effect of consanguineous marriages on reproductive wastage. Clin Genet. 1986;29(5):384-8.

11. Rajab A, Patton MA. A study of consanguinity in the Sultanate of Oman. Ann Hum Biol. 2000;27(3):321-6.

12. Mehrabi Kushki A, Zeighami B. The effect of consanguineous marriages on congenital malformation. J Res Med Sci. 2005;10(5):298-301.

13. Jamal TS, Daghistani KJ, Zakzouk SS. Impact of consanguinity on childhood hearing impairment in a Saudi population. J King Abdulaziz Univ Med Sci. 2002;10(1):23–31.

14. Egeli E, Ciçekci G, Silan F, Oztürk O, Harputluoğlu U, Onur A, et al. Etiology of deafness at the Yeditepe school for the deaf in Istanbul. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2003;67(5),476-71.

15. Hejazi M, Afrouz GhA, Sobhi A. Biological, psychological and social characteristics of parents with more than one exceptional child. Journal of Psychology and Education. 2009;39(2):123-45. Persian.