مقاله پژوهشی

ساخت و بررسی پایایی نسخۀ فارسی آزمون اعداد دایکوتیک منفرد در دانشآموزان پسر 7 تا 9 ساله

الهام رجبپور¹، فهیمه حاجی ابوالحسن¹، سید علیاکبر طاهایی²، شهره جلایی³

¹ـ گروه شنواییشناسی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ایران

²ـ گروه شنواییشناسی، دانشکده علوم توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران

³ـ آمار زيستی، دانشکده توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی تهران، ايران

چکیده

زمینه و هدف: اگرچه آزمون اعداد دایکوتیک دوتایی برای بررسی سیستم پردازش شنوایی مرکزی افراد بزرگسال مناسب است اما آزمون اعداد دایکوتیک منفرد بهدلیل سادگی برای کودکان مناسبتر است. این پژوهش با هدف ساخت آزمون حاضر به زبان فارسی و یافتن مقادیر هنجار مقدماتی آن در کودکان انجام شد.

روش بررسی: نسخۀ فارسی آزمون حاضر از 3 لیست 25 عددی مختلف برای ارزیابی در هریک از مراحل یادآوری آزاد، پاسخدهی هدایت شده به گوش راست و پاسخدهی هدایت شده به گوش چپ تشکیل شده است. اعداد هر لیست بهصورت دایکوتیک روی لوح فشرده ضبط شدند. مطالعۀ مقطعی حاضر روی 126 پسر 7 تا 9 سال انجام شد. پایایی آزمون با تکرار ارزیابیها در 29 نفر از نمونهها، دو تا چهار هفته پس از انجام آزمون اولیه مورد بررسی قرار گرفت.

یافتهها: میانگین امتیازهای گوش راست و گوش چپ بهترتیب از حدود 79/95 و 69/89 درصد در هفت سالگی به حدود 59/98 و 29/96 درصد در هشت سالگی افزایش یافت و میانگین میزان برتری گوش راست از حدود 13/6 درصد در هفت سالگی به حدود دو درصد در هشت سالگی کاهش یافت(001/0=p). تفاوت محسوسی بین امتیازهای حاصل از دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده مشاهده نشد(05/0<p). ثبات بالایی بین نتایج حاصل از آزمون اولیه و آزمون مجدد دیده شد(05/0<p).

نتیجهگیری: نسخۀ فارسی آزمون حاضر از پایایی مطلوبی برای ارزیابی پسران 7 تا 9 ساله برخوردار است و میتواند برای بررسی تلفیق دوگوشی در دانشآموزان پسری که در این محدودۀ سنی قرار میگیرند استفاده شود.

واژگان کلیدی: آزمون اعداد دایکوتیک، پردازش شنوایی مرکزی، کودکان، برتری گوشی

(دریافت مقاله: 14/12/92، پذیرش: 7/3/93)

مقدمه

اختلال پردازش شنوایی مرکزی (Central Auditory Processing Disorder: CAPD) به مواردی گفته میشود که در آنها علیرغم شنوایی طبیعی در سیستم شنوایی محیطی، بهدلیل آسیب مسیرهای پیچیدۀ عصبی بالاتر از حلزون، پردازش اطلاعات شنوایی دچار مشکل میشود(1).

آزمونهای رفتاری و الکتروفیزیولوژیک گوناگونی برای ارزیابی CAPD وجود دارد. هرچند آزمونهاي الكتروفيزيولوژيك نقش مهمي در تعيين عینی ناهنجاريهاي سيستم شنوايي مركزي ايفا ميكنند، يافتههاي آزمونهاي الكتروفيزيولوژيك در بسياري از افراد مبتلا به اختلال پردازش شنوايي مركزي ممکن است در محدودۀ هنجار بهدست آيد. همچنین، ممکن است تجهيزات لازم براي چنين آزمونهايي در مكانهايي كه آزمون تشخيص ناهنجاريهاي سيستم شنوايي مركزي (CANS) انجام ميشود موجود نباشد(2). بههمين دليل، در حال حاضر غالباً از آزمونهای مرکزی رفتاری برای ارزیابی سیستم شنوایی مرکزی این افراد استفاده میشود. از میان آزمونهای شنوایی موجود، آزمون اعداد دایکوتیک ابزار مناسبی برای غربالگری و تشخیص CAPD است(3و4).

آزمون اعداد دایکوتیک برای ارزیابی پردازش شنوایی مرکزی دارای مزایای زیادی است. از آن جمله، میتوان به دارا بودن حساسيت بالا(2و4)، مقاومت زياد به كمشنوايي فركانس بالاي ملایم تا متوسط(3) و پایایی زیاد در آزمون ـ بازآزمون در افراد مبتلا به ضايعات سيستم عصبي شنوايي مركزي در سنین گوناگون اشاره کرد(3). مزیت دیگر این آزمون آشنایی گروههای سنی گوناگون با اعداد است(5).

آزمون اعداد دایکوتیک به سه صورت منفرد، دوتايي و سهتایی به زبان انگلیسی موجود است. معمولاً در افراد هنجار وقتي گفتار بهصورت دایکوتیک (Dichotic) ارائه ميشود امتيازها در گوش راست بالاتر از گوش چپ بهدست ميآيد(6)؛ اين پدیده برتري گوش راست (Right ear advantage: REA) درنظر گرفته میشود و بازتاب غالب بودن نيمكرۀ چپ براي درك گفتار و زبان است(7). آزمون اعداد دایکوتیک نخستین بار توسط Kimura در سال 1961 در افراد با سیستم عصبی مرکزی سالم به کار رفت(7و8). طبق گزارشهای وی ارائۀ محرکهای دایکوتیک کلامی (بهویژه اعداد) به افراد، سبب ایجاد برتری گوش راست (REA) شد و وی علت آن را به پردازش گفتار و زبان در نیمکرۀ غالب چپ قشر مغزی نسبت داد(8). بررسیهای Kimura اختصاص نیمکرۀ چپ برای گفتار و اهمیت لوب گیجگاهی قدامی در پردازش گفتار دایکوتیک را روشن ساخت(9). طبق مطالعهای که در سال 2012 روی آزمون اعداد دایکوتیک انجام شد آزمون اعداد دایکوتیک منفرد برای استفاده کودکان با سن کمتر مناسبتر از آزمونهای دوتایی و سهتایی تشخیص داده شده است. یکی از مزایای این آزمون تغییرپذیری (variability) کمتر نتایج آن در کودکان سن پایین در مقایسه با دو آزمون دیگر است. از مزایای دیگر این آزمون اجرای راحتتر آن در کودکان، زمانبر نبودن و قابلیت نمایان ساختن REA است(5).

مطالعات نشان دادهاند كه ميزان REA در كودكان، بهدليل عدم رشد كامل سیستم انتقال بین نیمکرهای، زياد است. اين مقدار با افزايش سن كاهش مييابد و در حدود 11 تا 12 سالگي به كمترين مقدار خود ميرسد. البته بهدليل غالب بودن نيمكرۀ زباني چپ همچنان اندكي REA باقي ميماند(8). مطالعات نشان دادهاند که ميزان برتري گوش راست در آزمون اعداد دایکوتیک غالباً از حدود 15 درصد در 7 سالگی تا 2 درصد در 11 سالگی است(8).

از آنجاییکه در کودکان سیستم شنوایی در حال بلوغ است، امتیازهای هنجار بهدست آمده برای گوش راست، گوش چپ و برتری گوشی (ear advantage: EA) در سنین مختلف متفاوت خواهد بود. در نتیجه برای کنترل عملکرد کودک در طی زمان و تشخیص ناهنجاریهای سیستم شنوایی کودک تعیین مقادیر هنجار آزمون اعداد دوگوشی منفرد برای سنین مختلف ضروری است(8و10).

تاکنون ساخت و ارزشیابی آزمون اعداد دایکوتیک منفرد به زبانهای مالایایی، فرانسوی، آلمانی، انگلیسی و برخی زبانهای دیگر صورت گرفته است(5،8و11). با توجه به اينكه حدود 2 تا 3 درصد كودكان مبتلا به CAPD هستند(8و12) و با توجه به سهولت اجرای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد در کودکان و مزایای ذکر شدۀ دیگر برای این آزمون، اين مطالعه با هدف ساخت آزمون اعداد دایکوتیک منفرد، تعيين مقادير هنجار مقدماتی آن و تعيين ميزان پایایی آزمونـبازآزمون اعداد دایکوتیک منفرد انجام شده است.

روش بررسی

این تحقیق بهروش مقطعیـمقایسهای و از نوع ابزاریابی و پایاییسنجی است. برای تهيۀ فهرست اعداد براي آزمون اعداد دایکوتیک منفرد از اعداد تکهجایی یک تا ده، بهدلیل حشو پایین، استفاده شد و عدد چهار که دوهجایی است از بین محرکها حذف شد. ضبط صوتی اعداد در یک استودیو توسط گویندۀ مرد با صدای واضح به زبان فارسی استاندارد و با لهجۀ رسمی فارسی صورت گرفت. از گوینده خواسته شد اعداد مورد نظر را با تونالیتی یکسان تکرار کند. اعداد ضبط شده، با نرمافزار adobe audition ویرایش شد و در هر دو کانال با هم منطبق شدند. بین جفتهای عددی فاصلۀ مشخصی برای پاسخدهی افراد درنظر گرفته شد. موج حاصله بهصورت wave ضبط شد.

در این بررسی، سه فهرست متفاوت تهیه شد که هرکدام شامل 25 جفت عدد هستند. در هیچیک از جفتهای عددی، 2 عدد یکسان نبود. ارزیابیهای دقیق برای اطمینان از برابر بودن زمان شروع محرک بهعمل آمد. یک فاصلۀ 5 ثانیهای بین جفتهای عددی برای پاسخ فرد آزمایش شونده لحاظ شد. هریک از فهرستها، شامل 5 جفت عدد تمرینی و 20 جفت عدد برای آزمون بودند. هریک از اعضای جفت عددها روی دو کانال مجزای یک لوح فشرده ضبط شد. یک تن کالیبراسیون 30 ثانیهای با فرکانس 1000 هرتز و با شدتی برابر با شدت میانگین اعداد در ابتدای لوح فشرده ضبط شد.

پس از تهیۀ فهرستها و ضبط آزمون، با توجه به تأثیر جنس بر آزمون اعداد دایکوتیک(9و13)، این مطالعه روی 126 دانشآموز پسر 7 تا 9 ساله که همگی راستدست بودند انجام شد. افراد مورد بررسی پس از هماهنگیهای لازم با مسئول آموزش و پرورش کل، آموزش و پرورش منطقۀ 3 شهر تهران و مدرسۀ پسرانۀ شهید بهشتی از بین دانشآموزان این مدرسه انتخاب شدند. دانشآموزان بهصورت غیرتصادفی آسان یا در دسترس انتخاب شدند. چپدست یا راستدست بودن کودکان توسط پرسشنامۀ Edinburg تعیین شد و سن کودکان با مشاهدۀ شناسنامۀ کودک مشخص شد. برای بررسی وضعیت مجرای گوش و پردۀ تمپان، معاینات اتوسکپی صورت گرفت و پس از آن برای بررسی وضعیت شنوایی این افراد، تمپانومتری دو گوش با دستگاه GSI ساخت شرکت tympstar کشور امریکا و نیز ادیومتری تن خالص در فرکانسهای 250 تا 8000 هرتز در دو گوش با ادیومتر دوکانالۀ AC40 ساخت شرکت Interacoustic کشور دانمارک انجام شد. چنانچه تمپانومتری فرد مورد مطالعه نوع An (50+>TPP>50- و 6/1>Ytm>3/0) و رفلکس عضلۀ رکابی وی حداکثر 95 دسیبل HL بود، نتایج این آزمون هنجار درنظر گرفته میشد(1). همچنین در ادیومتری، درصورتیکه آستانۀ شنوایی هر دو گوش در فرکانسهای 250 تا 8000 هرتز حداکثر 15دسیبل بهدست میآمد نتایج هنجار تلقی میشد(1). افرادی که در تمام این آزمونها نتایج هنجار داشتند وارد مطالعه شدند. همچنین از مادر دانشآموز در زمینۀ سابقۀ اختلالات زبانی یا گفتاری، عفونت گوش میانی، جراحی گوش، حلق یا بینی، اختلالات شنوایی، صرع، اختلالات بینایی، ضربه به سر، بیماری خاص کودک و وضعیت تحصیلی وی در دروس خواندن، دیکته و ریاضیات پرسش بهعمل آمد.

آزمون اعداد دایکوتیک منفرد در یک اتاقک اکوستیک در کلینیک شنواییشناسی دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام میشد. پس از آمادهسازی و توجیه آزمایش شونده، گوشي روي گوش وی قرار میگرفت و پس از آموزش، اعداد مورد نظر که روی لوح فشرده ضبط شده بودند توسط اديومتر دو كاناله AC40 بههمراه دستگاه پخش Panasonic در سطح راحت شنوایي (MCL) بهطور همزمان به دو گوش كودك ارائه میشد. آزمون طي سه مرحله به این شرح انجام شد 1ـ یادآوری آزاد كه در آن از آزمایش شونده خواسته شد تمام اعداد شنيده شده را تكرار كند. در اين مرحله، ترتيب تكرار اعداد ارائه شده مهم نيست. 2ـ پاسخدهی هدایت شده به گوش راست كه در آن از كودك خواسته شد صرفاً اعدادي را كه به گوش راست وي ارائه ميشوند تكرار كند. 3ـ پاسخدهی هدایت شده به گوش چپ كه در آن از دانشآموز خواسته شد صرفاً اعدادي را كه به گوش چپ ارائه ميشوند تكرار کند(7).

ضمن ارزیابی اولیۀ دستگاه با استفاده از دستگاه صداسنج (SLM2235) شرکت B&K کشور دانمارک در ابتدای پژوهش، وضعیت کالیبراسیون دستگاه در ابتدای هر جلسه بررسی میشد تا نسبت به تعادل کانالها برای ارائۀ درست سیگنالها به گوش مورد نظر و ثابت ماندن تنظیمات ولوم VU meter روی صفر اطمینان حاصل شود. راهنمای مورد نظر قبل از ارائۀ محرکهای عددی در هریک از مراحل آزمون به فرد ارائه شد. همچنین از فرد خواسته شد زمانی که از پاسخش مطمئن نیست براساس حدس پاسخ دهد. با استفاده از محرکهای تمرینی قبل از آزمون اصلی از فهم نحوۀ آزمون توسط فرد اطمینان حاصل شد.

در هر 3 مرحلۀ آزمون از شیوۀ یکسانی برای امتیازدهی استفاده شد. پاسخهای فرد روی برگۀ امتیازدهی ثبت شد. برای هر پاسخ درست یک امتیاز مثبت در نظر گرفته شد (صرف نظر از ترتیب تکرار اعداد). حداکثر پاسخ درست برای هر گوش 20 امتیاز (هر پاسخ 5 امتیاز) بود. امتیاز گوش راست و گوش چپ برای هریک از مراحل آزمون بر حسب درصد محاسبه شد. برتری گوشی از طریق کم کردن امتیاز گوش چپ از امتیاز گوش راست بهدست آمد. مثبت شدن برتری گوشی بیانگر برتری گوش راست (REA) و منفی شدن آن بیانگر برتری گوش چپ (LEA) است(8).

پایایی آزمونـبازآزمون اعداد دایکوتیک منفرد دو تا چهار هفته پس از انجام آزمون اولیه با تکرار آزمون روی 29 نفر از افراد مورد مطالعه که بهصورت تصادفی انتخاب شده بودند مورد بررسی قرار گرفت.

در مطالعۀ حاضر برای توصیف دادهها از شاخص تمايل مركزي ميانگين و پراكندگي انحراف معيار و برای تعیین مقادیر هنجار مقدماتی هریک از گروههای سنی از بازۀ اطمینان استفاده شد. براي انجام عمليات تحليلي، از آزمون آماری کولموگروفـاسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیرها استفاده شد. سپس برای مقایسۀ امتیازهای مختلف در بین دو گروه سنی 7 و 8 ساله از آزمون t مستقل و برای مقایسۀ امتیازها بین هریک از دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده از آزمون t زوجی استفاده شد. در بخش پایایی از آزمون ضریب تکرارپذیری (Interclass Correlation Coefficient: ICC)، ضریب همبستگی پیرسون (در مواردی که پیشفرضها برقرار نبودند از آزمون همبستگی اسپیرمن) و آزمون t زوجی (در موارد غیرنرمال از آزمون آماری ناپارامتری ویلکاکسون) استفاده شد. تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS نسخۀ 17 در سطح 05/0p< صورت گرفت.

یافتهها

در مطالعۀ حاضر، 126 پسر 7 تا 9 ساله بهصورت دو گروه مجزا که 55/55 درصد (66 نفر) از آنها 7 ساله تا 7 سال و 11 ماهه و 97/53 درصد (60 نفر) از آنها 8 ساله تا 8 سال و 11 ماهه بودند مورد بررسی قرار گرفتند.

میانگین (برحسب درصد) و انحراف معیار هریک از امتیازهای گوش راست، گوش چپ و برتری گوشی در هر دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده و مقادیر کران پایین بازههای 68 درصد و 95 درصد در آزمون اعداد دایکوتیک منفرد برای افراد مورد مطالعه محاسبه شد و نتایج در جدول 1 آورده شده است.

مقایسۀ امتیازهای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد بین دو گروه سنی 7 و 8 ساله با آزمون آماری t مستقل در مرحلۀ یادآوری آزاد، افزایش امتیازهای گوش راست و گوش چپ با افزایش سن را نشان داد و سرعت این افزایش در گوش چپ بیشتر بود(000/0=p). از طرفی، میزان برتری گوش با افزایش سن از 7 سالگی به 8 سالگی کاهش چشمگیری نشان داد(000/0=p). در مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده نیز نتایج مشابهی در زمینۀ تغییرات امتیازهای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد بین دو گروه سنی 7 و 8 ساله دیده شد(000/0=p).

 تأثیر توجه بر آزمون اعداد دایکوتیک منفرد با آزمون t زوجی بین دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده در هریک از گروههای سنی بهصورت مجزا بررسی شد. در هیچیک از امتیازهای گوش راست، گوش چپ و برتری گوشی کودکان 7 و 8 ساله تفاوت معنیداری بین دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده دیده نشد(05/0<p).

پایایی آزمون در هریک از گروههای سنی بهصورت مجزا برای هریک از مراحل یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد که آزمون در تمامی موارد پایاست (جدول 2).

بحث

هدف از انجام این مطالعه ساخت نسخۀ فارسی آزمون اعداد دایکوتیک منفرد، تعیین مقادیر هنجار مقدماتی و پایایی آن بین آزمونـبازآزمون است.

بهطور کلی در هر دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده در هر دو گروه سنی 7 و 8 ساله، امتیاز گوش راست بیشتر از گوش چپ بهدست آمد. این امر بهدلیل غالب بودن نیمکرۀ چپ مغز برای پردازش زبان مورد انتظار بود(8).

امتیاز هر دو گوش راست و چپ با افزایش سن از 7 سالگی به 8 سالگی افزایش یافت. از طرفی، میزان برتری گوش راست از 7 سالگی به 8 سالگی کاهش یافت. این افزایش امتیازها با افزایش سن بیانگر رشد و بلوغ سیستم انتقال بین نیمکرهای است(8). در مطالعۀ Mukari و همکاران (2006) که روی 120 کودک پسر و دختر 6 تا 11 سالۀ مالایاییزبان انجام شد میانگین امتیازهای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد در گوش راست در هیچیک از دو مرحلۀ یادآوری آزاد و توجه هدایت شده از 7 به 8 سالگی تفاوت محسوسی نشان نداد و حدود 98 درصد بهدست آمد که با یافتههای مطالعۀ حاضر همخوانی ندارد. وی ثابت ماندن امتیازهای گوش راست بین این دو گروه سنی را به سهولت آزمون اعداد دایکوتیک منفرد نسبت داد(8). تفاوت نتایج در زمینۀ تغییرات امتیاز گوش راست بین مطالعۀ Mukari و همکاران(2006) و مطالعۀ حاضر ممکن است بهدلیل تفاوت در زبان آزمون مورد استفاده در این دو مطالعه باشد. همچنین، در مطالعۀ آنها 60 دختر و 60 پسر بررسی شدهاند، درحالیکه در مطالعۀ حاضر صرفاً 126 پسر وارد مطالعه شدند. علاوه بر این، در هریک از دو گروه سنی 7 و 8 ساله فقط 20 نفر بررسی شدهاند، در صورتی که تعداد افرادی که در مطالعۀ حاضر مورد بررسی قرار گرفتند بیشتر بوده است. ازطرف دیگر، میانگین امتیاز گوش چپ در مطالعۀ آنها در مرحلۀ یادآوری آزاد از 25/92 درصد در 7 سالگی تا 75/96 درصد در 8 سالگی، در مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده به راست از 00/94 درصد در 7 سالگی تا 25/98 درصد در 8 سالگی و درمرحلۀ پاسخدهی هدایت شده به چپ از 75/94 درصد در 7 سالگی تا 75/95 درصد در 8 سالگی افزایش یافت و سپس به حد پلاتو رسید(8).

همانطورکه مشاهده میشود در مطالعۀ Mukari و همکاران (2006) امتیاز گوش چپ در هر سه مرحلۀ آزمون اعداد دایکوتیک منفرد با افزایش سن از 7 سالگی به 8 سالگی افزایش قابل توجهی نشان داده است که با یافتههای مطالعۀ حاضر همخوانی دارد(8). در مطالعۀ Mayer و Jutras (2012) که روی 3 گروه سنی 6، 9 و 12 ساله انجام شد امتیازهای گوش راست و گوش چپ در آزمون اعداد دایکوتیک منفرد به زبان فرانسوی که صرفاً در مرحلۀ یادآوری آزاد بررسی شد، از 6 تا 9 سالگی افزایش معنیداری یافت که میزان آن در امتیازهای گوش چپ بیشتر بود. نتایج این مطالعه به یافتههای مطالعۀ حاضر نزدیک است(5). در مطالعۀ Bamiou (2007) تأثیر افزایش سن بر بلوغ مسیرهای بین نیمکرهای و جسم پینهای با تصویربرداری با تشدید مغناطیسی (Magnetic Resonance Imaging: MRI) سهبعدی با کیفیت بالا بررسی شد. طبق یافتههای این مطالعه، جسم پینهای بین سنین 7 تا 11 سالگی بیشترین سرعت رشد را دارد(14). در مطالعۀ مروری دیگری که توسط Westerhausen و Hugdahl (2008) انجام شد عنوان شد که بین میزان برتری گوش راست و اندازۀ جسم پینهای رابطۀ معکوس وجود دارد؛ به این معنا که با افزایش اندازۀ جسم پینهای طی رشد کودکان هنجار میزان برتری گوش راست کاهش مییابد(15). در مطالعۀ Zenker و همکاران (2007) روی 125 فرد مرد و زن 6 تا 72 ساله که به پنج گروه سنی 6 تا 11 ساله، 12تا 17 ساله، 18 تا 33 ساله، 35 تا 59 ساله و 60 تا 72 ساله تقسیم شده بودند، تأثیر محسوس سن افراد بر امتیازهای هر سه آزمون اعداد دایکوتیک منفرد، دوتایی و سهتایی دیده شد. در آن مطالعه که صرفاً در مرحلۀ یادآوری آزاد صورت گرفته است، برتری گوش راست بهدست آمده در هر 3 آزمون در جوانترین و مسنترین گروه مورد مطالعه بیشتر از گروههای میانسال بهدست آمد. به گفتۀ آنها این تفاوت بیانگر عدم تقارن بین نیمکرهای بیشتر و دقت کمتر در این افراد است(3). نتایج آن مطالعه با نتایج حاصل از مطالعۀ حاضر سازگاری دارد. مطالعۀ دیگری توسط Moncrieff (2011) روی کودکان پسر و دختر 5 تا 12 ساله انجام شد که در آن میزان برتری گوشی در آزمون لغات دایکوتیک روی 241 نفر و در آزمون اعداد دایکوتیک روی 247 نفر در سنین مختلف بررسی شد. طبق یافتههای این مطالعه، شیوع برتری گوش چپ در افراد مورد بررسی بهویژه در کودکان راستدست و در آزمون لغات دایکوتیک بالاتر از حد انتظار بود. بنابر گفتههای وی احتمالاً ثبات کمتر مسیر برتری گوشی در سنین پایین علت این امر است(9). همانطورکه ملاحظه میشود یافتههای  این مطالعه با یافتههای مطالعۀ حاضر سازگاری ندارد. علت ناسازگاری نتایج این دو مطالعه میتواند بهدلیل بررسی سنین بسیار پایین در مطالعۀ Moncrieff و تأثیر جنس باشد.

در مقایسۀ مراحل یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده در بزرگسالان، معمولاً امتیازها در مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده اندکی بهتر از مرحلۀ یادآوری آزاد است(8). در مطالعۀ حاضر با توجه به محدودۀ سنی افراد مورد آزمایش تفاوت محسوسی در امتیازهای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد بین دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده دیده نشد. در مطالعات مختلف نتایج متفاوتی در زمینۀ تغییرات امتیازهای آزمون اعداد دایکوتیک منفرد بین دو مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده و یادآوری آزاد دیده شده است. در مطالعهای که توسط Mukari و همکاران (2006) انجام شد امتیاز گوش راست و گوش چپ در هر دو مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده به راست و پاسخدهی هدایت شده به چپ بالاتر از مرحلۀ یادآوری آزاد بهدست آمد. طبق گفتههای آنها علت بالاتر بودن این امتیازها در مراحل پاسخدهی هدایت شده نسبت به مرحلۀ یادآوری آزاد، عدم کنترل توجه افراد در مرحلۀ یادآوری آزاد است که موجب میشود فرد بهصورت اختیاری ابتدا به گوشی که برایش سادهتر یا دشوارتر است توجه کند(8). این تفاوت در نتایج پژوهش Mukari و همکاران (2006) با نتایج مطالعۀ حاضر ممکن است ناشی از تفاوت در زبان آزمون مورد استفاده در این دو مطالعه، استفاده از شیوۀ پاسخدهی پیچیده در مرحلۀ پاسخدهی هدایت شده، تفاوت در تعداد افراد مورد مطالعه در این دو بررسی و تفاوت در جنسیتهای مورد بررسی در این دو پژوهش باشد. از طرفی، در مطالعۀ Chiang و همکاران (2006) که روی کودکان چینی زبان 6 تا 11 ساله در دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده از نوع ساده انجام شد تفاوت محسوسی در میانگین امتیازهای گروههای سنی مختلف بین دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده دیده نشد که با نتایج مطالعۀ حاضر همخوانی دارد(4). در مطالعهای مروری که توسط Westerhausen و Hugdahl (2008) انجام شد عنوان شده است که ارتباط بین میزان برتری گوش راست بهدست آمده در آزمون شنوایی دایکوتیک و اندازۀ جسم پینهای در طول رشد کودک به نوع دستورهایی که در روش کار در زمینۀ کنترل توجه به فرد داده میشود نیز بستگی دارد(14). در مطالعۀ Moncrieff (2011) آزمون t زوجی هیچگونه تفاوت معنیداری در میزان برتری گوشی بین دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخدهی هدایت شده نشان نداد که با نتایج مطالعۀ حاضر همخوانی دارد(9).

آزمون اعداد دایکوتیک منفرد در مطالعۀ حاضر پایایی بالایی در هریک از امتیازهای آزمونـبازآزمون که 2 تا 4 هفته بعد از آزمون اولیه انجام شد، نشان داد. در مطالعات Mukari و همکاران (2006)، Zenker و همکاران (2007) و Chiang و همکاران (2006) نیز همبستگی بالای نتایج بین آزمونـبازآزمون گزارش شده است(3،4و8). براساس این مطالعات آزمون اعداد دایکوتیک منفرد از پایایی بالایی برای ارزیابی سیستم شنوایی مرکزی پسران 7 تا 9 ساله برخوردار است و انجام پژوهشهای مشابه در گروههای سنی بالاتر از 9 سال، زنان و گروههای ناهنجار از قبیل اختلال یادگیری میتواند به ارزیابی رفتاری سیستم شنوایی مرکزی کودکان کمک کند.

نتیجهگیری

براساس یافتههای مطالعۀ حاضر، نسخۀ فارسی آزمون اعداد دایکوتیک منفرد از پایایی مطلوبی برای بررسی تلفیق شنوایی در پسران 7 تا 9 ساله برخوردار است و برای بررسی عملکرد سیستم پردازش شنوایی مرکزی در این گروه سنی قابل استفاده است. بهعلاوه، داشتن ویژگیهایی چون سادگی اجرا، غیرتهاجمی بودن و هزینۀ پایین، کاربرد بالینی این آزمون را تسهیل میکند.

سپاسگزاری

این مقاله حاصل طرح پژوهشی مصوب معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران با شمارۀ 24184-32-01-93 است. از مدیر محترم گروه شنواییشناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران جناب آقای دکتر سعید فراهانی بهدلیل در اختیار گذاشتن تجهیزات، مدیر محترم مدرسۀ شهید بهشتی بهدلیل همکاری در ارجاع کودکان و همچنین از دانشآموزانی که در این مطالعه همکاری کردند تشکر و قدردانی مینماییم.

REFERENCES

1.

1. Tillary K. Central auditory processing evaluation. In: Katz J. Handbook of clinical audiology. 6th ed. Baltimore: Lippincott Williams & Wilkins; 2009. 627-41.

2. Geffner D, Ross-Swain D. Auditory processing disorders, assessment, management and treatment. 1^st ed. United Kingdom: Plural Publishing Inc; 2007.

3. Fuente A, McPherson B, Chiang LP, Tang CH. Cantonese dichotic digit test: test creation and normative values for children and adults. Asia Pac J Speech Lang Hear.
2007;10(2):105-22.

4. Jutras B, Mayer D, Joannette E, Carrier ME, Chénard G. Assessing the development of binaural integration ability with the French dichotic digit test: Ecoute Dichotique de Chiffres. Am J Audiol. 2012;21(1):51-9.

5. Martin JS, Jerger JF. Some effects of aging on central auditory processing. J Rehabil Res Dev. 2005;42(4 Suppl 2):25-44.

6. Gootjes L, Van Strien JW, Bouma A. Age effects in identifying and localising dichotic stimuli: a corpus callosum deficit? J Clin Exp
Neuropsychol. 2004;26(6):826-37.

7. Mukari SZ, Keith RW, Tharpe AM, Johnson CD. Development and standardization of single and double dichotic digit tests in the Malay language. Int J Audiol. 2006;45(6):344-52.

8. Moncrieff DW. Dichotic listening in children: age-related changes in direction and magnitude of ear advantage. Brain Cogn. 2011;76(2):316-22.

9. Fuente A, McPherson B. Auditory processing tests for Spanish-speaking adults: an initial study. Int J Audiol. 2006;45(11):645-59.

10. Ozimek E, Kutzner D, Sęk A, Wicher A. Development and evaluation of Polish digit triplet test for auditory screening. Speech Commun. 2009;51(4):307-16.

11. Chislom TH, Willott JF, Lister JJ. The aging auditory system: anatomic and physiologic changes and implications for rehabilitation. Int J Audiol. 2003;42 Suppl 2:2S3-10.

12. Bellis TJ, Wilber LA. Effects of aging and gender on interhemispheric function. J Speech Lang Hear Res. 2001;44(2):246-63.

13. Bamiou DE, Sisodiya S, Musiek FE, Luxon LM. The role of the interhemispheric pathway in hearing. Brain Res Rev. 2007;56(1):170-82.

14. Westerhausen R, Hugdahl K. The corpus callosum in dichotic listening studies of hemispheric asymmetry: A review of clinical and experimental evidence. Neurosci Biobehav Rev. 2008;32(5):1044-54.

Research Article

Development of the Persian single dichotic digit test and its reliability in 7-9 year old male students

Elham Rajabpur¹, Fahimeh Hajiablohasan¹, Seyed Ali-Akbar Tahai², Shohreh Jalaie³

¹- Department of Audiology, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

²- Department of Audiology, School of Rehabilitation Sciences, Iran University of Medical Sciences, Iran

³- Biostatistics, School of Rehabilitation, Tehran University of Medical Sciences, Iran

Received: 5 March 2014, accepted: 28 May 2014

Abstract

Background and Aim: Although double dichotic digit test is a useful tool for assessing the central auditory system in adults, it is more useful for evaluating younger children. The present study aimed to develop the Persian version of the single dichotic digit test and to obtain initial normative data.

Methods: The Persian version of the present test consisted of three different sets of 25 single digit pairs for testing in the free recall, directed recall to right, and directed recall to left conditions. The digits in each list were recorded dichotically on a compact disc. The sectional study was performed on 126 male students, aged between 7 and 9. The test-retest reliability was assessed in 29 subjects two to four weeks after the first test session.

Results: In seven year olds, the mean right and left ear scores increased from around 95.79% and 89.69%, respectively. In eight year olds, the mean right and left ear scores increased from around 98.59% and 96.29%, respectively. The mean right ear advantage decreased from around 6.13% in 7 year olds to around 2% in 8 year olds (p=0.001). No significant difference was found in scores between the free recall and directed recall conditions (p>0.05). The test had a high test-retest reliability (p>0.05).

Conclusion: The Persian version of the test has a high test-retest reliability for evaluating male children aged between 7 and 9; it can be used for assessing binaural integration in male children of this age group.

Keywords: Dichotic digit test, central auditory processing, children, ear advantage

Please cite this paper as: Rajabpur E, Hajiablohasan F, Tahai SA, Jalaie S. Development of the Persian single dichotic digit test and its reliability in 7-9 year old male students. Audiol. 2014;23(5):68-77. Persian.