---

زمینه و هدف: برای ردیابی اختلالات رشد درک شنیداری‏ـ‏کلامی، شناخت هنجارهای رشد درک کلامی ضروری است. بنابراین در تحقیق حاضر رشد درک شنیداری واژگان در کودکان فارسی زبان تهران بررسی شد.
روش بررسی: در این تحقیق مقطعی توصیفی‏ـ‏تحلیلی، ابتدا درک کلامی 4 کودک بهنجار 2 تا 5 ساله مشاهده شد و مجموعه‏ای از واژگان درک شده به‏دست آمد که به اسم، فعل و صفت طبقه‏بندی شد. سپس آزمایه درک شنیداری‏ـ‏کلامی در دو بخش مصداق‏ًهای عینی و مقولۀ معنایی واژه‏ها تهیه گردید. آزمایه روی 30 نفر از کودکان بهنجار 2 تا 5 سال در مهدکودک‏هایی از مناطق جنوب، شمال و مرکز تهران، که به‏ًصورت تصادفی انتخاب شده بودند، اجرا شد. میانگین پاسخ‏های صحیح آزمودنی‏ها محاسبه و تحلیل آماری گردید.
یافته‏ها: بین رشد درک شنیداری‏ـ‏کلامی و افزایش سن، همبستگی مثبت و بالایی وجود داشت(p=0/001، 804/0r=). درک مصداق‏های عینی و مقوله معنایی کودکان 3-2 ساله نسبت به دو گروه 4-3 و 5-4 ساله پایین‏تر بود که این تفاوت، معنی‏دار محسوب می‏شد(p<0/05). مقایسۀ مقوله‏های اسم، صفت و فعل در گروه‏های سنی تفاوت معنی‏دار نشان نداد(p>0/05)، اما بین درک مصداق‏های عینی و مقولۀ معنایی کلمات در تمام گروه‏ها تفاوت معنی‏دار دیده شد(p<0/05).
نتیجه‏گیری: در گروه‏های مختلف سنی کودکان طبیعی 2 تا 5 سال، تفاوت آشکاری بین رشد درک اسامی، صفات و افعال دیده نمی‏شود. رشد درک مقوله‏های معنایی کندتر از رشد درک مصداق‏های عینی کلمات است.

---

زمینه و هدف: مهارت‏های پردازش واجی شامل توانایی ذخیره‏سازی، بازیابی و استفاده از رمزهای واج‏شناختی در حافظه است. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسۀ این مهارت‏ها در کودکان شش سالۀ نابینا و بینا صورت گرفته است.
روش بررسی: این پژوهش یک مطالعۀ مقطعی بوده است. آزمودنی‏ها شامل 24 کودک نابینا و 24 بینای شش تا هفت ساله بود. ابزار پژوهش عبارت بود از آزمون ارزیابی اختلالات خواندن و نوشتن در دانش‏آموزان دبستانی، مهارت‏های زبانی و شناختی و خرده‏آزمون نامیدن آزمون ارزیابی آفازی.
یافته‏ها: یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد که در میانگین درصد پاسخ‏های درست خرده‏آزمون بازشناسی صدا در ناکلمه و خرده‏آزمون نامیدن گل‏ها، گروه بینا عملکرد بالاتری داشتند و تفاوت معنی‏دار بود(p<0/001). در میانگین درصد پاسخ‏های درست خرده‏آزمون حافظۀ کلمات و جملات، گروه نابینا عملکرد بالاتری داشت و تفاوت معنی‏دار بود(p<0/001) و در بقیه خرده‏آزمون‏ها تفاوت مشاهده شده معنی‏دار نبود.
نتیجه‏گیری: کودکان نابینا در آیتم‏های مربوط به حافظه، عملکرد بهتری را داشتند که این مسئله ناشی از حافظۀ شنیداری قوی‏تر بود.

---

زمینه و هدف: برنامه‏های درمانی محدودی در حوزۀ کاربردشناسی وجود دارند. این برنامه‏های درمانی مدون و مکتوب برای مراجع، تیم توانبخشی و درمانگران مفید هستند . پژوهش حاضر با هدف طراحی یک برنامۀ درمانی برای مهارت‏های کاربردشناسی در چهار حوزه نوبت‏گیری، حفظ موضوع، درخواست رفع ابهام، و همچنین و پاسخ به درخواست رفع ابهام و بررسی روایی محتوایی و اثربخشی بالینی این برنامه انجام شد.

روش بررسی: برنامۀ درمانی مهارت‏های کاربردشناسی با انجام تحقیقات کتابخانه‏ای طراحی شده و روایی محتوایی آن با نظرسنجی از کارشناسان به‏دست آمد. برای تعیین اثربخشی بالینی برنامه ، طرح تک‏موردی با خط پایه چندگانه و پیگیری استفاده شد. پنج کودک آسیب‏دیدۀ شنوایی با روش نمونه‏گیری قضاوتی و به روش پلکانی وارد مطالعه شده و برنامه درمانی در ۱۶ جلسه برای آنها انجام شد. داده‏ها با استفاده از اندازۀ اثر و تحلیل چشمی نمودارها تحلیل شدند.

یافته‏ها: برنامۀ درمانی از نظر کارشناسان دارای روایی محتوایی بود. تحلیل چشمی نمودارها نشان داد همه آزمودنی‏ها در نوبت‏گیری، حفظ موضوع و پاسخ درخواست رفع ابهام، پیشرفت داشتند (اندازه اثر ≥۸/۰)، به‏جز آزمودنی‏ها ی ۱ و ۴ که اندازه اثر متوسط (۸/۰≥اندازه اثر≥۲/۰) دیده شد. در درخواست رفع ابهام، آزمودنی‏ها ی ۲ و ۴ پیشرفتی نداشتند و اندازۀ اثر برای آنها تعریف نشده بود ولی آزمودنی‏های دیگر پیشرفت نشان دادند (اندازه اثر ≥۸/۰).

نتیجه‏گیری: برنامۀ درمانی مهارت‏های کاربردشناسی روایی محتوایی داشته و روی مهارت‏های کاربردشناسی آزمودنی‏ها، اثربخش بود.

---

زمینه و هدف: نتایج بسیاری از مطالعات نشان می‏دهد که نارساخوان‏ها نقص‏هایی در نامیدن سریع نشان می ‎ دهند. اما میزان این نقص و ارتباط آن با سطح خواندن آنها در زبان‏های نوشتاری مختلف، متفاوت است. هدف این مطالعه بررسی سرعت نامیدن در کودکان نارساخوان فارسی‏زبان بود.

روش بررسی: در این پژوهش، سرعت نامیدن ۱۹ کودک نارساخوان و ۳۱ کودک رساخوان با استفاده از تکلیف نامیدن خودکار سریع و درستی و سرعت خواندن آنها از طریق خواندن متن آزمون تشخیصی خواندن، خواندن کلمات پربسامد، کلمات کم ‎‎ بسامد و ناکلمه‏ها، آزمون خواندن و نارساخوانی بررسی شد. آزمودنی‏ها از بین دانش ‎ آموزان پایۀ دوم ابتدایی شهر تهران انتخاب شدند و همگی از هوش ‎ بهر عادی برخوردار بودند. رساخوان‏ها در محدودۀ سنی ۷/۷ تا ۷/۸ با میانگین ۶/۷ سال و نارساخوان‏ها در محدودۀ سنی ۸/۷ تا ۴/۹ سال با میانگین ۱/۸ بودند.

یافته‏ها: نارساخوان ‎ ها نسبت به رساخوان‏ها زمان بیشتری برای تکمیل هر یک از زیرآزمون‏های نامیدن خودکار سریع اشیا(p<۰/۰۰۱)، اعداد(p=۰/۰۰۱) و حروف(p<۰/۰۰۱) صرف کردند. میانگین نمره z نارساخوان‏ها در نامیدن سریع اشیا ۹۸/۱-، اعداد ۹۶/۱- و حروف ۳۵/۳- بود. ۴۲ درصد نارساخوان‏ها هیچ نقصی در تکلیف نامیدن سریع نشان ندادند. تمام این خرده‏آزمون ‎ ها با متوسط سرعت خواندن همبستگی نشان دادند(p≤۰/۰۵)، اما بین خرده‏آزمون‏های نامیدن سریع، فقط سرعت نامیدن حروف با درستی خواندن همبستگی داشت(p≤۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: بیش از نیمی از نارساخوان‏ها در سرعت نامیدن به‏ویژه نامیدن سریع حروف مشکل داشتند. و به نظر می‏رسد بین سرعت نامیدن با درستی و سرعت خواندن همبستگی وجود دارد که این ارتباط با دومی چشمگیرتر است.

---

زمینه و هدف: شیوۀ ذخیره‏سازی و سازماندهی کلمات از نظر واجی در دوران رشد تغییر می‌کند. از این رو، بیشتر پژوهشگران در رابطه با این مسئله که توانایی‌های بازنمایی واجی در طی زمان تکامل می‌یابند، اتفاق نظر دارند. این مطالعه با هدف بررسی کیفیت بازنمایی‌های واجی در دختران و پسران بهنجار فارسی‏زبان انجام شد.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی توصیفی‏ـ‏تحلیلی، کیفیت بازنمایی‌های واجی ۲۴۰ کودک هنجار ۵۴ تا ۷۷ ماه بررسی شد. نمونه‏های مورد مطالعه به شیوۀ تصادفی ساده از مهدکودک‏ها و مراکز پیش‌دبستانی شهر اراک انتخاب شدند. آزمون کیفیت بازنمایی واجی با استفاده از ابزار محقق‏ساخته انجام شد.

یافته‌ها: بین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی در گروه‌های سنی مختلف تفاوت معنی‏دار وجود داشت(p<۰/۰۱)، به‌طوری‏که آزمودنی‌های ۵۴ تا ۵۹ ماهه و ۷۲ تا ۷۷ ماهه به‏ترتیب کمترین و بیشترین امتیاز را داشتند. تفاوت میانگین امتیاز آزمون در گروه ۵۴ تا ۵۹ ماهه با گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه و گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه با گروه ۷۲ تا ۷۷ ماهه تفاوت معنی‏دار نداشت و در بقیه گروه‌ها تفاوت امتیاز آزمون معنی‏دار بود(p<۰/۰۰۱). در همه گروه‏های هجایی (کلمات دو، سه و چهار هجایی) کودکان بزرگ‏تر عملکرد بهتری داشتند. میانگین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی دو گروه پسر و دختر در هیچ یک از گروه‌های سنی تفاوت معنی‏داری با یکدیگر نداشت.

نتیجه‏گیری: به نظر ‌می‌رسد با افزایش سن عملکرد آزمونی‌ها در آزمون کیفیت بازنمایی واجی بهتر می‌شود و جنس روی کیفیت بازنمایی‌های واجی تأثیری ندارد.

---

زمینه و هدف: تعریف واژه یکی از مهارت‌های پیچیدۀ زبانی است که آگاهی فرازبانی و سواد، نقش مهمی در آن دارند. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسۀ رشد جنبۀ محتوایی تعریف واژه در کودکان ۵/۴ تا ۵/۷ ساله انجام شد.

روش بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی و توصیفی‏ـ‏تحلیلی بود. آزمودنی‌ها شامل ۱۰۷ دختر و پسر بودند که در رده‏های سنی اول (۶۵-۵۴ ماه)، دوم (۷۷-۶۶ ماه) و سوم (۹۰-۷۸ ماه) به شیوۀ نمونه‏گیری چند مرحله‌ای، از مهدکودک‌ها و مدارس مناطق ۱، ۷ و ۱۷ تهران انتخاب شدند. تکلیف تعریف واژه روی آن‌ها انجام شد. پایایی تکلیف تعریف واژه به روش همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل و روایی آن به‏صورت محتوایی بررسی شده است. برای تحلیل از روش‌های آماری کروسکال والیس و من‏ویتنی ‎ یو استفاده شد.

یافته‌ها: با افزایش سن، میانگین نمرۀ جنبۀ محتوایی تعریف واژه افزایش معنی‏داری پیدا کرد(p=۰/۰۰۱). البته افزایش میانگین نمرۀ جنبۀ محتوایی در گروه سنی دوم و سوم، اختلاف معنی‏داری نداشت. بیشترین پاسخ مورد استفاده در همۀ سنین، پاسخ عملکردی بود. همچنین با افزایش سن، میزان استفاده از پاسخ خطا(p=۰/۰۰۲) و عینی(p=۰/۰۰۳) به‏طور معنی‏داری کاهش یافت و در مقابل، درصد استفاده از پاسخ ترکیبی نوع دوم افزایش معنی‏داری داشت(p<۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: با افزایش سن، کیفیت تعریف‏ها از نظر محتوایی بهبود می‌یابد و تعریف‏ها از پاسخ‌های عینی و عملکردی به سمت تعریف‏های ترکیبی نوع دوم پیش می‌روند.

---

زمینه و هدف: مطالعات بسیاری نشانگر ارتباط تنگاتنگ حافظۀ کاری و زبان در جمعیت کودکان عادی و جمعیت‏های دچار اختلالات رشد زبان از جمله کودکان کاشت حلزون شده است. مروری بر این مطالعات از آن رو ضروری است که نه تنها روشنگر چگونگی چنین ارتباطی است، بلکه می‏تواند دیدگاه جامع‏تری در زمینۀ آموزش و درمان این افراد فراهم آورد. این مطالعه با هدف بررسی ویژگی‌های حافظۀ کاری واجی و ارتباط آن با زبان در کودکان کاشت حلزون شده انجام شد.

یافته‏های اخیر: در این مقاله، پژوهش‌هایی که به بررسی ویژگی‌های حافظۀ کاری واجی و ارتباط آن با توانمندی‌های زبان کودکان کاشت حلزون شده پرداخته بودند، مرور شدند. پژوهش‌ها نشان داده است که علاوه بر متغیرهای جمعیت‏شناختی، حافظۀ کاری واجی عامل دیگری است که بر پیامدهای زبانی کودکان کاشت حلزون شده تأثیر می‏گذارد. کودکان کاشت حلزون شده در مقایسه با کودکان طبیعی، فراخنای حافظۀ کوتاه‏تری دارند.

نتیجه‏گیری: تصور می‏شود که ضعف در درون‏داد حسی شنیداری اولیه و تحریکات زبانی که منجر به مشکلاتی در پردازش و مرور ذهنی اطلاعات شنیداری در حافظۀ کاری واجی می‏شود، عامل اصلی فراخنای حافظۀ کوتاه در این کودکان باشد. از طرفی مشکلات حافظۀ کاری واجی می‏تواند تأثیرات نامطلوبی بر توانمندی‌های زبانی کودکان کاشت حلزون شده داشته باشد. بنابراین به‏منظور ارائه روش‏های درمانی جامع و مناسب به کودکان مبتلا به افت شنوایی، باید به وجود چنین ارتباط دوسویه ‎ ای بین زبان و حافظه توجه کرد.

---

زمینه و هدف: یکی از انواع اختلالات زبان در دوران رشد که در دهه‏های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است، آسیب ویژۀ زبانی است. پژوهش‏های زیادی دربارۀ کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی انجام شده است، ولی تاکنون دلیل مشخصی برای وجود نقایص زبانی در آنها مشخص نشده است. برخی از پژوهش‏ها نقص در حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری را علت بروز اختلال زبانی در این کودکان می ‎ دانند. بنابراین هدف این مطالعه مروری، جمع ‎ آوری نتایج مطالعاتی است که به بررسی این دو عامل در این کودکان پرداخته‏اند.

یافته‏های اخیر: پژوهش‌ها نشان داده است که کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی با محدودیت در ظرفیت حافظۀ کاری واجی مواجه هستند. این نقص حافظه می‌تواند یکی از دلایل احتمالی آسیب‌های زبانی در کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی باشد، همچنین در این کودکان، اختلال در سرعت پردازش اطلاعات، به ‎ ویژه از جنبۀ شنیداری دیده شده است.

نتیجه‏گیری: با توجه به ارتباط حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری با زبان، هنوز نیاز به پژوهش‏های بسیاری است تا بتوان به درستی نوع و چگونگی این ارتباطات را توضیح داد. به هر حال با توجه به نقش حافظۀ واجی و سرعت پردازش شنیداری در فراگیری زبان، پیشنهاد می ‎ شود که در ارزیابی و درمان کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی، باید روی ظرفیت حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری نیز متمرکز شد.