---

بررسی تمایز شنوایی در کودکان و نقش آن در کسب مهارت های زبانی بدون شک برای متخصصین اهمیت زیادی دارد. تمایز شنوایی و ارتباط آن با اختلالات تولید نیز یکی از موضوعات مورد علاقه پژوهشگران می باشد. از آنجا که کودکان تا قبل از ۶ سالگی نمی توانند گفتار شنیده شده را به واج ها تجزیه کنند ولی متوجه تفاوت آواها با یکدیگر در واحدهای بزرگتر مانند هجاها می شوند، می توان نتیجه گرفت ارتباط تنگاتنگی بین رشد دستگاه عصبی مرکزی و مهارت های زبانی وجود دارد. دستگاه عصبی مرکزی اطلاعات را از مدالیته های حسی دریافت می کند، داده های بدست آمده از این راه نقش بسیار مهمی در پردازش زبان ایفا می کند. اما اگر یکی از این حواس نقش خود را به عنوان رساننده اطلاعات به سیستم مرکزی اعصاب از دست دهد، مغز در پردازش اطلاعات و به ویژه اطلاعات پایه ای گفتار و زبان چه واکنشی از خود نشان می دهد؟ فرض این که محرومیت از بینایی از همان اوان طفولیت موجب افزایش تمایز شنوایی کودکان می گردد، انگیزه انجام این پژوهش بوده است. متغیرهای این تحقیق تمیز شنوایی و اختلال تولید عملکردی به عنوان متغیر وابسته و بینایی به عنوان متغیر مستقل می باشند. روش مورد استفاده در این پژوهش به عنوان یک پژوهش پایه ای-کاربردی، روش سنجش تحلیلی است. این پژوهش در سال ۱۳۷۷ در دو دبستان عادی آموزش و پرورش و تمامی دبستان های نابینایان شهر تهران انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه، دانش آموزان کلاس اول و مجموعا ۵ دانش آموز بینا و ۲۰ دانش آموز نابینا بوده است. نابینایان جز نابینایی هیچ معلولیت دیگری که در کسب مهارت های زبانی نقش دارد، نداشته اند. برای بررسی وضعیت توان تمایز شنوایی این دانش آموزان از آزمون تکمیل شده وپمن شامل ۱۰۰ زوج واژه که توسط دستگاه پخش برای کودکان ارائه گردید و برای ارزیابی اختلال تولید عملکردی از تست فونتیک استفاده شده است. برخی یافته های پژوهش به شرح زیر می باشد: ۱) بین میانگین توان تمایز شنوایی دانش آموزان نابینا و دانش آموزان بینا تفاوت معنی دار وجود دارد (نابینایان بهتر هستند). ۲) بین میانگین توان تمایز شنوایی دانش آموزان دختر بینا و نابینا تفاوت معنی دار وجود دارد. ۳) بین میانگین توان تمایز شنوایی دانش آموزان پسر بینا و نابینا تفاوت معنی دار وجود ندارد. ۴) بین میانگین توان تمایز شنوایی دانش آموزان بینایی که مبتلا به اختلال تولید هستند و دانش آموزانی که مبتلا به اختلال تولید نیستند، تفاوت معنی دار وجود دارد. با این که جمعیت مورد مطالعه محدود می باشد ولی با استفاده از نتایج این پژوهش و پژوهش های دیگر می توان نتیجه گرفت در نابینایان، مناطق گسترده تری از مغز شامل مناطق ارتباطی که در شرایط عادی به حس بینایی اختصاص دارند، در تمایز شنوایی شرکت می کنند. براین اساس می توان در کودکان مبتلا به اختلال تولید عملکردی از محرومیت موقت بینایی برای تسریع درمان و نتیجه بخشی بیشتر آن استفاده کرد. نتیجه مهم دیگر این که در ناشنوایان نیز می توان چنین فرض کرد که کورتکس شنوایی در فعالیت های بینایی شرکت فعال دارد.

---

این پژوهش به دلیل اهمیت مساله زبان و ارتباط آن با ضایعات مختلف مغزی خصوصا، ضایعات نیمکره چپ مغز که می تواند موجب پدید آمدن اختلال گفتاری متناسب با عمق و وسعت ضایعه گردد از اهمیت فراوانی برخوردار است. مطالعات بالینی و تجربی مختلفی نشان داده که اسامی و افعال می توانند به طور مستقل در نتیجه ضایعات مغزی مختلف دچار از هم گسیختگی شوند. اختلال شایع در نام بردن فعالیت ها (تولید افعال) معمولا در بیماران زبان پریش ناروان همراه با ضایعات لوب پیشانی گزارش شده است. در صورتی که اختلال انتخابی، در نام بردن اشیاء (تولید اسامی) معمولا در بیماران آنومیک که در آنها ضایعه، لوب گیجگاهی و نواحی خلفی را آسیب رسانده مشاهده شده است. این پژوهش از نوع بنیادی است و به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است. داده های این پژوهش از طریق ارزیابی علائم آفازی هر بیمار با آزمون فارسی آفازی (پارادی، نیلی پور، پری بخت ۱۹۸۹) و تجزیه و تحلیل گفتار پیوسته وی پس از آزمون حاصل شده است. جامعه مورد مطالعه بیماران زبان پریش فارسی زبان در مراکز گفتار درمانی شهر تهران بودند. نمونه گیری به شیوه کاملا انتخابی و بیماران دارای ضایعات نیمکره چپ قشر مخ که در اثر CVA (منحصرا ضایعه عروقی) دچار زبان پریشی شده اند و دارای ویژگی های همگن می باشند. افراد بزرگسال، باسواد، راست دست، فارسی زبان، بدون ریسک فاکتورهایی مانند نیکوتین، الکل، نقرس، دیابت، مواد مخدر و هر گونه بیماری افسردگی از نوع درون زا ... بودند. تعداد بیماران ۲۰ نفر و سن آنها بین ۳۳ تا ۷۶ سال است. یافته های توصیفی و تحلیلی بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد بین توانایی بکارگیری اسم و ضایعه نیمکره چپ مغز ارتباط معناداری وجود دارد، بین توانایی بکارگیری فعل و ضایعه نیمکره چپ مغز نیز ارتباط معناداری وجود دارد. با وجود محدودیت این پژوهش و عدم امکان تعمیم آن، در مورد اهمیت این مسئله و وجود آسیب پذیری اسم و فعل و جایگاه آسیب مغزی نمی توان به سادگی گذشت

---

زمینه و هدف: اندازه‏گیری‏های فیزیولوژیک عملکرد حلزون و عصب شنوایی، در افتراق اختلالات ناشی از آسیب عصب هشتم از موارد نقص عملکرد سلول‏های موئی حلزون کاربرد دارد. مطالعه حاضر با هدف بررسی عملکرد پاسخ‏های حلزونی (گسیل‏های صوتی گوش و پتانسیل میکروفنی حلزون) و پاسخ شنوایی ساقه مغز روی گروهی از بزرگسالان مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی و افراد با شنوایی طبیعی انجام شد.
روش بررسی: مطالعه مقطعی حاضر، روی ۱۶ بزرگسال مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی (۳۲ گوش) در محدوده سنی ۳۰-۱۴ سال و ۱۶ فرد با شنوایی طبیعی در محدوده سنی ۳۰-۱۶ سال از دو جنس صورت گرفت و نتایج پاسخ گسیل‏های صوتی گذرای گوش، پتانسیل میکروفنی حلزون و پاسخ شنوایی ساقه مغز در دو گروه مقایسه و در ارتباط با سن، جنس، گوش و میزان کم شنوایی، بررسی و تفسیر گردید.
یافته‏ها: در افراد مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی، متوسط کم شنوایی در حدود ۱/۴۸ دسی‏بل بود و ادیوگرام با کم‏شنوایی در فرکانس‏های پائین و سپس صاف، بالاترین فراوانی را داشت. در گوش‏های مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی به جز دو مورد، گسیل‏های صوتی گذرای گوش در تمام گوش‏ها ثبت گردید و میانگین آن به متوسط پاسخ در افراد شاهد نزدیک بود. مقدار زمان نهفته و دامنه بزرگترین قله فاز معکوس پتانسیل میکروفنی حلزون در افراد مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی نسبت به افراد شاهد، به میزان معنی‏داری بالاتر بود. دامنه گسیل‏های صوتی گذرای گوش و پتانسیل میکروفنی حلزون مستقل از میزان کم‏شنوایی بود و افزایش سن بر برخی اندازه‏گیری‏های پتانسیل میکروفنی حلزون تأثیر داشت. در بزرگسالان مبتلا به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی، پاسخ شنوایی ساقه مغز حتی با تعداد تحریک بسیار پائین، مشاهده نگردید.
نتیجه‏گیری: در بزرگسالان مشکوک به نوروپاتی/ ناهمزمانی شنوایی با درک گفتار ضعیف‏تر نسبت به میزان آستانه‏های شنوایی، شکل ادیوگرام با کم‏شنوایی در فرکانس‏های پایین و صاف، شایع‏تر است. در این افراد، غالباً پاسخ شنوایی ساقه مغز ثبت نشده و اندازه‏گیری هر دو پاسخ گسیل‏های صوتی گوش و پتانسیل میکروفنی حلزون در بررسی عملکرد سلول‏های موئی حلزون توصیه می‏شود.

---

زمینه و هدف: طبق بررسی‏های انجام شده، وجود کودک ناشنوا و کم‏شنوا در خانواده، استرس فراوانی برای والدین دارد. مشاوره با والدین افراد کم‏شنوا و ارائه خدمات توانبخشی مناسب و افزایش رضایت‏مندی افراد می‏تواند در کاهش اضطراب آنها مؤثر باشد. این پژوهش درصدد بررسی ارتباط میان رضایت‏مندی از خدمات شنوایی‏شناسی و اضطراب والدین کودکان کم‏شنوا می‏باشد.
روش بررسی: در این مطالعه که به‏روش توصیفی‏ـ‏تحلیلی انجام شد، ۷۵ نفر از والدین کودکان کم‏شنوا که حداکثر یک سال از تشخیص کم‏شنوایی فرزندشان گذشته بود و جهت دریافت خدمات توانبخشی شنوایی به کلینیک‏های شنوایی‏شناسی تهران مراجعه کرده بودند انتخاب شدند. روش گردآوری داده‏ها مصاحبه و ابزار آن دو پرسش‏نامه سنجش رضایت‏مندی و اضطراب بود که توسط مادران تکمیل گردید.
یافته‏ها: بین میزان رضایت و اضطراب آشکار و پنهان افراد ارتباطی مشاهده نشد هر چند گروهی که بیشترین میزان رضایت (امتیاز ۹۰-۶۴) را داشتند از پایین‏ترین میزان اضطراب (امتیاز ۲۰-۰) برخوردار بودند. همچنین بین اضطراب آشکار و پنهان ارتباط معنی‏داری مشاهده شد(p<۰/۰۰۱)، در میان متغیرهای دموگرافیک، تنها محل سکونت تهران یا شهرستان رابطه معنی‏داری با رضایت‏مندی و اضطراب نشان داد و افراد شهرستانی به‏طور معنی‏داری رضایت کمتر(p=۰/۰۰۲) و اضطراب بیشتری داشتند(p=۰/۰۱۷).
نتیجه‏گیری: با توجه به اینکه نمره رضایت در افراد ساکن تهران نسبت به افراد شهرستانی بالاتر و اضطراب آنها پایین‏تر بود، نگرانی بیشتر افراد ساکن شهرستان در تداوم دریافت خدمات از محل سکونت خود، عاملی در جهت اضطراب بیشتر و رضایت کمتر آنها عنوان شد.

---

زمینه و هدف: ارتباط انسان شامل رفتارهای کلامی و غیرکلامی است. رفتار غیرکلامی یا زبان بدن شامل حالت چهره، جسچر، تماس چشمی، وضعیت بدن و نوای گفتار است. نوای گفتار، رفتاری است که بخش مهمی از اطلاعات معنایی و عاطفی را به شنونده منتقل می‏کند. با توجه به این ‌که در ایران آزمونی برای ارزیابی درک نوای گفتار وجود ندارد، تصمیم گرفته شد آزمونی متناسب با فرهنگ و زبان فارسی طراحی شده و روایی و پایایی آن تعیین شود.
روش بررسی: این مطالعه از نوع ساخت آزمون است. ۷۳ جمله، توسط ۲۲ دوبلر با هشت لحن بیان شد و ۶۵۸۲ جمله ضبط شد. برای بررسی روایی محتوایی صداها، ۲۰۰ دانشجو در رده سنی ۱۸ تا ۳۰ سال و یک متخصص صدا، به موارد ضبط شده گوش دادند. از بین ۶۵۸۲ صدا، حالت عاطفی ۱۴۷۳ صدا، مورد توافق کامل شنوندگان بود. سپس ۱۴۷۳ صدا در اختیار یک متخصص صدا (مدیر دوبلاژ) قرار گرفت و در نهایت، ۱۶۹ صدا جهت آزمون انتخاب گردید. آزمون درک نوای گفتار با چهار زیرآزمون تمایز نوای زبانی، تمایز نوای عاطفی، نامیدن نوای گفتار، نامیدن متناقض‏ها ساخته شد. پایایی آزمون روی ۳۲ فرد بهنجار (۱۸ تا ۶۰ سال) تعیین گردید.
یافته‏ها: آزمون درک نوای گفتار دارای روایی محتوایی ۱۰۰ درصد و پایایی ۹۴ درصد بود و ضریب همبستگی آن ۸۹ درصد بود(p=۰/۰۰۰).
نتیجه‏گیری: آزمون دارای روایی و پایایی مطلوبی است. و برای ارزیابی مهارت درک نوای گفتار در زبان فارسی مناسب است.

---

زمینه و هدف: با توجه به نقش و جایگاه مهم والدین کودکان کم‏شنوا در روش شنوایی‏ـکلامی و با توجه به این که امروزه این روش در کشورهای توسعه یافته، از موفق ‎ ترین روش ‎ های آموزش مهارت‏های شنوایی محسوب می ‎ شود، در مطالعۀ حاضر، نسخۀ فارسی پرسش‏نامۀ نیازهای والدین در روش شنوایی‏ـ‏کلامی ساخته شد و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی: پس از ترجمۀ نسخۀ انگلیسی پرسش‏نامۀ بررسی نیازهای والدین کودکان کم ‎ شنوا در روش شنوایی‏ـ‏کلامی طبق پروتکل ترجمه و معادل‏سازی ارزیابی بین ‎ المللی کیفیت زندگی، نسخۀ فارسی آن برای محاسبۀ روایی محتوا در اختیار هفت کارشناس خبره قرار گرفت و نظرات آنان در پرسش‏نامه اعمال شد. در نهایت پرسش‏نامه توسط ۵۱ والد کودک کم ‎ شنوا که از روش شنوایی‏ـ‏کلامی استفاده می ‎ کردند تکمیل شد و نتایج مورد تحلیل آماری قرار گرفت.

یافته‏ها: متوسط شاخص روایی محتوا در ۳۲ آیتم پرسش‏نامه معادل ۸۷/۰ درصد و ضریب آلفای درونی کرونباخ کلی پرسش‏نامۀ حاضر در مرحلۀ آزمون معادل ۸۶/۰ و در مرحلۀ آزمون مجدد معادل ۹۹/۰ به‎دست آمد.

نتیجه‏گیری: براساس نتایج به‎دست آمده، نسخۀ فارسی پرسش‏نامۀ حاضر از روایی محتوایی و پایایی خوبی برخوردار است و می ‎ تواند در مراکز درمانی برای بررسی نیازهای والدین کودکان کم ‎ شنوا مورد استفاده قرار گیرد.

---

زمینه و هدف: بیماری‏های عروقی مغز یکی از شایع‏ترین اختلالات نورولوژیک است که سیستم عصبی مرکزی شنوایی را درگیر می‏کند. بررسی‏ها نشان داده‏اند که آزمون‏های رفتاری شنوایی مرکزی تحت تأثیر ضایعات ایجاد شده از سکتۀ مغزی قرار می‏گیرند. هدف از این مطالعه، مقایسۀ میزان امتیاز آزمون دایکوتیک حافظۀ شنوایی‏ـ‏کلامی افراد مبتلا به سکتۀ مغزی با افراد هنجار است.

روش بررسی: این مطالعۀ مقطعی روی ۲۰ فرد مبتلا به سکتۀ مغزی ۵۰ تا ۷۰ ساله و ۲۰ فرد هنجار با شرایط سنی و جنسیتی مشابه با استفاده از نسخۀ فارسی آزمون دایکوتیک حافظۀ شنوایی‏ـ‏کلامی در بیمارستان امام خمینی تهران انجام شد.

یافته‏ها: میانگین امتیاز آزمون حافظۀ شنوایی‏ـ‏کلامی بین دو گروه هنجار و مبتلا تفاوت معنی‏داری نشان داد(۰۰۰۱/۰>p). در حالی که اختلاف معنی‏داری بین امتیاز دو گوش در افراد با ضایعه در نیمکرۀ چپ(۰۸۶/۰>p) دیده نشد، تفاوت امتیاز دو گوش در افراد هنجار(۰۰۰۱/۰>p) و در افراد با ضایعه در نیمکرۀ راست(۰۰۰۱/۰>p) معنی‏دار بود.

نتیجه‏گیری: آزمون دایکوتیک حافظۀ شنوایی‏ـ‏کلامی آزمون مناسبی در مجموعه آزمون‏های بررسی‏کنندۀ سیستم عصبی مرکزی شنوایی در بیماران مبتلا به سکتۀ مغزی است. به نظر می‏رسد این آزمون به ضایعات ناشی از سکتۀ مغزی در لوب تمپورال حساس است.

---

زمینه و هدف: اسکلروز متعدد یکی از بیماری‏های دستگاه عصبی مرکزی است که می‏تواند با نشانه‏های گوناگونی همراه باشد. یکی از این نشانه‏ها، اختلالات شنوایی است. با توجه به اینکه ضعف درک گفتار از پیامدهای اصلی نقص شنوایی است و توانایی حدت زمانی در درک گفتار نقش به‏سزایی دارد. در پژوهش حاضر، درک گفتار و حدت زمانی توسط امتیاز بازشناسی واژه در سکوت و حضور نویز و آزمون کشف فاصله در افراد مبتلا به اسکلروز متعدد مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی: پژوهش حاضر روی ۱۸ بزرگسال مبتلا به اسکلروز متعدد با میانگین سنی ۲۸/۳۷ سال و ۱۸ بزرگسال با شنوایی هنجار با میانگین سنی ۰۰/۳۸ سال که از نظر سن و جنس مطابقت داشتند، انجام شد. توانایی حدت زمانی در سطوح شدتی فوق آستانه به‏وسیله آزمون کشف فاصله و امتیاز بازشناسی گفتار در سکوت و سه نسبت سیگنال به نویز مختلف در دو گروه اندازه‏گیری و نتایج به‏دست آمده در افراد مبتلا به اسکلروز متعدد با افراد هنجار مقایسه شد.

یافته‏ها: بین گروه مبتلا و هنجار در آزمون کشف فاصله و امتیاز بازشناسی واژه، اختلاف معنی‏داری وجود داشت(p<۰/۰۵). در آزمون کشف فاصله در دو گروه، بین چهار سطح شدت مورد بررسی، تفاوت معنی‏داری مشاهده شد(p<۰/۰۵). همچنین امتیاز بازشناسی واژه در هر دو گروه بین چهار وضعیت اندازه‏گیری تفاوت معنی‏داری داشت(p<۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: براساس یافته‏های مطالعۀ حاضر، در بیماری اسکلروز متعدد نقص در پردازش ویژگی‏های زمانی محرک مشاهده می‏شود. به نظر می‏رسد نقص در پردازش ویژگی‏های زمانی محرک صوتی، علت کاهش امتیاز بازشناسی واژه و درک گفتار در این بیماران است.

---

زمینه و هدف: با توجه به نتایج اکثر تحقیقات که نشان‏دهندۀ اختلالات صرفی در کودکان دچار آسیب ویژۀ زبانی هستند و توجه ویژه‏ای در تحقیقات به رابطۀ میان دوزبانگی و آسیب ویژۀ زبانی شده است، از این رو پژوهش حاضر تکواژهای صرفی افعال زبان فارسی در افراد دوزبانۀ مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی و مقایسۀ آنها با کودکان دوزبانۀ بهنجار را مورد بررسی قرار داد.

روش بررسی: در این پژوهش شش کودک ۵ تا ۱۰ ساله، دوزبانۀ آذری‏ـ‏فارسی و شش کودک همتای سنی و شش کودک همتای زبانی از لحاظ صرف فعل مورد بررسی قرار گرفتند و داشتن تأخیر زبانی، نداشتن مشکلات شنوایی، بینایی و هوشی از معیارهای ورود به این پژوهش بود. ابزار سنجش، آزمون آسیب ویژۀ زبانی و نمونۀ گفتار پیوستۀ کودکان بود و برای مقایسۀ نتایج از آزمون غیرپارامتریک من‏ویتنی استفاده شد.

یافته‏ها: نتایج نشان داد که این کودکان در مهارت‏های درک و بیان تطابق فعل و فاعل و بیان زمان افعال (گذشته، حال، آینده) نسبت به همتایان سنی خود تأخیر دارند و تفاوت موجود از لحاظ آماری معنی‏دار بود (p=۰/۰۲۰ ،p=۰/۰۱۹) و حتی در مورد توانایی بیان زمان افعال از همتایان زبانی خود نیز عقب‏تر هستند و بین آنها تفاوت معنی‏داری مشاهده شد(p=۰/۰۲۹).

نتیجه‏گیری: نتایج نشان می‏دهد ضعف در توانمندی‏های صرفی افعال می‏تواند نشانۀ بالینی ارزشمندی در تشخیص و درمان کودکان دوزبانۀ دچار آسیب ویژۀ زبانی باشد.

---

زمینه و هدف: اوتیسم، یکی از بیماری‏های طیف اختلال نافذ رشد است که شامل نقائص متعدد گفتاری از جمله مشکلات نوایی و کاربردشناختی می‏باشد. روش گفتاردرمانی آواز آهنگین با اقتباس از مدل Albert و همکاران در سال ۱۹۷۳، روش توانبخشی گفتار براساس عناصر نوایی زبان است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر این روش بر نوای گفتار کودکان اوتیستیک فارسی‏زبان است.

روش‏ بررسی: ابتدا یک مدل کاربردی و آسان توسط محققان برای آواز آهنگین براساس زبان فارسی، طراحی و پس از مطالعۀ آزمایشی یک ماهۀ موفقیت‏آمیز روی یک پسر اوتیستیک ده ساله، ‏تعداد ۱۳ کودک اوتیستیک پسر ۱۰-۷ ساله فارسی‏زبان از مرکز اوتیسم اصفهان انتخاب شدند. اطلاعات زمینه‏ای توسط پرسش‏نامه از والدین ‏گردآوری شد و برای ارزیابی، شاخص‏های آکوستیکی شدت و فرکانس ‏پایۀ واکه‏های گفتار و جملات خبری و پرسشی، با استفاده از نرم‏افزار آواشناسی Praat ۵,۳ مورد بررسی قرار گرفتند. همه شاخص‏ها دو بار در پیش‏آزمون و ‏پس‏آزمون، بعد از اجرای ۴۸ جلسۀ آواز آهنگین به‏مدت چهار ماه بررسی شدند. سپس داده‏ها با نرم‏افزار SPSS مورد تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‏ها: شدت صوت در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی پس از اجرای روش آواز آهنگین به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت. فرکانس پایه در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی به‏جز /æ/ و /a/ به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: نتایج تحقیقات قبلی مبنی بر اختلالات نوای گفتار در کودکان اوتیستیک در این پژوهش نیز به اثبات رسید و ضمناً تأثیر مثبت روش آواز آهنگین بر مشخصات نوایی آواهای گفتاری و آهنگ جملات کودکان اوتیستیک مشخص شد.

---

زمینه و هدف: تحقیقات مختلف در کودکان سالم و کودکان دچار اختلال زبانی دوران رشد، رابطۀ بین زبان و رشد نظریۀ ذهن را نشان داده‏اند. اما بین نویسندگان، دربارۀ نقش جنبه‏های زبانی نظیر واژگان، معنی‏شناسی، نحو و کاربردشناسی در رشد نظریۀ ذهن، توافق نظر وجود ندارد. هدف این مطالعه، مرور شواهد موجود دربارۀ رابطۀ بین حیطه‏های مختلف زبان و رشد نظریۀ ذهن، در کودکان دچار اختلال زبانی دوران رشد و طبیعی بود.

روش بررسی: در این مطالعه مروری، مقالات چاپ شده فارسی و انگلیسی‏زبان در پایگاه‏های مختلف مانند Pubmed ، Cochreane Library ، Proquest ، Springer ، Ebsco ، Science Direct ، Magiran و SID از ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۲ جستجو شدند. واژگان کلیدی جستجو شده شامل نظریۀ ذهن، زبان، نحو، متمم‏های نحوی، واژگان، معنی‏شناسی و کاربردشناسی بود. مقالات مرتبط با اهداف این مطالعه، انتخاب و بررسی شدند.

نتیجه‏گیری: نتایج نشان داد که زبان مهم‏ترین عامل و پیش‏نیاز رشد نظریۀ ذهن است. علی‏رغم مؤثر بودن جنبه‏های واژگان، معنی‏شناسی، کاربرد و کل زبان، اکثریت پژوهش‏ها به نقش جملات با متمم‏های نحوی، همراه با افعال ذهنی یا ارتباطی، در رشد نظریۀ ذهن کودکان طبیعی و مبتلا به اختلال زبان تأکید داشتند. از آنجا که جملات با متمم‏های نحوی پیش‏نیازی ضروری برای رشد نظریۀ ذهن به‏ویژه مفهوم باور غلط است؛ از این رو، پیش‏بینی می‏شود که تمرکز روی آموزش این نوع ساختارها در درمان کودکان دچار انواع اختلالات زبانی، می‏تواند هم بر رشد پیچیدگی زبان و هم بر رشد نظریۀ ذهن آنها اثرگذار باشد.