---

توصیف دقیق ویژگی ها غیر زبانی (اطلاعات خانوادگی، تحصیلی، بهداشتی، ...) و مهارت های زبانی آسیب دیدگان شنوایی، دست اندرکاران آموزش و توان بخشی این افراد را در محدود یا برطرف کردن کاستی ها و ناتوانی های ایشان یاری می رساند. در تحقیق حاضر 75 دانش آموز کم شنوای دبستان های ناشنوایان تهران، با میانگین افت شنوایی 55 تا 70 دسی بل در گوش بهتر، مورد مطالعه قرار گرفتند. طیف سنی این افراد 8 تا 16 سال و میانگین سن ایشان 11.04 بود. 27 متغیر غیر زبانی از طریق تکمیل پرسشنامه و 32 متغیر دستور زبانی از راه گردآوری نمونه گفتار خودانگیخته آزمودنی ها، بررسی شد. میانگین طول گفته در این افراد 2.763 واژه برآورد شد. از مجموع گفته های آزمودنی ها، 29% از آنها گفته درست بود. همچنین تنها 16.3% از فعل های آنها صحیح صرف شده بود. از شایع ترین اشکالات سطح جمله و فعل، حذف نابجای عناصر دستوری، اشکال فعل از نظر زمان و عدم مطابقت فعل و فاعل بود. در این تحقیق بین برخی متغیرهای غیر زبانی مانند: پایه تحصیلی، سابقه تحصیل در مدرسه عادی و میزان کاربرد سمعک و تعداد گفته های درست آزمودنی ها رابطه معناداری بدست آمده است

---

بررسی حاضر با هدف ساخت و ارزشیابی فهرست های 25 واژه ای تک هجایی متوازن واجی همراه پاسخ بسته جهت آزمون بازشناسی گفتار کودکان 4 تا 6 ساله فارسی زبان در دو مرحله انجام شده است. مرحله نخست ساخت آزمون و مرحله دوم ارزشیابی آن است. در مرحله اول جهت طراحی آزمون معیارهای واتسن (1957) مد نظر قرار گرفت و چهار فهرست 25 واژه ای از واژه های تک هجایی ساخته شد. این فهرست ها از نظر واجی متوازن و دارای پاسخ سه گزینه ای به شکل تصویر بودند و در یکی از استودیوهای سیمای جمهوری اسلامی ایران روی نوار مغناطیسی ضبط شدند. در مرحله ارزشیابی، آزمون روی 33 کودک طبیعی که به طور تصادفی از مهد کودک های شهر تهران انتخاب شده بودند، اجرا گردید. براساس نتایج بدست آمده، آزمون ساخته شده در این مطالعه پایا و از نظر توازن واجی و همسانی فهرست ها به لحاظ دشواری معنای واژه ها معتبر است. اعتبار این آزمون از نظر آشنا بودن واژه ها به دلیل رعایت توازن واجی، عدم دسترسی به گنجینه واژه های حقیقی کودکان 4 تا 6 ساله، لزوم تصویر پذیری واژه ها و وجود دو واژه تصویر پذیر مشابه دیگر در واژگان این کودکان اندکی کاهش نشان می دهد. برای رفع این مشکل از شیوه نشان دادن تصاویر به کودک پیش از شروع آزمون استفاده می شود.

---

هدف: برای بررسی مهارت آگاهی واج شناختی کودکان آسیب دیده شنوایی در مقایسه با کودکان عادی پژوهشی صورت گرفت که در این مقاله به بررسی مهارت تشخیص قافیه و تقطیع کلمه به هجا در این کودکان پرداخته شده است.
مواد و روش ها: کودکان مورد مطالعه 320 نفر بودند که نیمی دارای شنوایی سالم و نیم دیگر مبتلا به افت شنوایی مادرزادی بودند که در گوش بهتر بالاتر از 70 دسی بل افت شنوایی داشتند و از هر پایه تحصیلی اول تا چهارم، 20 دختر و 20 پسر، انتخاب شدند. کودکان آزمون تصویری مربوط به تشخیص قافیه و تعیین هجاهای کلمه را اجرا کردند.
یافته ها: 1) امتیاز آزمودنی های آسیب دیده شنوایی در آزمون تشخیص قافیه و تعیین هجاهای کلمات در مقایسه با کودکان عادی پایین تر است. 2) کودکان آسیب دیده شنوایی، در اجرای آزمون مربوط به قافیه، در مقایسه با فعالیت تقطیع کلمه به هجا، مهارت بیشتری دارند، در حالی که آزمودنی های عادی در تقطیع کلمه به هجا در مقایسه با شناخت قافیه مهارت بیشتری دارند.
بحث: شنوایی از عوامل مهم در آگاهی واج شناختی افراد است و آموزش رسمی در مدارس خاص ناشنوایان، نقص شنوایی کودکان مبتلا به افت شنوایی را برای رشد مهارت های واج شناختی جبران نمی کند.

---

زمینه و هدف: تعیین مهارت‏های شنوایی کودکان کم‏شنوا توسط آزمونی معتبر قبل از شروع تربیت شنوایی حائز اهمیت است. هر چند آزمون‏های متنوع غیرفارسی و نیز آزمون‏های محدود فارسی برای سنین 5 سال به بالا موجود است، اما آزمون معتبری برای تعیین مهارت‏های شنوایی کودکان کم‏شنوای کمتر از 5 سال در تربیت شنوایی موجود نیست. بر این اساس، هدف از این پژوهش ساخت آزمونی به‏عنوان ابزار اندازه‏گیری این مهارت‏های کودکان کم‏شنوای 4-3 ساله بود.
روش بررسی: این مطالعه از نوع ساخت آزمون است که در آن آزمونی برای تعیین مهارت‏های شنوایی کودکان کم‏شنوای 4-3 ساله ساخته شد و آزمون توانا نام گرفت. چارچوب کلی آن را چهار زیرآزمون آگاهی از وجود صدا، تمایزگذاری، شناسایی اصوات و درک جمله تشکیل می‏دهد که برای ساخت آن از مجموعه واژگان کودکان 4-3 ساله شنوا و کم‏شنوا استفاده شد. اعتبار محتوایی آن توسط هفت صاحب‏نظر از طریق پرسش‏نامه به‏دست آمد. زیرآزمون‏های اول تا چهارم آزمون توانا به‏ترتیب حاوی 10، 10، 8 و 6 یعنی جمعاًً 34 ماده آزمون می‏باشد.
یافته‏ها: اعتبار محتوایی زیرآزمون‏های آزمون توانا به‏ترتیب 100 درصد، 83 درصد، 96 درصد و 95 درصد و کل آزمون 94 درصد به‏دست آمد. میانگین زمان اجرای آزمون 82 دقیقه بود.
نتیجه‏گیری: اعتبار محتوایی آزمون توانا با 94 درصد، در مقایسه با آزمون مدرس (97%) و آزمون مظاهریزدی (88%)، از نظر آماری قابل اعتماد است.

---

زمینه و هدف: شناسایی دقیق و سریع اختلالات زبان و درمان آن از اولویت بالایی برای درمانگران برخوردار است. یکی از روش‏های بررسی سریع ساختار زبانی، بازگویی داستان است که برای اجرا و تحلیل، سریع‏تر از دیگر روش‏ها است و سیستم امتیاز‏دهی پایایی دارد. هدف از این پژوهش ساخت و تعیین روایی و پایایی آزمون بازگویی داستان در کودکان شش تا هفت ساله فارسی‏زبان بود.
روش بررسی: ابتدا با کمک گفتاردرمانگر، زبان‏شناس و داستان‏نویس کودک، داستانی مناسب کودکان شش تا هفت ساله نوشته شد. برای بررسی روایی محتوایی داستان، از 14 متخصص، نظرسنجی شد. سپس تصاویر مناسب با داستان تهیه و به‏صورت لوح فشرده در آمد، سپس دوباره نظرسنجی صورت گرفت. پایایی به روش آزمون‏ـ‏‏بازآزمون، به فاصلۀ دو هفته روی 72 کودک در گروه سنی شش تا هفت سال شامل 36 دختر، 36 پسر اجرا شد. برای بررسی پایایی مقیاس امتیازدهی از روش پایایی بین ارزیاب استفاده شد.
یافته‏ها: شاخص روایی محتوایی آزمون بازگویی داستان 89 درصد، میزان تکرارپذیری نسبی کل آزمون 83 درصد و خطای معیار اندازه‏گیری آن 76/2 بود. همچنین تکرار‏پذیری نسبی مقیاس امتیازدهی 93 درصد و همبستگی پیرسون برای آن 90 درصد به‏دست آمد. همبستگی امتیاز‏های دو بار انجام آزمون معنی‏دار بود(p<0/01).
نتیجه‏گیری: آزمون بازگویی داستان، روشی سریع برای ارزیابی ساختار‏های زبان کودکان شش تا هفت ساله فارسی‏زبان است. آزمون از لحاظ محتوایی و کیفی، روا بوده و پایایی بالایی دارد.

---

زمینه و هدف: کاربرد‏شناسی زبان مطالعۀ کنش‏های گفتاری و جنبه‎های اجتماعی تعاملات ارتباطی در بافت زبان است. به‏دلیل نقش مهم شنوایی در رشد مهارت‎های زبانی، کودکان کم‎شنوا در تمام سطوح زبان از جمله کاربردشناسی با مشکلاتی مواجهند. تکلیفی که به‏خوبی این تفاوت را آشکار می‎سازد بازگویی داستان است. با توجه به اهمیت این مهارت‎ها در زندگی روزمرۀ این کودکان و فقدان پژوهشی منسجم در زبان فارسی، مطالعۀ حاضر با هدف توصیف مقدماتی این توانایی‎های کودکان کم‎شنوا در قالب بازگویی داستان انجام شد.
روش بررسی: این مطالعۀ موردی توصیفی روی پنج کودک کم‏شنوای شش ساله و دو کودک شنوای هم‏سن انجام شد. مهارت‎های کاربردشناسی آنها با استفاده از آزمون بازگویی داستان در اتاقی ساکت اجرا، سپس داستان‎گویی کودک ضبط، تحلیل و امتیازدهی شد.
یافته‏ها: بین امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی شدید و گروه هنجار تفاوتی وجود نداشت، از طرفی بین امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی عمیق و کاشت حلزون در حفظ موضوع و توالی وقایع با گروه شنوا اختلاف دیده شد. امتیاز آزمودنی با کم‎شنوایی عمیق و کاربر سمعک در همۀ موارد به‏جز اطلاعات اصلی با گروه شنوا اختلاف زیادی داشت. از طرفی، همۀ آزمودنی‎ها از حروف ربط به‏طور مناسب استفاده می‎کردند.
نتیجه‎گیری: کودکان کم‎شنوا در به‏کارگیری مهارت‎های کاربردشناسی ضعیف‏تر از کودکان شنوا عمل می‎کنند. از طرفی، بین افراد کم‏شنوا نیز تفاوت وجود دارد که حاکی از تنوع این توانایی‎ها در کودکان کم‎شنوا است و این تفاوت در توانایی‎های زبانی براساس میزان کم‎شنوایی، نوع پروتز، استفادۀ مفید از باقی‏ماندۀ شنوایی، زمان و کیفیت آموزش‎های توانبخشی شنوایی و سایر عوامل، را خاطر نشان می‎سازد.

---

زمینه و هدف: آزمون امتیاز بازشناسی واژه‏ها یکی از مهم‏ترین آزمون‏ها در مجموعه آزمایش‏ها شنوایی است. تاکنون مطالعه‏ای برای احراز روایی و پایایی فهرست‏های کلمات تک‏هجایی مصلح انجام نگرفته است. از این رو در این مطالعه برآنیم که فهرست‏های تک‏هجایی مصلح را در بزرگسالان مبتلا به کم‏شنوایی ناشی از نویز مورد ارزشیابی قرار دهیم.

روش بررسی: این مطالعه به روش توصیفی‏ـ‏تحلیلی از نوع ارزشیابی و جمعیت مورد مطالعه شامل 30 فرد در محدودۀ سنی ۴۰-۱۸ سال بودند. کلیۀ افراد دچار کم‏شنوایی حلزونی شیب‏دار فرکانس‏های بالا ناشی از نویز بودند. روایی ساختاری از طریق مقایسه فهرست‏های مصلح با فهرست NU-6 و پایایی به روش آزمون‏ـ‏بازآزمون به فاصله دو هفته برای افراد به‏دست آمد.

یافته‏ها: در افراد با کم‏شنوایی حلزونی میانگین امتیازهای فهرست‏های دو، چهار، پنج و نه برحسب درصد واژه‏ای به‏ترتیب، ۰۱/۹۴ درصد با انحراف معیار ۹۵/۳، ۴۰/۹۰ درصد با انحراف معیار ۹۰/۴، ۰۸/۸۹ درصد با انحراف معیار ۴۳/۴ و ۱۰/۹۴ درصد با انحراف معیار ۱۱/۴ بود. پایایی براساس مقدار آلفای کرونباخ در هر چهار فهرست بالاتر از ۹۴ درصد به‏دست آمد. ضریب همبستگی یا ارتباط در افراد با کم‏شنوایی حلزونی نشان داد امتیازهای بازشناسی گفتار متناسب با میانگین تن خالص کاهش یافته است(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: فهرست‏ها از نظر ساختاری دارای روایی قابل قبول هستند. براساس امتیازدهی واجی و واژه‏ای هر چهار فهرست از پایایی مناسبی برخوردار بودند.

---

زمینه و هدف: اوتیسم، یکی از بیماری‏های طیف اختلال نافذ رشد است که شامل نقائص متعدد گفتاری از جمله مشکلات نوایی و کاربردشناختی می‏باشد. روش گفتاردرمانی آواز آهنگین با اقتباس از مدل Albert و همکاران در سال ۱۹۷۳، روش توانبخشی گفتار براساس عناصر نوایی زبان است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر این روش بر نوای گفتار کودکان اوتیستیک فارسی‏زبان است.

روش‏ بررسی: ابتدا یک مدل کاربردی و آسان توسط محققان برای آواز آهنگین براساس زبان فارسی، طراحی و پس از مطالعۀ آزمایشی یک ماهۀ موفقیت‏آمیز روی یک پسر اوتیستیک ده ساله، ‏تعداد ۱۳ کودک اوتیستیک پسر ۱۰-۷ ساله فارسی‏زبان از مرکز اوتیسم اصفهان انتخاب شدند. اطلاعات زمینه‏ای توسط پرسش‏نامه از والدین ‏گردآوری شد و برای ارزیابی، شاخص‏های آکوستیکی شدت و فرکانس ‏پایۀ واکه‏های گفتار و جملات خبری و پرسشی، با استفاده از نرم‏افزار آواشناسی Praat 5.3 مورد بررسی قرار گرفتند. همه شاخص‏ها دو بار در پیش‏آزمون و ‏پس‏آزمون، بعد از اجرای ۴۸ جلسۀ آواز آهنگین به‏مدت چهار ماه بررسی شدند. سپس داده‏ها با نرم‏افزار SPSS مورد تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‏ها: شدت صوت در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی پس از اجرای روش آواز آهنگین به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت. فرکانس پایه در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی به‏جز /æ/ و /a/ به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: نتایج تحقیقات قبلی مبنی بر اختلالات نوای گفتار در کودکان اوتیستیک در این پژوهش نیز به اثبات رسید و ضمناً تأثیر مثبت روش آواز آهنگین بر مشخصات نوایی آواهای گفتاری و آهنگ جملات کودکان اوتیستیک مشخص شد.

---

زمینه و هدف: داده‏های حاصل از ارزیابی واجی بخشی از پروتکلی است که آسیب‏شناسان گفتار و زبان اغلب برای بررسی مهارت‏های ارتباطی کودکان به آن رجوع می‏کنند. هدف پژوهش حاضر انطباق نسخه فارسی آزمون ارزیابی تشخیصی واجی در کودکان فارسی‏زبان و بررسی روایی و پایایی آن بود.

روش بررسی: نسخه فارسی آزمون واجی روی ۳۸۷ کودک سه تا شش ساله تک‏زبانه فارسی‏زبان که از مهدکودک‏های شمال غرب تهران انتخاب شده بودند، اجرا شد. روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی نسخه فارسی آزمون واجی توسط آسیب‏شناسان گفتار و زبان و زبان‏شناسان بررسی شد. روایی سازه از طریق بررسی همگرایی آراء آسیب‏شناسان گفتار و زبان و نتایج آزمون واجی در تشخیص کودکان با و بدون اختلال واجی و پایایی آزمون از طریق آزمون‏ـ‏بازآزمون و دوبار نمره‏گذاری توسط دو ارزیاب مستقل ارزیابی شد.

یافته‏ها: روایی محتوایی گویه‏ها و شاخص روایی محتوایی کل آزمون در حد مطلوب برآورد شد (به‏ترتیب ۷۱/۹۴ و ۳۵/۹۷). مقایسه نتایج حاصل از آزمون واجی و نظر متخصصان در تشخیص دو گروه با و بدون اختلال واجی از همگرایی مطلوبی برخوردار بود (ضریب هبستگی اسپیرمن ۷۶/۰ و ضریب توافق کاپا ۷۳/۰). درصد توافق آوانگاری و تحلیل الگوهای خطا در آزمون‏ـ‏بازآزمون بین ۲۷/۸۶ تا ۱۰۰ درصد و برای دوبار نمره‏دهی توسط دو ارزیاب مستقل بین ۲۸/۹۴ تا ۱۰۰ درصد بود.

نتیجه‏گیری: مبتنی بر نتایج مطالعۀ حاضر به نظر می‏رسد نسخه فارسی آزمون واجی می‏تواند به‏عنوان یک ابزار روا و قابل قبول در بررسی مهارت‏های واجی کودکان فارسی‏زبان به‏کار گرفته شود.