زمینه و هدف: با توجه به نقش و جایگاه مهم والدین کودکان کم‏شنوا در روش شنوایی‏ـکلامی و با توجه به این که امروزه این روش در کشورهای توسعه یافته، از موفق ‎ ترین روش ‎ های آموزش مهارت‏های شنوایی محسوب می ‎ شود، در مطالعۀ حاضر، نسخۀ فارسی پرسش‏نامۀ نیازهای والدین در روش شنوایی‏ـ‏کلامی ساخته شد و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی: پس از ترجمۀ نسخۀ انگلیسی پرسش‏نامۀ بررسی نیازهای والدین کودکان کم ‎ شنوا در روش شنوایی‏ـ‏کلامی طبق پروتکل ترجمه و معادل‏سازی ارزیابی بین ‎ المللی کیفیت زندگی، نسخۀ فارسی آن برای محاسبۀ روایی محتوا در اختیار هفت کارشناس خبره قرار گرفت و نظرات آنان در پرسش‏نامه اعمال شد. در نهایت پرسش‏نامه توسط ۵۱ والد کودک کم ‎ شنوا که از روش شنوایی‏ـ‏کلامی استفاده می ‎ کردند تکمیل شد و نتایج مورد تحلیل آماری قرار گرفت.

یافته‏ها: متوسط شاخص روایی محتوا در ۳۲ آیتم پرسش‏نامه معادل ۸۷/۰ درصد و ضریب آلفای درونی کرونباخ کلی پرسش‏نامۀ حاضر در مرحلۀ آزمون معادل ۸۶/۰ و در مرحلۀ آزمون مجدد معادل ۹۹/۰ به‎دست آمد.

نتیجه‏گیری: براساس نتایج به‎دست آمده، نسخۀ فارسی پرسش‏نامۀ حاضر از روایی محتوایی و پایایی خوبی برخوردار است و می ‎ تواند در مراکز درمانی برای بررسی نیازهای والدین کودکان کم ‎ شنوا مورد استفاده قرار گیرد.

زمینه و هدف: اندازه‏گیری وضوح گفتار به معنای تعیین میزان قابلیت فهم گفتار در برقراری ارتباط است. وضوح گفتار در تصمیم‏گیری برای مداخله، تعیین اهداف مداخله و ارزیابی تأثیر مداخله کاربرد دارد. هدف از این مطالعه، بررسی وضوح گفتار کودکان ۳۶ تا ۶۰ ماهۀ فارسی‏زبان و تعیین تغییرات آن در این دورۀ سنی بود.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی، ۳۶۰ کودک (۱۸۰ دختر و ۱۸۰ پسر) از میان کودکان بهنجار فارسی زبان مهد کودک‏های شهر خرم‏آباد مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونۀ گفتار آزمودنی‏ها با نامیدن تصاویر آزمون اندازه‏گیری وضوح گفتار کودکان که توسط حیدری و همکاران در سال ۲۰۱۰ جمع‏آوری شد. صدای آزمودنی‏ها ضبط شد و وضوح گفتار کودکان در قالب ۱۲ گروه با فاصلۀ هر دو ماه یک‏بار مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‏ها: حداقل و حداکثر میانگین درصد وضوح گفتار کودکان به‏ترتیب مربوط به گروه ۳۶ و ۳۷ ماهه و ۵۸ و ۵۹ ماهه بود. گروه ۳۶ و ۳۷ ماهه با گروه‏های ۴۴ و ۴۵ ماهه به بالا و گروه ۳۸ و ۳۹ ماهه با گروه‏های ۵۴ و ۵۵ ماهه به بالا و گروه ۴۰ و ۴۱ ماهه با گروه‏های ۵۸ و ۵۹ ماهه تفاوت معنی‏داری داشتند(۰۵/۰>p). تفاوت معنی‏داری میان وضوح گفتار دختران و پسران مشاهده نشد(۷۷/۰=p).

نتیجه‏گیری: برطبق نتایج پژوهش حاضر، وضوح گفتار از ۳۶ تا ۴۶ ماهگی بیشترین رشد و از ۴۶ ماهگی به بالا کمترین رشد را دارد.

زمینه و هدف: علی‏رغم کاربرد وسیع رویکرد تحلیل نمونۀ زبانی در مطالعات رشد زبان و ارزیابی آسیب‏شناسی آن در زبان‏های دیگر، در زبان فارسی کاربرد آن رایج نبوده است. در تحقیق حاضر برخی ویژگی‏های روان‏سنجی این رویکرد، نظیر روایی محتوا داستان و تصاویر آن، پایایی آزمون‏ـ‏بازآزمون و پایایی بین مصححان بررسی شد.

روش بررسی: برای جمع‏آوری نمونۀ زبانی داستانی فارسی بر ‎ اساس مطالعۀ Schneider و همکاران در سال ۲۰۰۶ نوشته و به تصویر کشیده شد. ابتدا افراد خبره روایی متن داستان و سپس کیفیت تصاویر آن را ارزیابی کردند. تصاویر طی دو مرحله به فاصله ۱۰-۷ روز به ۳۰ کودک ۶-۵ ساله نشان داده شد و از آنها خواسته شد بر ‎ اساس تصاویر داستانی را بسازند. هیچ سرنخی توسط آزمونگر ارائه نشد. صدای کودکان ضبط، نسخه ‎ نویسی و تحلیل شد. در تحلیل ساختار جمله و کلمه ارزیابی شد.

یافته‏ها: میانگین درصد توافق افراد صاحب‏نظر در مورد متن نوشتاری ۲۸/۹۲ به‏دست آمد. کیفیت تصاویر رتبۀ بسیار عالی را کسب کرد. ضرایب تکرارپذیری نشان می‏دهد در متغیرهای ساختار جمله و ساختار کلمه بین دو مرحلۀ اجرا همبستگی معنی‏داری مشاهده شد(p<۰/۰۵). در ساختار جمله فقط در متغیر جملۀ مرکب ناهم‏پایه همبستگی مشاهده نشد(p=۰/۱۳۷). همبستگی میانگین درصد توافق بین ارزیاب‏ها در نسخه‏نویسی ۱/۹۷ بود و نتایج بررسی پایایی در تحلیل نمونه نشان داد ضرایب همبستگی شدید و معنی‏داری بوده است.

نتیجه‏گیری: ابزار جمع‏آوری نمونۀ زبانی از روایی برخوردار است و ثبات عملکرد زبانی در اندازه‏گیری مکرر در رویکرد تحلیل نمونۀ زبانی از ضعیف تا قوی متغیر است.

زمینه و هدف: در روند ارزیابی میزان خیشومی‏شدگی گفتار بیماران، آگاهی از اطلاعات خیشومی‏شدگی هنجار در گفتار افراد بهنجار حائز اهمیت است. هدف این مطالعه بررسی میزان خیشومی‏شدگی در گفتار کودکان بهنجار ۵/۶-۵/۳ ساله فارسی‏زبان و تأثیر سن بر آن ‏بود.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی‏ـ‏مقایسه‏ای میزان خیشومی‏شدگی در گفتار ۱۱۲ کودک شامل ۵۷ دختر و ۵۵ پسر، ۵/۶-۵/۳ ساله مورد بررسی قرار گرفت. پس از غربالگری شنوایی و ارزیابی گفتار کودکان، آزمودنی‏هایی که واحد شرایط بودند، وارد مطالعه شدند. نمونۀ گفتار با اجرای آزمون تقلید و تکرار جمله (۱۴ جمله دارای هم‏خوان دهانی و ۳ جمله دارای هم‏خوان خیشومی) جمع‏آوری و اندازۀ خیشومی‏شدگی به‏وسیلۀ دستگاه نیزال‏ویو محاسبه شد. سپس داده‏ها با استفاده از آزمون‏های آماری اسپیرمن، t و فریدمن مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‏ها: براساس یافته‏های پژوهش میانگین خیشومی‏شدگی در جملات خیشومی ۲۵/۴۶ درصد، جملات سایشی ۶۷/۴۳ درصد، انسدادی‏ـ‏سایشی‏ها ۴۱/۴۳ درصد و در جملات انسدادی ۲۱/۴۲ درصد بود. میزان خیشومی‏شدگی گفتار در دختران بیشتر ولی تفاوت معنی‏داری با پسران نداشت ولی در جملات انسدادی(۰/۰۳۷=p) سایشی(۰۳۶/۰=p) و خیشومی(۰۳۲/۰=p) در گروه‏های سنی مختلف تفاوت معنی‏داری داشت و با افزایش سن، مقادیر افزایش داشته‏اند.

نتیجه‏گیری: یافته‏های حاصل از این پژوهش اطلاعات مفیدی را در خصوص میزان خیشومی‏شدگی گفتار در کودکان طبیعی ۵/۶-۵/۳ ساله فارسی‏زبان فراهم کرده است. به‏علاوه نشان می‏دهد که میانگین میزان خیشومی‏شدگی می‏تواند در جملات دارای شیوۀ تولید یکسان متفاوت باشد و تحت تأثیر وجود یا عدم هم‏خوان‏های خیشومی و حتی سن قرار داشته باشد.

زمینه و هدف: شیوۀ ذخیره‏سازی و سازماندهی کلمات از نظر واجی در دوران رشد تغییر می‌کند. از این رو، بیشتر پژوهشگران در رابطه با این مسئله که توانایی‌های بازنمایی واجی در طی زمان تکامل می‌یابند، اتفاق نظر دارند. این مطالعه با هدف بررسی کیفیت بازنمایی‌های واجی در دختران و پسران بهنجار فارسی‏زبان انجام شد.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی توصیفی‏ـ‏تحلیلی، کیفیت بازنمایی‌های واجی ۲۴۰ کودک هنجار ۵۴ تا ۷۷ ماه بررسی شد. نمونه‏های مورد مطالعه به شیوۀ تصادفی ساده از مهدکودک‏ها و مراکز پیش‌دبستانی شهر اراک انتخاب شدند. آزمون کیفیت بازنمایی واجی با استفاده از ابزار محقق‏ساخته انجام شد.

یافته‌ها: بین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی در گروه‌های سنی مختلف تفاوت معنی‏دار وجود داشت(p<۰/۰۱)، به‌طوری‏که آزمودنی‌های ۵۴ تا ۵۹ ماهه و ۷۲ تا ۷۷ ماهه به‏ترتیب کمترین و بیشترین امتیاز را داشتند. تفاوت میانگین امتیاز آزمون در گروه ۵۴ تا ۵۹ ماهه با گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه و گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه با گروه ۷۲ تا ۷۷ ماهه تفاوت معنی‏دار نداشت و در بقیه گروه‌ها تفاوت امتیاز آزمون معنی‏دار بود(p<۰/۰۰۱). در همه گروه‏های هجایی (کلمات دو، سه و چهار هجایی) کودکان بزرگ‏تر عملکرد بهتری داشتند. میانگین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی دو گروه پسر و دختر در هیچ یک از گروه‌های سنی تفاوت معنی‏داری با یکدیگر نداشت.

نتیجه‏گیری: به نظر ‌می‌رسد با افزایش سن عملکرد آزمونی‌ها در آزمون کیفیت بازنمایی واجی بهتر می‌شود و جنس روی کیفیت بازنمایی‌های واجی تأثیری ندارد.

زمینه و هدف: طی رشد گفتار، کاهش خوشه یکی از فرآیندهای واجی معمول در گفتار کودکان است. کودکان توانایی تولید برخی از خوشه‏ها را از دو سالگی شروع می‏کنند اما توانایی در تولید انواع خوشه‏ها تا نه سالگی ادامه می‏یابد. هدف این مطالعه بررسی توانایی کودکان فارسی‏زبان در تولید خوشه در کلمات تک‏هجایی با ساختار CVCC است.

روش بررسی: در این مطالعه مقطعی‏ـ‏مقایسه ای ، ۲۰۰ کودک طبیعی سه تا شش ساله فارسی‏زبان از مهدهای کودک شهر تهران برای تولید ۱۹ خوشۀ حاوی هم‏خوان‏های سایشی، سایشی‏ـ‏انسدادی، انسدادی، روان و خیشومی در ۳۸ کلمه تک‏هجایی با ساختار CVCC مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص روایی محتوایی کلمات بالاتر از ۸۰/۰ و ضریب آلفای کرونباخ برای دو نیمه ۹۱/۰ بود.

یافته‏ها: بیش از ۷۵ درصد از کودکان سه ساله توانایی تولید خوشه‏های /rs/ ،/xm/ ،/xl/ و /bz/ را داشتند. متغیر سن با متغیر امتیاز تولید درست کلمات همبستگی مثبت داشت(p=۰/۰۰۱) و با متغیر تعداد کلمات دارای فرایند کاهش خوشه همبستگی منفی داشت(p=۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: کودکان طبیعی سه ساله فارسی‏زبان در تولید کلمات دارای خوشۀ دو هم‏خوانی، ممکن است فرآیند کاهش خوشه به‏کار ببرند اما این فرایند با افزایش سن کاهش می‏یابد به‏طوری که اغلب کودکان شش ساله توانایی تولید خوشه‏های دو هم‏خوان را دارا هستند. جایگاه تولید هم‏خوان‏ها، بیش از شیوۀ تولید آنها در تولید درست خوشۀ دو هم‏خوانی نقش دارد.

زمینه و هدف: مطالعات بسیاری نشانگر ارتباط تنگاتنگ حافظۀ کاری و زبان در جمعیت کودکان عادی و جمعیت‏های دچار اختلالات رشد زبان از جمله کودکان کاشت حلزون شده است. مروری بر این مطالعات از آن رو ضروری است که نه تنها روشنگر چگونگی چنین ارتباطی است، بلکه می‏تواند دیدگاه جامع‏تری در زمینۀ آموزش و درمان این افراد فراهم آورد. این مطالعه با هدف بررسی ویژگی‌های حافظۀ کاری واجی و ارتباط آن با زبان در کودکان کاشت حلزون شده انجام شد.

یافته‏های اخیر: در این مقاله، پژوهش‌هایی که به بررسی ویژگی‌های حافظۀ کاری واجی و ارتباط آن با توانمندی‌های زبان کودکان کاشت حلزون شده پرداخته بودند، مرور شدند. پژوهش‌ها نشان داده است که علاوه بر متغیرهای جمعیت‏شناختی، حافظۀ کاری واجی عامل دیگری است که بر پیامدهای زبانی کودکان کاشت حلزون شده تأثیر می‏گذارد. کودکان کاشت حلزون شده در مقایسه با کودکان طبیعی، فراخنای حافظۀ کوتاه‏تری دارند.

نتیجه‏گیری: تصور می‏شود که ضعف در درون‏داد حسی شنیداری اولیه و تحریکات زبانی که منجر به مشکلاتی در پردازش و مرور ذهنی اطلاعات شنیداری در حافظۀ کاری واجی می‏شود، عامل اصلی فراخنای حافظۀ کوتاه در این کودکان باشد. از طرفی مشکلات حافظۀ کاری واجی می‏تواند تأثیرات نامطلوبی بر توانمندی‌های زبانی کودکان کاشت حلزون شده داشته باشد. بنابراین به‏منظور ارائه روش‏های درمانی جامع و مناسب به کودکان مبتلا به افت شنوایی، باید به وجود چنین ارتباط دوسویه ‎ ای بین زبان و حافظه توجه کرد.

زمینه و هدف: رشد و ارتقای سطح مهارت‏های دستوری کودکان کم‏شنوای کاربر سمعک مستلزم به‏کارگیری برنامه‏های آموزشی و توانبخشی مناسب است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر بازی‏های زبان‏شناختی بر رشد مهارت‏های دستوری کودکان کم‏شنوای استفاده‏کننده از سمعک انجام شد.

روش بررسی: ده کودک کم‏شنوای پنج تا هفت ساله که همگی از سمعک استفاده می‏کردند به صورت تصادفی به دو گروه پنج نفرۀ شاهد و مورد تقسیم شدند. پژوهش از نوع مداخله‏ای، به‏صورت پیش‏آزمون‏ـ‏پس‏آزمون انجام شد و مداخله در ۱۲ جلسه با استفاده از بازی ‎ های زبان‏شناختی اجرا شد. به‏منظور بررسی میزان هوش این کودکان از آزمون هوش Raven و برای بررسی میزان مهارت‏های دستوری این کودکان در پیش و پس از مداخله از آزمون رشد زبان‏ـ۳ استفاده شد.

یافته‏ها: با مقایسۀ میانگین مهارت‏های نحوی در گروه شاهد و مورد مشخص شد تفاوت میانگین گروهی که بازی‏های زبان‏شناختی را دریافت کرده‏اند در مهارت‏های نحوی(p=۰/۰۰۱) و در هر سه خرده‏مهارت درک دستوری(p=۰/۰۱۳)، تقلید جمله(p=۰/۰۰۶) و تکمیل دستوری(p<۰/۰۰۱) به‏لحاظ آماری معنی‏دار است. به این معنی که آموزش بازی‏های زبان‏شناختی بر بهبود مهارت‏های نحوی و در خرده‏مهارت‏های درک دستوری، تقلید جمله و تکمیل دستوری کودکان کم ‎ شنوا که مداخله را دریافت کرده بودند، اثربخش بود.

نتیجه‏گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که آموزش مهارت‏های دستوری به روش بازی ‎ درمانی با رویکرد بازی‏های زبان‏شناختی می‏تواند مشکلات نحوی شامل درک و فهم جملات و ساختارهای نحوی و همچنین فهمیدن و به‏کارگیری اشکال تکواژشناختی را در کودکان کم‏شنوای کاربر سمعک بهبود بخشد.

زمینه و هدف: رشد آگاهی واج‏شناختی در برخی کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار با مشکل همراه است، از این رو هدف این مطالعه بررسی ارتباط آگاهی واج‏شناختی و فرآیندهای واجی در کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار بود.

روش بررسی: این مطالعۀ مقطعی روی ۲۱ کودک پنج سالۀ مبتلا به اختلال صدای گفتار انجام شد. کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار از کلینیک‏های دانشگاه علوم پزشکی تهران به روش نمونه‏گیری در دسترس انتخاب شدند. مهارت‏های زبانی، تولیدی، عملکرد حرکتی‏ـ‏دهانی و آگاهی واج‏شناختی این کودکان به‏ترتیب با استفاده از آزمون رشد زبان‏ـ۳، آزمون تشخیصی آوایی و واجی برای کودکان سه تا شش سالۀ فارسی‏زبان و آگاهی واج ‎ شناختی ارزیابی شد. داده‏ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن مورد تحلیل قرارگرفتند.

یافته‏ها: ضریب همبستگی فرآیندهای واجی غیرطبیعی با خرده‏آزمون‏های تجانس(p=۰/۰۰۵)، قافیه(p=۰/۰۰۹)، ترکیب(p=۰/۰۰۶)، شناسایی واج آغازین یکسان(p=۰/۰۰۷) و شناسایی واج پایانی یکسان(p=۰/۰۰۷) معنی‏دار بود. همچنین ارتباط معنی‏داری بین همبستگی فرآیندهای واجی غیرطبیعی در سطح واج با خرده‏آزمون‏های تجانس(p=۰/۰۰۱)، قافیه(p=۰/۰۰۸)، ترکیب(p=۰/۰۲۹)، شناسایی واج آغازین یکسان(p=۰/۰۰۷) و شناسایی واج پایانی یکسان(p=۰/۰۰۳) وجود داشت. سطح معنی‏داری کمتر از ۰۵/۰ در نظر گرفته شده است.

نتیجه‏گیری: بین مهارت‏های آگاهی واج‏شناختی کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار با فرآیندهای واجی ارتباط وجود دارد به‏ویژه در کودکانی که از فرآیندهای واجی غیرطبیعی در سطح واج در گفتار خود بیشتر استفاده می‏کنند.

۷زمینه و هدف: اگرچه آزمون اعداد دایکوتیک دوتایی برای بررسی سیستم پردازش شنوایی مرکزی افراد بزرگسال مناسب است اما آزمون اعداد دایکوتیک منفرد به‏دلیل سادگی برای کودکان مناسب‏تر است. این پژوهش با هدف ساخت آزمون حاضر به زبان فارسی و یافتن مقادیر هنجار مقدماتی آن در کودکان انجام شد.

روش بررسی: نسخۀ فارسی آزمون حاضر از ۳ لیست ۲۵ عددی مختلف برای ارزیابی در هریک از مراحل یادآوری آزاد، پاسخ‏دهی هدایت شده به گوش راست و پاسخ‏دهی هدایت شده به گوش چپ تشکیل شده است. اعداد هر لیست به ‎ صورت دایکوتیک روی لوح فشرده ضبط شدند. مطالعۀ مقطعی حاضر روی ۱۲۶ پسر ۷ تا ۹ سال انجام شد. پایایی آزمون با تکرار ارزیابی‏ها در ۲۹ نفر از نمونه‏ها، دو تا چهار هفته پس از انجام آزمون اولیه مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‎ها: میانگین امتیازهای گوش راست و گوش چپ به‏ترتیب از حدود ۷۹/۹۵ و ۶۹/۸۹ درصد در هفت سالگی به حدود ۵۹/۹۸ و ۲۹/۹۶ درصد در هشت سالگی افزایش یافت و میانگین میزان برتری گوش راست از حدود ۱۳/۶ درصد در هفت سالگی به حدود دو درصد در هشت سالگی کاهش یافت(p=۰/۰۰۱). تفاوت محسوسی بین امتیازهای حاصل از دو مرحلۀ یادآوری آزاد و پاسخ‏دهی هدایت شده مشاهده نشد(p>۰/۰۵). ثبات بالایی بین نتایج حاصل از آزمون اولیه و آزمون مجدد دیده شد(p>۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: نسخۀ فارسی آزمون حاضر از پایایی مطلوبی برای ارزیابی پسران ۷ تا ۹ ساله برخوردار است و می‏تواند برای بررسی تلفیق دوگوشی در دانش‏آموزان پسری که در این محدودۀ سنی قرار می‏گیرند استفاده شود.

زمینه و هدف: یکی از انواع اختلالات زبان در دوران رشد که در دهه‏های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است، آسیب ویژۀ زبانی است. پژوهش‏های زیادی دربارۀ کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی انجام شده است، ولی تاکنون دلیل مشخصی برای وجود نقایص زبانی در آنها مشخص نشده است. برخی از پژوهش‏ها نقص در حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری را علت بروز اختلال زبانی در این کودکان می ‎ دانند. بنابراین هدف این مطالعه مروری، جمع ‎ آوری نتایج مطالعاتی است که به بررسی این دو عامل در این کودکان پرداخته‏اند.

یافته‏های اخیر: پژوهش‌ها نشان داده است که کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی با محدودیت در ظرفیت حافظۀ کاری واجی مواجه هستند. این نقص حافظه می‌تواند یکی از دلایل احتمالی آسیب‌های زبانی در کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی باشد، همچنین در این کودکان، اختلال در سرعت پردازش اطلاعات، به ‎ ویژه از جنبۀ شنیداری دیده شده است.

نتیجه‏گیری: با توجه به ارتباط حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری با زبان، هنوز نیاز به پژوهش‏های بسیاری است تا بتوان به درستی نوع و چگونگی این ارتباطات را توضیح داد. به هر حال با توجه به نقش حافظۀ واجی و سرعت پردازش شنیداری در فراگیری زبان، پیشنهاد می ‎ شود که در ارزیابی و درمان کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی، باید روی ظرفیت حافظۀ کاری واجی و سرعت پردازش شنیداری نیز متمرکز شد.