---

اثرات نویز بر رشد جنین حیوانات مشاهده شده است. نویز متناوب نقایصی به صورت کوتولگی، ناهنجاریهای دیگر نیز ایجاد می نماید. تغییرات هورمونی مرتبط با نویز قابل ملاحظه بوده است. اثر صدا (نویز ) بر زنان شاغل در محیط های صنعتی به دو گونه است:1- بر جنین 2- بر دوران بارداری . اثر بر جنین می تواند دستگاه شنوایی و یا سایر بدن (غیر شنوایی) عامل تخریبی باشد. جنین در محیطی پویا رشد می کند و عوامل خارجی متعدد چون صدا و ارتعاش به طور مستقیم آن را تحت فشار قرار می دهد. اطلاع از چگونگی واکنش جنین نسبت به صداهای محیطی سبب جلب توجه پژوهشگران به مسایل پیش از تولد و نیز تاثیر مضر و احتمالی نویز شدید بر دستگاه شنوایی شده است. قرار گرفتن مادر باردار در معرض سر و صدا در طول دوران پیش از تولد می تواند در درک گفتار و تشخیص صدا توسط نوزاد دخالت داشته باشد. ممکن است این تجربه های اولیه صدا ( دوران جنینی) در زندگی آنی کودک مؤثر باشد. همان اندازه که حضور در نویز برای شنوایی بزرگسالان خطرآفرین است، می تواند برای شنوایی جنین نیز مخاطره آمیز باشد. شایان ذکر است صدا برای انتقال به جنین در فرکانسهای پایین (کمتر از 1000 هرتز) تا 10 دسی بل کاهش و تا فرکانسهای 5000 هرتز تا حدود 20 دسی بل هم افت می یابد. فشار صورتی رسیده به حلزون شنوایی جنین منجر به پاسخهای رفتاری چون پلک زدن حرکات بدن و اندامها و پاسخهای غیر رفتاری شنوایی از قبیل تغییر در میزان ضربان قلب و افزایش سطح گلوکز مغز می شود. وجود مایع در گوش خارجی و میانی جنین گوسفند سبب کاهش صداهای رسیده به حلزون می شود. در جنین این حیوان کاهش صدا در فرکانسهای پایین، نسبت به انسان، بیشتر است. امواج ABR جنین که به مدت 16 ساعت در معرض نویز دارای باند پهن (WBN) با شدت dBSPL 120 قرار گرفته بود، قبل و پس از نویز ثبت شد. آستانه و زمان نهفتگی امواج ABR بلافاصله پس از نویز افزایش یافت که از نظر آماری معنی دار بود. در طی 24 تا 96 ساعت، آستانه ها و زمان نهفتگی بهبود یافت. در ارزیابی شنوایی 75 کودک که در دوران جنینی آنها مادر در معرض نویز صنعتی قرار داشت، فقط 40 مورد شنوایی کاملاً طبیعی داشتند و 35 مورد دچار کاهش شنوایی تا حدود 20 تا 55 دسی بل در فرکانسهای بالا بودند (دانیل و همکاران 1988). در پژوهش دیگری 131 کودک که مادر آنها در بارداری در معرض نویز 65 تا 95 دسی بل بود، تحت ارزیابی شنوایی قرار گرفتند (لایند و همکاران 1989) نتایج چنین گزارش شد : کودکانی که مادر آنها در معرض نویز با شدت 95-85 دسی بل بودند 3 برابر بیشتر در خطر ابتلا به کم شنوایی در فرکانسهای بالا قرار داشته اند. بعلاوه ارتباط خوبی بین قرار گرفتن در معرض صداهایی با فرکانس پایی و خطر کم شنوایی در فرکانس 4 کیلوهرتز دیده شده است. مک دونالد و همکاران، ارتباط بین حضور در نویز و سقط جنین خود به خودی را مطرح می کنند. در حالی که برخی از محققین به وجود چنین ارتباطی اعتقاد ندارند. همچنین در گزارشات مختلف از پژوهشگران، صحبت از وجود ناهنجاریهای مادرزادی در کودکان با شرایط فوق (باردار در حضور نویز)، نقایص ساختمانی در جنین و تغییرات فشار خون مادران باردار و کمی وزن نوزاد متولد شده و غیر اشاره دارد. از نظر رشد و بررسی اختلالات کودکان و مسایل دیگری نظیر تغییرات خونی و ... تلاش بر انجام تحقیق روی زنان ساکن اطراف فرودگاه بود که به لحاظ شرایط اجتماعی، اقتصادی و غیره و عدم امکان حذف مداخله این موارد، پژوهش و بررسی اثرنویز بر تولید مثل روی حیوانات آزمایشگاهی صورت گرفت

---

گزارشاتی مبنی بر آسیب سیستم دهلیزی در اثر قرار گرفتن در معرض نویز، در حیوانات آزمایشگاهی وجود دارد. یافته‏های بالینی نیز نتایجی در رابطه با اختلالات سیستم دهلیزی در افراد دچار افت شنوایی ناشی از نویز و کارگران محیط‏های صنعتی و افرادی که در معرض انفجار بوده‏اند، نشان داده‏اند. بررسی‏های انجام شده روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داد که در اثر نویز، کریستای آمپولا دچار بیشترین آسیب می‏شود، اما تغییراتی نیز در ماکولای اتریکول و ساکول مشاهده شده است. این تغییرات در اثر فشار اکوستیکی روی لابیرنت دهلیزی ایجاد شده‏اند. نتایج آزمون‏های ارزیابی عملکرد دهلیز در افراد دچار افت شنوایی ناشی از نویز، کاهش مهمی را در رفلکس چشمی دهلیزی نشان داد (p=0/05).همچنین نتایج، کاهش جبران مرکزی متقارن را نشان می‏داد که با افت شنوایی متقارن در گروه مورد مطالعه مرتبط بود.ارتباطات آماری معنی‏داری در بین میانگین کم‏شنوایی ناشی از نویز، کاهش رفلکس چشمی دهلیزی و ضعف طرفی کالریک مشاهده شد (P=0/01) این ارتباطات ممکن است وجود یک مکانیسم مشترک برای ضایعات ناشی از نویز حلزون و دهلیز را نشان دهد.

---

متداول‏ترین عامل کم‏شنوایی در بزرگسالان، قرارگیری در برابر نویز، اثرات سن، تعامل نویز و اثرات سن و تعامل نویز با سایر متغیرها می‏باشد. خصوصیات فردی از جمله عواملی است که در میزان کم‏شنوایی ناشی از نویز مؤثر می‏‏باشد.در حیطه حفاظت شنوایی، شناخت متغیرهایی که مستقیماً بر دستگاه شنوایی مؤثر بوده و یا به‏عنوان عوامل مستعدکننده کم‏شنوایی در حضور نویز مطرح می‏باشند، بسیار حائز اهمیت است.در این مقاله 3 پارامتر اساسی ذیل مورد بررسی قرار گرفته است:‏‏پارامترهای فیزیکی-پارامترهای غیر شنوایی-‏پارامترهای شنوایی

---

آسیب شنوایی ناشی از نویز زمانی رخ می‏دهد که صدای بسیار بلند از سیستم شنوایی انتقال یافته و به سطوح بالاتر برسد. این مسئله در اثر عواملی چون شلیک گلوله یا قرارگیری در معرض صدای نسبتاً شدید رخ می‏دهد. آسیب شنوایی ناشی از نویز که به دنبال ضربۀ صوتی باعث آسیب دائم سلول‏های مویی حلزون می‏شود. این نوع از آسیب‏های شنوایی معمولاً به واسطه اصوات انفجار، صدای شدید طبل و یا آتش‏بازی به‏وجود می‏آید.در عین حال، شدت صدا، مدت زمان قرار گیری در معرض صوت انفجاری و آستانه‏های شنوایی فرد پیش از قرار گیری در معرض صدای بلند، فاکتورهای مهمی در میزان آسیب حاصله در اثر نویزمی‏باشند. در اینجا مروری بر مطالعات متعدد انجام شده در حیطه مذکور خواهیم داشت.

---

در آنالیز بیوشیمی حلزون با سیستم بسیار کوچک، ظریف و پیچیده‏ای مواجه‏ایم که شامل انواع مختلفی از سلول‏هاست و هر کدام پاسخ متفاوتی به ضایعه دارند. آگاهی از پدیده‏های مولکولی ناشی از قرار گرفتن در معرض صدا، اساس فهم پاتوژنز NIHL است. زیرا بدون شک تغییرات مولکولی قبل از تغییرات قابل مشاهده ساختمانی پدیدار می‏شوند. از این رو مراحل قابل برگشت NIHL عمدتاً با تغییرات مولکولی بهتر قابل ردیابی است تا تغییرات ساختمانی.هر گونه دارو درمانی برای پیشگیری یا به حداقل رساندن آسیب‏ ناشی از صدا بر اساس علم فرآیند مولکولی است. بدیهی است زمان لازم برای بهبودی ضایعات ناشی از صدای گوش داخلی به وسعت ضایعه بستگی دارد.

---

از دید یک انسان موحد، مجموعه جهان هستی بر حکمت وهدفداری استوار است. "اصوات" نیز از آفریده‏های خداوند متعال می‏باشد که در جهان طبیعت و در موجودات زنده مختلف به اشکال متنوع یافت می‏شوند. مسلماً این جزء آفرینش نیز بدون حکمت نمی‏باشند.گذشته از اصواتی که به‏طور طبیعی در جهان خلقت وجود دارد، نظیر صداهای مربوط به جلوه‏های طبیعت مانند آبشار، ریزش نزولات آسمانی، امواج دریا، غرش آسمان (رعد) و صداهای حیوانات مختلف و انسان، اصواتی صناعی نیز توسط بشر تولید می‏شود که با صنعتی شدن روزافزون زندگی جوامع بشری، تنوع و اثرات این صداها بیشتر شده است و می‏تواند بر جسم و روح بشر و حتی موجودات دیگر مؤثر باشد.در متون دینی، که رهنمودهای اساسی برای حیات بشر ارائه گردیده، از تأثیرات شگرف صدا غفلت نشده و توصیه‏هایی به بشر در این رابطه بیان گردیده تا حیات طیبه آدمی در ابعاد مختلف فراهم گردد.

---

سخنرانی در کنگره نویز

---

سخنرانی در کنگره نویز

---

صوت در محدوده خاصی از شدت باعث تحریک فیزیولوژیک دستگاه شنوایی می‏گردد. اگر چنین تحریکی به‏طور یکنواخت در تمام عمر تداوم داشته باشد عارضه‏ای ایجاد نمی‏کند. شدت این تحریک حدود 61 دسی‏بل SPL برآورده شده است. ولی اگر شدت موج مکانیکی صوتی از این محدوده فراتر رود (بالاتر از 75 دسی‏بل SPL) باید زمان تماس با صوت محدود گردد، وگرنه احتمال بروز آزردگی دستگاه شنوایی داده می‏شود.
در حد واسط تحریک فیزیولوژیک و آزردگی باید از خستگی دستگاه شنوایی نام برد که در صورت توقف تحریک صوتی، بر حسب زمان میزان خستگی موجود، با گذشت زمان کافی حالت هنجار بازگشت خواهد کرد و اگر تحریک تداوم یابد ضایعه شنوایی پایدار به‏وجود می‏آید. بررسی مشکلات شنوایی در انسان به‏دنبال تماس طولانی با صوت (صدا ¹) آزارنده با عوامل محدودکننده فراوان و نیز عوامل مداخله‏گر و فیزیولوژیک (سن، جنس، فشار خون، تغییرات بیوشیمیایی خون و....) روبه‏رو است.

---

بیماری ایدز سندرمی است که در اثر ورود رتروویروس HIV به بدن ایجاد می‏شود. در واقع ایدز مجموعه نشانه‏های ناشی از این ویروس است. ویروس HIV اولین بار در سال 1980 به‏عنوان عامل ایدز شناخته شد و با آنکه کمتر از دو دهه قدمت دارد، به‏صورت یکی از معضلات پزشکی و اجتماعی در آمده است. هم اکنون 20-17 میلیون نفر آلوده به این ویروس می‏باشند و این تعداد روز به روز افزایش می‏یابد. HIV یک رتروویروس با سطحی ناصاف و کروی شکل می‏باشد. پوشش خارجی آن دولایه‏ای بوده و مشابه غشای سلول‏های انسانی است. این دولایه با پروتئین‏هایی پر شده‏اند که در کنترل پاسخ ایمنی اهمیت دارند. پوشش این رتروویروس ستیغ‏های مختلف پروتئینی دارد و هر ستیغ شامل 4 ملکول پروتئینی است که به گیرنده سلول هدف متصل می‏شوند. گیرنده اصلی مربوط به این ویروس CD₄ نامیده می‏شود و در سه دسته سلولهای مخاطی، سلول‏های ایمنی (نظیر ماکروفاژهاـ Tcell یاور) و سلول‏های مغزی مثل میکروگلیا یافت می‏شود.

---

در این مقاله سعی شده با بهره گیری از ویژگی منحنی های ترسیمی آزمون ABLB، فرمول هایی جهت تفسیر نتایج آن پیشنهاد گردد. سطوح موازنه آخرین مرحله آزمون (برحسب dBHL) و آستانه های دو گوش متغیرهای فرمول می باشد. روند را بدین صورت است: در ابتدا مقادیر حاصله در یک فرمول قرار داده می شد تا نوع شیب منحنی بدست آید، چنانچه شیب منحنی به سوی نتایج مختلف رکروتمنت (رکروتمنت جزیی، کامل و بیش از حد) منتهی شود از فرمول دوم (نسبت اعداد آخرین مرحله آزمون) برای تعیین نوع رکروتمنت استفاده می گردد. قابل ذکر است در تعیین دقیق نتیجه آزمون ABLB باید از تغییرات 10dB± به عنوان خطای آزمون در تفسیر بهره جست. لذا نتیجه کامل فرمول های مذکور ا ز دخالت این عامل مستثنی نبوده بلکه با استفاده از آن ارائه شده اند. در مرحله بعد سعی شده به کمک این روش زمان انجام آزمون که شاید معضلی برای بکارگیری باشد، کوتاه گردد. بدین منظور انجام آزمون تنها موازنه بلندی در مرحله آخر را شامل شده و به کمک فرمول های مذکور نتایج بدست می آید. در پایان به منظور بررسی کارآیی آنها نتایج حاصل از این روش با روش ترسیمی مقایسه شده است.

---

توانبخشی ناشنوایان را مباحث مهمی است که قرن ها نظر متفکران و محققین را جلب کرده و در این مسیر دیدگاه های بسیار متفاوتی پا به عرصه وجود نهاده است. به موازات سیر صعودی در توانبخشی ناشنوایان، آزمون های الکتروفیزیولوژک در حال شکل گیری و رشد بوده و نظر پاره ای از محققین، استفاده از آزمون های مذکور در این روند بوده است. اگر ابتدایی ترین گام در توانبخشی را تجویز کمک شنوایی مناسب بدانیم، سمعک به عنوان رایج ترین ابزار کمک شنوایی می بایستی با استفاده از اطلاعات خاص به همراه ارزیابی روی گوش تحویل بیمار گردد. بتدریج تفکر استفاده از آزمون های الکتروفیزیولوژیک، در تجویز سمعک قوت بیشتری یافت و در نهایت با توجه به تحولاتی که تاکنون شاهد آن بوده ایم، می توان گفت آزمون های الکتروفیزیولوژیک به دو طریق غیر مستقیم و مستقیم در ارزیابی سمعک دخالت دارند. در حالت غیر مستقیم، از این آزمون ها در ارزیابی شنوایی ناشنوایان یا کم شنوایان و به ویژه کودکان و نوزادان استفاده شده، با توجه به پاسخ های بدست آمده کمک شنوایی مناسب تجویز می شود . در شیوه مستقیم با استفاده از سمعک و کاربرد آزمون های الکتروفیزیولوژیک ثبت پاسخ مناسب در دستور کار قرار گرفته است. در این باب استفاده از سمعک و ثبت ABR و ردیابی موج V به عنوان پایدار ترین پاسخ این مجموعه، از مواردی است که تحت آزمون های متفاوت نظیر ALR و AMLR و ABR و OAE و EcochG و P300 قرار گرفته و البته موارد ضعف این روش مانع از ادامه آن بدین شیوه گردیده است. لیکن تحقیقات در این باب ادامه دارد. رویکردهای آینده این روش می تواند ثبت پاسخ های الکتروفیزیولوژیکی باشد که با محرکات گفتاری بدست می آید، در حالی که از سمعک جهت ثبت این پاسخ ها استفاده گردیده است.

---

سمعک بلندگویی ساده، وسیله‏ای سهل و ممتنع است. سهل است چون تقویت صوت را برای فرد نیازمند انجام می‏دهد. اما چرا ممتنع؟ انسان از روزی که دستش را بع عنوان اولین سمعک پشت گوشش برد، نیاز به تقویت صوت را دریافت و از آن زمان در این جهت گام‏های بزرگی برداشته است. او از همان ابتدا دریافت بین شنوایی و گفتار، بین شنوایی و زبان و بالاخره بین شنوایی و ذهن و در نهایت بین شنوایی و هوش ارتباط وجود دارد. از همان آغاز تمام سعی و تلاش خود را پنهان کردن نقص شنوایی‏اش به‏کار گرفته است. سمعک در طول تاریخ در مقایسه با عینک به‏عنوان پروتزی نگون‏بخت معرفی گردیده است. شاید به همین دلیل هنگام نیاز به سمعک، فرد از تهیه آن طفره رفته و نهایت عزم و کوشش خود را به‏کار می‏بندد تا از سمعک استفاده نکند و ما شنوایی‏شناسان دور افراد نیازمند سمعک را حصاری آهنین کشیده و افراد نیازمند را دسته‏بندی می‏نماییم و هرکس در هر شرایط و هر جامعه‏ای به زعم خود، با ملاک‏هایی افراد نیازمند سمعک را معرفی نمایند.

---

آموزش یکپارچگی شنیداری (AIT) نوعی آموزش تقویت شنوایی است که در درمان برخی اختلالات ورودی حسی نظیر اتیسم، اختلال بیش فعالی نقص توجهی (ADHD) ، ناتوانی در خواندن، بیش فعالی، ناتوانی های یادگیری (LDs) ، نقایص زبانی، اختلالات رشدی فراگیر (PDD) ، اختلال پردازش شنوایی مرکزی (CAPD) ، اختلال نقص توجهی (ADD) ـ افسردگی و حساسیت بیش از حد نسبت به صدا کاربرد دارد. این روش درمانی، چند سالی است که در ایالات متحده رواج یافته، و از زمان انتشار کتاب (1991) The sound of Miracle توسط خانم Annabel Stehli مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. در این کتاب، خانم Stehli، تجارب مربوط به قبل و پس از استفاده از AIT را برای دختر 4 ساله اش که مبتلا به اوتیسم تشخیص داده شده بود، شرح داده است (33و24).

---

یکی از موضوعاتی که هنگام تجویز سمعک در مورد تقریباً تمامی بیماران نیازمند سمعک مطرح می شود، انتخاب یک گوشی بودن و یا دو گوشی بودن فیتینگ است. براساس مطالعاتی که توسط محققین مختلف گزارش شده است، فیتینگ دو گوشی مزیتهای قابل توجهی بر فیتینگ یک گوشی دارد. بسیاری از قابلیتهای بالقوه سیستم شنوایی تنها در سایه وجود سمعک در هر دو گوش متجلی می گردد. اهمیت فیتینگ دو گوشی بگونه ای است که در بسیاری از بیماران و در جمعیتهای خاص می تواند شکل گیری بسیاری از تواناییهای سیستم شنوایی نظیر مکان یابی، تضعیف دو گوشی نویز را بطور جدی تحت تاثیر قرار دهد. اطلاع از مبنای علمی و اصول کاربردی این مبحث امری لازم و ضروری است. در مقاله حاضر به اجمال به این موضوع پرداخته شده است.

---

برای آن که شیرخواران و کودکان کم شنوا به رشد طبیعی گفتار و زبان دست یابند باید بتوانند گفتار را خوب و کامل بشنوند. امروزه، کودکان با هر میزان کاهش شنوایی، کاندیدای دریافت انواع وسایل تقویت کننده هستند. از آنجا که کودکان با بزرگسالان  تفاوت دارند. باید در انتخاب، ارزیابی و تنظیم و تطبیق سمعک آنها عوامل متعددی را در نظر گرفت. بطور مثال از چه سنی کودک کاندیدای دریافت سمعک سفارشی¹ است؟ آیا در این گروه می توان از سمعک های قابل برنامه ریزی استفاده کرد؟ آیا سمعکهای چند حافظه ای مناسب هستند؟ سمعک‏های دارای میکروفن جهت دار² چطور؟ چه نوع³ سمعکی بهتر است برای کودک انتخاب شود؟ در این مقاله به پرسش هایی از این قبیل پاسخ داده می شود.

---

OAEs صداهای ایجاد شده در حلزون است که از کانال گوش خارجی دریافت می شود. وجود OAEs به عملکرد تقریباً طبیعی ارگان کورتی و سلامت گوش میانی بستگی دارد. صداهای ایجاد شده توسط حلزون بسیار ضعیف اما قابل شنیدن هستند. دامنه آنها ممکن است تا 30 dBSPL باشد. OAEs ممکن است بصورت خودبخودی ظاهر شود لیکن اغلب بدنبال تحریک صوتی ثبت می شوند و برای دریافت این پاسخها بجای الکترود از میکروفن استفاده می شود

---

پارامترهای OAEs علاوه بر فرکانس وسطح محرک و وضعیت ساختارهای صدور ارتعاشات درگوش داخلی به خصوصیات و ویژگیهای راههای انتقال صوت نیز بستگی دارد. در نتیجه غیر طبیعی بودن OAEs همیشه نشان دهنده غیر طبیعی بودن حلزون نیست. گوش میانی ارتعاشات را در دو راستا منتقل می کند: انتقال رو به جلو (از کانال گوش به حلزون) و انتقال به عقب یا برگشت صوت (از حلزون به مجرای گوش). بیماریهای گوش میانی هر دو انتقال را تحت تاثیر قرار می دهند.در این مقاله هدف بررسی اثرات آنی تغییرات فشار تمپان بر OAE برانگیخته شده با کلیک در افراد سالم می باشد. تغییرات فشار محیطی در یک اتاق فشار بر روی  افرادی که از نظر شنوایی و گوش میانی سالم بودند اعمال شد. فشار تدریجاً در گامهای dapa 100 برای افزایش و کاهش فشار تمپان تغییر یافت و از توازن فشار گوش میانی در حین آزمایش اجتناب شد. فشار نسبی بالا و پایین (dapa 320) حفره تمپان از طریق تمپانومتری پیگیری و CEOAE ها در هر گام از تغییر فشار ثبت گردید که در ثبت CEOAE در طی فشار تدریجی بالا و پایین، دامنه کمتر و زمان نهفتگی های کوتاهتری بدست آمد که اغلب در باند فرکانسی 750 تا 3000 هرتز چشمگیر بود.

---

نوروفیبروماتوزیس II(NF2) احتمالاً اولین بار توسط ویس هارت در 1820 توصیف شد. گر چه گزارشات بعدی در مورد بیماران مبتلا به نوروفیبروماتوزیس نوع I توسط فون رکلینهازن¹ داده شد ولی گزارشات متفاوتی از موارد NF2 در خلال این قرن موجب گردید که این ضایعه به‏عنوان قسمتی از بیماری رکلین هازن تلقی گردد. هر چند بسیاری از گزارشات روی فقدان تومورهای پوستی یا لکه‏های شیر قهوه‏ای در بیماران و خانواده‏های مبتلا به شوانومای وستیبولار دو طرفی تأکید دارد. (یانگ و همکاران 1971؛ گاردنروفرزیر 1930) اما جداسازی نهایی NF1 و NF2 در 1978 صورت گرفت. در این سال جایگاه ژن NF1 روی کروموزوم 17 و جایگاه ژن NF2 روی کروموزوم 22 شناسایی شد که اینکار با بررسی ارتباط بین ژن‏ها در روی یک کروموزوم صورت گرفت. چنین نتایجی همراه با افزایش شواهد بالینی حاکی از این است که این دو ضایعه به دو بیماری مشخص دلالت می‏کند.

---

توهم از نظر پدیده‏شناسی، توهمات بارزترین نوع دریافت غلط هستند. در اینجا به چهار تعریف از توهم می‏پردازیم 1) دریافت کردن بدون آنکه موضوعی در کار باشد. (اسکوئیرول، 1838)2) توهمات شایان (hallucination proper) دریافتهای غلطی هستند که به هیچ‏وجه تحریف دریافت‏های واقعی نبوده، ولی خود را به‏صورت موضوع کاملاً جدیدی نشان می‏دهند و همزمان با دریافت‏های واقعی و در کنار آن اتفاق می‏افتند.(یاسپرس، 1962)3) توهم یک دریافت برون‏تنی بوده که مطابق با یک موضوع واقعی نیست.(اسماتیز،1956)4) از نظر اسلید (1976) سه ملاک برای تعریف عملیاتی توهم لازم است الف) تجربه‏ای شبیه دریافت در غیاب یک محرک خارجی ب) تجربه‏ای شبیه دریافت که کاملاً بدون میل فرد و خود به خود اتفاق افتاده و به راحتی توسط دریافت کننده قابل کنترل نیست.