---

برقراری ارتباط از طریق زبان گفتاری، فرایند پیچیده‏ای است که مختص انسان می‏باشد. این فرایند پیچیده توسط پنج نظام قواعد زبانی کنترل می‏شود که عبارتند از:

قواعد کاربردشناسی ^(1),معناشناسی ^(2),نحو ^(3),تکواژشناسی ^(4),واج‏شناسی ^(5),هماهنگی مناسب این قواعد با یکدیگر در برقراری ارتباط کلامی نقش اساسی دارد.کودکانی که دارای شنوایی طبیعی هستند تولید و درک الگوهای صوتی زبان گفتاری را بدون داشتن دستور عملی اصولی و خاص، در سنین بسیار پایین می‏آموزند هرگونه آسیب شنیداری می‏تواند روی درک و تولید الگوهای صوتی اثر گذاشته و متعاقب آن زبان گفتاری و برقراری ارتباط از این طریق را متأثر می‏سازد.

هدف نهایی کاشت الکترود در حلزون کودکان خصوصاً کودکانی که ناشنوای مادرزادی هستند یا قبل از زبان آموزی ناشنوا شده‏اند، این است که بتوانند اطلاعات شنیداری کسب شده از پروتز کاشت حلزون را با قواعد ارتباطی آن‏ها به‏صورت واحدی منسجم درآوردند. گرچه تولید و توانش زبانی به‏طور کلی عوامل اصلی در تعیین کاندید بودن فرد جهت عمل کاشت الکترود نمی‏باشد، اما اجزاء اصلی و بسیار مهم در تعیین موفقیت طولانی مدت عمل کاشت می‏باشد.

---

بعضی از محققین لکنت را اختلال در الگوی زمان بندی عناصر آوایی می دانند. تغییرات زمانی در هر مهارت حرکتی گفتار از اهمیت ویژه ای برخوردار است. توالی حرکات تولیدی در گفتار طبیعی بزرگسالان تحت کنترل ظریفی قرارداشته و معمولا دارای فواصل زمانی بسیار کوتاهی رد حد کمتر از 10 ثانیه است. در افراد مبتلا به لکنت ویژگی های زمانی گفتار نظیر آستانه واکی (VOT یا فاصله زمانی بین رهش اندام های تولیدی و شروع ارتعاش تار آواها) تحت کنترل ظریف نیست و موجب گفتار ناروان می شود. در این تحقیق تحلیلی-توصیفی مقطعی VOTs افراد لکنتی (30 مرد و 7 زن) در هجاهای اول و سوم 18 کلمه که با همخوان ها بی واک /PTK/ و واکدار /bdg/ شروع می شد، اندازه گیری شدند. آزمون های آماری مورد استفاده عبارت بودند از: آزمون تی مستقل و زوج، آزمون ضریب همبستگی، آزمون اندازه گیری های مکرر و آزمون مقایسه ها چند گانه. نتایج این پژوهش عبارتست از: لکنتی ها دارای VOT طولانی تری نسبت به غیر لکنتی ها هستند که نشانه عدم هماهنگی بین سیستم های تنفسی، آوایی و تولیدی آنها است. لکنتی ها VOT طولانی تری در هجای اول نسبت به هجای سوم دارند یعنی در هجای اول بیش از سایر هجاها دچار مشکل می شوند. VOT نامناسب شدید یک عامل فیزیولوژیک اولیه در بروز لکنت در کودکان باشد چرا که ارتباط معنی داری بین VOT و طول مدت ابتلا به لکنت وجود نداشت. در افراد طبیعی میزان VOT از همخوان های لبی به لثوی و کامی بدون توجه به جایگاه بلکه تحت تاثیر میزان فشار اندام های تولیدی افزایش می یابد. در افراد طبیعی میزان VOT همخوان های مورد مطالعه تحت تاثیر واکه های مجاور از /a/ به /O/ و /u/ با توجه به میزان افراشتگی زبان افزایش می یابد.

---

این پژوهش با هدف ساخت و ارزشیابی فهرست های 25 واژه ای تک هجایی متوازن واجی برای بزرگسالان فارسی زبان در دو مرحله صورت گرفته است. در مرحله ساخت، به منظور اجرای معیار توازن واجی در فهرست ها، بسامد وقوع هر یک از 29 واج زبان فارسی (شامل 6 واکه و 23 همخوان) در گفتار بزرگسالان تعیین شد که نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار بین برخی واج ها بود. پس از استخراج کلیه واژه های تک هجایی موجود در 4 جلد اصلی فرهنگ فارسی معین و صرفنظر کردن از واژه های دشوار (با توجه به معیار ساخت آزمون ها) با قضاوت 5 فرد بزرگسال دارای دیپلم، واژه های مناسب موجود در گنجینه واژگان افراد بزرگسال انتخاب شدند. این واژه ها با توجه به معیار توازن واجی در فهرست های 25 واژه ای گنجانده شدند. بدین ترتیب 12 فهرست 25 واژه ای شامل 5 فهرست با الگوی هجایی CVC، 4 فهرست با الگوی CVCC و 3 فهرست به صورت ترکیبی (CVC و CVCC) ساخته شدند. فهرست های متوازن شده در استودیوی صدابرداری با صدای یک گوینده ضبط گردید. در مرحله ارزشیابی، برای هنجاریابی آزمون 60 نفر (30 زن و 30 مرد) دارای شنوایی طبیعی در محدوده سنی 25-18 سال به صورت تصادفی مورد ارزیابی با فهرست های ساخته شده قرار گرفتند. نتایج و یافته های این پژوهش عبارتند از: 1) همه افراد طبیعی با استفاده از تمام فهرست ها، 100-92% امتیاز را در راحت ترین سطح بلندی ارائه آزمون بدست آوردند. 2) بین امتیازهای بدست آمده از تمام فهرست ها در آزمون نخستین و آزمون دوباره اختلاف معنی داری مشاهده نمی شود (P>0.05) و 3) بین امتیازهای بدست آمده از 12 فهرست اختلاف معنی داری وجود ندارد (P>0.05) و 4) بین امتیازهای بدست آمده از 12 فهرست برحسب جنس اختلاف معنی داری وجود ندارد (P>0.05). با توجه به نحوه ساخت و نتایج حاصل از آن، آزمون بازشناسی گفتار بزرگسالان پایا و از نظر توازن واجی و همسانی فهرست ها از نظر دشواری معنای واژه ها معتبر است و برای ارزیابی بازشناسی گفتار بزرگسالان فارسی زبان کارایی دارد

---

هدف: برای بررسی مهارت آگاهی واج شناختی کودکان آسیب دیده شنوایی در مقایسه با کودکان عادی پژوهشی صورت گرفت که در این مقاله به بررسی مهارت تشخیص قافیه و تقطیع کلمه به هجا در این کودکان پرداخته شده است.
مواد و روش ها: کودکان مورد مطالعه 320 نفر بودند که نیمی دارای شنوایی سالم و نیم دیگر مبتلا به افت شنوایی مادرزادی بودند که در گوش بهتر بالاتر از 70 دسی بل افت شنوایی داشتند و از هر پایه تحصیلی اول تا چهارم، 20 دختر و 20 پسر، انتخاب شدند. کودکان آزمون تصویری مربوط به تشخیص قافیه و تعیین هجاهای کلمه را اجرا کردند.
یافته ها: 1) امتیاز آزمودنی های آسیب دیده شنوایی در آزمون تشخیص قافیه و تعیین هجاهای کلمات در مقایسه با کودکان عادی پایین تر است. 2) کودکان آسیب دیده شنوایی، در اجرای آزمون مربوط به قافیه، در مقایسه با فعالیت تقطیع کلمه به هجا، مهارت بیشتری دارند، در حالی که آزمودنی های عادی در تقطیع کلمه به هجا در مقایسه با شناخت قافیه مهارت بیشتری دارند.
بحث: شنوایی از عوامل مهم در آگاهی واج شناختی افراد است و آموزش رسمی در مدارس خاص ناشنوایان، نقص شنوایی کودکان مبتلا به افت شنوایی را برای رشد مهارت های واج شناختی جبران نمی کند.

---

زمینه و هدف: از آنجا که علت شناسی لکنت نخستین و اساسی ترین قدم در راه درمان این اختلال محسوب می شود و نیز به علت تحقیقات اندک انجام گرفته در راستای تعیین  ارتباط لکنت با ساختارهای زبانشناختی در زبان فارسی ،  مطالعه حاضر با هدف مقایسه ی نوع کلمات ناروان در زبان فارسی در کودکان و بزرگسالان مبتلا به لکنت تلاشی است در راستای پاسخگویی به برخی از ابهامات بی شماری که هنوز پیرامون لکنت وجود دارد.
روش بررسی: جامعه­ی مورد بررسی در این تحقیق 50 فرد مبتلا به لکنت مراجعه کننده به مراکز درمانی و آموزشی خصوصی و دولتی شهر کرج در قالب 5 گروه سنی 10 نفره 6-3 ساله، 9-7 ساله، 12-10 ساله، 16-13 ساله و 17 سال به بالا می باشد. کوچکترین فرد این جامعه 3 سال و بزرگترین فرد 32 سال سن داشت و 42 نفر از این افراد مذکر بودند. ابتلای این افراد به لکنت توسط 2 آسیب شناس گفتار و زبان تأیید گردید و از هر فرد دست کم 5 دقیقه گفتار خودانگیخته ضبط گردید. بافت‏های مختلفی که کلمات عملکردی و معنایی در کنار هم قرار می گرفتند مانند کلمه عملکردی-معنایی و کلمه عملکردی ـ عملکردی ـ برنامه معنایی تعیین گردید و درصد ناروانی‏های موجود در آنها بر حسب نوع کلمات مشخص شد. سپس این داده ها توسط آزمون‏های کروسکال والیس و من‏ویتنی مورد بررسی قرار گرفتند.  
یافته‏ها : نتایج نشان می­دهند که نوع کلمات لکنت شده در بافت کلمه‏ی عملکردی-عملکردی-معنایی در کودکان زیر 13 سال اغلب کلمه عملکردی اول است، در حالیکه با افزایش سن از میزان ناروانی روی کلمه عملکردی اول کاسته می شود و لکنت روی کلمه معنایی و دومین کلمه عملکردی افزایش می یابد. نوع کلمات با لکنت بیان شده در بافت کلمه عملکردی-معنایی نیز در کودکان زیر 13 سال غالباً کلمات عملکردی است، در حالیکه با افزایش سن از میزان لکنت روی این کلمات کاسته شده و بر ناروانی روی کلمات معنایی افزوده می‏شود.  یافته ها همچنین حاکی از وجود اختلاف معنی دار  بین گروه سنی پنجم و سایر گروه­های سنی در درصد لکنت روی کلمه عملکردی دوم در بافت کلمه عملکردی-عملکردی-معنایی است. همچنین نوع کلمه با لکنت بیان شده در بافت کلمه عملکردی ـ معنایی  در هر دو گروه کلمات عملکردی و معنایی تفاوت معنی داری را بین گروه سنی اول با سایر گروهها نشان می‏دهد.
نتیجه‏گیری: می­توان چنین نتیجه گرفت که افراد فارسی زبان مبتلا به لکنت، درگروههای سنی مختلف، الگوهای ناروانی متفاوتی را نشان می‏دهند کودکان مبتلا به لکنت غالباً روی کلمات عملکردی دچار ناروانی هستند و با افزایش سن تغییری در ناروانی­ها در جهت افزایش لکنت روی کلمات معنایی پدید می آید. از آنجا که بروز همزمان لکنت هم روی کلمه عملکردی و هم معنایی در بافت­های کلمه عملکردی ـ معنایی و کلمه عملکردی ـ عملکردی ـ معنایی در همه گروه­های سنی نادر است ، این مورد تأییدی است بر این نظر که ناروانی روی کلمه‏ی عملکردی در کودکان مبتلا به لکنت به منظور کسب زمان کافی جهت تکمیل برنامه ریزی زبانی کلمه معنایی متعاقب آن صورت می گیرد. این یافته ها بر اساس فرضیه EXPLAN به دست آمده است وبا مدل EXPLANکه این یافته ها را توجیه می کند، با نتایج بدست آمده در زبان انگلیسی ، اسپانیایی و آلمانی همسویی دارد.

---

زمینه و هدف: بیماران آفازی روان و آلزایمر در جنبه‏های درک و نامیدن دچار اشکال می‏باشند. این تشابه در منطقه آسیب دو گروه بیمار فوق نیز وجود دارد، به طوری که در هر دو گروه مزبور، آسیب در لوب گیجگاهی و آهیانه دیده می‏شود. باتوجه به یکسان بودن منطقه آسیب و تشابه اختلال ارتباطی آنان، در این پژوهش تأثیر ارائه راهنمایی معنایی و آوایی در تسهیل فرآیند نامیدن بررسی می‏شود.
روش بررسی: این مطالعه مقطعی توصیفی ـ تحلیلی روی 14 بیمار انجام شد. هفت بیمار آفازی روان با میانگین سنی 4/48 و هفت بیمار آلزایمر با میانگین سنی 71/69 سال و میانگین ارزیابی مختصر وضعیت شناختی بیمار مساوی 16 با استفاده از آزمون نامیدن فارسی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بیماران آفازی از مراکز و بیمارستان‏های دانشگاه علوم پزشکی تهران و بیماران آلزایمر از انجمن آلزایمر ایران و بیمارستان روزبه انتخاب شدند.
یافته‏ها: در بیماران آفازی روان، میانگین پاسخ‏های صحیح به راهنمایی معنایی 71/2 و به راهنمایی آوایی 29/12 بود که با p=0/01 بین دو نوع راهنمایی اختلاف معنی‏داری وجود داشت اما در بیماران آلزایمر بین میانگین پاسخ‏های صحیح به راهنمایی معـــنایی 29/8 و راهنمایی آوایـــی 43/3 با p>0/05 اختلاف معنی‏دار بدست نیامد. همچنین مهمترین یافته این پژوهش، تفاوت معنی‏دار بین راهنمایی آوایی و معنایی در دو گروه بیماران بود.
نتیجه‏گیری: بیماران مورد مطالعه از هر دو راهنمایی در فرآیند نامیدن سود می‏برند، به این صورت که پاسخ‏های صحیح در بیماران آفازی روان با ارائه راهنمایی آوایی افزایش می‏یابد ولی در گروه آلزایمر راهنمایی معنایی نقش اصلی را در تسهیل واژه‏یابی به عهده دارد.

---

زمینه و هدف: تنفس انرژی اولیه برای تولید گفتار را فراهم می‏نماید. با توجه به‏اینکه هیچ شاخصی برای مقایسه میزان حداکثر مدت زمان آواسازی در افراد هنجار و مبتلا به اختلالات گفتاری در ایران وجود نداشت از این‏رو این پژوهش با هدف استاندارد کردن این میزان در دانش‏آموزان مقطع راهنمایی شهر تهران انجام شد.
روش بررسی: در این بررسی مقطعی ـ تحلیلی 576 دانش‏آموز پایه های اول تا سوم راهنمایی از مناطق مختلف تهران  انتخاب گردیدند. هر دانش‏آموز ابتدا یک دم معمولی انجام می‏داد سپس واکۀ/a/  را با حداکثر توان خود تاحدی که احساس انقباض در ناحیه گردن و حنجره نداشته باشد به‏صورت کشیده تولید می‏کرد. این آزمایش برای سه بار متوالی انجام می‏گرفت و بیشترین زمان به عنوان حداکثر مدت زمان آواسازی تأیید می‌شد.
یافته‏ها: تجزیه و تحلیل داده‏ها نشان می‏دهد که میانگین حداکثر مدت زمان آواسازی به ترتیب پایه، در دخترها 3/15، 65/15و 16/17 ثانیه، در پسرها 41/15،7/16و01/17 ثانیه و بدون در نظر گرفتن جنسیت 36/15،17/16و08/17 ثانیه بود. اختلاف میانگین در بین پایه اول و سوم معنی‏دار بود(p<0/003).
نتیجه‏گیری: نتایج نشان می‏دهد که با افزایش سن میزان حداکثر مدت زمان آواسازی در بین افراد مورد مطالعه افزایش یافته است. همچنین این میزان در پسرها در پایۀ اول و دوم بیشتر از دخترها و در دخترها در پایه سوم بیشتر از پسرها می‏باشد.

---

زمینه و هدف: گفتار به‏عنوان یک پدیدۀ حرکتی مستلزم توانایی در انجام حرکات تکرارشونده و سریع اندام‏های گویایی است و در نتیجه برای تولید آن مهارت‏هایی ظریف و دقیق مورد نیاز است. توانبخشی مهارت‏های حرکتی در تسریع روند درمان اختلالات تولید، به‏ویژه با منشأ واج‏شناختی، مؤثر است. از این‏رو این مطالعه با هدف مقایسۀ مهارت‏های حرکتی کودکان 5 ساله مبتلا به اختلالات تولیدی واج‏شناختی و آواشناختی انجام شد.
روش بررسی: در این مطالعه 32 کودک 5 ساله مبتلا به اختلال تولید، شامل 16 مورد با منشأ واج‏شناختی و 16 مورد با منشأ آواشناختی بررسی شدند. ابتدا قسمتی از آزمون زبانی TOLD جهت بررسی مهارت‏های زبانی انجام شد. جهت تشخیص اختلالات واج‏شناختی و آواشناختی از آزمون‏های تولید، وپمن، دیادوکوکینزیس و تولید تصویری استفاده شد. سپس این کودکان به‏وسیله مقیاس رشدی‏ـ‏حرکتی اوزرتسکی ارزیابی شدند.
یافته‏ها: میانگین امتیاز کل مهارت‏های حرکتی کودکان مبتلا به اختلال واج‏شناختی 79/1 با انحراف معیار 57/0 بود که به‏طور معنی‏داری کمتر از میانگین امتیاز کل (29/2 با انحراف معیار 46/0) گروه آواشناختی بود(p=0/006).
نتیجه‏گیری: یافته‏های این مطالعه حاکی از آن است که کودکان مبتلا به اختلال تولیدی دارای مهارت‏های حرکتی ضعیف هستند که احتمالاً با اختلال تولید با منشأ واج‏شناختی ارتباط دارد. این یافته‏ها ضرورت نیاز به توجه و تمرین بیشتر بر روی مهارت‏های حرکتی در کودکان مبتلا به اختلالات تولیدی را نشان می‏دهند.

---

زمینه و هدف: اوتیسم، یکی از بیماری‏های طیف اختلال نافذ رشد است که شامل نقائص متعدد گفتاری از جمله مشکلات نوایی و کاربردشناختی می‏باشد. روش گفتاردرمانی آواز آهنگین با اقتباس از مدل Albert و همکاران در سال ۱۹۷۳، روش توانبخشی گفتار براساس عناصر نوایی زبان است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر این روش بر نوای گفتار کودکان اوتیستیک فارسی‏زبان است.

روش‏ بررسی: ابتدا یک مدل کاربردی و آسان توسط محققان برای آواز آهنگین براساس زبان فارسی، طراحی و پس از مطالعۀ آزمایشی یک ماهۀ موفقیت‏آمیز روی یک پسر اوتیستیک ده ساله، ‏تعداد ۱۳ کودک اوتیستیک پسر ۱۰-۷ ساله فارسی‏زبان از مرکز اوتیسم اصفهان انتخاب شدند. اطلاعات زمینه‏ای توسط پرسش‏نامه از والدین ‏گردآوری شد و برای ارزیابی، شاخص‏های آکوستیکی شدت و فرکانس ‏پایۀ واکه‏های گفتار و جملات خبری و پرسشی، با استفاده از نرم‏افزار آواشناسی Praat 5.3 مورد بررسی قرار گرفتند. همه شاخص‏ها دو بار در پیش‏آزمون و ‏پس‏آزمون، بعد از اجرای ۴۸ جلسۀ آواز آهنگین به‏مدت چهار ماه بررسی شدند. سپس داده‏ها با نرم‏افزار SPSS مورد تحلیل آماری قرار گرفتند.

یافته‏ها: شدت صوت در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی پس از اجرای روش آواز آهنگین به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت. فرکانس پایه در جملات خبری و پرسشی و همه واکه‏های فارسی به‏جز /æ/ و /a/ به‏صورت معنی‏داری افزایش یافت(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: نتایج تحقیقات قبلی مبنی بر اختلالات نوای گفتار در کودکان اوتیستیک در این پژوهش نیز به اثبات رسید و ضمناً تأثیر مثبت روش آواز آهنگین بر مشخصات نوایی آواهای گفتاری و آهنگ جملات کودکان اوتیستیک مشخص شد.