---

بروز کمبود شنوایی و ناشنوایی در کودکان اثرات شدیدی را بر توسعه مهارت‏های زبانی و کلامی کودک خواهد داشت، که با اقدامات به موقع می‏توان این اثرات را کاهش داد. در درجۀ اول، جهت استفادۀ مفید از توانایی شنیداری باقی مانده، از سمعک‏های موجود استفاده می‏شود. در رابطه با کودکانی که باقی مانده شنوایی ندارند ویا این باقی مانده آنقدر ناچیز است که حتی با استفاده از پر قدرت‏ترین سمعک‏ها هم نمی‏توان کمکی به آن‏ها کرد، با استفاده از کاشت الکترود در حلزون (Cochlear Implant) توانایی شنیداری جهت این دسته از کودکان فراهم می‏گردد. کاشت الکترود در حلزون نتیجۀ بررسی‏ها و تحقیقات فراوان مراکز متعدد طی دو دهۀ اخیر است، اگرچه تلاش به‏منظور ایجاد شنوایی توسط تحریک الکتریکی سیستم شنیداری تاریخچه‏ای بس طولانی دارد. در حال حاضر، کاربرد کاشت حلزون در کودکان از تحقیقات صرف خارج شده و جنبۀ بالینی وسیعی پیدا کرده است به‏طوری که در حدود 1000 کودک در سراسر جهان انواع کاشت حلزون را که شامل تک کاناله وچند کاناله می‏شود، دریافت می‏کنند. البته در ابتدا کاربرد کاشت‏های حلزون به‏دلیل عوارض ناشناخته و طولانی مدت تحریک الکتریکی و قراردادن الکترودها در حلزون سؤال برانگیز بود، ولی اثرات منفی که بروز سریع ناشنوایی در سنین پایین بر توسعۀ درک گفتار، تولید آن و توانش زبانی دارد، ضرورت استفاده از کاشت حلزون را کاملاً ایجاب می‏کند. در بخثی که پیش رو خواهید داشت، در مورد تیم کاشت حلزون، معیار انتخاب بیمار، ارزیابی‏های پیش عمل جراحی و در نهایت برنامه‏ریزی یا فیتینگ این وسیله در کودکان مطلبی ارائه می‏گردد.

 

---

گاهی در افرادی که انتظار داریم به واسطه میزان کم شنوایی‏شان استفاده مفید از سمعک داشته باشند، پس از یک دوره، شکایت عمده آنها رشد نامناسب بلندی صدای سمعک در سطوح مختلف ورودی است. در حال حاضر از جالب‏ترین و مقبول‏ترین شیوه‏های کاربردی فیتینگ سمعک، تنظیم آن مطابق با الگوی رشد بلندی آسیب دیده است. باید بدانیم در صورت افت عملکرد سلول‏های مویی خارجی و داخلی، رشد بلندی چگونه خواهد بود و با استفاده از چه مدارهایی می‏توان تا حد امکان الگوی رشد بلندی آسیب دیده را به الگوی رشد بلندی طبیعی نزدیک ساخت؟

---

در پژوهش طولی حاضر، 20 کودک ناشنوا و 20 کودک شنوا در مقاطع سنی 22 ماهگی و 2 سالگی در طول بازی آزاد با مادرانشان مورد مشاهده قرار گرفتند. کودکان ناشنوا در مقایسه با کودکان شنوا دارای تأخیر شدیدی در زبان بودند به‏طوری که ناشنوایان 3 ساله کمتر از کودکان شنوای 22 ماهه از زبان (گفتار یا اشاره) استفاده می‏کردند. مهم‏ترین کانال ارتباطی کودکان ناشنوا صداسازی غیرزبانی بود و استفاده از اشاره از سن 22 ماهگی به سمت 3 سالگی افزایش می‏یافت. با وجود اینکه مادران کودکان ناشنوا نسبت به مادران کودکان شنوا از ارتباط بینایی بیشتری استفاده می‏کردند اما بیشترین ارتباط آنها از طریق گفتار بود، علاوه بر این کودکان ناشنوا توجه زیادی از طریق بینایی برای دریافت ارتباط مادرانشان نشان نمی‏دادند، بنابراین کودکان ناشنوا نسبت به افراد شنوا ارتباط بسیار کمتری داشتند.

---

زمینه: هدف از این مطالعه بررسی تأثیر تحریکات دهلیزی‏ـ حس عمقی تئوری یکپارچگی حسی در رشد مراحل حرکتی درشت، ظریف، زبان و مهارت‏های فردی‏ـ اجتماعی افراد مبتلا به آژنزیس جسم پینه‏ای بود.
مورد: این تحقیق به‏صورت مطالعه موردی، روی پسر 5/10 ماهه با تشخیص آژنزیس جسم پینه‏ای انجام شد. برای ارزیابی اولیه و تعیین میزان پیشرفت مهارت‏های کودک در هر ماه از آزمون غربالگری رشدی دنورـII  و پایه‏های رشدی استفاده شد. درمان براساس اصول تئوری یکپارچگی حسی، در مدت 20 جلسه، هفته‏ای یک جلسه و هر جلسه یک ساعت انجام شد. این تمرینات مشتمل بر تمرینات حس عمقی، تمرینات دهلیزی خطی و ادامه‏دار روی توپ مخصوص فلج مغزی و تاب بود. پس از انجام مداخله درمانی، سن عملکرد حرکتی درشت، حرکت تطابقی ظریف، زبان و مهارت‏های فردی‏ـ اجتماعی افزایش یافت. همچنین براساس پایه‏های رشدی، حفظ وضعیت مهارت‏های حرکتی درشت مثل نشستن و چهار دست و پا افزایش یافت، غلتیدن کامل به چپ و راست و رها کردن ارادی اشیاء را انجام داد و مدت زمان واکنش کودک به تحریکات شنوایی به کمتر از 2 ثانیه رسید.
نتیجه‏گیری: تحریکات دهلیزی‏ـ حس عمقی تئوری یکپارچگی حسی با بهره‏گیری از قابلیت انعطاف‏پذیری سامانه عصبی تأثیر مثبتی در تسهیل مراحل رشد حرکتی درشت و ظریف، زبان و فردی‏ـ اجتماعی دارند و می‏توان از این تمرینات در اختلالات آژنزیس جسم پینه‏ای استفاده کرد.

---

زمینه: سندرم تریچرکولینز یک عارضه جمجمه‏ای‏ـ‏صورتی مادرزادی با ناهنجاری‏های متعدد و پیچیده است. بخش‏های درگیر در این سندرم شامل فک فوقانی و تحتانی، چشم‏ها، گوش خارجی و میانی، و نرمکام است و کم‏شنوایی انتقالی دوطرفه ناشی از بدشکلی‏های گوش میانی و خارجی، رایج است. ویژگی‏های ‏این سندرم، خطرات ویژه‏ای را برای رشد ارتباطی کودکان مبتلا به همراه دارد. در مطالعه حاضر، ویژگی‏های زبانی و گفتاری یک کودک فارسی‏زبان مبتلا به این سندرم ارائه می‏گردد.
مورد: بیمار، دختری هشت ساله مبتلا به سندرم تریچرکولینز همراه با افت شنوایی انتقالی متوسط دوطرفه ناشی از آترزی مجرای خارجی گوش بود. طی ارزیابی‏های گفتار و زبان، پرخیشومی متوسط، خطاهای جبرانی تولید، و نقایص صرفی‏ـ‏نحوی متعدد در گفتار او مشاهده شد. تولید 13 واج، حداقل در یک موقعیت دچار اختلال بود. همچنین کودک در گفتار خود از 22 نوع فرآیند واجی استفاده می‏نمود که بسیاری از آنها در زمره فرآیندهای طبیعی قرار نداشتند و برخی نیز فرآیندهایی بودند که در کودکان هنجار فارسی‏زبان تا قبل از سه سالگی از بین می‏روند.
نتیجه‏گیری: افت شنوایی متوسط، اختلال نرمکامی‏ـ‏حلقی، نقایص فکی‏ـ‏دندانی، نقص توجه/بیش‏فعالی، و همچنین عوامل محیطی منجر به اختلالات شدید زبانی و گفتاری شده بود و بر عملکرد تحصیلی کودک نیز مؤثر بود. پرخیشومی متوسط، خطاهای جبرانی متعدد و کاربرد بیش ازحد و غیرطبیعی فرآیندهای واجی که قابلیت وضوح گفتار کودک را تحت تأثیر قرار داده بود، یافته‏هایی هستند که در منابع مختلف به‏عنوان ویژگی‏های گفتاری و زبانی رایج مرتبط با سندرم تریچرکولینز مطرح نشده‏اند.

---

زمینه و هدف: آسیب ویژۀ زبانی یکی از شایع‏ترین اختلالات زبانی دوران رشد کودکان است که در مطالعات زبان فارسی کمتر به آن پرداخته شده است. هدف این پژوهش بررسی تفاوت برخی ویژگی‏های صرفی‏ـ‏‏نحوی گفتار و دیگر مهارت‏های زبانی کودکان فارسی زبان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی با کودکان هنجار هم سن بود. علاوه بر آن، قابلیت کاربرد نسخۀ فارسی آزمون رشد زبان‏ـ‏3 به‏عنوان ابزاری برای شناسایی کودکان فارسی زبان مبتلا به این اختلال مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی: در این مطالعۀ مقطعی، نتایج حاصل از آزمون رشد زبان‏ـ‏3 و تحلیل نمونه‏های گفتاری توصیفی 13 کودک 5 تا 7 ساله مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی با 13 کودک هنجار مورد مقایسه قرار گرفتند.
یافته‏ها: یافته‏ها نشان می‏دهد که بین امتیازهای گروه مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی و گروه شاهد در تمامی جنبه‏های زبانی مورد بررسی آزمون رشد زبان‏ـ3 تفاوت معنی‏داری وجود داشت(p<0/001)؛ کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی میانگین طول گفتۀ پایین‏تری داشتند(p<0/001) و نسبت به همتایان سنی خود، به میزان کمتر از واژگان دستوری گفتار استفاده می‏کردند(p=0/002).
نتیجه‏گیری: همانند کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی در دیگر زبان‏ها، تمامی عملکردهای زبانی کودکان فارسی زبان مبتلا به این اختلال، پایین‏تر از عملکرد مورد انتظار برای سن آنها است. به‏علاوه، به نظر می‏رسد که بتوان از نسخۀ فارسی آزمون رشد زبان‏ـ3، برای شناسایی کودکان مبتلا به آسیب ویژۀ زبانی در زبان فارسی به نحوی که قابل مقایسه با کودکان مبتلا در دیگر زبان‏ها باشند استفاده کرد.

---

زمینه و هدف: آزمون واژه‏های اسپوندی تناوبی، توانایی بررسی دستگاه عصبی مرکزی شنوایی را دارد. تحقیقات نشان می‏دهد که افراد لکنتی، فعالیت بیشتری در سیستم حرکتی با غلبۀ نیمکرۀ راست مغز و مخچه دارند. فعالیت در سمت برتر (معمولاً سمت چپ) کاهش می‏یابد. به نظر می‏رسد نقایص شنوایی از جمله نقص پردازش شنوایی، در افراد لکنتی وجود داشته باشد. این مطالعه با هدف مقایسۀ نتایج آزمون واژه‏های اسپوندی تناوبی فارسی در افراد لکنتی رشدی پایدار و هنجار انجام شد.

روش بررسی: مطالعۀ مقطعی حاضر روی افراد ۱۱ تا ۴۰ سال با لکنت رشدی پایدار، که شامل ۸ زن و ۲۲ مرد بودند، انجام گرفت. گروه هنجار از نظر جنس و تعداد با گروه لکنت منطبق شد. آزمون‏های پایۀ شنوایی و واژه‏های اسپوندی تناوبی برای افراد لکنتی و هنجار انجام شد و نتایج امتیاز آزمون واژه‏های اسپوندی تناوبی تصحیح شده و شاخص‏های کیفی دو گروه با یکدیگر مقایسه شد.

یافته‏ها: افراد لکنتی در امتیاز آزمون واژه‏های اسپوندی تناوبی تصحیح شده در طبقه هنجار قرار گرفتند. بین میانگین درصد خطای رقابتی راست، رقابتی چپ، گوش راست، گوش چپ و مجموع، بین گروه لکنتی و هنجار در امتیاز آزمون واژه‏های اسپوندی تناوبی تصحیح شده تفاوت معنی‏داری وجود داشت(p<۰/۰۵). همچنین بین وجود لکنت و وجود اثر ترتیب رابطۀ معنی‏دار وجود داشت(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: براساس نتایج این پژوهش افراد لکنتی ممکن است در فعالیت‏های قشری و زیرقشری مغز متفاوت با افراد هنجار باشند و احتمالأ توانایی پردازش شنوایی ضعیف‏تری نسبت به افراد هنجار داشته باشند.

---

زمینه و هدف: توجه نقش علّی در پردازش گفتار و زبان دارد و مطالعات در زمینۀ ارتباط توجه با تحول و رشد گفتار و زبان محدود است. به این خاطر هدف این مطالعه، بررسی تفاوت بین کارکرد توجه انتقالی در کودکان مبتلا به لکنت دوران رشد و همتایان غیرلکنتی بود.

روش بررسی: در این مطالعه کارکرد توجه انتقالی ۳۰ کودک لکنتی و ۳۰ کودک غیرلکنتی شامل ۲۱ پسر، ۹ دختر با استفاده از آزمون مرتب کردن کارت‏های ویسکانسین بررسی شد. داده‏های به‏دست آمده از طریق آزمون‏های من‏ویتنی و t مستقل تجزیه و تحلیل شد.

یافته‏ها: تحلیل بین دو گروه تفاوت‏های معنی‏داری را در همه شاخص‏های مربوط به آزمون ویسکانسین نشان داد. در گروه کودکان لکنتی تعداد طبقات تکمیل شده، به‏شکل معنی‏داری نسبت به گروه غیرلکنتی کمتر بود(p<۰/۰۵). ولی خطاهای درجاماندگی، پاسخ‏های نادرست، کل کوششها، مدت زمان اجرای آزمون و تعداد تلاش برای تکمیل الگوی اول نسبت به گروه غیرلکنتی بیشتر بود و تفاوت داده‏ها در همه شاخص‏ها در گروه لکنتی و کودکان غیرلکنتی معنی‏دار بود(p<۰/۰۵).

نتیجه‏گیری: یافته‏های این مطالعه نشان داد کودکان لکنتی و غیرلکنتی از نظر کارکرد توجه انتقالی با هم تفاوت دارند و کودکان لکنتی عملکرد ضعیف‏تری در انتقال توجه داشتند. و این یافته‏ها همسو با چارچوب‏های نظری رشد لکنت است که بر نقش ممکن فرایندهای توجه در لکنت رشدی اشاره می‏کند.

---

زمینه و هدف: طی رشد گفتار، کاهش خوشه یکی از فرآیندهای واجی معمول در گفتار کودکان است. کودکان توانایی تولید برخی از خوشه‏ها را از دو سالگی شروع می‏کنند اما توانایی در تولید انواع خوشه‏ها تا نه سالگی ادامه می‏یابد. هدف این مطالعه بررسی توانایی کودکان فارسی‏زبان در تولید خوشه در کلمات تک‏هجایی با ساختار CVCC است.

روش بررسی: در این مطالعه مقطعی‏ـ‏مقایسه ای ، ۲۰۰ کودک طبیعی سه تا شش ساله فارسی‏زبان از مهدهای کودک شهر تهران برای تولید ۱۹ خوشۀ حاوی هم‏خوان‏های سایشی، سایشی‏ـ‏انسدادی، انسدادی، روان و خیشومی در ۳۸ کلمه تک‏هجایی با ساختار CVCC مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص روایی محتوایی کلمات بالاتر از ۸۰/۰ و ضریب آلفای کرونباخ برای دو نیمه ۹۱/۰ بود.

یافته‏ها: بیش از ۷۵ درصد از کودکان سه ساله توانایی تولید خوشه‏های /rs/ ،/xm/ ،/xl/ و /bz/ را داشتند. متغیر سن با متغیر امتیاز تولید درست کلمات همبستگی مثبت داشت(p=۰/۰۰۱) و با متغیر تعداد کلمات دارای فرایند کاهش خوشه همبستگی منفی داشت(p=۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: کودکان طبیعی سه ساله فارسی‏زبان در تولید کلمات دارای خوشۀ دو هم‏خوانی، ممکن است فرآیند کاهش خوشه به‏کار ببرند اما این فرایند با افزایش سن کاهش می‏یابد به‏طوری که اغلب کودکان شش ساله توانایی تولید خوشه‏های دو هم‏خوان را دارا هستند. جایگاه تولید هم‏خوان‏ها، بیش از شیوۀ تولید آنها در تولید درست خوشۀ دو هم‏خوانی نقش دارد.

---

زمینه و هدف: تعریف واژه یکی از مهارت‌های پیچیدۀ زبانی است که آگاهی فرازبانی و سواد، نقش مهمی در آن دارند. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسۀ رشد جنبۀ محتوایی تعریف واژه در کودکان ۵/۴ تا ۵/۷ ساله انجام شد.

روش بررسی: این پژوهش از نوع مقطعی و توصیفی‏ـ‏تحلیلی بود. آزمودنی‌ها شامل ۱۰۷ دختر و پسر بودند که در رده‏های سنی اول (۶۵-۵۴ ماه)، دوم (۷۷-۶۶ ماه) و سوم (۹۰-۷۸ ماه) به شیوۀ نمونه‏گیری چند مرحله‌ای، از مهدکودک‌ها و مدارس مناطق ۱، ۷ و ۱۷ تهران انتخاب شدند. تکلیف تعریف واژه روی آن‌ها انجام شد. پایایی تکلیف تعریف واژه به روش همبستگی نمرات دو ارزشیاب مستقل و روایی آن به‏صورت محتوایی بررسی شده است. برای تحلیل از روش‌های آماری کروسکال والیس و من‏ویتنی ‎ یو استفاده شد.

یافته‌ها: با افزایش سن، میانگین نمرۀ جنبۀ محتوایی تعریف واژه افزایش معنی‏داری پیدا کرد(p=۰/۰۰۱). البته افزایش میانگین نمرۀ جنبۀ محتوایی در گروه سنی دوم و سوم، اختلاف معنی‏داری نداشت. بیشترین پاسخ مورد استفاده در همۀ سنین، پاسخ عملکردی بود. همچنین با افزایش سن، میزان استفاده از پاسخ خطا(p=۰/۰۰۲) و عینی(p=۰/۰۰۳) به‏طور معنی‏داری کاهش یافت و در مقابل، درصد استفاده از پاسخ ترکیبی نوع دوم افزایش معنی‏داری داشت(p<۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: با افزایش سن، کیفیت تعریف‏ها از نظر محتوایی بهبود می‌یابد و تعریف‏ها از پاسخ‌های عینی و عملکردی به سمت تعریف‏های ترکیبی نوع دوم پیش می‌روند.

---

زمینه و هدف: رشد و ارتقای سطح مهارت‏های دستوری کودکان کم‏شنوای کاربر سمعک مستلزم به‏کارگیری برنامه‏های آموزشی و توانبخشی مناسب است. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر بازی‏های زبان‏شناختی بر رشد مهارت‏های دستوری کودکان کم‏شنوای استفاده‏کننده از سمعک انجام شد.

روش بررسی: ده کودک کم‏شنوای پنج تا هفت ساله که همگی از سمعک استفاده می‏کردند به صورت تصادفی به دو گروه پنج نفرۀ شاهد و مورد تقسیم شدند. پژوهش از نوع مداخله‏ای، به‏صورت پیش‏آزمون‏ـ‏پس‏آزمون انجام شد و مداخله در ۱۲ جلسه با استفاده از بازی ‎ های زبان‏شناختی اجرا شد. به‏منظور بررسی میزان هوش این کودکان از آزمون هوش Raven و برای بررسی میزان مهارت‏های دستوری این کودکان در پیش و پس از مداخله از آزمون رشد زبان‏ـ۳ استفاده شد.

یافته‏ها: با مقایسۀ میانگین مهارت‏های نحوی در گروه شاهد و مورد مشخص شد تفاوت میانگین گروهی که بازی‏های زبان‏شناختی را دریافت کرده‏اند در مهارت‏های نحوی(p=۰/۰۰۱) و در هر سه خرده‏مهارت درک دستوری(p=۰/۰۱۳)، تقلید جمله(p=۰/۰۰۶) و تکمیل دستوری(p<۰/۰۰۱) به‏لحاظ آماری معنی‏دار است. به این معنی که آموزش بازی‏های زبان‏شناختی بر بهبود مهارت‏های نحوی و در خرده‏مهارت‏های درک دستوری، تقلید جمله و تکمیل دستوری کودکان کم ‎ شنوا که مداخله را دریافت کرده بودند، اثربخش بود.

نتیجه‏گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که آموزش مهارت‏های دستوری به روش بازی ‎ درمانی با رویکرد بازی‏های زبان‏شناختی می‏تواند مشکلات نحوی شامل درک و فهم جملات و ساختارهای نحوی و همچنین فهمیدن و به‏کارگیری اشکال تکواژشناختی را در کودکان کم‏شنوای کاربر سمعک بهبود بخشد.

---

زمینه و هدف: مطالعات مختلف نشان می‏دهد که کودکان کم ‎ شنوا در مقایسه با کودکان عادی مشکلاتی را در کلیۀ ابعاد رشد هیجانی شامل بیان چهره‏ای، بازشناسی هیجانی، قواعد تظاهری، فهم هیجانات آمیخته و متضاد و نظریۀ ذهن‏خوانی نشان می‏دهند. هدف مقاله حاضر مروری بر پژوهش‌های انجام گرفته در زمینۀ بررسی مشکلات رشد هیجانی در کودکان کم‌شنوا بود.

یافته‏های اخیر: برخی یافته‏ها نشان می‏دهند در سنین پایین عملکرد کودکان کم ‎ شنوا مشابه عملکرد کودکان شنواست. در بررسی قواعد تظاهری در کودکان کم‎شنوا می‏توان اذعان کرد الگوی پاسخ‏دهی کودکان کم‏شنوا ممکن است نشان‏دهندۀ مشکلات آنان در درک حالات ذهنی نباشد، بلکه ناشی از ناتوانی آنان از بیان کردن دلایل خود در این موقعیت‏ها باشد. به‏طور کلی یافته‏های تحقیقاتی نشان می‏دهد که فهم و درک هیجانی در جنبه‏ها و ابعاد مختلف با توانایی ‎ های ارتباط زبانی کودک مرتبط است.

نتیجه گیری: الگوی نتایج به‏دست آمده بر مبنای فرضیۀ مکالمات، مبین این است که کودکان ناشنوا در بیشتر ابعاد رشد هیجانی مانند تفسیر و تشخیص هیجانات چهره‏ای، عملکردی مشابه همسالان شنوا دارند اما این کودکان در فهم قواعد تظاهری و نظریۀ ذهن‏خوانی که در آن تجربه مکالمات نقش اساسی دارد عملکرد ضعیف‏تری داشتند. یافته‏های اخیر به‏طور کلی نشان می‏دهد که زبان نقشی اساسی در رشد هیجانی کودکان دارد و بنابراین کودکان ناشنوا در مقایسه با کودکان شنوا عملکرد ضعیف‏تری دارند.