---

هدف: تعیین فرایندهای واجی کودکان مبتلا به سندرم داون آموزش پذیر در مقطع آمادگی
مواد و روش ها: این مطالعه مقطعی روی 40 کودک مبتلا به سندرم داون در مدارس کودکان استثنایی مرکز شهر تهران صورت گرفته است. نمونه ها از نظر شنوایی و وضعیت اندام های گفتاری طبیعی بودند و از آن ها آزمون تصویری فونتیک برای استخراج فرایندهای واجی به عمل آمد.
یافته‌ها: میانگین وقوع برخی از زیر مجموعه های فرایندهای واج‍ی بین دختران و پسران متفاوت است . در فرایند همگونی در پسران همگونی بی واکی و در دختران همگونی کامل بیشترین میانگین و همگونی خیشومی در دختران و همگونی سایشی در پسران کمترین میانگین را دارد. در فرایند جانشینی ، جانشینی روان و خیشومی در دختران و جانشینی واک گذاری در پسران کمترین میانگین را دارد. از مجموع فرایندهای واجی بین سن و فرایند واجی تغییر ساخت هجا ارتباط معنادار مستقیم و فرایند واجی همگونی انسدادی ارتباط معنادار معکوس دیده می شود. بین سایر فرایندها و سن ارتباط معناداری دیده نشد.
نتیجه گیری: در این کودکان علاوه بر سه گروه فرایند واجی ساخت هجا ، همگونی و همانند، فرایند حذف نیز دیده شد که در طبقه بندی های دیگر فرایندهای واجی آورده نشده است. تفاوت بین دختران و پسران در برخی از فرایندهای واجی نشان می‌دهد آنها به طور متفاوت تحت تأثیر بافت آوایی کلمات قرار می گیرند. نتایج بررسی ارتباط سن و فرایندهای واجی نشان می دهد خطاهای واجی در کودکان مبتلا به سندرم داون ناشی از انحراف است.

---

زمینه و هدف: برای تشریح مکانیسم عملکرد حافظه کوتاه مدت کلامی تاکنون مطالعات بسیاری صورت گرفته است. استفاده از راهبردها و تکنیک‏هایی که فرد زودتر و راحت‏تر به این خزانه دسترسی پیدا کند در علم گفتاردرمانی حائز اهمیت است. راهنما فرآیندی است جهت افزایش دسترسی به نوع خاصی از اطلاعات موجود در حافظه فرد، بواسطه ارائه محرک‏هایی که آن اطلاعات را فعال می‏کند. بنابراین راهنماها، لغاتی هستند که باعث تسهیل بازنمایی لغت هدف می‏شوند. پژوهش حاضر به مقایسه انواع راهنماهای معنایی و واجی در حافظه کوتاه مدت کلامی فرد می‏پردازد.
روش بررسی: نمونه مورد بررسی در پژوهش حاضر، شامل 64 نفر از دانشجویان پسر 18 تا 25 ساله از دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده‏اند. از آنجا که بعضی ازعوامل می‏توانند اثر تخریبی بر سرعت واکنش فرد داشته باشند از این رو دقت زیادی در بررسی مواردی نظیر دوزبانگی، لکنت و مشکل تولید انجام گرفت. ابتدا از افراد حائز شرایط آزمون تمایز شنوایی وپمن گرفته شد و افراد دارای اشکال در تمایز شنوایی از روند تحقیق حذف شدند. آزمون مورد نظر از طریق نسخه دوم نرم افزار برنامه‏نویسی شده DMDX به افراد ارائه گردید و زمان واکنش ثبت گردید.
یافته‏ها: یافته‏های حاصل از این بررسی حاکی از آن بود که افراد در تکالیف معنایی سریع‏تر از سایر تکالیف به لغات دسترسی پیدا کردند و بعد از آن به راهنماهای هم‏قافیه سریع‏تر پاسخ دادند. در مقایسه میانگین زمان واکنش، تکالیف معنایی و هم‏قافیه تفاوت معنی‏داری را نشان دادند اما در دو متغیر نامرتبط و تجانس تفاوت معنی‏داری مشاهده نگردید.
نتیجه‏گیری: نتایج حاصل از پژوهش حاضر بیانگر این بود که سطح معنایی از همه سطوح سریع‏تر بازیابی می‏شود و بلافاصله به دنبال آن سطح واجی فرد شروع به فعالیت می‏نماید. سطح تجانس دیرتر از سایر سطوح بازیابی می‏گردد و نتایج این قسمت از بررسی با نتایج بعضی از تحقیقات دیگر که به بررسی زمان واکنش در تکالیف واجی پرداخته‏اند، همسویی دارد.

---

زمینه و هدف: آگاهی واجی و سرعت نامیدن خودکار بخشی از دانش زبانی فرد هستند. نتایج تحقیقات در جوامع مختلف و زبان‏های گوناگون نشان می‏دهد که بین آگاهی واجی و سرعت نامیدن خودکار با نمره خواندن ارتباط وجود دارد. این پژوهش با هدف بررسی وجود ارتباط آگاهی واجی و سرعت نامیدن خودکار با نمره خواندن در زبان فارسی انجام شده است.
روش بررسی: در این پژوهش مقطعی، توصیفی‏ـ‏تحلیلی 130 دانش‏آموز پسر پایه اول ابتدایی به‏طور تصادفی انتخاب شدند. آنها از نظر بهره هوشی، بینایی و شنوایی هنجار بودند و همچنین از رشد طبیعی زبان برخوردار بودند. از این کودکان آزمون‏های آگاهی واجی، سرعت نامیدن خودکار و خواندن گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده‏ها از آزمون‏های ضریب همبستگی پیرسون و مدل رگرسیون خطی استفاده شد.
یافته‏ها: ارتباط بین آگاهی واجی و سرعت نامیدن خودکار با نمره خواندن معنی‏دار است(p<0/0001). ضریب همبستگی پیرسون آگاهی واجی مستقیم و برابر 86/0 بود. ضریب همبستگی بین زمان سرعت نامیدن خودکار و نمره خواندن معکوس است، یعنی هر چه نمره خواندن بهتر بود، زمان سرعت نامیدن خودکار کمتر می‏شد که برابر 87/0ـ بود. در بررسی ارتباط هر یک از متغیرهای فوق با نمره خواندن در حضور دو متغیر دیگر نیز معنی‏دار بود(p<0/0001).
نتیجه‏گیری: این پژوهش نشان می‏دهد بین آگاهی واجی و سرعت نامیدن خودکار با خواندن در کودکان فارسی زبان همانند سایر زبان‏ها ارتباط وجود داشته و با تقویت این مهارت‏ها می‏توان بر توانایی کودک در خواندن افزود.

---

زمینه: آگاهی واجی یکی از مهم‏ترین متغیرهای پیش‏بینی‏کننده مهارت خواندن است که با روش‏های مختلفی آموزش داده می‏شود. یکی از روش‏های آموزش آگاهی واجی استفاده از روش آموزش مستقیم است. پژوهش حاضر از اولین پژوهش‏های آزمایشی است که با هدف بررسی تأثیر آموزش مستقیم آگاهی واجی بر پیشرفت مهارت خواندن دانش‏آموزان مبتلا به اختلال خواندن انجام شده است.
مورد: سه دانش‏آموز پسر با اختلال خواندن در پایه دوم ابتدایی از یک مدرسه ابتدایی در منطقه شش آموزش و پرورش شهر تهران به‏عنوان آزمودنی‏های شرکت‏کننده در پژوهش انتخاب شدند. طرح پژوهش، تک‏آزمودنی از نوع طرح چند خط پایه‏ای با آزمودنی‏های مختلف بود. برای تشخیص اختلال خواندن، از آزمون خواندن و نارساخوانی و مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر کودکان و برای اندازه‏گیری پیشرفت مهارت خواندن، از آزمون محقق‏ساخته 100 کلمه‏ای خواندن استفاده شد. داده‏های مورد نیاز در شرایط مختلف خط پایه، مداخله، و پیگیری جمع‏آوری شد. در شرایط مداخله آزمایشی هر آزمودنی دست‏کم ده جلسه آموزش مستقیم آگاهی واجی به مدت 45-40 دقیقه دریافت کرد، اما در شرایط خط پایه و شرایط پیگیری هیچ‏یک از آنها آموزش مستقیم آگاهی واجی را دریافت نکردند. مقایسه عملکرد آزمودنی‏ها در شرایط خط پایه، مداخله و پیگیری نشان داد که آموزش مستقیم آگاهی واجی بر پیشرفت مهارت خواندن هر سه آزمودنی تأثیر مثبت داشته و این یادگیری در طول زمان پایدار مانده است.
نتیجه‏گیری: آموزش مستقیم آگاهی واجی بر مهارت خواندن دانش‏آموزان دارای اختلال خواندن در دوره ابتدایی تأثیر مثبت دارد و موجب افزایش مهارت خواندن در آنها می‏شود.

---

زمینه و هدف: مهارت‏های پردازش واجی شامل توانایی ذخیره‏سازی، بازیابی و استفاده از رمزهای واج‏شناختی در حافظه است. این پژوهش با هدف بررسی و مقایسۀ این مهارت‏ها در کودکان شش سالۀ نابینا و بینا صورت گرفته است.
روش بررسی: این پژوهش یک مطالعۀ مقطعی بوده است. آزمودنی‏ها شامل 24 کودک نابینا و 24 بینای شش تا هفت ساله بود. ابزار پژوهش عبارت بود از آزمون ارزیابی اختلالات خواندن و نوشتن در دانش‏آموزان دبستانی، مهارت‏های زبانی و شناختی و خرده‏آزمون نامیدن آزمون ارزیابی آفازی.
یافته‏ها: یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد که در میانگین درصد پاسخ‏های درست خرده‏آزمون بازشناسی صدا در ناکلمه و خرده‏آزمون نامیدن گل‏ها، گروه بینا عملکرد بالاتری داشتند و تفاوت معنی‏دار بود(p<0/001). در میانگین درصد پاسخ‏های درست خرده‏آزمون حافظۀ کلمات و جملات، گروه نابینا عملکرد بالاتری داشت و تفاوت معنی‏دار بود(p<0/001) و در بقیه خرده‏آزمون‏ها تفاوت مشاهده شده معنی‏دار نبود.
نتیجه‏گیری: کودکان نابینا در آیتم‏های مربوط به حافظه، عملکرد بهتری را داشتند که این مسئله ناشی از حافظۀ شنیداری قوی‏تر بود.

---

زمینه و هدف: نقص در توانایی تولید محتوا ی زبان و مشکلات حافظۀ بلندمدت و کارکردهای اجرایی در بیماران مبتلا به پارکینسون در مطالعات مختلفی گزارش شده است. شناسایی این اختلالات در برنامه‏ریزی برای مداخلات اولیه مؤثر است . این پژوهش با هدف بررسی س اخت خوشه و تعداد انتقال در این گروه از بیماران انجام شد.

روش بررسی: در این پژوهش ۳۰ بیمار مبتلا به پارکینسون و ۳۰ فرد سالم که از نظر سن، جنس و میزان تحصیلات با هم مطابق بودند مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین ساخت خوشه و تعداد انتقال با استفاده از روش Troyer در بین دو گروه مقایسه شد. داده‏های به‏دست آمده با استفاده از آزمون آماری غیرپارامتری من‏ویتنی و ضریب همبستگی اسپیرمن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته‏ها: مقایسۀ بین میانگین ساخت خوشه در بیماران مبتلا به پارکینسون و افراد سالم تفاوت معنی‏داری را نشان داد(p=۰/۰۰۵). همچنین بین میانگین تعداد انتقال‏ها در بین دو گروه تفاوت معنی‏داری مشاهده شد(p=۰/۰۰۸). در هر دو گروه مورد مطالعه، سن ارتباط معنی‏دار و معکوسی با عملکردهای ساخت خوشه و انتقال داشت(p<۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که فرایند انتقال از یک زیرمجموعۀ معنایی یا واجی به یک زیرمجموعۀ معنایی یا واجی دیگر و نیز ساخت خوشه در بیماران مبتلا به پارکینسون آسیب می‏بیند.

---

زمینه و هدف: شیوۀ ذخیره‏سازی و سازماندهی کلمات از نظر واجی در دوران رشد تغییر می‌کند. از این رو، بیشتر پژوهشگران در رابطه با این مسئله که توانایی‌های بازنمایی واجی در طی زمان تکامل می‌یابند، اتفاق نظر دارند. این مطالعه با هدف بررسی کیفیت بازنمایی‌های واجی در دختران و پسران بهنجار فارسی‏زبان انجام شد.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی توصیفی‏ـ‏تحلیلی، کیفیت بازنمایی‌های واجی ۲۴۰ کودک هنجار ۵۴ تا ۷۷ ماه بررسی شد. نمونه‏های مورد مطالعه به شیوۀ تصادفی ساده از مهدکودک‏ها و مراکز پیش‌دبستانی شهر اراک انتخاب شدند. آزمون کیفیت بازنمایی واجی با استفاده از ابزار محقق‏ساخته انجام شد.

یافته‌ها: بین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی در گروه‌های سنی مختلف تفاوت معنی‏دار وجود داشت(p<۰/۰۱)، به‌طوری‏که آزمودنی‌های ۵۴ تا ۵۹ ماهه و ۷۲ تا ۷۷ ماهه به‏ترتیب کمترین و بیشترین امتیاز را داشتند. تفاوت میانگین امتیاز آزمون در گروه ۵۴ تا ۵۹ ماهه با گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه و گروه ۶۶ تا ۷۱ ماهه با گروه ۷۲ تا ۷۷ ماهه تفاوت معنی‏دار نداشت و در بقیه گروه‌ها تفاوت امتیاز آزمون معنی‏دار بود(p<۰/۰۰۱). در همه گروه‏های هجایی (کلمات دو، سه و چهار هجایی) کودکان بزرگ‏تر عملکرد بهتری داشتند. میانگین امتیاز آزمون کیفیت بازنمایی واجی دو گروه پسر و دختر در هیچ یک از گروه‌های سنی تفاوت معنی‏داری با یکدیگر نداشت.

نتیجه‏گیری: به نظر ‌می‌رسد با افزایش سن عملکرد آزمونی‌ها در آزمون کیفیت بازنمایی واجی بهتر می‌شود و جنس روی کیفیت بازنمایی‌های واجی تأثیری ندارد.

---

زمینه و هدف: طی رشد گفتار، کاهش خوشه یکی از فرآیندهای واجی معمول در گفتار کودکان است. کودکان توانایی تولید برخی از خوشه‏ها را از دو سالگی شروع می‏کنند اما توانایی در تولید انواع خوشه‏ها تا نه سالگی ادامه می‏یابد. هدف این مطالعه بررسی توانایی کودکان فارسی‏زبان در تولید خوشه در کلمات تک‏هجایی با ساختار CVCC است.

روش بررسی: در این مطالعه مقطعی‏ـ‏مقایسه ای ، ۲۰۰ کودک طبیعی سه تا شش ساله فارسی‏زبان از مهدهای کودک شهر تهران برای تولید ۱۹ خوشۀ حاوی هم‏خوان‏های سایشی، سایشی‏ـ‏انسدادی، انسدادی، روان و خیشومی در ۳۸ کلمه تک‏هجایی با ساختار CVCC مورد ارزیابی قرار گرفتند. شاخص روایی محتوایی کلمات بالاتر از ۸۰/۰ و ضریب آلفای کرونباخ برای دو نیمه ۹۱/۰ بود.

یافته‏ها: بیش از ۷۵ درصد از کودکان سه ساله توانایی تولید خوشه‏های /rs/ ،/xm/ ،/xl/ و /bz/ را داشتند. متغیر سن با متغیر امتیاز تولید درست کلمات همبستگی مثبت داشت(p=۰/۰۰۱) و با متغیر تعداد کلمات دارای فرایند کاهش خوشه همبستگی منفی داشت(p=۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: کودکان طبیعی سه ساله فارسی‏زبان در تولید کلمات دارای خوشۀ دو هم‏خوانی، ممکن است فرآیند کاهش خوشه به‏کار ببرند اما این فرایند با افزایش سن کاهش می‏یابد به‏طوری که اغلب کودکان شش ساله توانایی تولید خوشه‏های دو هم‏خوان را دارا هستند. جایگاه تولید هم‏خوان‏ها، بیش از شیوۀ تولید آنها در تولید درست خوشۀ دو هم‏خوانی نقش دارد.

---

زمینه و هدف: کودکان مبتلا به اختلال پردازش شنوایی مشکلاتی در ذخیرۀ واجی دارند. عملکرد ذخیرۀ واجی که بخش واج‏شناختی حافظۀ فعال را تشکیل می‏دهد، نمود دقیق توالی گفتار است ، بنابراین ارزیابی حافظۀ فعال واج‏شناختی در کودکان فوق حائز اهمیت است. آزمون تکرار ناکلمه یکی از روش‏های ارزیابی حافظۀ فعال واج‏شناختی است. هدف از این پژوهش، ساخت آزمون تکرار ناکلمه و تعیین روایی و پایایی آن برای بررسی ظرفیت حافظۀ فعال واج‏شناختی در کودکان فارسی زبان بود.

روش بررسی: در این پژوهش مقطعی‏ـ‏مقایسه‏ای، ۴۰ ناکلمه براساس معیارهای ساخت ناکلمه با نظر زبان‏شناس ساخته شد و در ۵۳ پسر و ۴۷ دختر در محدودۀ سنی ۷ تا ۱۰ سال اجرا شد. به‏منظور تعیین روایی محتوا، ناکلمه‏های ساخته شده توسط صاحب ‎ نظران مورد بررسی و اظهار نظر قرار گرفت. برای بررسی روایی سازه همبستگی نتایج آزمون تکرار ناکلمه با دو آزمون یادآوری مستقیم اعداد و یادآوری وارونه اعداد سنجیده شد. همچنین به‏منظور بررسی پایایی، این آزمون دوبار و با فاصلۀ زمانی اجرا شد.

یافته‏ها: مقدار روایی محتوایی در این پژوهش ۵/۹۵ با انحراف معیار ۲ به‏دست آمد. بین نتایج آزمون تکرار ناکلمه و آزمون یادآوری مستقیم اعداد و یادآوری وارونۀ اعداد ضریب همبستگی به‏ترتیب ۷۶/۰ و ۷۵/۰ بود . بین اجراهای متوالی آزمون تکرار ناکلمه، ضریب همبستگی ۸/۰ مشاهده شد(p=۰/۰۰۱).

نتیجه‏گیری: نتایج نشان می ‎ دهد که آزمون تکرار ناکلمۀ ساخته شده می‏تواند برای شناسایی اختلالات واجی در کودکان ۷ تا ۱۰ سال فارسی‏زبان مورد استفاده قرار گیرد.

---

زمینه و هدف: داده‏های حاصل از ارزیابی واجی بخشی از پروتکلی است که آسیب‏شناسان گفتار و زبان اغلب برای بررسی مهارت‏های ارتباطی کودکان به آن رجوع می‏کنند. هدف پژوهش حاضر انطباق نسخه فارسی آزمون ارزیابی تشخیصی واجی در کودکان فارسی‏زبان و بررسی روایی و پایایی آن بود.

روش بررسی: نسخه فارسی آزمون واجی روی ۳۸۷ کودک سه تا شش ساله تک‏زبانه فارسی‏زبان که از مهدکودک‏های شمال غرب تهران انتخاب شده بودند، اجرا شد. روایی محتوایی و شاخص روایی محتوایی نسخه فارسی آزمون واجی توسط آسیب‏شناسان گفتار و زبان و زبان‏شناسان بررسی شد. روایی سازه از طریق بررسی همگرایی آراء آسیب‏شناسان گفتار و زبان و نتایج آزمون واجی در تشخیص کودکان با و بدون اختلال واجی و پایایی آزمون از طریق آزمون‏ـ‏بازآزمون و دوبار نمره‏گذاری توسط دو ارزیاب مستقل ارزیابی شد.

یافته‏ها: روایی محتوایی گویه‏ها و شاخص روایی محتوایی کل آزمون در حد مطلوب برآورد شد (به‏ترتیب ۷۱/۹۴ و ۳۵/۹۷). مقایسه نتایج حاصل از آزمون واجی و نظر متخصصان در تشخیص دو گروه با و بدون اختلال واجی از همگرایی مطلوبی برخوردار بود (ضریب هبستگی اسپیرمن ۷۶/۰ و ضریب توافق کاپا ۷۳/۰). درصد توافق آوانگاری و تحلیل الگوهای خطا در آزمون‏ـ‏بازآزمون بین ۲۷/۸۶ تا ۱۰۰ درصد و برای دوبار نمره‏دهی توسط دو ارزیاب مستقل بین ۲۸/۹۴ تا ۱۰۰ درصد بود.

نتیجه‏گیری: مبتنی بر نتایج مطالعۀ حاضر به نظر می‏رسد نسخه فارسی آزمون واجی می‏تواند به‏عنوان یک ابزار روا و قابل قبول در بررسی مهارت‏های واجی کودکان فارسی‏زبان به‏کار گرفته شود.

---

زمینه و هدف: رشد آگاهی واج‏شناختی در برخی کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار با مشکل همراه است، از این رو هدف این مطالعه بررسی ارتباط آگاهی واج‏شناختی و فرآیندهای واجی در کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار بود.

روش بررسی: این مطالعۀ مقطعی روی ۲۱ کودک پنج سالۀ مبتلا به اختلال صدای گفتار انجام شد. کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار از کلینیک‏های دانشگاه علوم پزشکی تهران به روش نمونه‏گیری در دسترس انتخاب شدند. مهارت‏های زبانی، تولیدی، عملکرد حرکتی‏ـ‏دهانی و آگاهی واج‏شناختی این کودکان به‏ترتیب با استفاده از آزمون رشد زبان‏ـ۳، آزمون تشخیصی آوایی و واجی برای کودکان سه تا شش سالۀ فارسی‏زبان و آگاهی واج ‎ شناختی ارزیابی شد. داده‏ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن مورد تحلیل قرارگرفتند.

یافته‏ها: ضریب همبستگی فرآیندهای واجی غیرطبیعی با خرده‏آزمون‏های تجانس(p=۰/۰۰۵)، قافیه(p=۰/۰۰۹)، ترکیب(p=۰/۰۰۶)، شناسایی واج آغازین یکسان(p=۰/۰۰۷) و شناسایی واج پایانی یکسان(p=۰/۰۰۷) معنی‏دار بود. همچنین ارتباط معنی‏داری بین همبستگی فرآیندهای واجی غیرطبیعی در سطح واج با خرده‏آزمون‏های تجانس(p=۰/۰۰۱)، قافیه(p=۰/۰۰۸)، ترکیب(p=۰/۰۲۹)، شناسایی واج آغازین یکسان(p=۰/۰۰۷) و شناسایی واج پایانی یکسان(p=۰/۰۰۳) وجود داشت. سطح معنی‏داری کمتر از ۰۵/۰ در نظر گرفته شده است.

نتیجه‏گیری: بین مهارت‏های آگاهی واج‏شناختی کودکان مبتلا به اختلال صدای گفتار با فرآیندهای واجی ارتباط وجود دارد به‏ویژه در کودکانی که از فرآیندهای واجی غیرطبیعی در سطح واج در گفتار خود بیشتر استفاده می‏کنند.