زمینه و هدف: کاهش مصرف قلیان از مؤثرترین روشهای کاهش بیمارهای مزمن و همچنین برخی سرطانها میباشد. هدف از این مطالعه تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی توسط رابطان بهداشتی بر میزان مصرف قلیان در زنان بوده است.
روش بررسی: مطالعه نیمه تجربی حاضر در مورد 127 نفر (63 نفر گروه مداخله و 64 نفر گروه شاهد) از زنان مصرف‌کننده قلیان شهر بوشهر در سال 1393 انجام گرفته است. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامههای ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، سازههای الگوی اعتقاد بهداشتی در مورد مصرف قلیان، سؤالات آگاهی در مورد عوارض قلیان و رفتار بود. گروه مداخله دو جلسه آموزش براساس سازههای الگوی اعتقاد بهداشتی توسط رابطان بهداشتی دریافت کردند. دادهها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون‌های آماری کای‌دو، من‌ویتنی، تی‌مستقل، آنالیز واریانس داده‌های تکراری و فریدمن در نرم‌افزار SPSS v.18 تحلیل شد.
یافته‌ها: قبل از آموزش دو گروه از نظر ویژگی‌های جمعیت‌شناختی و همچنین وضعیت آگاهی و کلیه سازهها یکسان بوده و تفاوت معناداری نداشتند (05/0<p). پس از آموزش میانگین سازههای الگوی اعتقاد بهداشتی و آگاهی گروه مداخله، به طور معناداری نسبت به گروه شاهد بیشتر و وابستگی به نیکوتین در آنها کمتر شده است (001/0>p). در پایان 3 ماه برخلاف گروه شاهد، تعداد دفعات مصرف قلیان در گروه مداخله کاهش معناداری داشته است.
نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاکی از آن است که آموزش توسط رابطان بهداشتی، البته در غالب الگوهای تغییر رفتار میتواند در تغییر باور و کاهش مصرف قلیان در زنان مؤثر باشد.
