زمینه و هد ف:خستگی یکی از شکایات شایع در زنان باردار است که اهمیت و کنترل آن به ندرت مورد توجه قرار گرفته‌، رفلکسولوژی می‌تواند به عنوان یک مداخله پرستاری جهت کاهش خستگی به کار رود.
روش بررسی: این مطالعه یک کارآزمایی بالینی است که بر روی 74 زن باردار مراجعه کننده به مراکز بهداشتی - درمانی شهر رامسردر دوگروه آزمون (36 نفر) و شاهد (38 نفر) که از نظر سن و شغل با یکدیگر جور شده بودند انجام شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل راهنمای انتخاب نمونه،پرسشنامه مشخصات فردی، حمایت اجتماعی و بررسی شدت خستگی بود. پس از تکمیل پرسشنامه‌ها توسط واحدهای مورد مطالعه، رفلکسولوژی کف پا در گروه آزمون به صورت هفته‌ای 2 جلسه، هر جلسه 30 دقیقه و به مدت 5 هفته انجام شد و مجدداً شدت خستگی هر دو گروه بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون‌های آماری مجذور کای‌، تی مستقل و تی زوج شده انجام گرفت.
یافته‌ها: در این مطالعه میانگین نمره شدت خستگی در زنان باردار گروه آزمون قبل و بعد از انجام رفلکسولوژی کف پا تفاوت معناداری را نشان داد و بعد از مداخله از نظر شدت خستگی بین دو گروه آزمون و شاهد تفاوت معناداری دیده شد (001/0=p). یافته‌های حاصل از این مطالعه نشان داد که حمایت اجتماعی با شدت خستگی ارتباط معناداری، دارد (002/0=p، 46/0-=r). همچنین مصرف قرص آهن تأثیر معناداری را بر شدت خستگی نشان داد (001/0=p).
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج این مطالعه رفلکسولوژی به طور معناداری باعث کاهش خستگی در زنان باردار می‌شود، و متغیرهای دیگری مانند حمایت اجتماعی و مصرف قرص آهن نیز می‌تواند شدت خستگی را کاهش دهد.

نتیجه‌گیری: رفلکسولوژی باعث کاهش سطح اضطراب هنگام زایمان می‌شود. با توجه به آسان، ارزان و غیرتهاجمی بودن این روش، استفاده از آن به خصوص در مورد زنان نخست‌زا توصیه می‌شود.

  زمینه و هدف: اضطراب از نشانه‌های همراه با اختلالات خلقی مادران در دوران پس از زایمان می‌باشد که با تولد نوزاد آسیب‌پذیر افزایش پیدا می‌کند. رفلکسولوژی پا ممکن است به عنوان یک مداخله پرستاری جهت کاهش برخی علایم اضطراب مفید باشد. این مطالعه با هدف تعیین تأثیر رفلکسولوژی پا بر شدت اضطراب مادران سزارین شده دارای نوزاد آسیب‌پذیر انجام گرفته است .

  روش بررسی: در این کارآزمایی بالینی غیرتصادفی، 99 مادر سزارین شده دارای نوزاد آسیب‌پذیر از میان مادران بستری در بیمارستان جامع زنان و بیمارستان ولیعصر تهران در سال 1391 انتخاب و به روش نمونه‌گیری در دسترس در سه گروه 33 نفری قرار گرفتند. گروه مداخله به مدت 40 دقیقه رفلکسولوژی کف پا، گروه پلاسبو ماساژ ساق پا و گروه شاهد نیز مراقبت‌های معمول پس از سزارین را دریافت کردند. پرسشنامه Spielberger توسط نمونه‌ها قبل از مداخله و سه روز پس از مداخله تکمیل گردید. برای تحلیل داده‌ها از آزمون اندازه‌های تکراری و مجذور کای در نرم‌افزار SPSS v.16 استفاده شد .

  یافته‌ها : گروه‌های مورد مطالعه تفاوت معناداری از نظر مشخصات جمعیت‌شناختی و میانگین نمرات شدت اضطراب قبل از مداخله نداشتند. اما بعد از مداخله، میانگین نمرات شدت اضطراب به طور معناداری در گروه رفلکسولوژی و پلاسبو کم‌تر از گروه شاهد بود (001/0 p< )، در حالی که این میزان در گروه رفلکسولوژی و پلاسبو تفاوت معناداری نداشت (1/0= p )، مقایسه اختلاف میانگین نمرات شدت اضطراب پس از مداخله در گروه رفلکسولوژی (2/7 ± 7/14) و پلاسبو (5/8 ± 4/9) نشان داد که مداخله رفلکسولوژی تأثیر بیش‌تری در کاهش شدت اضطراب دارد .

  نتیجه‌گیری: استفاده از رفلکسولوژی پا در کاهش شدت اضطراب مادران مؤثر است، از این رو پیشنهاد می‌شود که پرستاران و ماماها در بخش‌های سزارین این روش غیردارویی را برای کاهش علایم اضطراب مادران به کار گیرند .