دوره 15، شماره 4 - ( 12-1401 )
جلد 15 شماره 4 صفحات 670-651 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Selahvarzi M, Sobhanardakani S, Hemmasi A H, Taghavi L, Ghoddousi J. Contamination and source apportionment of iron, zinc, cadmium and chromium elements in surface soil of Khorramabad county, Iran. ijhe 2023; 15 (4) :651-670
URL: http://ijhe.tums.ac.ir/article-1-6724-fa.html
URL: http://ijhe.tums.ac.ir/article-1-6724-fa.html
سلاح‌ورزی معصومه، سبحان اردکانی سهیل، حمصی امیرهومن، تقوی لعبت، قدوسی جمال. آلودگی و منشأیابی عناصر آهن، روی، کادمیم و کروم در خاک سطحی شهرستان خرم آباد، ایران. سلامت و محیط زیست. 1401; 15 (4) :651-670
معصومه سلاح‌ورزی1 
، سهیل سبحان اردکانی* 2، امیرهومن حمصی3 ، لعبت تقوی1 ، جمال قدوسی1
، سهیل سبحان اردکانی* 2، امیرهومن حمصی3 ، لعبت تقوی1 ، جمال قدوسی1
1- گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران ،s_sobhan@iauh.ac.ir
3- گروه مهندسی صنعت و انرژی، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2- گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده علوم پایه، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران ،
3- گروه مهندسی صنعت و انرژی، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
چکیده: (1005 مشاهده)
زمینه و هدف: آلودگی و انباشت فلزات سنگین در خاک مهمترین چالش و نگرانی مشترک محیط زیستی، اقتصادی و بهداشت عمومی در سراسر جهان است. از این‌رو، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی و منشأیابی عناصر آهن، روی، کادمیم و کروم در خاک سطحی شهرستان خرم آباد در سال 1399 انجام یافت.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی، پس از تفکیک منطقه مورد مطالعه به 11 واحد کاری همگن، در مجموع 65 نمونه خاک سطحی به روش منظم-تصادفی از عمق cm 20-0 برداشت شد. پس از آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها در آزمایشگاه، مقادیر عناصر در آنها توسط روش طیف‌سنجی نوری پلاسمای جفت‌شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. همچنین، مقادیر شاخص‌های غنی شدگی (EF)، فاکتور آلودگی (CF) و شاخص جامع آلودگی نمرو (NIPI) محاسبه شدند. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام یافت.
یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر آهن، روی، کادمیم و کروم در نمونه های خاک به ترتیب برابر با 3/14، 1/13، 0/021 و (mg/kg) 0/529 بوده است. نتایج محاسبه شاخص EF نشان داد که غنی شدگی عناصر روی، کادمیم و کروم "بی نهایت شدید" و میانگین مقادیر EF برای عناصر از ترتیب نزولی کادمیم > کروم > روی تبعیت کرده است. میانگین مقادیر شاخص‌های CF و NIPI نیز به ترتیب در دامنه 5-10×3/30 تا 0/182 و 0/136-0/043 متغیر و بیانگر سطح "آلودگی کم" و شرایط کیفی "بدون آلودگی" در همه مکان‌های مورد مطالعه بود. براساس نتایج تجزیه و تحلیل های آماری چند متغیره (PCC، PCA و HCA) عنصر آهن منشا زمین شناسی داشت؛ در حالی‌که مشخص شد منشاء انتشار عناصر روی، کادمیم و کروم عمدتا با فرآیندهای زمین زایی و فعالیت های انسانی (کشاورزی و شهری) مرتبط بوده است.
نتیجه گیری: هرچند میانگین مقادیر شاخص های CF و NIPI نشان داد که در حال حاضر کیفیت خاک در منطقه مورد مطالعه قابل قبول است، ولی، نتایج محاسبه شاخص EF در نمونه های خاک بیانگر تأثیر منابع انسانی (به ویژه فعالیت های کشاورزی و شهری) بر مقادیر عناصر روی، کادمیم و کروم بود. از این رو، پایش منظم و دورهای نمونه های خاک و همچنین مدیریت و کنترل منابع انتشار آلاینده ها به منظور حفظ سلامت محیط و انسان توصیه می‌شود.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی، پس از تفکیک منطقه مورد مطالعه به 11 واحد کاری همگن، در مجموع 65 نمونه خاک سطحی به روش منظم-تصادفی از عمق cm 20-0 برداشت شد. پس از آماده سازی و هضم اسیدی نمونه ها در آزمایشگاه، مقادیر عناصر در آنها توسط روش طیف‌سنجی نوری پلاسمای جفت‌شده القایی (ICP-OES) خوانده شد. همچنین، مقادیر شاخص‌های غنی شدگی (EF)، فاکتور آلودگی (CF) و شاخص جامع آلودگی نمرو (NIPI) محاسبه شدند. پردازش آماری نتایج نیز با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام یافت.
یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت عناصر آهن، روی، کادمیم و کروم در نمونه های خاک به ترتیب برابر با 3/14، 1/13، 0/021 و (mg/kg) 0/529 بوده است. نتایج محاسبه شاخص EF نشان داد که غنی شدگی عناصر روی، کادمیم و کروم "بی نهایت شدید" و میانگین مقادیر EF برای عناصر از ترتیب نزولی کادمیم > کروم > روی تبعیت کرده است. میانگین مقادیر شاخص‌های CF و NIPI نیز به ترتیب در دامنه 5-10×3/30 تا 0/182 و 0/136-0/043 متغیر و بیانگر سطح "آلودگی کم" و شرایط کیفی "بدون آلودگی" در همه مکان‌های مورد مطالعه بود. براساس نتایج تجزیه و تحلیل های آماری چند متغیره (PCC، PCA و HCA) عنصر آهن منشا زمین شناسی داشت؛ در حالی‌که مشخص شد منشاء انتشار عناصر روی، کادمیم و کروم عمدتا با فرآیندهای زمین زایی و فعالیت های انسانی (کشاورزی و شهری) مرتبط بوده است.
نتیجه گیری: هرچند میانگین مقادیر شاخص های CF و NIPI نشان داد که در حال حاضر کیفیت خاک در منطقه مورد مطالعه قابل قبول است، ولی، نتایج محاسبه شاخص EF در نمونه های خاک بیانگر تأثیر منابع انسانی (به ویژه فعالیت های کشاورزی و شهری) بر مقادیر عناصر روی، کادمیم و کروم بود. از این رو، پایش منظم و دورهای نمونه های خاک و همچنین مدیریت و کنترل منابع انتشار آلاینده ها به منظور حفظ سلامت محیط و انسان توصیه می‌شود.
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
