فصلنامه

---

 زمینه و هدف:امروزه تولید ورمی کمپوست از پسماندهای غذایی یکی از روش­های مناسب دفع پسماندهای غذایی به شمار می­رود که محصول آن به عنوان کودی سودمند در کشاورزی و باغداری کاربرد دارد، از طرفی این فرآیند علاوه بر تولید کود مفید کشاورزی محصولات جانبی نیز دارد که یکی از آنها خود کرم­ها می­باشند که با پرورش آنها می­توان از این موجودات در انواع محصولات به خصوص در تولید غذای طیور و ماهی استفاده کرد. لذا تعیین شرایط بهینه انجام فرآیند ورمی کمپوست پسماندهای غذایی و همچنین رشد کرم­ها در این پسماندها حائز اهمیت است. هدف از این مطالعه تعیین حدود دما و رطوبت بهینه رشد کرم­ها و پیشرفت فرآیند در تولید ورمی کمپوست از پسماندهای غذایی بود.
روش بررسی: در این مطالعه از کرم های گونه (Eisenia foetida) ای زنیا استفاد شد. انجام فرآیند در محیط های کوچک  به اندازه گلدان به ارتفاع cm15و قطرcm12 و به مدت یک ماه صورت گرفت،  سه بازه دمایی 5-15، 15- 25و 25-35 درجه سانتی­گراد و سه بازه رطوبتی 55-65% ، 65-75% و75-85% استفاده شد.
یافته­ها: برای آنالیز آماری نتایج از آزمون چند متغیره استفاده شد که تحلیل نتایج نشان دهنده معنی­دار بودن تاثیر دما و رطوبت بر نسبت ‍C:N در فرآیند می­باشد .(P_value<0.05)
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که دمای 15-25 درجه سانتی­گراد برای انجام فرآیند مناسب­تر می­باشند. بر طبق نتایج با افزایش یا کاهش دمای محیط، مانند فصل زمستان و تابستان، نگهداری رطوبت در حد 65-75% در انجام بهتر فرآیند موثر است. با توجه به نتایج به دست آمده، همچنین به نظر می­رسد که دمای 15-25 درجه و رطوبت 65-75% برای رشد کرم­ها شرایط بهتری باشد.

---

زمینه و هدف: بازیافت یکی از بهترین گزینه­ها در مدیریت مواد زائد جامد  می­باشد که ازنظر اقتصادی و زیست-محیطی دارای فواید قابل توجهی می‌باشد. یکی از مواد قابل بازیافت در مواد زائد، کاغذ و مقوا می­باشد. ادارات، سازمان­ها و موسسات دولتی وخصوصی یکی از منابع مهم تولید کاغذ  هستند. آگاهی از میزان کاغذ تولیدی ادارات در مدیریت مواد زائد و بازیافت اهمیت دارد. لذا هدف از این مطالعه، تعیین میزان تولید کاغذ باطله و  پتانسیل بازیافت کاغذ در 20 اداره کل استان مازندران می­باشد.
روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی است که در20 اداره کل و یا سازمان مستقر در مرکز استان مازندران انجام شده است. ادارات بصورت تصادفی انتخاب شدند. بررسی و عمل نمونه‌برداری در طی4 ماه انجام شده است. کاغذ باطله تولیدی واحدهای انتخابی در پایان وقت اداری تفکیک و توسط یک ترازوی دقیق وزن شد و این عمل برای هر اداره به مدت یک هفته در هر ماه انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که در جامعه مورد مطالعه  ماهانه بیش از 2  تن کاغذ باطله  تولید می‌گردد. بیشترین و کمترین میزان کاغذ باطله تولیدی دربین ادارات به ترتیب مربوط به آموزش وپرورش و موسسه بازیافت می‌باشد. اما از نظر سرانه تولید به ازای هر کارمند، آموزش و پرورش و جهاد کشاورزی به ترتیب با 058/2و 192/0 کیلوگرم به ازای هر نفر در ماه دارای حداکثر و حداقل سرانه تولید کاغذ می‌باشند. همچنین میزان تولید کاغذ باطله در روز اول(شنبه) و آخر(پنج شنبه) کاری هفته به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار است اما اختلاف­شان معنی­دار نیست (05/0 (P_value>. تنها در یک اداره عمل جداسازی کاغذ از سایر زباله­ها و در نهایت فروش آنها انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری: مدیریت مواد زائد در ادارات نیاز به توجه بیشتری دارد و باید نگرش مدیران بخصوص بخش خدماتی تغییر یابد تا مواد‌ زائد بخصوص کاغذ را به عنوان یک ماده با ارزش تلقی نمایند. متولیان مدیریت مواد زائد کشور باید نسبت به تدوین دستورالعمل جمع‌آوری و بازیافت مواد زائد ویژه ادارات اقدام نمایند تا تمام  ادارات مطابق آن عمل نمایند. محاسبات اقتصادی نشان می­دهد که بازیافت کاغذ در ادرات صرفه اقتصای نیز دارد.

---

زمینه و هدف: در سال های اخیر تحقیقات بسیاری در سراسر دنیا و نیز در بعضی از شهر های ایران در خصوص اندازه گیری تشعشعات زمینه با توجه به اهمیت آن بر روی سلامت انسان سازماندهی و انجام شده است. با توجه به اینکه تقریباً 80 % از اوقات انسان در فضاهای بسته سپری می شود تعیین میزان پرتوگیری افراد در فضاهای بسته ضروری است. هدف از تحقیق حاضر بررسی آهنگ دز جذبی ناشی از پرتو گامای طبیعی در فضاهای بسته شهر زنجان واقع در شمال غربی ایران و محاسبه دز سالانه ساکنان شهراست.
روش بررسی: دوزیمتر مورد استفاده در این تحقیق یک survey meter کالیبره شده با Cs-137 است که برای پایش پرتوهای x ،گاما و بتا طراحی شده است. بر اساس نقشه ی شهر زنجان، 30 منزل مسکونی یک طبقه با سقف تیرآهن منطبق با 4 جهت جغرافیایی و مرکز شهر انتخاب شد. دوزیمتر در اتاق نشیمن هر منزل مسکونی در ارتفاع 1 متری نصب شد.  در مدت 30 دقیقه 30 عدد از دوزیمتر قرائت وجهت به دست آوردن آهنگ دز جذبی در آن نقطه میانگین گیری شد.
 یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین آهنگ دز جذبی در شهر زنجان در فضای بسته  nGy/h25±  146  است. بر اساس این نتایج و یافته های حاصل از مطالعه قبلی در مورد اندازه گیری میزان پرتوهای گامای طبیعی در فضاهای باز شهر زنجان، دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان   mSv   87/0  تعیین شد.
نتیجه گیری: دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان ناشی از تابش پرتوهای گامای طبیعی برابر   mSv  87/0      می باشد که در مقایسه با گزارش UNSCEAR-2000 بالاتر از  مقدار میانگین جهانی آن( mSv 48/0) است.

---

زمینه و هدف: آلودگی آب به آرسنیک اخیرا به عنوان مشکلی بزرگ مورد توجه قرار گرفته و معضلات اپیدمیولوژیک آن برای سلامت انسان ها گزارش شده است. بنابراین هدف از انجام این مطالعه جذب آرسنیک توسط کاه گندم اصلاح شده توسط بیکربنات سدیم از محیط آبی است.
روش بررسی: فرایند جذب به صورت منقطع و در شرایط آزمایشگاهی با تاکید بر اثرات پارامترهای مختلفی چون pH، زمان تماس، غلظت آرسنیک و مقدار جاذب بر راندمان جذب مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تفهیم بهتر فرایند جذب، سینتیک جذب و ایزوترم های تعادلی تعیین شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که جذب متاثر از فاکتورهایی چون غلظت اولیه آرسنیک، مقدار جاذب و pH محیط آبی است. حداکثر جذب آرسنیک در pH حدود 7 حاصل شد. همان طور که انتظار می رفت مقدار آرسنیک جذب شده با افزایش مقدار آرسنیک، افزایش یافت. در بین سه مدل ایزوترم مورد بررسی شامل مدل لانگمیر، فروندلیچ و دوبینین ـ رادشکویچ، دو مدل لانگمیر و فروندلیچ جذب آرسنیک بر روی کاه گندم اصلاح شده را به خوبی توصیف نمودند. هم چنین مشخص شد که جذب از سینتیک درجه دوم کاذب پیروی می کند. متوسط انرژی آزاد جذب (8/15 کیلو ژول بر مول) نشان دهنده مکانیسم جذب شیمیایی آرسنیک بر روی جاذب است. مطالعه واجذب آرسنیک نیز نشان داد که اتصال قوی بین یون های آرسنیک با سایت های موجود بر روی جاذب وجود دارد که منجر به واجذب اندکی شده است.
نتیجه گیری: بر مبنای نتایج حاصل از این مطالعه می توان اظهار نمود که روش جذب سطحی با استفاده از کاه گندم اصلاح شده یک روش کارامد و قابل اطمینان برای حذف آرسنیک از محلول های آبی است.

---

MicrosoftInternetExplorer4 زمینه و هدف: نیاز روزافزون به آب شرب، دانشمندان را به سمت استفاده از آب‌­های شور سوق داده است؛ از طرفی فرایند‌های نمک‌زدایی موجود، بسیار هزینه‌­بر هستند. آیروژل کربنی از انواع آیروژل‌های آلی است که با ساختار متخلخل منحصر به فرد خود، برای نمک‌زدایی مناسب است. پتانسیل پایین گرفتگی، تولید فاضلاب بسیار کم، احیای الکترواستاتیکی آیروژل­‌ها و در نتیجه عدم نیاز به اسید و مصرف کم انرژی از جمله مزایای این تکنولوژی است.
روش بررسی: هدف از انجام این مطالعه که نوعی مطالعه­ تجربی‌ـ تحلیلی است، بررسی نمک‌زدایی آب­‌های شور و لب‌شور با استفاده از فناوری آیروژل کربنی و مقایسه آن با روش الکترولیز است. جامعه­ مورد بررسی، نمونه‌های سنتتیک آب نمک با استفاده از شاخص TDS و EC بودند. حداقل تعداد نمونه‌های سنتتیک 243 عدد در نظر گرفته شد. در این راستا ابتدا با پلیمریزاسیون ترکیبات رزورسینول و فرمالدهید در شرایط فشار هوای آزاد و سپس پیرولیز ترکیبات به دست آمده، مبادرت به ساخت صفحات آیروژل کربنی شد.
یافته‌­ها: با ساخت دستگاه در مقیاس پایلوت، تاثیر پارامتر‌های مختلف، شامل غلظت‌ نمک ورودی، شدت جریان، دبی، فاصله‌ بین الکترودها و pH بر میزان جذب NaCl توسط الکترودهای آیروژل کربنی مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی با افزایش شدت جریان و غلظت NaCl در جریان ورودی میزان جذب افزایش یافته و با افزایش فاصله‌ بین الکترودها، دبی و pH، میزان جذب کاهش می‌یافت.
نتیجه‌گیری: نتایج در بهترین شرایط نشان‌دهنده میزان جذب  ^4-10×43/1 مول از کلرید سدیم به ازای هر گرم از آیروژل کربنی بود که حاکی از مناسب و مقرون به صرفه بودن این روش است.

---

MicrosoftInternetExplorer4 زمینه و هدف: به تازگی فرایند الکتروفنتون به طور گسترده‌ای برای حذف رنگ از محلول‌های آبی  به کار برده می‌شود. واکنش‌گر فنتون از طریق الکترولیز به وسیله احیای الکتروشیمیایی هم‌زمان مولکول اکسیژن و یون فریک به ترتیب به پراکسید هیدروژن و یون فرو در سطح کاتد، تشکیل می‌شود. در این مطالعه پتانسیل کاهش COD و رنگ‌زدایی از فاضلاب واقعی نساجی بر پایه اسیدی که بسیار مقاوم در برابر تصفیه زیستی و عوامل اکسیدکننده متداول است به وسیله فرایند تولید الکتروشیمیایی واکنش‌گر فنتون مورد ارزیابی قرار گرفت.
روش بررسی: فرایند الکتروفنتون در دمای محیط، در یک سل باز و تقسیم نشده با کاتد از جنس گرافیت فلت و آند صفحه‌ای ازجنس پلاتین برای حذف COD و رنگ از فاضلاب واقعی نساجی انجام شد. اثر دانسیته جریان، میزان جریان هوا، زمان الکترولیز، pH اولیه و غلظت یون فرو برای فاضلاب واقعی نساجی بررسی گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که شرایط بهینه پارامترهای موثر بر فرایند از قبیل دانسیته جریان mA/cm² 8/4، 3=pH، میزان جریان هوا L/min  5/1، غلظت یون فروm mol 3 و زمان الکترولیز min 160 است. تحت این شرایط کارایی حذف COD و رنگ به ترتیب 63 و 2/77% حاصل شد.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج به دست آمده، فرایند الکتروفنتون برای تجزیه فاضلاب حاوی رنگ و آلاینده­‌های مقاوم می‌تواند به عنوان پیش تصفیه استفاده شود. این تکنولوژی قابل اجرا، باعث بهبود قابلیت تصفیه‌پذیری زیستی فاضلاب نساجی نیز می‌شود.

 

---

زمینه و هدف: فرمالدئید یکی از ترکیبات پر کاربرد در برخی از صنایع است؛ بنابراین ورود این ترکیب به فاضلاب این صنایع اجتناب‌ناپذیر است. به دلیل سمیت این ماده برای انسان و موجودات زنده تصفیه فاضلاب‌های حاوی این آلاینده، قبل از دفع به محیط ضروری است. هدف از این مطالعه تعیین کارایی بیوراکتور ناپیوسته متوالی هوازی (SBR) جهت حذف فرمالدئید از فاضلاب است. روش بررسی: راکتور SBR هوازی در مقیاس آزمایشگاهی به حجم کل 6/15L و حجم مفید 4L جهت حذف فرمالدئید از فاضلاب مصنوعی مورد استفاده قرار گرفت. در این راکتور حذف فرمالدئید و COD در بار آلی ورودی معادل 0/031kgCOD/m3.h تا 0/156 با زمان ماندهای 6، 8، 10 و 12 h مورد مطالعه قرار گرفت. یافته‌ها: با استفاده از لجن هوازی حدود یک ماه خودهی میکروارگانیسم‌ها با فرمالدئید بطول انجامید. نتایج نشان داد زمان ماند hr 6 برای رسیدن به راندمان مناسب حتی با کمترین بارگذاری، مناسب نیست. بیشترین راندمان حذف در بارگذاری آلی 0/031kgCOD/m3.h و با زمان هوادهی 12h به میزان 90/52% برای COD و 95/32% برای فرمالدئید مشاهده شد. در این زمان ماند با افزایش بار آلی بازده حذف کاهش یافته و در بارگذاری 0/156kgCOD/m3.h متوسط راندمان حذف به 46/44% برای COD و 69/12% برای فرمالدئید رسید. حداکثر غلظت MLSS در بارگذاری 0/091kgCOD/m3.h برابر 2863mg/L مشاهده گردید. نتیجه‌گیری: نتایج نشان می‌دهد که با ملاحظات زماند ماند، تامین جرم سلولی و بارگذاری مناسب، راکتور ناپیوسته متوالی هوازی با کارایی بالا در حدود 95% می‌تواند به عنوان یک فناوری قابل اجرا، کارآمد و قابل اعتماد برای تصفیه فاضلاب‌های حاوی فرمالدئید مورد استفاده قرار گیرد.

---

زمینه و هدف: آب برای تداوم زندگی ضروری بوده و بایستی منابع آب کافی و سالم برای عموم قابل دسترس باشد. اخیرا مردم به دلایلی از جمله مزه، راحتی، پیروی از مد، ایمنی و بهداشت آب‌‌های بسته‌بندی ‌‌شده را خریداری می‌‌کنند. براساس رهنمود WHO کنترل آب‌های بطر‌ی‌شده به دلیل نگه‌داری بیشتر و‌ در دمای بالاتر نسبت به آب شبکه‌های توزیع، استفاده از ظروف و بطری‌ها بدون شستشو و ضدعفونی کافی و رشد میکروارگانیسم‌های کم‌اهمیت ازنظر بهداشتی اهمیت ویژه‌ای دارد. هدف این مطالعه بررسی کیفیت میکروبی و فیزیکوشیمیایی آب‌های بطری‌شده موجود در فروشگاه‌های شهر قزوین و مقایسه با استانداردهای ملی و تطبیق کیفیت آنها با مشخصات برچسب بود.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی مقطعی از 11 مارک آب ‌بطری‌شده تعداد 51 نمونه با تاریخ تولید متفاوت برداشت گردیده ویژگی‌های میکروبی، فیزیکی و شیمیایی نمونه‌ها مطابق با کتاب استاندارد متد سال 2005 بررسی شد. داده‌های حاصل با نرم‌افزارSPSS و آزمون‌های آماری t-test و آنالیز واریانس یک‌طرفه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج با استانداردهای ملی، رهنمودهای WHO و همچنین با ترکیب درج شده برروی محصول مقایسه گردید. یافته‌ها: نتایج حاکی از عدم آلودگی میکروبی نمونه‌ها بود. از نظر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی کلیه پارامترهای مورداندازه‌گیری درحد استاندارد ملی بود. بررسی مطابقت مقدار متغیرها با مشخصات برچسب، اختلاف قابل‌توجهی بین مقادیر اندازه‌گیری شده با مقادیر درج‌شده روی محصول نشان داد. نتیجه‌گیری: هرچند ویژگی‌های میکروبی، فیزیکی و شیمیایی نمونه‌های موردبررسی در حد استاندارد ملی بود ولی بین مقادیر موردسنجش و غلظت‌های برچسب تفاوت معناداری وجود داشت. به طوری که میانگین غلظت TDS، سختی‌کل، سولفات، کلسیم، منیزیم و سدیم اندازه‌گیری شده بیش از مقادیر و میانگین سایر پارامترها کمتر از مقادیر برچسب بود. بنابراین با توجه به روند رو به رشد مصرف آب‌های بطری شده، پایش و کنترل کیفی این آب‌ها از نظر بهداشت عمومی و سلامت جامعه اهمیت بسیار زیادی دارد.

---

زمینه و هدف: پرکلرواتیلن به دلیل اثرات سوء بهداشتی و پایداری در منابع آب زیرزمینی، در دسته  آلاینده های نگران‌کننده قرار دارد. مانع واکنش دهنده نفوذپذیر با بستر آهن صفر ظرفیتی یک ناحیه تصفیه غیرفعال بوده که در آن، اتن های کلره بصورت در محل و از طریق مکانیسم احیای شیمیایی تجزیه می شوند. هدف از انجام این پژوهش، بهینه سازی و مدل سازی تکنولوژی مانع واکنش دهنده نفوذپذیر با بستر آهن صفر ظرفیتی با استفاده از روش رویه پاسخ، برای حذف پرکلرواتیلن از محیط آبی است. روش بررسی: به منظور شبیه سازی مانع واکنش دهنده نفوذپذیر با بستر آهن صفر ظرفیتی، از یک ستون پر شده با ماسه سیلیسی و پودر آهن صفر ظرفیتی استفاده شد و تاثیر سه متغیر pH، ارتفاع ستون یا ضخامت مانع و دبی بر کارایی کلرزدایی کاهشی بررسی گردید. طراحی آزمایش، مدل سازی و آنالیز داده ها از طریق روش رویه پاسخ صورت گرفت. یافته ها: کارایی کلرزدایی حدود 93% در شرایط بهینه (pH برابر با 5، ارتفاع ستون cm26 و دبی mL/min 2) بدست آمد. روند افزایشی pH در طول ستون نشان دهنده حاکم بودن شرایط احیا بر ستون بود. ضریب تعیین 0/98 نیز تطابق بالای نتایج آزمایشگاهی با مقادیر پیش بینی شده حاصل از مدل را نشان داد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج، تکنولوژی مانع واکنش دهنده نفوذپذیر با بستر آهن صفر ظرفیتی کارایی بالایی در کلرزدایی پرکلرواتیلن دارد. همچنین با توجه به عدم نیاز به مصرف انرژی، فراوان بودن آهن، عدم تولید محصولات جانبی مضر و هزینه اثربخش بودن، مانع واکنش دهنده نفوذپذیر با بستر آهن صفر ظرفیتی به عنوان یک تکنولوژی پایدار، سبز و دوستدار محیط زیست در تصفیه آب های زیرزمینی مطرح است.

---