فصلنامه

---

زمینه و هدف: جیوه یکی از عناصر سنگینی است که در محیط زیست گسترش یافته و دارای اثرات سمی بسیاری است. در حال حاضر مواجهه با متیل جیوه در مادران موضوع مهمی برای تحقیق است، به ویژه در افرادی که مصرف بالای ماهی دارند. متیل جیوه می تواند از طریق شیر مادر به کودکان انتقال یابد. هدف از این تحقیق تعیین ریسک مواجهه با جیوه در مادران سواحل جنوبی دریای خزر می باشد.
روش بررسی: در این پژوهش میزان جیوه موی 70 مادر (36-17 ساله) و عوامل موثر بر آن مورد ارزیابی قرار گرفت. مادران در شهرهای نور، نوشهر، چمستان و روستاهای نور و نوشهر زندگی می کردند. به منظور ارزیابی عوامل موثر بر مقادیر جیوه پرسش نامه ای توسط مادران پاسخ داده شد. از هر مادر حداقل یک گرم مو تهیه شد. برای اندازه گیری میزان جیوه از روش آنالیز پیشرفته جیوه  توسط دستگاه  LECO AMA 254 Mercury Analyzer بر طبق استاندارد  ASTM شماره  6722-D استفاده شد. 
یافته ها: میانگین غلظت جیوه موی مادران  (^1- &mug  g) 09/0±19/0 به دست آمد. آزمون  توکی  نشان داد که متغیرهای مکان زندگی (02/0=P) و مصرف ماهی (0/0=P) به طور معنی داری روی میزان جیوه موی مادران تاثیر دارند. متغیرهای سن و تعداد دندان های پر شده با آمالگام  روی میزان جیوه مو تاثیری نداشتند.
نتیجه گیری: میانگین غلظت جیوه مو از حد نرمال WHO  برای جیوه مو (^1- &mug  g 2) و حد راهنمای USEPA برای جیوه مو(^1- &mug  g 5 ) کم&thinspتر است. تجزیه و تحلیل پرسش نامه ها نشان داد که مادران اغلب ماهی هایی مانند کپور، کفال و سفید مصرف می کردند. گرچه در این پژوهش میزان جیوه در این ماهیان اندازه گیری نشد، اما با توجه به تفاوت معنی دار میزان مصرف ماهی و میزان جیوه موی مادران، آلودگی به جیوه در این نوع ماهی ها می تواند مهم ترین عامل مواجهه با جیوه در این تحقیق باشد.

---

زمینه و هدف: آلودگی اکوسیستم های آبی به فلزات سنگین، به ویژه جیوه همواره نگرانی هایی را در مورد سلامت و  بهداشت موجودات آبزی پدید آورده است. بنابراین پژوهش حاضر با هدف سنجش جیوه کل در بافت های مختلف سه گونه از مهم ترین پرندگان آبزی شمال ایران و مقایسه آن با استانداردهای بهداشتی موجود انجام شده است.
روش بررسی: در مجموع تعداد 51 نمونه به صورت کاملا تصادفی صید، سپس از بافت های پر، کبد، کلیه و عضله، نمونه های تهیه و غلظت جیوه کل  در این بافت ها با دستگاه پیشرفته آنالیز جیوه (Leco AMA 254) اندازه گیری شد.
یافته ها: بیشترین میزان جیوه در کبد باکلان بزرگ که گونه گوشتخوار است، وجود داشت. میانگین میزان جیوه در کبد باکلان بزرگ، اردک سرسبز و چنگر 80/14، 05/2 و 18/0، در کلیه 00/12، 90/1 و 17/0، در پر 57/6، 09/1 و 23/0 و در عضله 67/8، 26/0 و 09/0 میلی گرم در کیلوگرم وزن خشک بود. مقایسه میانگین ها اختلاف معنی داری را در بین گونه ها نشان دادند (05/0>P). اما اختلاف معنی داری بین جنس های این پرندگان وجود نداشت (05/0< P).
نتیجه گیری: غلظت جیوه کل تجمع یافته در همه بافت های باکلان بزرگ از استاندارد تعریف شده WHO ،FAO و EPA بسیار بالاتر بود. دو گونه دیگر محدودیت مصرف کمتری دارند ولی میزان تجمع جیوه در اردک سرسبز نیز قابل تامل است. این نتایج می تواند یک هشدار جدی برای مصرف کنندگان پرندگان آبزی به ویژه افراد آسیب پذیر باشد.

---

زمینه و هدف: آلودگی آرسنیک به علت اثرات سمی آن به عنوان ماده سرطان‌زا، از نگرانی های بزرگ محیط زیستی است. در این تحقیق به منظور ارزیابی آلودگی آرسنیک به خاک و تعیین الگوی توزیع مکانی آن، نمونه های خاک سطحی از مناطق شهری اراک جمع آوری و آنالیز شدند. روش بررسی: در مجموع 62 نمونه خاک سطحی از عمق cm 20-0 از پارک‌ها‌، فضای سبز، زمین های باز و کشاورزی، اطراف جاده و میدان ها در شهر اراک جمع‌آوری شدند. در این تحقیق نقشه توزیع مکانی آرسنیک در خاک توسط GIS و روش درون یابی کریجینگ تولید شد. یافته ها: غلظت آرسنیک در خاک های سطحی شهر اراک بین 2/2 تا mg/kg10/8 بود (میانگین: mg/kg 5/78). نتایج آنالیز مکانی آرسنیک نشان داد که آلودگی آرسنیک در مرکز شهر افزایش می یابد و از جنوب به شمال نیز روند افزایشی مشهود بود. همچنین غلظت آرسنیک در خاک شهری اراک در مقایسه با بسیاری از شهرهای دنیا مقادیر کمتری داشت. نتیجه گیری: در نهایت می توان نتیجه گیری کرد که آرسنیک توسط هر دو فاکتور انسانی و طبیعی کنترل می شود. بیشترین مقادیر آرسنیک در مرکز شهر و شمال بود که بیانگر اثر فعالیت های انسانی مانند صنایع و حمل و نقل است.

---

زمینه و هدف: جیوه یک آلاینده با اهمیت جهانی است که به صورت گسترده در محیط زیست پراکنده شده است. پایش جیوه در محیط­ های آبی بویژه رسوبات، بدون سنجش جیوه آلی و سلنیوم نمی­ تواند به طور دقیق بیان­گر وضعیت آلودگی جیوه در اکوسیستم­ های آبی باشد، لذا مطالعه حاضر به سنجش جیوه­ کل، جیوه­ آلی و سلنیوم و همچنین خاصیت آنتاگونیستی سلنیوم و همبستگی درصد کربن آلی با جیوه در رسوبات تالاب انزلی می ­پردازد.

روش بررسی: تعداد 40 نمونه رسوب سطحی از بخش ­های شرقی و غربی تالاب انزلی جمع­ آوری گردید و غلظت جیوه آلی و کل آنها با استفاده از دستگاه آنالیز جیوه پیشرفته اندازه­ گیری شد. همچنین غلظت سلنیوم در نمونه­ های رسوب با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه ­گیری گردید.

یافته_­ها: میانگین غلظت جیوه کل در شرق و غرب تالاب به ترتیب 109/53 و ng/g dw (dry weight) 68/39 بدست ­آمد، که این میانگین در رسوبات بخش شرقی تالاب به طور معنی­ داری بالاتر از بخش غربی بوده است (0/001>P). میانگین غلظت جیوه آلی در شرق و غرب تالاب به ترتیب برابر 34/91 و ng/g dw 28/84 بود که به لحاظ آماری تفاوت معنی­ داری نداشتند. این در حالی­ بود که، نسبت جیوه آلی به جیوه کل در دو منطقه مورد بررسی اختلاف معنی­ داری را نشان داد. میانگین غلظت سلنیوم در رسوبات شرق و غرب به ترتیب 156/25 و  ng/g dw163/75 بودند و همبستگی منفی معنی ­داری بین میزان سلنیوم و جیوه آلی در رسوبات بخش غربی تالاب وجود داشت (0/05>P).

نتیجه‌گیری: میزان جیوه کل در رسوبات شرق و غرب تالاب انزلی نسبت به سایر مطالعات مناطق مختلف جهان پایین­ تر بوده است. در صورتی­ که درصد جیوه آلی در مناطق شرق و غرب تالاب انزلی به نسبت بالا بوده است. در نتیجه دسترسی زیستی جیوه در رسوب و سمیت آن برای آبزیان منطقه بالاتر خواهد بود. در این تحقیق با وجود بالا بودن نسبت مولی سلنیوم به جیوه کل، درصد جیوه آلی در منطقه نسبتا بالا بوده است. پیشنهاد می­شود فرم ­های مختلف سلنیوم که در پیوند شدن با جیوه معدنی موثر هستند و همچنین میزان سلنیوم و جیوه در آبزیان منطقه اندازه­ گیری گردند.

---

---