فصلنامه

این تحقیق، با هدف جمع آوری مطالعات انجام شده در خصوص غلظت نیترات منابع آب کشور انجام شده است. بدین منظور مقالات چاپ شده در مجلات علمی پژوهشی و همچنین مقالات ارائه شده در سمینارها و کنفرانس ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مطالعات نشان داد در مجموع 116 مطالعه در 26 استان کشور صورت گرفته است. اما در استان های ایلام، البرز، خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان مطالعاتی در این زمینه به چاپ نرسیده است. براساس مطالعات صورت گرفته، بیشترین مطالعات در استان همدان (14 مطالعه) و سپس خوزستان و مازندران (10 مطالعه) و کمترین تعداد مطالعات نیز به استان های اردبیل، بوشهر، قزوین، قم و کرمانشاه اختصاص داشت. در استان همدان بیش از 1435 نمونه آب به منظور بررسی غلظت نیترات، از منابع آب این استان تهیه شده است که نشان‌دهنده تعداد زیاد مطالعات انجام شده در این منطقه است. بیشترین میزان آلودگی نیترات در استان اصفهان (mg/L 318) و سپس در شهر زاهدان استان سیستان و بلوچستان (mg/L 295) گزارش شده است. بر اساس نتایج گزارش شده در مطالعات، وضعیت آلودگی نیترات منابع آبی کشور در حد متوسط بود. در بیشتر مطالعات علت بالا بودن میزان نیترات نبودن شبکه جمع آوری فاضلاب و تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به منابع آب و فعالیت­ های کشاورزی توأم با مصرف بی رویه کودهای حیوانی و شیمیایی عنوان شده است.

زمینه و هدف: خشکسالی و کم‌آبی سال­ های اخیر باعث گرایش برنج­کاران به استفاده حداکثری از منابع آب زیرزمینی به­ عنوان یک منبع مطمئن برای تولید شده است. این درحالی است که برنج علاوه بر کمیت آب، شدیدا تحت تاثیر کیفیت آب مورد استفاده است. هدف از این مطالعه بررسی روند پارامترهای کیفی آب زیرزمینی چهار دشت آستانه، تالش، لاهیجان و فومنات واقع در استان گیلان به تفکیک ماه‌های کم‌آب و پرآب است.
روش بررسی: در این پژوهش، اطلاعات 15 متغیر کیفی آب زیرزمینی چهار دشت استان گیلان از سال 1382 تا سال 1393 مدنظر قرار گرفت. این اطلاعات در قالب 15 سری زمانی چاه پیزومتری دشت آستانه، 41 چاه پیزومتری دشت تالش، 24 چاه پیزومتری دشت لاهیجان و 44 چاه پیزومتری دشت فومنات جمع ­آوری گردید. بدین ترتیب برای هر چاه دو سری زمانی 15 تایی عوامل کیفی، در ماه کم­آب و پرآب در محیط SPSS ایجاد شد. تجزیه و تحلیل روند با آزمون ناپارامتری من کندال (Mann-Kendall)، صورت گرفت.
یافته‌ها: نتایج نشان داد در هر دو ماه کم‌آب و پرآب، روند تغییرات بیشتر متغیرهای کیفی کاهشی بود، لیکن در ماه پرآب روندهای کاهشی مشهود بود. ضمن آن‌که روندهای افزایشی نیز اگرچه با تعداد کم، در ماه پرآب مشاهده گردید. در هر دو ماه پرآب و کم‌آب، روند تغییرات pH و Na% افزایشی بود. لیکن در ماه کم‌آب، روند افزایشی در پارامترهای SAR و SO₄ نیز مشاهده گردید. همچنین کیفیت آب چاه­ های دشت تالش برای کشت برنج، به­ عنوان کشت غالب استان، مناسب ­تر از سه دشت دیگر ارزیابی شد.
نتیجه‌گیری: مصرف آب زیرزمینی کلیه دشت‌ها در هر دو ماه کم‌آب و پرآب فاقد محدودیت برای کشاورزی و به‌ویژه کشت برنج بود. بنابراین با توجه به کاهش غلظت اغلب متغیرهای مورد مطالعه طی دوره آماری، می‌توان اظهار داشت کیفیت آب زیرزمینی دشت های استان گیلان بهبود یافته است.