زمینه و هدف: شناخت عوامل مؤثر بر مرگ مبتلایان به کووید-19 می‌تواند اطلاعات جامعی برای تصمیم گیری‌های پیشگیرانه و حفظ سلامت عمومی فراهم آورده و در مدیریت بهتر این اپیدمی کمک شایانی کند. در این راستا مطالعه حاضر با هدف شناسایی و معرفی عوامل خطر تاثیرگذار بر مرگ بیماران کووید-19 به تفکیک عوامل قابل مداخله و غیر قابل مداخله انجام شد.
روش بررسی: در این مطالعه مروری با توجه به اهداف مطالعه، متون مرتبط در زمینه عوامل خطر موثر بر مرگ بیماران مبتلا به کووید-19 در پایگاه‌های بین المللی Web of Science،Scopus ، Embase، PubMed و Google scholar جستجو و گردآوری شد. در ادامه نتایج استخراج شد و به تفکیک عوامل قابل مداخله و غیر قابل مداخله گزارش گردید.
یافته‌ها: نتایج نشان داد تقریبا تمامی مطالعات انجام شده در این زمینه به‌طور مشترک به عوامل خطر غیر قابل مداخله همچون سن، جنس و بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، فشار خون، بیماری‌های تنفسی، سرطان، بیماری‌های خود ایمنی و عصبی اشاره داشتند. با اینکه مطالعات کمی در زمینه عوامل خطر قابل مداخله انجام شده بود اما مواردی همچون عدم بستری زودهنگام یا انتظار طولانی مدت برای پذیرش در بیمارستان، اشغال تخت‌های بیمارستانی و ICU و همچنین کمبود تجهیزات در بیمارستان‌ها با افزایش میزان مرگ و میر در این مطالعات مرتبط بود.
نتیجه‌گیری: با توجه به وضعیت کشورهای مختلف در مواجهه با این بیماری همه گیر، بهبود کنترل اپیدمی کووید -19 و کاهش مرگ و میر آن با در نظر گرفتن عوامل قابل مداخله و انجام اقدامات مناسب امکان پذیر است. طبق نتایج مطالعات تخصیص منابع کافی مالی، پرسنلی و تجهیزاتی می‌تواند در زمینه کاهش مرگ و میر ناشی از این بیماری مؤثر باشد. اما با این حال، کنترل اپیدمی کووید-19 جهت کاهش موارد ابتلا، مرگ و نیز پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن با مدیریت یکپارچه در کشور امکان پذیر است. همچنین استفاده از تجارب و راهنمایی‌های سازمان جهانی بهداشت و کشورهای موفق و ثبات در اقدامات با رویکردی همه جانبه باید مورد توجه قرار بگیرد.
