زمینه و هدف: از مباحث ضروری در حوزه زیست محیطی شهری مشهد، افزایش بهینه تعداد ایستگاه های سنجش کیفیت هوای شهر مشهد است. اما پایش واقعی و اطلاع درست از وضعیت کیفیت هوا، نیازمند توزیع مناسب فضایی ایستگاه ها در محدوده شهر مشهد است. مطالعه حاضر با هدف جانمایی و سپس اولویت بندی مکان احداث ایستگاه های تماس عابرین، ایستگاه های تماس عمومی، و ایستگاه های تماس ساکنین مناطق مسکونی در شهر مشهد با روش های تصمیم گیری چند معیاره مکانی انجام شد.
روش بررسی: در این مطالعه، جانمایی ایستگاه های مورد نظر در شهر مشهد بر مبنای استانداردهای ارائه شده در کشور آمریکا انجام شد. بر همین اساس، معیارهای مکانی موثر در جانمایی ایستگاه ها نظیر، تراکم جمعیت، فاصله از ایستگاه های موجود، فاصله از فضای سبز، تراکم خودرو و سایر عوامل در سه روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی، فازی و روش جدید تابع چگالی احتمال مورد استفاده قرار گرفت و تعدادی محل جدید پیشنهاد گردید.
یافته ها: میزان تطابق نقشه های جانمایی ایستگاه‌ها با روش‌های تصمیم گیری جهت بررسی اعتبار آن مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین موقعیت جغرافیایی ایستگاه های پیشنهادی توسط روش های تصمیم گیری به کمک شاخص های آمار فضایی میانگین نزدیکترین همسایه و دوایر فاصله استاندارد مورد مقایسه قرار گرفت. براساس شاخص میانگین نزدیکترین همسایه، روش فازی بهترین الگوی جانمایی (پراکنده) را با 99 درصد اطمینان نشان می دهد. همچنین تابع چگالی احتمال نیز ارائه دهنده الگوی پراکنده ای از ایستگاه های پیشنهادی است. دایره فاصله استاندارد نیز موید این نکته است که الگوی فضایی نقاط پیشنهادی در روش فازی و تابع چگالی احتمال به صورت پراکنده تری نسبت به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی قرار دارد. نتایج این مطالعه نشان دهنده بهینه بودن جواب های مکانی حاصل از روش های فازی و تابع چگالی احتمال نسبت به روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی است.
نتیجه گیری: نتایج کلی روش های تصمیم گیری مورد استفاده در این مطالعه نشان دهنده نیاز شدید به احداث ایستگاه های جدید در مناطقی از شهر مشهد که عمده آن در مناطق شمال غربی است. همچنین نتایج این تحقیق نشان دهنده امکان استفاده از روش تابع چگالی احتمال بعنوان روش تصمیم گیری در سیستم اطلاعات جغرافیایی جهت جانمایی و اولویت بندی مکان های احداث ایستگاه های سنجش کیفیت هوا است.
