علی عطاملکی، نیره نعیمی، یدالله فخری، هاجر شریفی ملکسری، حلیمه نصرتی، سودا فلاح،
دوره 12، شماره 4 - ( 12-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: امروزه بحران کم آبی، باعث استفاده مجدد از فاضلاب در بخش کشاورزی شده است. وجود آلاینده‌هایی همچون فلزات سنگین در فاضلاب، منجر به تجمع آنها در سبزیجات شده که سرانجام به مصرف کننده منتقل و اثرات جبران ناپذیری بر سلامت وی به دنبال خواهد داشت. بنابراین مطالعه حاضر با هدف مروری سیستماتیک همراه با متاآنالیز تجمع فلزات سنگین در گیاه نعناع آبیاری شده با فاضلاب انجام شد.
روش بررسی: مقالات مرتبط از پایگاه‌هایی نظیر SID، Magiran، Iranmedex، IranDoc، Embase، Medline،PubMed ، Web of Science، Scopus و Google scholar بین سالهای 1982 تا 2019 گردآوری و داده‌های مورد نیاز استخراج شد. سپس به‌علت ناهمگنی مطالعات وارد شده در پژوهش، مدل اثرات تصادفی جهت تحلیل آنها با استفاده از نرم افزار STATA 14 به‌کار گرفته شد. همچنین خطر غیر سرطان‌زایی برای رده‌های سنی کودکان و بزرگسالان مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته‌ها: طبق نتایج جستجو، 1693 مقاله تا ابتدای سال 2019 وارد فرایند بررسی و در نهایت 12 مقاله وارد پژوهش شدند. طبق نتایج متاآنالیز، ترتیب فلزات بر حسب غلظت (mg/kg) عبارت بودند از: روی > نیکل > کروم > مس > سرب > کادمیوم. همچنین طبق نتایج ارزیابی خطر غیر سرطان‌زایی، مصرف نعناع اثرات سلامت قابل توجهی برای گروه سنی کودکان نسبت به بزرگسالان به‌خصوص در کشور‌های هندوستان و پاکستان نشان داد.
نتیجه گیری: استفاده مجدد از فاضلاب در بخش کشاورزی منجر به افزایش غلظت فلزات در گیاهانی همچون نعناع شده که احتمال خطر غیر سرطان‌زایی در گروه‌های سنی بخصوص کودکان را بالا برده است. و لذا توصیه می‌شود پایش مداوم منابع آبیاری، خاک و گیاهان مانع انتقال این آلاینده‌ها به چرخه غذایی انسان شود.
