فصلنامه

---

زمینه و هدف : یکی از عمده ترین آلاینده های محیط زیست موجود در پساب صنایع مختلف از جمله آبکاری، کروم شش و نیکل دو ظرفیتی است که برای انسان و محیط زیست بسیار سمی است. لذا هدف از این تحقیق بررسی کارایی حذف فتوکاتالیستی کروم شش و نیکل دو ظرفیتی از محیط های آبی با استفاده از فرایند  UV/TiO₂ درسیستم ناپیوسته است.
روش بررسی: ابتدا طراحی و ساخت راکتور صورت گرفت و بعد از آن با تغییر دادن مقدار نانوذرات TiO₂ و ثابت نگه داشتن بقیه عوامل موثر، مقدار بهینه TiO₂ که برابر gr/L 1بود به دست آمد. سپس با ثابت نگه داشتن مقدار نانوذرات TiO₂ تاثیر pH، غلظت اولیه کروم شش ظرفیتی و نیکل دو ظرفیتی و زمان واکنش بررسی گردید.
یافته ها: نتایج مشخص ساخت که با افزایش زمان واکنش و مقدار TiO₂ کارایی حذف در مورد هر دو یون افزایش می یابد. هم چنین مشخص گردید که کارایی حذف فتوکاتالیستی کروم شش ظرفیتی با افزایش  pH و غلظت اولیه کروم کاهش می یابد، اما کارایی حذف فتوکاتالیستی نیکل دو ظرفیتی با افزایش غلظت اولیه نیکل دو ظرفیتی و pH به ترتیب کاهش و افزایش می یابد.
نتیجه گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که می توان از فرایند UV/TiO₂ به عنوان یک روش موثر در حذف کروم شش و نیکل دو ظرفیتی از محیط های آبی استفاده کرد. 

---

زمینه و هدف: روش های فیزیکی و شیمیایی متداول در گندزدایی آب، استفاده از پرتو فرابنفش، کلرزنی و ازن زنی هستند. در سال های اخیر گندزدایی آب به روش الکترولیز رو به گسترش است. هدف در این تحقیق کاربردی ـ تحلیلی بررسی حذف باکتری اشرشیا کلی (شاخص آلودگی میکروبی آب) از آب آشامیدنی به روش الکترولیز است.
روش بررسی: نمونه آب آلوده با افزودن 10² و 10³ عدد باکتری اشرشیا کلی در میلی لیتر آب آشامیدنی تهیه گردید. آب آلوده به باکتری وارد راکتور الکترولیزی شد و کارایی حذف باکتری در شرایط مختلف pH (6، 7، 8)، تعداد باکتری (10² و 10³ عدد در میلی لیتر) ، زمان (10،5، 20 و 40 دقیقه) ، فاصله بین الکترودها (2، 5/2، 3 و 5/3 سانتی متر) و ولتاژ (10، 20، 30 و 40 ولت) مورد بررسی قرار گرفت.
یافته ها: یافته ها همبستگی غیرمستقیم کارایی حذف را با فاصله بین الکترودها نشان دادند. نتایج همبستگی مستقیم بین راندمان حذف باکتری و متغیرهای ولتاژ و مدت زمان الکترولیز را نشان دادند. نتایج نشان دادند که بهترین حذف باکتری با تعداد 10² و 10³ عدد در میلی لیتر در شرایط pH معادل 7، مدت زمان الکترولیز 10 دقیقه، فاصله 2 سانتی متر بین الکترودها به ترتیب در ولتاژ 20 و 30 ولت به دست آمد.
نتیجه گیری: تحقیق نشان داد که ولتاژ و مدت زمان الکترولیز بیشترین اثر را در عملکرد الکترولیز داشته است. یافته های تحقیق نشان دادند که الکترولیز روش امیدبخشی در حذف باکتری اشرشیا کلی از آب آشامیدنی است.

---

زمینه و هدف: دریافت غلظت‌های بالای فلوراید در آب آشامیدنی باعث فلوروزیس دندانی می‌شود. در مطالعه حاضر شیوع فلوروزیس در جوامع روستایی استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار گرفته است. 
روش بررسی: سه روستای باشسیزکوه بستان آباد (mg/L 12/0= غلظت فلوراید آب آشامیدنی)، نقاره کوب جدید اهر (mg/L 6/0 منبع آب فعلی، mg/L 4/1-1/1 منبع قدیمی)، قره بلاغ جلفا (mg/L 35/0 منبع آب فعلی، mg/L 4/2 منبع قدیمی)،  به ترتیب به عنوان سطوح مواجهه پایین، متوسط و زیاد به فلوراید انتخاب و کلیه ساکنین بالای 6 سال روستا معاینه گردیدند. کیفیت منابع آب از طریق سوابق و هم‌چنین انجام آنالیزهای جدید تعیین گردید.  
یافته‌ها: در 7/62% افراد فلوروزیس دندانی مشاهده شد. در 5/31 % از افراد فلوروزیس درجه1،  در 4/22% فلوروزیس درجه2، در 7/7% فلوروزیس درجه 3 و در 4 نفر نیز فلوروزیس درجه 4 مشاهده شد. در روستاهای قره بلاغ، نقاره کوب و باشسیزکوه به ترتیب 8/83% ، 5/70% و 5/32% افراد دارای درجاتی از فلوروزیس بودند. از نظر آماری (ANOVA) تفاوت معنی‌داری در میانگین شیوع فلوروزیس بین سه روستا وجود داشت (001/0>P). فلوروزیس هم در دندان‌های دایمی و هم دندان‌های شیری مشاهده گردید. متوسط شاخص تجمعی فلوراید در افراد دارای فلوروزیس در مقایسه با افراد بدون فلوروزیس به ترتیب برابر با mg 2/22660 و 2/4743 بود که بین این شاخص و فلوروزیس همبستگی وجود داشت (413/R=0).
نتیجه‌گیری: در هر سه روستای بررسی شده حتی روستای باشسیزکوه بستان آباد درجات مختلف فلوروزیس دندانی وجود داشت. لازم است ارگان‌های مسئول در ارتباط با دریافت فلوراید از آب آشامیدنی نگاه و رویکرد جدیدتری داشته باشند.

---

-->

زمینه و هدف: آلودگی هوا ناشی از ازن در کلان شهرها از مهم‌ترین عوامل آلوده کننده‌هاست که موجب آسیب به محیط زیست و موجودات زنده می گردد، این تحقیق سعی دارد مدلی برای تخمین میزان ازن کلان شهر تبریز در دو ایستگاه پایش آلودگی آبرسان و راسته کوچه ارایه نماید.

روش بررسی: در این تحقیق شبکه عصبی مصنوعی برای در نظر گرفتن تاثیر همزمان پارامترهای هواشناسی و آلودگی هوا بر میزان غلظت ازن، مورد استفاده قرار گرفته است و از ماتریس وزنی شبکه عصبی مصنوعی به همراه معادله گارسون برای آنالیز حساسیت پارامترهای ورودی به شبکه عصبی استفاده شده است.

یافته ها: نتایج نشان می دهد میزان غلظت ازن از خصوصیات هواشناسی و نیز پارامترهای آلودگی هوا به طور همزمان تاثیر گرفته است، که از میان پارامترهای هواشناسی حداکثر دما و از میان پارامترهای آلودگی منواکسید کربن به عنوان پارامترهای تاثیرگذار است.

نتیجه‌گیری: نتایج حاصل حاکی از توانمندی قابل قبول مدل شبکه عصبی در پیش بینی میزان غلظت ازن است. علاوه بر آن، متغیرهای مورد استفاده در این مدل توانسته است، نحوه تغییرات میزان غلظت ازن ایستگاه های مورد بررسی در منطقه را تشخیص دهند.

---

زمینه و هدف: سلامتی انسان بیش از هر چیز، به آب شرب سالم و بهداشتی بستگی دارد. در دشت بیلوردی تنها منبع آب شرب مصرفی، آب‌های زیرزمینی است که در بعضی نقاط از کیفیت پایینی برخوردار است، لذا آب شرب این منطقه از نظر کیفیت نیاز به بررسی دقیق دارد و در این تحقیق، با دو روش فازی و قطعی مورد ارزیابی قرار گرفت.

روش بررسی: در مهر سال 1392 تعداد 15 نمونه از نقاط مختلف دشت بیلوردی برداشته شدند و غلظت کاتیون‌ها و آنیون‌های اصلی، نیترات، فلوئور و برخی پارامترهای فیزیکی آب در آزمایشگاه آب‌شناسی دانشگاه تبریز اندازه‌گیری شدند. جهت بررسی کیفیت شرب، نخست از دیاگرام شولر در محیط GWW و سپس از سیستم استنتاج فازی در محیط MATLAB استفاده‌ کرده و نتایج آنها با هم مقایسه شدند.

یافته‌ها: براساس نتایج، در روش قطعی، کیفیت آب شرب در بازه خوب تا کاملا نامطبوع دسته‌بندی شد ولی در ‌روش فازی، علاوه بر بیان کیفیت آب، درصد قابلیت شرب نمونه‌ها نیز ارائه‌ شد، بطوری‌که شش نمونه‌ با درصد اطمینان 13/8 تا 14/7، پنج نمونه با درصد اطمینان 50 و چهار نمونه با درصد اطمینان 73 تا 85، به ترتیب در گروه‌های غیرقابل‌ قبول، قابل ‌قبول و مطلوب برای شرب قرار گرفتند.

نتیجه‌گیری: نتایج، حاکی از دقت و توانایی بالای روش فازی نسبت به روش قطعی است، چون عدم قطعیت‌های موجود در مراحل مختلف نمونه‌برداری، آنالیز و تحلیل نتایج را پوشش می‌دهد و همه پارامترهای مؤثر بر کیفیت آب را در ارزیابی لحاظ می‌‌کند، همچنین برای قابلیت شرب آب، درصد اطمینان ارائه می‌دهد.

---

زمینه و هدف: نیکوتین بعنوان سمی­ ترین آلکالوئید در تنباکو، یکی از ترکیباتی است که باعث مرگ­ و میر انسان ­ها در طی چند دهه گذشته شده است. هدف از این مطالعه حذف نیکوتین بعنوان یک آلاینده زیست محیطی از محلول آبی با استفاده از نانوکامپوزیت هالوسیت-پلی­تیوفن (HNT@PTh) است.

روش بررسی: نانوکامپوزیت HNT@PTh ابتدا با تهیه مخلوط یکنواختی از HNT و کلرید ­آهن (ш) به کمک آسیاب توپی و سپس انجام پلیمریزاسیون تیوفن روی سطح آن در دمای C° 5-0 تهیه گردید. در این مطالعه، پارامترهایpH ، زمان­ های تماس و غلظت اولیه نیکوتین در مقیاس آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت و خصوصیات فیزیکی جاذب توسط آنالیز FTIR و SEM تعیین گردید. سپس، نتایج جذب با استفاده از ایزوترم­ های لانگمویر و فروندلیچ توصیف شدند.

یافته ­ها: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که فاکتورهای pH محلول، زمان­ های تماس و غلظت اولیه نیکوتین تاثیر مستقیم بر فرایند جذب دارند بطوری‌که بیشترین میزان جذب در pH برابر با 7 برایmg  50 از جاذب طی بازه زمانی min 90 با غلظتmg/L  25 از نیکوتین بدست آمد. نتایج مطالعات ایزوترمی نیز نشان داد که جذب نیکوتین با مدل لانگمویر همخوانی بیشتر دارد.

نتیجه­ گیری: نتایج این تحقیق نشان می­ دهد که اصلاح هالوسیت بعنوان یک ترکیب معدنی با پلی تیوفن و سنتز نانوکامپوزیت HNT@PTh می ­تواند بعنوان جاذب موثر برای جذب آلاینده ­نیکوتین بکار رود.

---

زمینه و هدف: فسفر بعنوان یکی از آلاینده­ های پساب­ های کشاورزی، صنعتی و شهری، نقش مهمی در غنی شدن یا به­ پروردگی (Eutrophication) آب‌های سطحی دارد. استفاده از جاذب­ های کاتیونی، روش شناخته شده و مؤثری برای حذف آنیون­ هایی مانند فسفات از محیط­ های آبی است. در این میان، هیدروکسیدهای دوگانه لایه­ ای ((LDHs)Layered double hydroxides ) بعنوان جاذب­ های تبادل آنیونی با کارایی بالا شناخته شده­ اند. در این مطالعه، کارایی هیدروکسید دوگانه لایه­ ای منیزیم-آلومینیم در حذف فسفر از محلول آبی مورد بررسی قرار گرفت.

روش بررسی: هیدروکسید دوگانه لایه ­ای منیزیم-آلومینیم (Mg-Al-LDH-Cl) با استفاده از روش هم ­رسوبی تولید و برای حذف فسفر از محلول آبی بکار برده شد. آزمایش ­های سینتیکی و تعادلی جذب فسفر به‌وسیله Mg-Al-LDH-Cl در حالت بسته، با بررسی اثر عوامل مختلف مانند زمان تماس، غلظت اولیه فسفر، pH، قدرت یونی و دوز جاذب بر کارایی حذف فسفر بوسیله LDH، انجام شد.

یافته­ ها: نتایج آزمایش سینتیکی نشان داد که جذب فسفر به‌وسیله LDH پس از min 30 به تعادل رسید. مدل شبه­ درجه دوم، بهترین برازش را بر داده ­های سینتیکی جذب فسفر داشت و این نشان می‌دهد که جذب شیمیایی، کنترل­ کننده سرعت جذب فسفر بوسیله LDH بود. همچنین، مدل لانگمویر بهترین برازش را بر داده ­های آزمایش جذب داشت و بیشترین ظرفیت جذب با استفاده از این مدل mg P/g 37/83 بدست آمد.

نتیجه­ گیری: مطالعه حاضر نشان داد که درصد جذب فسفر با افزایش زمان تماس و غلظت LDH افزایش، ولی با افزایش غلظت اولیه فسفر، pH و قدرت یونی کاهش می­ یابد. شرایط بهینه برای جذب سطحی آنیون فسفات بوسیله Mg-Al-LDH بصورت غلظت mg P/g 20، زمان h 2، pH برابر با 3، دوز جاذب g/L 10 و قدرت یونی mol/L 0/03، تعیین شدند.

---

---