فصلنامه

---

 زمینه و هدف:امروزه تولید ورمی کمپوست از پسماندهای غذایی یکی از روش­های مناسب دفع پسماندهای غذایی به شمار می­رود که محصول آن به عنوان کودی سودمند در کشاورزی و باغداری کاربرد دارد، از طرفی این فرآیند علاوه بر تولید کود مفید کشاورزی محصولات جانبی نیز دارد که یکی از آنها خود کرم­ها می­باشند که با پرورش آنها می­توان از این موجودات در انواع محصولات به خصوص در تولید غذای طیور و ماهی استفاده کرد. لذا تعیین شرایط بهینه انجام فرآیند ورمی کمپوست پسماندهای غذایی و همچنین رشد کرم­ها در این پسماندها حائز اهمیت است. هدف از این مطالعه تعیین حدود دما و رطوبت بهینه رشد کرم­ها و پیشرفت فرآیند در تولید ورمی کمپوست از پسماندهای غذایی بود.
روش بررسی: در این مطالعه از کرم های گونه (Eisenia foetida) ای زنیا استفاد شد. انجام فرآیند در محیط های کوچک  به اندازه گلدان به ارتفاع cm15و قطرcm12 و به مدت یک ماه صورت گرفت،  سه بازه دمایی 5-15، 15- 25و 25-35 درجه سانتی­گراد و سه بازه رطوبتی 55-65% ، 65-75% و75-85% استفاده شد.
یافته­ها: برای آنالیز آماری نتایج از آزمون چند متغیره استفاده شد که تحلیل نتایج نشان دهنده معنی­دار بودن تاثیر دما و رطوبت بر نسبت ‍C:N در فرآیند می­باشد .(P_value<0.05)
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که دمای 15-25 درجه سانتی­گراد برای انجام فرآیند مناسب­تر می­باشند. بر طبق نتایج با افزایش یا کاهش دمای محیط، مانند فصل زمستان و تابستان، نگهداری رطوبت در حد 65-75% در انجام بهتر فرآیند موثر است. با توجه به نتایج به دست آمده، همچنین به نظر می­رسد که دمای 15-25 درجه و رطوبت 65-75% برای رشد کرم­ها شرایط بهتری باشد.

---

زمینه و هدف: بازیافت یکی از بهترین گزینه­ها در مدیریت مواد زائد جامد  می­باشد که ازنظر اقتصادی و زیست-محیطی دارای فواید قابل توجهی می‌باشد. یکی از مواد قابل بازیافت در مواد زائد، کاغذ و مقوا می­باشد. ادارات، سازمان­ها و موسسات دولتی وخصوصی یکی از منابع مهم تولید کاغذ  هستند. آگاهی از میزان کاغذ تولیدی ادارات در مدیریت مواد زائد و بازیافت اهمیت دارد. لذا هدف از این مطالعه، تعیین میزان تولید کاغذ باطله و  پتانسیل بازیافت کاغذ در 20 اداره کل استان مازندران می­باشد.
روش بررسی: مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی مقطعی است که در20 اداره کل و یا سازمان مستقر در مرکز استان مازندران انجام شده است. ادارات بصورت تصادفی انتخاب شدند. بررسی و عمل نمونه‌برداری در طی4 ماه انجام شده است. کاغذ باطله تولیدی واحدهای انتخابی در پایان وقت اداری تفکیک و توسط یک ترازوی دقیق وزن شد و این عمل برای هر اداره به مدت یک هفته در هر ماه انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که در جامعه مورد مطالعه  ماهانه بیش از 2  تن کاغذ باطله  تولید می‌گردد. بیشترین و کمترین میزان کاغذ باطله تولیدی دربین ادارات به ترتیب مربوط به آموزش وپرورش و موسسه بازیافت می‌باشد. اما از نظر سرانه تولید به ازای هر کارمند، آموزش و پرورش و جهاد کشاورزی به ترتیب با 058/2و 192/0 کیلوگرم به ازای هر نفر در ماه دارای حداکثر و حداقل سرانه تولید کاغذ می‌باشند. همچنین میزان تولید کاغذ باطله در روز اول(شنبه) و آخر(پنج شنبه) کاری هفته به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار است اما اختلاف­شان معنی­دار نیست (05/0 (P_value>. تنها در یک اداره عمل جداسازی کاغذ از سایر زباله­ها و در نهایت فروش آنها انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری: مدیریت مواد زائد در ادارات نیاز به توجه بیشتری دارد و باید نگرش مدیران بخصوص بخش خدماتی تغییر یابد تا مواد‌ زائد بخصوص کاغذ را به عنوان یک ماده با ارزش تلقی نمایند. متولیان مدیریت مواد زائد کشور باید نسبت به تدوین دستورالعمل جمع‌آوری و بازیافت مواد زائد ویژه ادارات اقدام نمایند تا تمام  ادارات مطابق آن عمل نمایند. محاسبات اقتصادی نشان می­دهد که بازیافت کاغذ در ادرات صرفه اقتصای نیز دارد.

---

زمینه و هدف: در سال های اخیر تحقیقات بسیاری در سراسر دنیا و نیز در بعضی از شهر های ایران در خصوص اندازه گیری تشعشعات زمینه با توجه به اهمیت آن بر روی سلامت انسان سازماندهی و انجام شده است. با توجه به اینکه تقریباً 80 % از اوقات انسان در فضاهای بسته سپری می شود تعیین میزان پرتوگیری افراد در فضاهای بسته ضروری است. هدف از تحقیق حاضر بررسی آهنگ دز جذبی ناشی از پرتو گامای طبیعی در فضاهای بسته شهر زنجان واقع در شمال غربی ایران و محاسبه دز سالانه ساکنان شهراست.
روش بررسی: دوزیمتر مورد استفاده در این تحقیق یک survey meter کالیبره شده با Cs-137 است که برای پایش پرتوهای x ،گاما و بتا طراحی شده است. بر اساس نقشه ی شهر زنجان، 30 منزل مسکونی یک طبقه با سقف تیرآهن منطبق با 4 جهت جغرافیایی و مرکز شهر انتخاب شد. دوزیمتر در اتاق نشیمن هر منزل مسکونی در ارتفاع 1 متری نصب شد.  در مدت 30 دقیقه 30 عدد از دوزیمتر قرائت وجهت به دست آوردن آهنگ دز جذبی در آن نقطه میانگین گیری شد.
 یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که میانگین آهنگ دز جذبی در شهر زنجان در فضای بسته  nGy/h25±  146  است. بر اساس این نتایج و یافته های حاصل از مطالعه قبلی در مورد اندازه گیری میزان پرتوهای گامای طبیعی در فضاهای باز شهر زنجان، دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان   mSv   87/0  تعیین شد.
نتیجه گیری: دز موثر سالانه ساکنان شهر زنجان ناشی از تابش پرتوهای گامای طبیعی برابر   mSv  87/0      می باشد که در مقایسه با گزارش UNSCEAR-2000 بالاتر از  مقدار میانگین جهانی آن( mSv 48/0) است.

---

زمینه و هدف:   فلزات سنگین موجود درگرد و غبار هوا قادرند مستقیما از طریق بلع و تنفس وارد بدن شوند و یا از طریق ریزش های جوی به سطح زمین برسند و پس از آلودگی منابع آب و خاک و ورود به ساختار گیاهان از طریق آب و غذا وارد بدن شوند. هدف از این مطالعه تعیین میزان ترسیب فلزات سنگین در ریزش های جوی و تاثیر پذیری این مقادیر از منابع زمینی بوده است.
روش بررسی: در این مطالعه شهر زنجان به پنج ناحیه تقسیم شده است که جمع آوری نمونه های ذرات راسب شونده (ریزش های خشک) و بارش های جوی (ریزش های تر)، طی سه فصل پاییز 1387 ، زمستان 1387 و بهار 1388در این نواحی صورت گرفته است وسرب ، روی، کادمیم و کروم این ریزش ها به روش جذب اتمی اندازه گیری شده است.
یافته ها: در مطالعه حاضر میانگین ترسیب فلزات سنگین در ریزش های جوی برای سرب 082/0 ،    روی 286/0  ، کادمیوم 018/0  وکروم 009/0  میلی
گرم بر متر مربع در روز بود.  ضریب همبستگی بین عناصر سرب ـ روی برابر 8/0 بوده است (01/0P < ).  ضریب همبستگی بین کروم ـ کادمیوم بالاتر از89/0 می باشد (05/0P < ) ولی ضریب همبستگی بین کادمیوم ـ سرب و کروم ـ سرب کمتر و به ترتیب 58/0 و 61/0 است.
نتیجه گیری: مقایسه مقادیر در نواحی مختلف نشان داد که منابع صنعتی منتشر کننده فلزات سنگین  نقش مستقیمی درترسیب فلزات سنگین ریزش های جوی خشک و تر دارد . با توجه به ضرایب همبستگی می توان نتیجه گرفت که سرب و روی از یک منشا مشترک در منطقه پراکنده می شوند. اندازه گیری فلزات در ذرات راسب شونده می تواند نشان دهنده تاثیر منابع انسان ساز در کیفیت هوا باشد و می توان از ذرات راسب شونده به عنوان شاخص آلودگی هوا به فلزات سنگین استفاده نمود.

---

MicrosoftInternetExplorer4 زمینه و هدف: آلودگی زیست محیطی و مخاطرات بهداشتی مواد رنگی به طور گسترده‌ای توسط صنایع مختلف ایجاد می‌گردد. پایداری این مواد موجب می‌شود که روش‌های گوناگونی برای حذف آنها بررسی شود. کاربرد قارچ‌های ریسه سفید در این زمینه مورد توجه محققین قرار گرفته است. بنابراین مطالعه حاضر با هدف استفاده از قارچ ریسه سفید گانودرمای ساکن شده در آلژینات سدیم برای حذف رنگ ریمازول برلیانت بلو رویال از محیط آبی انجام شده است.
روش بررسی: در این مطالعه تجربی، ابتدا شرایط حذف رنگ نسبت به فاکتورهای غذایی، محیطی و عملیاتی بهینه‌سازی گردید و سپس کارایی رنگ‌زدایی سلول‌های ساکن شده مورد بررسی قرار گرفت. طراحی آزمایش‌ها با روش فاکتوریل کسری دو سطحی و روش سطح پاسخ انجام شد و مدل آماری فرایند با کمک نرم افزار MiniTab برازش گردید.
یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که پارامترهای نوع و غلظت منبع کربن، دما و pH مهم‌ترین عوامل در حذف رنگ توسط قارچ گانودرما است. نتایج در شرایط بهینه منبع کربن (گلیسرول با غلظت 14/19 گرم در لیتر، دمای 27 درجه سلسیوس و مقدار pH اولیه محیط کشت معادل26/6، میزان حذفی برابر 3/95 درصد را نشان داد که نسبت به شرایط اولیه، 27/1 برابر افزایش کارایی داشته است.
نتیجه گیری: قارچ گانودرمای ساکن شده دارای پتانسیل مطلوبی جهت حذف رنگ از محیط آبی است ولی باید شرایط  آن را نسبت به نوع آلاینده مورد بررسی و بهینه سازی قرار داد. کاربرد طراحی آزمایش‌ها به روش فاکتوریل کسری نیز به لحاظ روش طراحی تحقیق از الویت بالایی جهت کاهش تعداد آزمایش‌ها و صرفه‌جویی در منابع و نیز تحلیل آماری داده‌های آزمایشی برخوردار است. پیشنهاد می‌گردد از این پتانسیل‌ها در جهت کاهش هزینه‌های پالایش محیط کمک گرفته شود.

 

---

زمینه و هدف: میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی یکی از عوامل زیان آور محیط کار در نیروگاه‌ها، خطوط انتقال نیرو، سیم‌های الکتریکی و تجهیزات الکتریکی بوده که در صورت مواجهه بر سلامتی انسان اثرات مضر دارد. این مطالعه با  هدف فراهم آوردن اطلاعاتی در خصوص شدت میدان‌های الکترومغناطیسی در پست های برق فشار قوی و مقایسه با حد مجاز مربوط انجام گرفت.
روش بررسی: این مطالعه در یکی از پست‌های برق فشار قوی شهر زنجان که دارای خطوط انتقال برق KV 400، 230 و 63 است؛ انجام شد. پس از مشخص کردن ایستگاه‌ها  و اندازه‌گیری شدت میدان‌ها، نقشه‌های GIS تهیه و با حدود مجاز مقایسه گردید.
یافته‌ها: اندازه‌گیری چگالی شار مغناطیسی در بخش‌های مختلف پست نشان داد که کمترین و بیشترین شدت به ترتیب 69/1 و 07/153 میلی‌گوس(mG)   بوده که کمتر از حد مجاز توصیه شده ACGIH است. در مورد شدت میدان الکتریکی طبق اندازه‌گیری‌ها کمترین و بیشترین مقادیر به ترتیب KV/m 008/0 و 07/38 که بیشترین مقدار آن مربوط به خط KV 400  بوده که از حد مجاز توصیه شده ACGIH (KV/m 25) بالاتر است.
نتیجه‌گیری: با توجه به مقادیر به دست آمده؛ شدت میدان مغناطیسی از حد مجاز کمتر بود ولی در مورد میدان الکتریکی مقادیر اندازه‌گیری شده در خط KV 400 بیشتر از حد مجاز به دست آمد که نکته قابل توجه بوده و در این مورد باید از راهکارهای اریه شده جهت کاهش میزان مواجهه استفاده گردد.

---

زمینه و هدف: اساس ساختار تمامی هیدروکربن‌‌های نفتی (TPH)، هیدروژن و کربن است. کاربرد گسترده، دفع نامناسب، نشت‌‌های تصادفی و نشت این ترکیبات باعث می‌­شود حلال‌‌های آلی و هیدروکربن‌‌های پلی‌آروماتیک (PAH_s) به مدت طولانی در خاک و آب‌‌های زیرزمینی باقی بمانند که منجر به پیامدهای زیست ‌محیطی مهمی می‌‌گردد. در این پژوهش خاک آلوده به ترکیبات نفتی توسط سورفکتانت تویین 80 شسته شد و کاربرد فرایند فتوفنتون در تصفیه فاضلاب حاصل مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی: تویین 80  مایعی زرد رنگ با ویسکوزیته بالا و قابل حل در آب است. برای بررسی کارایی فرایند فتوفنتون متغیرهای غلظت آهن، غلظت H₂O₂، pH و مدت زمان تابش مطالعه گردیدند. منبع تابش UV لامپ فشار متوسط بخار جیوه‌­ای (w400) بود که به شکل عمودی و مستغرق در محلول داخل راکتور از جنس شیشه به حجم  2L   قرار داده شده بود.
یافته‌­ها: نتایج نشان داد که راندمان فرایند فتوفنتون جهت حذف COD فاضلاب تولیدی تابعی از مقدار اولیه آهن، H₂O₂، pH محیط واکنش و مدت زمان تابش نور UV است. در شرایط بهینه, 3/67% از COD در غلظت آهن mM 1/0، پراکسیدهیدروژن M 43/0 و 3=pH  و زمان تابش لامپ UV به مدت  2h ساعت حذف شد. pH نقش بسیار مهمی در کارایی این فرایند دارد به طوری که با کاهش pH, میزان حذف بالا می‌‌رود.
نتیجه­‌گیری: مطابق نتایج حاصل از این مطالعه, فرایند فتوفنتون در شرایط اسیدی (3=pH) یک روش موثر در حذف COD حاصل از فاضلاب مذکور است.

---

---

زمینه و هدف: آلودگی خاک با ترکیبات نفتی یک مشکل جدی زیست‌محیطی و آب‌های زیرزمینی در دنیا است. کل هیدروکربن‌های نفتی ترکیبی از چندین ترکیب مجزا است. بعضی از این ترکیبات در مواجهه با انسان و حیوان باعث ایجاد سرطان، ناهنجاری سیستم اعصاب مرکزی و آسیب به کبد و ریه می‌شود. لذا هدف از این مطالعه بررسی کارایی سورفکتانت‌های B‏rij 35 و Tween 80 در حذف گازوئیل با تعداد کربن 10 تا 28 از خاک آلوده بوده است. روش بررسی: در این مطالعه تجربی کارایی شستشوی خاک با سورفکتانت‌ها در میزان حذف گازوئیل بررسی شده است و اثرات زمان شستشو، سرعت همزدن، غلظت سورفکتانت و pH مورد آزمون قرار گرفته است. یافته‌ها: نتایج مشخص ساخت که با افزایش سرعت و زمان همزنی کارایی حذف گازوئیل افزایش می‌یابد. همچنین مشخص گردید که کارایی حذف گازوئیل با افزایش غلظت سورفکتانت کاهش می‌یابد. اما کارایی حذف گازوئیل با افزایش pH تغییر قابل ملاحظه‌ای نمی‌یابد. درصد حذف برای سورفکتانت Tween 80 وBrij 35 در شرایط بهینه به ترتیب 80-70 و 65-60 درصد بدست آمد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که خاکشویی با سورفکتانت غیر یونی در حذف گازوئیل از خاک آلوده موثر است و می‌توان از این روش جهت پاک‌سازی خاک‌های سطحی استفاده کرد.

---

زمینه و هدف: هدف از کنترل صدای محیطی، بهبود مدیریت آن در جامعه است، چرا که صدای ناشی از ترافیک می­ تواند بر روی نواحی مسکونی مجاور تاثیر بگذارد. مدیریت صحیح برنامه­ ریزی شده صدا می­ تواند این مؤلفه مهم و مضر را که یکی از فشارهای شهرنشینی بر سلامت مردم است حذف نماید. اما قبل از برنامه ­ریزی جهت کاهش صدا شهری لازم است که مراکز شلوغ شناسایی شوند. به این جهت در این تحقیق سعی شده است تا شاخص­ های مهم صدا در نواحی شلوغ مرکزی شهر زنجان اندازه­ گیری شود.   

روش بررسی: مطالعه حاضر در بخش مرکزی شهر زنجان که عمدتا دارای ترافیک سنگین است انجام شده است. بدین منظور تراز صوت معادل (L_eq)، تراز روز-شب(L_dn) ، تراز روز-عصر-شب (L_den)، شاخص آلودگی صوتی (NPL) و شاخص صوتی ترافیک (TNI) در 20 ایستگاه در دو بازه زمانی زمستان 1390 و بهار 1391 اندازه ­گیری شد. اندازه­ گیری­ ها در خیابان­ های اصلی این ناحیه با استفاده از دستور العمل­ های توصیه شده توسط EPA انجام و نهایتا نتایج تجزیه و تحلیل شدند.

یافته ­ها: نتایج نشان داد که تغییرات ساعتی کاملا تابعی از میزان عادات جابجایی مردم و همچنین بار ترافیکی در مناطق تجاری شهر زنجان است. همچنین مشخص گردید که میزان تجاوز از تراز استاندارد محیطی 55dB، با استفاده از تخمین شاخص  L_den برای 100 % ایستگاه­ های اندازه­ گیری وجود دارد. مقادیر شاخص ترافیکی L_den نیز برای 67 % ایستگاه‌ها- زمان­ های اندازه گیری، بیشتر از 74dB و برای 100 % ایستگاه‌ها  در محدوده ساعتی عصرها، بیش از 74dB است. شاخص NP در 78 % ایستگاه‌ها- زمان­ های اندازه­ گیری، بیش از 80dB بوده است که دلالت بر ایجاد ناراحتی صوتی در بیشتر ایستگاه ­ها و زمان­ ها دارد.

نتیجه‌گیری: استفاده از نقشه­ های صوتی و شاخص های TNI وNPL می ­تواند به برنامه کنترل هوشمند ترافیک شهری کمک کند؛ زیرا این نقشه­ ها به خوبی می­ توانند عادات جابجایی مردم در زمان­ ها و مکان­ های مختلف شهر را به تصویر بکشند. 

---

---

---