17 نتیجه برای ایران
فاطمه مومنی‌ها، رامین نبی‌زاده نودهی، محمدصادق حسنوند، امیرحسین محوی، کاظم ندافی،
دوره 5، شماره 2 - ( 7-1391 )
چکیده
MicrosoftInternetExplorer4 زمینه و هدف: دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها ترکیباتی بسیار سمی و خطرناکند که از منابع طبیعی و فعالیت‌های انسان تولید می‌شوند. این ترکیبات به علت پایداری و نیمه عمر بالایی که دارند مدت زیادی در محیط باقی‌مانده و اثرات شدیدی بر محیط زیست و انسان‌ها برجای می‌گذارند. هدف از این مطالعه شناسایی منابع انتشار دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها در ایران و تعیین سهم آنها در میزان سرانه انتشار است.
روش بررسی: در این مطالعه، ابتدا منابع انتشار دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها شناسایی و سپس با مراجعه به سازمان‌های متولی، داده‌های مورد نیاز جهت برآورد میزان انتشار از طریق پرسش‌نامه‌های مربوطه جمع‌آوری شد. سپس با استفاده از فاکتورهای انتشار ارایه شده توسط برنامه محیط‌زیست سازمان ملل‌متحد، میزان انتشار هرکدام از منابع برآورد گردید. جهت آنالیز داده‌ها از نرم‌افزار Excel استفاده شد.
یافته‌ها: براساس نتایج حاصل میزان انتشار دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها در ایران در سال 1388 برابر 1957 g TEQ/yr بوده که از این مقدار g TEQ 8/705 وارد هوا شده و g TEQ 2/643 آن به صورت خاکستر باقی می‌ماند.
نتیجه‌گیری: سرانه انتشار دی‌اکسین‌ها و فوران‌ها در ایران µg TEQ/capital 4/26 است و بیشترین میزان تولید در ایران مربوط به سوزاندن به‌طریقه روباز (g TEQ/yr 8/732) و تولید فلزات آهنی و غیرآهنی (g TEQ/yr 7/635) مانند مس، فولاد و آهن است
محمدرضا محبی، کوشیار اعظم واقفی، احمد منتظری، مهرنوش ابطحی، سوگل اکتابی، رضا غلام نیا، فاطمه علی عسگری، رضا سعیدی،
دوره 6، شماره 2 - ( 6-1392 )
چکیده
زمینه و هدف: در این مطالعه، یک شاخص نوین برای ارزیابی کیفیت منابع آب برای مصرف شرب با عنوان شاخص اصلاح شده کیفیت آب آشامیدنی (Modified Drinking Water Quality Index: MDWQI) توسعه یافت و از آن در بررسی وضعیت کیفیت منابع آب زیرزمینی تأمین‌کننده آب آشامیدنی در مناطق شهری ایران در سال 1390 استفاده گردید. روش بررسی: تعداد 23 خصوصیت کیفی آب بعنوان خصوصیات کیفی ورودی به شاخص استفاده شد و از استانداردهای کیفیت آب آشامیدنی ایران بعنوان معیار مقایسه استفاده گردید. شاخص MDWQI با استفاده از سه عامل تعداد خصوصیات متجاوز از معیار، تعداد اندازه‌گیری‌های متجاوز از معیار و بزرگی تخطی‌ها از معیار محاسبه می‌شود. این شاخص کیفیت منابع آب را با توجه به امتیاز کسب شده در محدوده 0 تا 100 در پنج دسته عالی (100-95)، خوب (94-80)، متوسط (79-65)، مرزی (64-45) و نامناسب (44-0) توصیف می‌نماید. یافته‌ها: بر اساس شاخص MDWQI، کیفیت 95% آب‌های زیرزمینی کشور در سطح خوب تعیین شد و در بقیه موارد متوسط یا مرزی بود، همچنین بهترین و بدترین کیفیت منابع آب زیرزمینی به ترتیب در استان‌های اردبیل و قم مشاهده شد. سه خصوصیت کیفی اول با بیشترین نرخ تخطی به ترتیب فلوراید، منیزیم و نیترات بودند که نرخ تخطی آنها به ترتیب 74%، 32% و 13% تعیین شد. نتیجه‌گیری: میانگین کشوری امتیاز شاخص MDWQI حدود 85 (وضعیت خوب) بود. این مطالعه نشان داد که شاخص MDWQI و زیرشاخص‌های آن کیفیت منابع آب را به سهولت، به درستی و به طور قابل اعتماد توصیف می‌کنند و می‌توان از آنها بطور گسترده در سراسر دنیا برای ارزیابی کیفیت منابع آب استفاده کرد.
عبدالرضا مشروفه، علیرضا ریاحی بختیاری ، محمد پورکاظمی،
دوره 6، شماره 3 - ( 9-1392 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی به فلزات یکی از مشکلات مهم زیست‌محیطی و یکی از نگرانی‌های مهم بهداشت مواد غذایی به شمار می‌آید. در سراسر جهان، ماهیان خاویاری یک منبع مهم تامین غذا و ایجاد اشتغال و درآمد هستند. در پژوهش حاضر، با اندازه-گیری غلظت کادمیوم، نیکل، وانادیوم و روی در عضله و خاویار تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus)، ریسک ناشی از مصرف این ماهی برای انسان مورد ارزیابی قرار گرفت.
روش بررسی: نمونه‌های تاسماهی ایرانی (24n=) را از مراکز مهم صید ماهیان خاویاری بخش جنوبی دریای خزر واقع در استان‌های مازندران و گیلان جمع‌آوری گردیده و تا آنالیز شیمیایی در فریزر در دمای 0C 20- نگهداری شدند. حدود g 1 از هر نمونه خشک شده را در لوله‌های هضم PTFE ریخته شد. سپس به میزان mL 10 اسید نیتریک 65% به آن اضافه گردید. ابتدا به مدت h 1 در دمای 0C 40 لوله‌های PTFE بر روی هیتر قرار داده سپس به آرامی دما را افزایش داده و به مدت h 3 در دمای 0C 140 حرارت داده شد. محلول حاصل با استفاده از کاغذ صافی واتمن شماره یک، صاف شده و در نهایت با آب دوبار تقطیر شده (دیونیزه) به حجم mL 25 رسانیده شد.
یافته‌ها: میانگین غلظت کادمیوم، نیکل، وانادیوم و روی در عضله به ترتیب 0/002 ±0/005، 0/03±0/06، 0/13 ± 0/04 و 3/07 ±7/49 μg/gوزن تر است. همچنین میانگین غلظت این فلزات در خاویار به ترتیب 0/006±0/007 ، 0/07 ± 0/09 ، 0/15 ± 0/12 و 5/75 ±21/23 μg/g وزن تر تعیین گردید.
نتیجه‌گیری: میانگین غلظت کادمیوم، وانادیوم و روی از حد استاندارد تعیین شده توسط سازمان کشاورزی، ماهی‌گیری و غذایی انگلستان MAFF (2000) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) پایین‌تر است. حد استاندارد فلزات کادمیوم، وانادیوم و روی به ترتیب μg/g 0/2، 0/5 و 50 است. بنابراین بدلیل پایین بودن غلظت‌های بدست آمده از حد مجاز، مصرف عضله و خاویار تاسماهی ایرانی خطری جدی برای سلامتی مصرف کنندگان نخواهد داشت.
محمد رضائی، محمد یحیایی، مهدی پرویز، مهدی خدایی مطلق،
دوره 7، شماره 1 - ( 4-1393 )
چکیده
زمینه و هدف: پنیر سنتی بنا به دلایل فرهنگی، طعم و بوی مطبوع و نیز ارزش تغذیه‌ای بالا به عنوان یک منبع پروتئینی جایگاه ویژه‌ای را در رژیم غذائی مردم کشور داراست. با این وجود آلودگی آن به میکروارگانیسم‌های پاتوژن می‌تواند سلامت انسان را به خطر انداخته و موجب ضررهای اقتصادی قابل توجهی گردد. هدف از این مطالعه اندازه‌گیری و شناسائی آلودگی میکروبی پنیرهای سنتی عرضه شده در سطح استان مرکزی بود. روش بررسی: استان مرکزی به 10 خوشه (براساس تعداد شهرستان) تقسیم و سپس در هر خوشه براساس میزان تراکم عرضه پنیر سنتی تعداد 8 نمونه از مراکز عرضه این محصول در تابستان سال 1390 گرفته شد. نمونه‌ها تحت شرایط استریل به آزمایشگاه انتقال داده شده و تحت آزمایشات میکروبیولوژی قرار گرفتند. یافته‌ها: نتایج آزمون آماری نشان داد تمامی نمونه‌ها بیش از حد استاندارد ایران، به کلی فرم، استافیلوکوکوس ارئوس، کپک و مخمر آلوده هستند P<0/001). 34 ) درصد نمونه‌ها از نظر اشرشیاکلی دارای آلودگی بودند همچنین در 24 درصد نمونه ها آلودگی به استافیلوکوکوس ارئوس کواگولاز مثبت مشاهده شد. درصد آلودگی نمونه ها به سالمونلا نیز 8/75 درصد بود. نتیجه‌گیری: این نتایج بیانگر وضعیت نامطلوب پنیرهای سنتی استان مرکزی از نظر آلودگی میکروبی بوده است.
سمیرا اخوان، حمید زارع ابیانه، مریم بیات ورکشی،
دوره 7، شماره 2 - ( 7-1393 )
چکیده
این تحقیق، با هدف جمع آوری مطالعات انجام شده در خصوص غلظت نیترات منابع آب کشور انجام شده است. بدین منظور مقالات چاپ شده در مجلات علمی پژوهشی و همچنین مقالات ارائه شده در سمینارها و کنفرانس ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مطالعات نشان داد در مجموع 116 مطالعه در 26 استان کشور صورت گرفته است. اما در استان های ایلام، البرز، خراسان جنوبی، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان مطالعاتی در این زمینه به چاپ نرسیده است. براساس مطالعات صورت گرفته، بیشترین مطالعات در استان همدان (14 مطالعه) و سپس خوزستان و مازندران (10 مطالعه) و کمترین تعداد مطالعات نیز به استان های اردبیل، بوشهر، قزوین، قم و کرمانشاه اختصاص داشت. در استان همدان بیش از 1435 نمونه آب به منظور بررسی غلظت نیترات، از منابع آب این استان تهیه شده است که نشان‌دهنده تعداد زیاد مطالعات انجام شده در این منطقه است. بیشترین میزان آلودگی نیترات در استان اصفهان (mg/L 318) و سپس در شهر زاهدان استان سیستان و بلوچستان (mg/L 295) گزارش شده است. بر اساس نتایج گزارش شده در مطالعات، وضعیت آلودگی نیترات منابع آبی کشور در حد متوسط بود. در بیشتر مطالعات علت بالا بودن میزان نیترات نبودن شبکه جمع آوری فاضلاب و تخلیه فاضلاب‌های شهری و صنعتی به منابع آب و فعالیت های کشاورزی توأم با مصرف بی رویه کودهای حیوانی و شیمیایی عنوان شده است.
مهدی رجبی، بابک سوری،
دوره 8، شماره 1 - ( 5-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: طوفان‌های گرد و غباری که اغلب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان روی می‌دهند حجم زیادی از ذرات معلق را با خود حمل می‌کنند و از اینرو به عنوان یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی در مقیاس‌های منطقه‌ای و بین المللی تلقی می‌گردند. هدف از این تحقیق ارزیابی مقادیر فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار ته‌نشین شده در شهرهای سنندج، خرم آباد و اندیمشک است. روش بررسی: نمونه‌برداری ذرات گرد و غبار از 30 خرداد 1391 بمدت یکسال در بازه‌های زمانی 10 روزه و به طور همزمان در سه ایستگاه سنندج، خرم آباد و اندیمشک با استفاده از روش Deposit Gauge Method صورت گرفت و اندازه‌گیری فلزات Fe و Mn با استفاده از جذب اتمی به روش شعله و Zn, Cu, As, Ag, Cr, Ni به روش کوره گرافیکی انجام شد. سپس سطح آلودگی فلزات سنگین با استفاده از شاخص‌های Geo-Accumulation Index (Igeo) و Integrated Pollution Index (IPI) ارزیابی گردید. ماهیت کانی‌ها و شکل ذرات گرد و غبار نیز بوسیله تفرق اشعه ایکس و تصویربرداری میکروسکوپ الکترونی بررسی شد. یافته‌ها: نتایج حاصله از شاخص Igeo سطوح آلودگی Ag و Cu را بیش از As و Zn در گرد و غبار هر سه ایستگاه ارزیابی نمود در حالی‌که مقادیر سایر فلزات سنگین آلوده‌کننده ارزیابی نشدند. ضمنا میانگین مقادیر شاخص IPI برای ایستگاه‌های سنندج، خرم آباد و اندیمشک بترتیب 2/86، 1/55 و 1/40 محاسبه شد. تفرق اشعه ایکس نیز وفور کانی‌های سیلیکاته (کوارتز) و کربناته (کلسیت) را در ذرات گرد و غبار سه ایستگاه نشان داد. علاوه بر این تصاویر میکروسکوپ الکترونی تشابه شکل ذرات گرد و غبار در سه ایستگاه را تایید نمود. نتیجه‌گیری: با وجود کمتر بودن میانگین میزان ذرات گرد و غبار باریده بر واحد سطح در ایستگاه سنندج، غلظت فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار نمونه‌برداری شده در این ایستگاه در مقایسه با ایستگاه‌های خرم آباد و اندیمشک بطور نسبی بیشتر بود.
منصور حلیمی، زهرا زارعی چقابلکی، محمد جعفری مدرک،
دوره 9، شماره 3 - ( 9-1395 )
چکیده
زمینه و هدف: بیماری مالاریا که در ایران نیز به عنوان یکی از مشکلات سلامت عمومی کشور مطرح بوده تا حدود زیادی وابسته به شرایط آب و هوایی است. این وابستگی هم از جهت پشه انتقال‌دهنده بیماری و هم از جهت طول فازهای تکاملی مختلف انگل پلاسمودیوم است. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر الگوی جوی-اقیانوسی نوسان جنوبی، به عنوان یک عامل تاثیرگذار در شرایط آب و هوایی کشور، در رخداد بیماری مالاریا به عنوان یک بیماری متاثر از شرایط آب و هوایی، در ایران است.
روش بررسی: در این راستا داده‌های مربوط به الگوی نوسان جنوبی از سایت دانشگاه East Angelia برای دوره آماری 1352 تا 1390 اخذ گردید. داده‌های مربوط به رخداد سالانه بیماری مالاریای کل کشور نیز از منابع زیربط بدست آمد. برای تحلیل ارتباط داده‌های مذکور، از تحلیل همبستگی Pearson در سطح اطمینان 0/95 (0/05 P-value=) به صورت ماهانه و سالانه استفاده گردید. در نهایت برای ارزیابی تاثیر فازهای سرد و گرم این الگوی کلان مقیاس جوی، داده‌های رخداد بیماری براساس فازهای مذکور ماهانه تفکیک شده و با اجرای آزمون پارامتریک T-student دو طرفه مستقل، معنی‌دار بودن تفاوت داده‌های رخداد بیماری در فازهای گرم و سرد ENSO، بررسی گردید.
یافته‌ها: نتایج گویای آن بود که داده‌های رخداد سالانه بیماری مالاریا در ایران، اولا دارای همبستگی معکوسی با شاخص ENSO است و ثانیا این همبستگی تنها برای ماه‌های May و October معنی‌دار است و برای ماه‌های دیگر همبستگی معنی‌داری مشاهده نگردید. نتایج اجرای آزمون T-studentدو طرفه مستقل بر روی دو سری تعداد موارد بیماری تفکیک شده براساس فازهای گرم و سرد ENSO در ماه‌های May و October گویای آن بود که در سال‌هایی که همراه با فاز گرم ENSO (El Niño) است، رخداد بیماری در کشور بطور متوسط تا 20 درصد بالاتر از سال‌هایی است که در ماه‌های October و May آنها فاز سرد ENSO یعنی La Niña حاکم بوده است.
نتیجه‌گیری: ENSO به عنوان یکی از چندین شاخص پیوند از دور تاثیرگذار در آب و هوای ایران، می‌تواند تغییرات نسبتا محسوسی در رخدادهای سالانه مالاریا و برخی دیگر از بیماریهای حساس به اقلیم ایجاد کند.
سیده لیلا موسوی، عطا شاکری، محمد نخعی،
دوره 10، شماره 2 - ( 6-1396 )
چکیده
زمینه و هدف: هیدروکربن‌های آروماتیک حلقوی (PAHs) گروه بزرگی از آلاینده‌های آلی هستند که از دو یا چند حلقه بنزنی تشکیل شدهاند.PAHs بدلیل خواص سرطان‌زائی و جهش‌زایی بالا در انسان توجه گسترده‌ای را به خود جلب کرده‌اند. لذا در این تحقیق سعی شده است با اندازه‌گیری غلظت PAHs در منطقه مورد مطالعه میزان ریسک سلامت را مورد ارزیابی قرار دهیم.
روش بررسی: 36 نمونه خاک از بخش مرکزی شهرستان بندرعباس جمع‌آوری شد. آنالیز نمونه‌ها با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی انجام شد. همچنن جهت تعیین منشاء مدل فاکتور ماتریس مثبت (PMF) مورد استفاده قرار گرفت.
یافته‌ها: میانگین غلظت کل PAHs در نمونه‌های خاک mg/kg 1/46 است. شاخص ریسک افزایش تدریجی سرطان در طول عمر (ILCR) برای خاک در معرض PAHs برای کودکان 6-10 × 4/95 و بزرگسالان 6-10 × 1/06 بدست آمد.
نتیجه‌گیری: ارزیابی ریسک اکولوژیکی نشان داد که غلظت تمام گونه‌های PAHs به جز دی بنزو(h،a)آنتراسن و اسنفتن کمتر از مقدار تاثیرات با دامنه کم است. نتایج برآورد ILCR نشان داد که ساکنان بخش مرکزی شهرستان بندرعباس به‌طور بالقوه در معرض خطر ابتلا به سرطان از طریق هر دو مسیر بلع و تماس پوستی قرار دارند. نتایج مدل PMF چهار منشاء، احتراق سوخت فسیلی (14 درصد)، احتراق زیست توده (13 درصد)، انتشار از وسایل نقلیه (36 درصد) و احتراق سوخت فسیلی/ نفت خام (37 درصد) را شناسایی کرد.
اسفندیار حسنی مقدم، عبدالرضا بازدار، مهدی شعبان،
دوره 12، شماره 1 - ( 3-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: میزان نیترات یکی از مهمترین فاکتورهای تعیین کیفیت در سبزیجات است. امروزه به‌دلیل استفاده بیش از حد از کودهای شیمیایی حاوی ازت برای تسریع رشد رویشی، بسیاری از سبزی ها دارای درصد بالایی نیترات در رژیم غذایی انسان است. هدف از اجرای این تحقیق بررسی غلظت نیترات در 4 گونه سبزی کشت شده در دو شهرستان پلدختر و خرمآباد است.
روش بررسی: در این تحقیق میزان نیترات 4 گونه سبزی شامل تره ایرانی، ریحان، نعنا، تربچه (غده و برگ) کاشته شده در مزارع سبزیکاری شهرستانهای خرمآباد و پلدختر مورد اندازه گیری قرار گرفت. از مزارع مزبور بصورت تصادفی از هر گونه سبزی سه نمونه kg2 از قسمت مورد مصرف آن جمع‌آوری و به آزمایشگاه منتقل شد. میزان نیترات مطابق دستورالعمل موسسه آب و خاک ایران اندازه گیری شد. بدین منظور پس از آماده سازی نمونه ها جذب آنها با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج nm580 اندازه گیری و با توجه به منحنی استاندارد میزان نیترات در سبزیجات مختلف تخمین زده شد.
یافته ها: نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر نوع سبزی ها بر میزان نیترات تجمع یافته در دو منطقه خرم آباد و پلدختر به همراه تیمار شاهد معنی دار بود. مقایسه میانگین داده ها نشان داد، متوسط نیترات در سبزی های مورد مطالعه شهرستان خرم آباد به‌ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 27017)، ریحان (mg/kg 9500)، تره ایرانی (mg/kg 8408)، برگ تربچه (mg/kg 8231) و نعنا (mg/kg 5450) و در شهرستان پلدختر به‌ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 12933)، ریحان (mg/kg 9063)، تره ایرانی (mg/kg 6708)، برگ تربچه (mg/kg 6296) و نعنا (mg/kg 5454) بود که همگی بالاتر از حد مجاز توصیه شده برای مصرف است. متوسط تجمع نیترات سبزی های مزرعه شاهد به‌ترتیب شامل غده تربچه (mg/kg 1586)، ریحان (mg/kg 1134)، تره ایرانی (mg/kg 906)، برگ تربچه (mg/kg 794) و نعنا (mg/kg 662) بود که در محدوده مجاز برای مصرف قرار داشت.
نتیجه‌گیری: میزان نیترات اندازه گیری شده در g 100 بافت سبزی به‌ترتیب در غده تربچه (7/36)، ریحان (3/37)، تره ایرانی (2/74)، برگ تربچه (2/64) و نعنا (1/98) برابر بیشتر از حد مجاز مصرف روزانه است. با توجه به بالا بودن میزان نیترات در سبزهای مورد مطالعه پیشنهاد میگردد که در مصرف این سبزیجات احتیاط نموده و نیترات سبزیهای تولید شده در استان لرستان در فصول مختلف سال مورد ارزیابی قرار گیرد.
کاظم ندافی، محمدصادق حسنوند، ساسان فریدی،
دوره 12، شماره 1 - ( 3-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی هوا یکی از عوامل مهم تاثیرگذار بر سلامت بوده و بیشترین بار بیماریهای منتسب به عوامل خطر محیطی را به خود اختصاص داده است. آلودگی هوا پس از استعمال دخانیات، دومین عامل اصلی مرگ‌های ناشی از بیماریهای غیرواگیر محسوب می‌شود و با افزایش ریسک ابتلا به بیماریهای حاد و مزمن و مرگ در ارتباط است.
روش بررسی: در این مقاله مروری در ابتدا براساس مطالعات شاخص انجام شده در دنیا، وضعیت کیفیت هوای آزاد (Ambient air pollution) و اثرات آن بر سلامت در ایران و سایر کشورها مورد ارزیابی قرار گرفت؛ و در مرحله بعد وضعیت کیفیت هوای آزاد و اثرات آن بر سلامت در کلانشهر تهران طی سال‌های 1385 تا 1396، براساس نتایج مطالعات صورت گرفته توسط پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران ارائه گردیده است.
یافته‌ها: نتایج این مطالعات نشان داد که میانگین سالیانه غلظت مواجهه با PM2.5 هوای آزاد وزن‌دهی شده با جمعیت، در ایران برابر µg/m3 48 است که تقریبا کمی پایین‌تر از متوسط غلظت جهانی آن (µg/m3 51) است. یافته‌ها نشان داد گرچه نتایج مطالعات انجام شده دارای تفاوت‌های نسبتا زیادی در رابطه با تعداد موارد مرگ منتسب به آلودگی هوا است؛ اما به‌واسطه مواجهه با این عامل خطر، تعداد زیادی از موارد مرگ در دنیا رخ می‌دهد. یافته‌های حاصل از روند تغییرات غلظت آلاینده‌های هوا طی سال‌های 1385 الی 1396 و کمی‌سازی اثرات آنها بر سلامت در شهر تهران نشان می‌دهد که غلظت ذرات معلق هوا در شهر تهران در سال‌های 1385 تا 1390 روند افزایشی داشته است و حداکثر میانگین غلظت PM2.5 طی 12 سال مورد بررسی، در سال 1390 معادل µg/m3 38 مشاهده شده است. سپس روند تغییرات غلظت ذرات معلق ریز هوا در فاصله سال‌های 1391 تا 1394 روند کاهشی داشته است و به حدود µg/m3 30 رسیده است؛ اما طی سال‌های 1395 و 1396 میانگین سالیانه غلظت PM2.5 هوای آزاد نسبت به مقدار مشابه سال 1394 افزایش یافته است. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد که در شهر تهران براساس وضعیت شاخص کیفیت هوا (AQI)، از سال 1390 تا 1396 حتی یک روز شاخص کیفیت هوا در طبقه "خوب" (50-0AQI =) قرار نگرفته است اما تعداد روزهایی که AQI "متوسط" (100-51AQI =) بوده است، از سال 1390 تا 1394 افزایش یافته است. همچنین در سال 1396 تنها 20 روز شاخص کیفیت هوا متوسط و 237 روز "ناسالم برای گروه‌های حساس"، 107 روز "ناسالم" و 1 روز "خیلی ناسالم" بوده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد در سال 1396 در صورتی‌که میانگین غلظت سالانه PM2.5 در شهر تهران از شرایط موجود (حدود µg/m3 32) به غلظت µg/m3 10 (رهنمود WHO) می‌رسید، از (6359-3238) 4878 مورد مرگ جلوگیری می‌شد.
نتیجه‌گیری: آلودگی هوا سهم بسیار چشمگیری در تعداد موارد مرگ منتسب دارد. همچنین نتایج مطالعات جهانی می‌تواند تا حد زیادی با شرایط واقعی کشور متفاوت باشد و این امر ضرورت وجود داده‌های معتبر بومی مرتبط با غلظت آلاینده‌های هوا و بروز پایه پیامدهای بهداشتی در کشور را به منظور بررسی دقیق وضعیت کیفیت هوا و اثرات آن بر سلامت نمایان می‌کند.
احد رضایان قیه باشی، احسان مرزبان،
دوره 12، شماره 4 - ( 12-1398 )
چکیده
زمینه و هدف: کلان‌روندهای جهانی از یک سو و روندها و مؤلفه‌های داخلی از سوی دیگر، آینده محیط‌زیست ایران را در هاله‌ای از ابهام همراه با نگرانی قرار داده است. در محیطی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی، می‌توان با بهره‌گیری از تفکر سناریویی (مبتنی بر شناسایی و بازشکافی پیشران‌ها و عدم‌قطعیت‌های سازنده آینده) تصاویری ملموس و قابل درک از آینده‌های قابل تصور یا محتمل در قالب سناریوهایی چندگانه ارائه داد. هدف از این پژوهش، توصیف داستان‌ها و ترسیم تصاویری از آینده محیط زیست ایران در قالب سناریوهای سازگار و محتمل است.
روش بررسی: روش مورد استفاده در این پژوهش برنامه‌ریزی مبتنی بر سناریو است که در هشت گام طراحی و پیاده شده است. روش گردآوری داده در این پژوهش کیفی و با استفاده از مصاحبه، پنل خبرگی و پیمایش دلفی است. همچنین، از نرم افزارهای میک‌مک و سناریو ویزارد برای تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده شده است.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش در دو بخش ارائه شده است. بخش اول شامل شناسایی و دسته‌بندی مولفه‌های کلیدی، پیشران‌ها و عدم قطعیت‌های مرتبط است. پنج پیشران "جمعیت"، "گرمایش جهانی"، "گفتمان زیست محیطی"، "مدیریت فرایند توسعه" و "فناوری‌ها" در این بخش تعیین شده و روابط اثرگذاری و اثرپذیری میان مولفه‌ها تحلیل شده است. بخش دوم به شناسایی و توصیف سناریوهای محتمل و سازگار براساس پیشران‌ها و عدم‌قطعیت‌های ذیربط، پرداخته است.
نتیجه‌گیری: مبتنی بر یافته‌های پژوهش، پنج سناریوی محتمل و سازگار شامل الف) راز بقا، ب) مدیریت علیه زمین، پ) مهاجرت اقلیمی، ت) بازگشت درناها و ث) فناوری علیه زمین، تبیین و مقایسه شدهاند. آشنایی با روایت هر کدام از این سناریوها و مقایسه مطلوبیت آنها، کنشگران و تصمیم‌گیران را قادر می‌سازد تا فرایند ساخته شدن آینده را تحت تاثیر قرار دهند. بر این اساس، توسعه فناوری‌های سازگار با محیط زیست و نیز مدیریت سازگار با محیط زیست، مبنایی برای طراحی اقدامات آینده در این عرصه است.
منصور شمسی پور، هما کاشانی، مسعود یونسیان، کاظم ندافی، محمدصادق حسنوند، رضا سعیدی، مهدی هادی، علیرضا مصداقی نیا،
دوره 13، شماره 2 - ( 6-1399 )
چکیده
زمینه و هدف: مطالعه حاضر به منظور ارزیابی جایگاه و روند تغییرات وضعیت بهداشت محیط کشور ایران در مقایسه با کشورهای سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 با استفاده از آخرین گزارش شاخص عملکرد محیط زیست (EPI) در سال 2018 میلادی صورت گرفت.
روش بررسی: در این مطالعه امتیاز شاخص‌های حیطه بهداشت محیط؛ کیفیت هوا (شامل سوخت‌های جامد خانگی، مواجهه با PM2.5، تخطی مقادیر PM2.5 از مقادیر رهنمودی سازمان جهانی بهداشت)، آب و بهسازی (شامل آب آشامیدنی و بهسازی)، همچنین فلزات سنگین (شامل مواجهه با سرب)، برای کشورهای سند چشم انداز در افق 1404 از آخرین گزارش EPI در سال 2018 استخراج شد. براساس امتیاز هر شاخص در هر کشور رتبه بندی انجام شد و درصد تغییرات امتیاز هر شاخص در آخرین سال در مقایسه با سال مبنا محاسبه گردید و با میانگین درصد تغییرات شاخص در کلیه کشورهای مورد بررسی مقایسه شد.
یافته‌ها: در حیطه کیفیت هوا، کشور ایران در سال 2016 در رتبه 7ام قرار گرفته است به‌طوری‌که از لحاظ شاخص‌های سوخت‌های جامد خانگی، مواجهه با PM2.5، و تخطی مقادیر PM2.5 از مقادیر رهنمودی سازمان جهانی بهداشت به‌ترتیب در رتبه 6ام، 8ام و 9ام در میان کشورهای سند چشم انداز در افق 1404 قرار گرفته است. در حیطه آب و بهسازی، ایران در سال 2005 با داشتن امتیاز 54/4 در رتبه 10ام و در سال 2016 با رشد 7/98 درصد به امتیاز 58/74 ولی رتبه 15ام رسیده است. کشور ایران از لحاظ شاخص مواجهه با سرب در سال 2005 در رتبه 21ام قرار گرفته است. اگرچه این شاخص در سال 2016، رشد 100 درصدی داشته است که این میزان رشد در مقایسه با میانگین رشد همه کشورها (34/47 درصد) بسیار مطلوب است، اما تنها منجر به یک پله ارتقا در رتبه ایران و جایگاه 20ام در مقایسه با سایر کشورهای مورد بررسی شده است.
نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، براساس گزارش EPI در سال 2018، کشور ایران در رتبه 6ام در حوزه بهداشت محیط در میان 23 کشور سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 قرار دارد. باید در نظر داشت که درخصوص داده‌های خام مورد استفاده در گزارش EPI در سال 2018 و در نتیجه امتیازهای حاصله در شاخص‌ها، عدم قطعیت جدی وجود داشته و می‌بایست در تفسیر آنها احتیاط لازم به‌عمل آید.
مهدی هادی، مریم هاشم خانی، الناز ایروانی،
دوره 15، شماره 2 - ( 5-1401 )
چکیده
زمینه و هدف: روش علمسنجی به محققان کمک می‌کند تا خلاءهای موجود در مطالعات و فراوانی مطالعات در یک زمینه خاص دانشی را شناسایی و بررسی نمایند. هدف از این مطالعه تحلیل روند تحقیقات علمی در حوزه تغییر اقلیم از طریق بررسی مستندات علمی مرتبط در ایران است.
روش بررسی: تمام مقالات مربوط به ایران در حوزه تغییر اقلیم با استفاده از کلیدواژه‌های "climate change"، "global warming"، "global change"، "climate variability"، greenhouse gas"" در پایگاه‌های استنادی Scopus از سال 1991 تا 9 دسامبر 2019 جستجو شد. داده‌های تحقیق با استفاده از روش‌های علمسنجی در نرم افزار R استخراج و مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها: کل مستندات جستجو شده برابر با 2253 مستند تعیین شد. روند تولید مقالات در حوزه تغییر اقلیم در ایران یک روند افزایشی نمایی است. همکاری ایران با سایر کشورها در حوزه مطالعات تغییر اقلیم قابل توجه بوده به نحوی که در حدود 25 درصد از مستندات علمی به صورت مشترک با سایر کشورها تولید شده است. تحلیل واژه‌ها حاکی از فراوانی بیشتر واژه‌های کلیدی ""downscaling، "energy"، ""global warming، "uncertainty" است. با این‌حال علیرغم اهمیت مباحثی چون سازگاری (adaptation) و آسیب پذیری (vulnerability) در ارتباط با تغییر اقلیم در ایران، فراوانی مطالعات در این زمینه اندک است.
نتیجه‌گیری: براساس نتایج این مطالعه و با توجه به اهمیت تغییر اقلیم و اثرات آن در کشور، همچنین با توجه به اهمیت گازهای گلخانه‌ای منجمله CO2 در تغییر اقلیم و رتبه هشتم ایران در انتشار این گازها، پیشنهاد می‌شود در مطالعات آینده توجه به مباحثی چون "آسیب پذیری"، "سازگاری"، تحلیل "روند تولید گازهای گلخانه‌ای"، "مدیریت مصرف انرژی" و بررسی استفاده از "انرژی‌های تجدیدپذیر" بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
آرزو یاری، علی اردلان، عباس استاد تقی زاده،
دوره 16، شماره 4 - ( 12-1402 )
چکیده
زمینه و هدف: ویژگی های دموگرافیک از عوامل موثر در مرگ های ناشی از سیل هستند. بررسی چگونگی و میزان ارتباط این دسته از عوامل با مرگ های ناشی از سیل و اندازه گیری میزان اثر آنها در راستای پیشگیری، کاهش و حذف مرگ های ناشی از سیل ضروری است.
روش بررسی: این مطالعه بصورت مورد-شاهدی در تمام مناطق تحت تأثیر سیل در ایران که مرگ ناشی از سیل داشته اند در بازه زمانی 1380 تا 1397 انجام شد. حجم نمونه این مطالعه 369 نمونه (123 مورد و 246 شاهد) از 12 استان و 30 شهرستان بود. مطالعه با استفاده از ابزاری که دارای روایی و پایایی قابل قبول بود، تأثیر ویژگی های دموگرافیک بر مرگ های ناشی از سیلاب را اندازه گیری نمود.
یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که شانس مرگ ناشی از سیل در افراد با سن کمتر از 15 سال 31/974 برابر و شانس مرگ جمعیت جوان 15 تا 29 ساله ایرانی 1/475 برابر بیشتر از افراد بالای 65 سال است. علاوه بر این شانس مرگ ناشی از سیل در افراد راننده 13/874 برابر افراد خانه دار و شانس مرگ افراد کشاورز، چوپان و دامدار 0/947 برابر افراد خانه دار بود.
نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که ویژگی‌های دموگرافیک جمعیت، به‌ویژه جوانی جمعیت و سن کم، همچنین برخی از مشاغل پرمخاطره مانند رانندگی و کشاورزی، از جمله عواملی هستند که شانس مرگ ناشی از سیل را افزایش می‌دهند. بر این اساس، توصیه می‌شود که در مناطق در معرض خطر سیل در ایران، اولویت برنامه‌های حفاظتی، آموزشی و کاهش آسیب‌پذیری ناشی از سیل به افراد جوان و با سن کم، با توجه به ویژگی‌های دموگرافیک منطقه، داده شود.
زهرا خدارحمی، سکینه شکوهیان، محسن حیدری،
دوره 16، شماره 4 - ( 12-1402 )
چکیده
زمینه و هدف: با توجه به نگرانی در مورد حضور میکروپلاستیک‌ها در هوا و گرد و غبار ترسیب یافته و عدم وجود رویکردی استاندارد برای شناسایی آنها، لازم است روش‌ها و تکنیک‌های مورد استفاده برای مطالعه این نوع آلودگی در ایران بررسی شوند. بنابراین هدف این مطالعه، مرور ساختاریافته روش‌ها و تکنیک‌های بکار رفته برای نمونه برداری، سنجش و تعیین ویژگی‌های میکروپلاستیک‌ها در هوا و گرد و غبار ترسیب یافته در محیطهای داخل و بیرون در ایران بود.
روش بررسی: در این مرور ساختاریافته، کلیدواژه‌های انگلیسی Microplastic*، Air*، Atmospher*، Dust، Indoor، Outdoor، Iran ومعادل‌های فارسی مربوطه در پایگاه‌های علمیScopus، Pubmed، Web of Science، Google Scholar، Magiran و SID تا 1 دسامبر سال 2023 جستجو شدند.
یافته‌ها: بطور کلی، تعداد 175 مقاله در جستجوی اولیه یافت شد و بعد از حذف موارد تکراری و نامرتبط، تعداد 13 مقاله واجد شرایط وارد مطالعه شدند. در اکثر مطالعات، نمونه‌ها با H2O2 هضم شدند و میکروپلاستیک‌ها عمدتاً با استفاده از انواع میکروسکوپ‌ها و طیف سنج µRaman آنالیز شدند. فراوانی میکروپلاستیک‌ها در محیط داخل بسیار بالاتر از محیط بیرون بود.
نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که تجهیزات مورد نیاز برای نمونه برداری و آنالیز میکروپلاستیک‌ها در هوا و گرد و غبار ترسیب یافته در ایران وجود دارد و این آلاینده‌ها در هر دو محیط داخل و بیرون شناسایی شدهاند.
محمد فهیمی نیا، حسین جعفری منصوریان، اکبر اسکندری، امیرحسین کریمپور اردستانی، غریب مجیدی، سمیرا بهرامی واله،
دوره 17، شماره 1 - ( 3-1403 )
چکیده
زمینه و هدف: پسماند از تولیدات غیرقابل اجتناب و از مهمترین مسائل زیست محیطی هر جامعه بوده و مدیریت آن یکی از نیازهای اصلی جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست است. هدف از این مطالعه بررسی مدیریت پسماند تولیدی در مجموعه ورزشی آزادی بود.
روش بررسی: این تحقیق یک مطالعه توصیفی-مقطعی و تجربی است که با تکمیل پرسشنامه، بازدید میدانی، آنالیز وزنی، نمونه برداری و تعیین خصوصیات فیزیکوشیمیایی پسماندها مجموعه ورزشی آزادی انجام شده است. پرسشنامه حاوی سوالاتی مشتمل بر میزان تولید، کاهش در مبداء، تفکیک، بازیافت، جمع آوری، محل ذخیره سازی، حمل به خارج از مجموعه و دفع نهایی پسماندها بود.
یافته‌ها: میانگین میزان تولید پسماند در مجموعه ورزشی آزادی kg/day 4/83 ±449/87 بود که بیشترین آن مربوط به فدراسیون کشتی (kg/day 95/37) و کمترین، مربوط به فدراسیون کنگفو (kg/day 12/75) و درمانگاه (kg/day 12) بود. نتایج مشخصه فیزیکوشیمیایی نشان داد که متوسط درصد رطوبت 47 درصد، مواد قابل احتراق 67 درصد با ارزش حرارتی بالا kcal/kg 12807 و خاکستر نیز 42 درصد بود. پسماندهای خشک و تر روزانه به صورت مخلوط جمع آوری و در یک محل محصور و ذخیره می شد.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که وضعیت تفکیک، بازیافت و ذخیره سازی پسماندها در مجموعه ورزشی آزادی نامطلوب است و هیچ برنامه ای جهت کاهش پسماند در مبداء و بازیافت وجود ندارد. براین اساس استقرار یک سیستم مدیریت پسماند مناسب بویژه برای جداسازی و بازیافت پسماند و ساماندهی به وضعیت پسماند تولیدی در این مجموعه ضروری است.
علی حمیدی، مریم روانی پور، معصومه روانی پور،
دوره 17، شماره 2 - ( 6-1403 )
چکیده
زمینه و هدف: علمسنجی جهت یافتن خلاءهای مطالعاتی موجود، کشف آینده مطالعات، بررسی روندهای اساسی آنها و اجرای سیاست گذاری لازم در یک حوزه دانشی خاص به کار می رود. با توجه به نقش کلیدی عوامل محیطی در روند سلامت و بار بیماریهای مختلف در کشور، این مطالعه با هدف تحلیل علمسنجی نقش بهداشت محیط در پیشگیری و کنترل بیماریهای مرتبط با عوامل محیطی در ایران انجام شد.
روش بررسی: اطلاعات کتابشناختی مربوط به مستندات علمی نمایه شده تا 12 سپتامبر 2022 در پایگاه اطلاعاتی Web of Science با استفاده از نرم افزارهای Citespace و Biblioshiny تحلیل و مصورسازی شد.
یافته‌ها: 1212 مدرک بازیابی شد. این مدارک با مشارکت 8461 نویسنده در 629 منبع منتشر شدند. میانگین زمانی انجام مطالعات از سال 2010 به بعد بوده است. سه رتبه اول مربوط به دانشگاه های علوم پزشکی تهران (747 مدرک)، علوم پزشکی اصفهان (436 مدرک) و علوم پزشکی شهید بهشتی (393 مدرک) بود. شبکه همـکاری ایران با سـایر کشـورها بیانگر وجود تحقیقات مشترک مناسب بین ایران و کشورهای اصلی در این شبکه است. شبکه هم رخدادی کلیدواژه ها نیز در طول زمان از پیامدها (مانند بیماری های قلبی و عروقی، سرطان ها و...) به سمت بررسی عوامل مواجهه محیطی بالاخص عوامل آلاینده هوا، فلزات سنگین و عوامل بیماریزای منتقله از راه غذا بوده است. ارزیابی خطرات نیز از مقوله های مورد توجه در سال های اخیر بوده است.
نتیجه‌گیری: تحلیل علمسنجی نشان داد مطالعات بهداشت محیط در پیشگیری و کنترل بیماریهای مرتبط با عوامل محیطی در ایران جوان و همچنان رو به پیشرفت است. در سال های اولیه، مطالعات عمدتاً متمرکز بر بیماری ها بعنوان یک پیامد بوده درحالیکه در سال های اخیر، بیشتر بر روی عوامل مواجهه یا بیماریزای محیطی متمرکز شده اند. پیشنهاد می گردد مطالعات آتی مبتنی بر کلیدواژه های بازیابی شده مأموریت گراتر شده و اولویت گذاری حل مشکلات آلاینده های محیطی مؤثر بر سلامت مردم در کشور بر اساس وسعت و گستردگی مشکلات هر استان مورد توجه سیاست گذاران و محققین قرار گیرد.
