فصلنامه

زمینه و هدف: امروزه دفن پسماندها به دلیل هزینه پایین تر و قبول طیف گسترده تری از پسماندها در بسیاری از کشورها، رایج ترین روش است. در مکان‌یابی محل دفن پسماند، پارامترهای گوناگونی مانند نیازمندی های جوامع شهری، دولتی و قوانین زیست‌محیطی و تعداد زیادی از معیارهای کمی و کیفی مورد ارزیابی قرار می گیرند. به این منظور روش های متعدد تصمیم گیری چند معیاره در اولویت بندی مکان های مناسب بکار گرفته می شود. هدف از مطالعه حاضر بررسی کارایی دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و روش تاپسیس در اولویت بندی گزینه های دفن پیشنهادی در فرآیند مکان یابی دفن زباله است. از این رو جهت انجام این بررسی، در تحقیق حاضر از این دو روش برای تعیین اولویت گزینه های دفن در کرج با توجه به معیارهای مدنظر استفاده شد. روش بررسی: در این منطقه از رویهم گذاری لایه های اطلاعاتی (نقشه های رقومی) و بکارگیری توابع پرس و جو در نرم‌افزار Arc GIS9.2، 4 منطقه در جنوب محدوده مورد مطالعه (کرج) شناسایی شدند. سپس اولویت بندی گزینه ها با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس انجام و نتایج با یکدیگر مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها: براساس نتایج روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولویت گزینه‌ها به ترتیب گزینه 3 و 2 و 4 و 1 است در حالی‌که در روش تاپسیس، ترتیب اولویت گزینه ها به صورت 4 و 3 و 2 و 1 است. یافته‌های این بررسی مبین این واقعیت است که هر دو روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و تاپسیس در اولویت بندی گزینه های دفن، روش های مناسبی هستند. نتیجه گیری: به دلیل اینکه در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، وزن دهی به گزینه ها با مقایسه زوجی گزینه ها نسبت به هدف صورت می گیرد و همچنین گزینه ها نسبت به تک تک معیارها مورد مقایسه زوجی، ارزیابی و امتیازدهی قرار می گیرند، این روش در این پژوهش از کارایی مناسبی برخوردار است و نتایج نهایی از دقت و اطمینان بالاتری برخوردار است.

زمینه و هدف :کشتارگاه طیور نمونه تهران با مساحتی بالغ بر m2 13000 در ناحیه 3 منطقه 5 شهرداری تهران و در محله مرادآباد قرار دارد. تحقیق حاضر با هدف تحلیل اثرات زیست‌محیطی کشتارگاه مذکور به انجام رسید. برای دستیابی به این هدف از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) که از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره (MCDM) است، استفاده گردید. روش بررسی: ابتدا از طریق تجزیه و تحلیل اثرات پروژه، معیارها و گزینه‌های مورد نظر مشخص گردید. در ادامه جهت تایید نهایی معیارها از پرسشنامه خبرگان استفاده گردید. به منظور اولویت‌بندی معیارها و گزینه‌ها از تکنیک‌بردار ویژه با به کارگیری نرم افزار Expert choice استفاده شد. یافته‌ها: نتایج اندازه‌گیری از پساب خروجی کشتارگاه نشان داد که پساب خروجی قابلیت تخلیه به آب سطحی، چاه و نیز مصارف آبیاری و کشاورزی را ندارد. ارزیابی صدا نشان داد که میزان صدای اندازه‌گیری شده بیشتراز حد مجاز است. نتایج آزمایش آلاینده‌های هوا پائین‌تر از حد استاندارد بوده است. نتیجه‌گیری: نتایج مبین آن است که در بعد آلودگی‌های کشتارگاه، فاضلاب با وزن 0/479 اولویت نخست و به ترتیب، صدا، هوا و بو با وزن‌های 0/229، 0/136 و0/080  اولویت‌های بعدی را شامل می‌شوند. محیط اقتصادی، اجتماعی فرهنگی نسبت به محیط فیزیکی شیمیایی و سپس محیط بیولوژیکی، رتبه بالاتری را کسب نموده است. در خاتمه با توجه به مهم‌ترین معضل زیست‌محیطی کشتارگاه )فاضلاب(، بهینه‌سازی سیستم تصفیه پساب کشتارگاه و نیز پایش مستمر کیفیت پساب خروجی در اولویت است.

زمینه و هدف: در این مطالعه، که یک مطالعه تجربی است، جهت تعیین بهترین فرآیند تصفیه فاضلاب کارخانجات فرآورده های لبنی، از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی(Analytical Hierarchy Process: AHP) که یکی از تکنیک های تصمیم گیری چند معیاره (Multi-Criteria Decision-Making: MCDM) و مبتنی بر دانش کارشناسی است استفاده گردید. روش بررسی: ابتدا ساختار سلسله مراتبی تشکیل و معیارهای اصلی و شاخص ها تعریف گردید. سپس وضعیت فرایندهای تصفیه موجود با انجام بازدید میدانی، نتایج آزمایشات مربوط به پساب ورودی و خروجی بررسی و به شاخص های کمی تبدیل گردید. سپس وزن دهی معیارهای اصلی و شاخص ها بسته به شرایط موجود، آزمایشات انجام شده و نظر اساتید متخصص انجام و در نهایت با استفاده از نرم افزار Expert choice ارزیابی و اولویت بندی نهایی گزینه ها صورت پذیرفت. همچنین آنالیز تحلیل حساسیت بر روی معیارهای اصلی انجام و تاثیر تغییر وزن پارامترها بر روی گزینه ها ارزیابی گردید. یافته ها: در مقایسه معیارهای اصلی، معیار زیست محیطی نسبت به سایر معیارها اهمیت بیشتری دارد. پس از آن معیارهای فنی مهندسی، اقتصادی و مدیریتی به ترتیب از اهمیت بیشتری برخوردارند. نتیجه گیری: با توجه به تاثیر پارامترهای گوناگون در انتخاب گزینه بهینه تصفیه فاضلاب، استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره ضروری است. پس از آنالیز نهایی، فرایند "UASB ( Upflow anaerobic sludge blanket) + هوادهی” در اولویت اول قرار گرفت و پس از آن فرایندهای” فیلتربی هوازی + هوادهی”، “برکه بیهوازی + 2 مرحله هوادهی+ 2 مرحله ته نشینی”، “ فیلتر بی هوازی + 2 مرحله هوادهی+2 مرحله ته نشینی” و” سپتیک+ فیلترچکنده + هوادهی” در اولویت های بعدی قرار گرفتند.

زمینه و هدف: آلودگی­های زیست محیطی ناشی از تخلیه و تلنبارکردن پسماندهای ساخت و تخریب اثرات نامطلوبی را بر روی بهداشت جامعه گذاشته است. این پژوهش با هدف انتخاب بهترین روش مدیریتی جهت دفع پسماندهای ساختمان‌سازی و تخریب شهر تهران در سال 1395 با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) صورت گرفت.
روش بررسی: این تحقیق از نوع توصیفی- کاربردی است. جامعه پژوهش شامل صاحب‌نظران و متخصصان بهداشت محیط در زمینه مدیریت پسماندهای ساختمانی بود. در این مطالعه ابتدا معیارها و همچنین گزینه‌های مختلف دفن بهداشتی‏‌، بازیافت و استفاده‌‌ مجدد در نظر گرفته شد. سپس با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی، معیارهای مختلف امتیازدهی شد و به‌وسیله نرم افزار Expert Choice 11 مقایسه و آنالیز گردید.
یافته‌ها: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که در 6 سال گذشته درصد تخلیه در مراکز دفن ثابت 68 درصد، در گودهای مجاز 9 درصد و در مراکز استحصال 23 درصد بود. اولویت نهایی معیارها با توجه به معیار اقتصادی به ترتیب شامل استفاده  مجدد (0/492)، بازیافت (0/274) و دفن بهداشتی (0/235) بود. همچنین با توجه به معیار زیست محیطی به ترتیب استفاده  مجدد (0/492)، بازیافت (0/373) و دفن بهداشتی (0/198) گزارش شد و با توجه به معیار اجتماعی به ترتیب دفن بهداشتی (0/5)، بازیافت (0/279) و استفاده مجدد (0/222) بود.
نتیجه‌گیری: در این مطالعه گزینه­­ استفاده مجدد با وزن 0/439 بهترین گزینه­ دفع و گزینه بازیافت با وزن 0/312 دومین ارجحیت و همچنین گزینه دفن در زمین با وزن 0/250 به عنوان گزینه نهایی انتخاب شد.
 

زمینه و هدف: دفن نامناسب پسماندهای حفاری اثرات نامطلوبی بر روی محیط زیست و سلامتی افراد دارد. این پژوهش با هدف انتخاب مکان‌های مناسب دفن پسماندهای حفاری نفت و گاز در جزیره قشم با استفاده از GIS و AHP صورت گرفته است.
روش بررسی: در این مطالعه از هر یک از معیارهای مؤثر در مکان‌یابی دفن پسماند حفاری نقشه وزن‌دار تهیه شد. در مرحله بعد هر یک از لایه‌های تهیه شده رتبه بندی شد. رتبه بالا بیانگر اهمیت بیشتر و رتبه پایین بیانگر اهمیت کمتر لایه است.
یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد فاصله از مراکز جمعیتی (وزن 0/222)، شبکه ارتباطی (جاده‌ها) (وزن 0/169) و آب‌های سطحی (وزن 0/142) در انتخاب مکان‌های دفن پسماند حفاری دارای اهمیت بیشتری است. تلفیق نقشه‌های رتبه بندی شده با اعمال وزن‌های به‌دست آمده از AHP، محدوده‌های مناسب دفن پسماند را به ۵ پهنه کاملا مناسب، مناسب، نسبتا مناسب، نسبتا نامناسب و نامناسب تفکیک نموده است.
نتیجه‌گیری: اولویت‌های مشخص شده در پهنه‌های کاملا مناسب می‌توانند مبنای تصمیم گیری قرار گرفته و مکان‌های مناسب نیز می‌تواند به‌عنوان اولویت‌های بعدی در دستور کار قرار گیرند.

زمینه و هدف: آلودگی بصری از مولفه‌های مهم و اساسی محیط‌های انسان ساخت در فضاهای شهری است. هدف از این تحقیق بررسی آلودگی بصری ناشی از مشاغل و کارگاه‌های شهر قم بود.
روش بررسی: این مطالعه به صورت توصیفی- تحلیلی- مقطعی بود که در 670 واحد صنفی مرتبط با 67 اتحادیه‌ مشاغل شهری صورت گرفت. ابزار جمع‌آوری اطلاعات انجام بازدیدهای محلی، تهیه بانک اطلاعاتی و تکمیل پرسشنامه مبتنی بر معیارهای زیباشناختی شهری-محیطی بود. نتایج حاصله با نرم افزار Expert Choice نمره‌‌دهی و سپس رتبه‌بندی مشاغل بر حسب آلودگی بصری انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد از نظر مجموع آلودگی‌های بصری واحدهای شغلی تعویض روغن با امتیاز کل 1، لوازم و مصالح ساختمانی 0/988، صافکاران 0/980، مکانیک 0/973، سرامیک‌سازان 0/944، گچ‌پزان و کوره‌پزان 0/933، موزائیک‌سازان 0/914، کارواش 0/885، سنگبران 0/872، قالیشویی 0/870، تراشکاران و آهنگران 0/857، درودگران 0/830، باطری‌سازان 0/825، درب و پنجره‌سازان آهنی 0/782 و تولید پرده و کرکره با امتیاز 0/753 دارای وضعیت نامناسبی بودند.
نتیجه‌گیری: به منظور کاهش آلودگی‌های بصری ناشی از مشاغل در کوتاه مدت بایستی نظارت و بازرسی‌های مستمر از مشاغل به‌عمل آید و در دراز مدت بایستی با انجام برنامه سازماندهی، مشاغل آلاینده به خارج از شهر منتقل شوند.

زمینه و هدف: رعایت اصول بهداشت محیط در هر مراسم تجمعی از اهمیت خاص برخوردار است. این موضوع در مراسم عزاداری محرم و صفر به دلیل جایگاه سلامت در اسلام و حضور اقشار مختلف جمعیت در این مراسم نیاز به توجه بیشتری دارد که بر این اساس مطالعه حاضر با هدف مدیریت بهداشت محیط در ایام محرم و صفر با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی انجام شد.
روش بررسی: بررسی متون انجام و تیم خبرگان بهداشت محیط تشکیل شد که با روش بارش افکار، معیارها، زیرمعیارها و برنامه های مرتبط با هدف مطالعه مشخص شد و پرسشنامه مربوط تنظیم و پس از تکمیل توسط 25 کارشناس خبره، اولویت بندی معیارهای مربوطه به روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام شد.
یافته‌ها: بر اساس وزن دهی با تئوری تحلیل سلسله مراتبی، بالاترین امتیاز (0/441)، به معیار بازرسی های بهداشتی تعلق گرفت و سپس معیارهای هماهنگی های اداری (0/186)، اطلاع رسانی و آموزش همگانی (0/182)، گزارش دهی (0/169) و در نهایت معیار امور پشتیبانی و خدمات (0/022) اولویت بندی شدند.
نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاکی از تاکید بر مدیریت بهداشت محیط در مراسم عزاداری ماه محرم و صفر از دیدگاه خبرگان است که رعایت سه اصل بازرسی بهداشتی، هماهنگی های اداری و آموزش های مستمر از اهمیت خاصی برخوردار است.