فصلنامه

زمینه و هدف: آلکیل فنل پلی اتوکسیلات‌ها و مشتقات آنها از طریق دفع فاضلاب‌ها وارد محیط‌زیست شده و به علت خصوصیات ماندگاری در محیط زیست و سمیت و دارا بودن پتانسیل مختل‌کنندگی سیستم غدد درون ریز موجب نگرانی هستند. این مطالعه با هدف اندازه‌گیری نونیل فنل و نونیل فنل پلی اتوکسیلات‌ها در رسوبات رود کارون در دشت خوزستان انجام گردید. روش بررسی: در این مطالعه نمونه‌برداری رسوبات رود کارون در دو فصل تر و خشک در ده ایستگاه هیدرومتری طبق روش‌های استاندارد انجام گردید. نمونه‌های رسوب طبق روش استاندارد استخراج فاز جامد، آماده‌سازی و غلظت ترکیبات مورد مطالعه با دستگاه HPLC-FLD سنجش گردید. یافته‌ها: طبق نتایج این مطالعه غلظت نونیل فنل و نونیل فنل پلی اتوکسیلات‌ها در رسوبات رود کارون به ترتیب 2/43-0/21 و &mug/g 0/91-0/18 بود. نتایج این مطالعه نشان داد که غلظت نونیل فنل در رسوبات رود کارون بیش از دیگر مشتقات آلکیل فنل اتوکسیلات است. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه بیانگر تجمع آلاینده‌های مختل‌کننده سیستم غدد درون ریز در رسوبات رودخانه کارون بود. مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که بین غلظت این ترکیبات در ایستگاه‌های بالادست و پایین دست کلان شهر اهواز اختلاف معنی‌دار وجود دارد (0/05> pvalue).

زمینه و هدف: این مطالعه به‌منظور تعیین غلظت، منشا و شناسایی منابع ورودی پریلن و برخی ترکیبات PAH در رسوبات سطحی 3 منطقه قلم‌گوده (A)، سیاه‌کشیم (B) و تالاب مرکزی (C) واقع در تالاب انزلی انجام شد. روش بررسی: تعداد 22 نمونه رسوب (از هر 3 منطقه) و 2 نمونه خاک سطحی (فقط از منطقه A) در اردیبهشت سال 91 برداشته شد. نمونه‌برداری از خاک به‌منظور اثبات وضعیت غلظت و منشا پریلن در رسوبات مورد بررسی، صورت گرفت. استخراج هیدروکربن‌های آروماتیک حلقوی (PAH)، با استفاده از حلال‌های آلی و 2 مرحله کروماتوگرافی ستونی و آنالیز این ترکیبات، با استفاده از دستگاه GC-MS انجام گرفت. همچنین از نسبت‌های تشخیصی Ph/An، Flu/Pyr، Flu/Flu+Pyr، BaA/BaA+Chr و IP/IP+BghiP به‌منظور تعیین منشا ترکیبات PAH استفاده گردید. یافته‌ها: در تمامی نمونه‌های رسوب منشا پریلن طبیعی و منشا سایر ترکیبات PAH پتروژنیک بدست آمد. غلظت کلی ترکیبات PAH (به‌ جز پریلن) در محدوده ng/g (dry weight) 560/05 تا 1051/93 و غلظت پریلن نیز بین ng/g (dry weight) 70/65   تا 204/41 بدست آمد. غلظت کلی ترکیبات PAH و پریلن در رسوبات منطقه A به‌طور معنی‌داری بیشتر از 2 منطقه دیگر بدست آمد، در حالی‌که هیچ‌گونه رابطه معنی‌داری بین مقادیر نرمالایز شده ترکیبات PAH به TOC در بین رسوبات 3 منطقه مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: با توجه به منشا پتروژنیک ترکیبات PAH در رسوبات سطحی تالاب می‌توان تخلیه‌ انواع فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، فعالیت‌های بندری و کشتیرانی، فعالیت‌های استخراج، اکتشاف و پالایش نفت خام در مناطق فراساحلی و تردد قایق‌های صیادی و گردشگری را به‌عنوان منابع عمده ورود ترکیبات PAH مطرح نمود؛ اما تشخیص منشا طبیعی پریلن در نمونه‌های رسوب سطحی و خاک دلالت بر تولید این ترکیب در بخش خشکی بواسطه فعالیت موریانه‌ها و قارچ‌ها روی مواد سلولزی و چوبی کف جنگل، چوب‌های در حال فساد و باقی‌مانده فسیل آن‌ها و انتقال به تالاب است.

زمینه و هدف: جیوه یک آلاینده با اهمیت جهانی است که به صورت گسترده در محیط زیست پراکنده شده است. پایش جیوه در محیط­ های آبی بویژه رسوبات، بدون سنجش جیوه آلی و سلنیوم نمی­ تواند به طور دقیق بیان­گر وضعیت آلودگی جیوه در اکوسیستم­ های آبی باشد، لذا مطالعه حاضر به سنجش جیوه­ کل، جیوه­ آلی و سلنیوم و همچنین خاصیت آنتاگونیستی سلنیوم و همبستگی درصد کربن آلی با جیوه در رسوبات تالاب انزلی می ­پردازد.

روش بررسی: تعداد 40 نمونه رسوب سطحی از بخش ­های شرقی و غربی تالاب انزلی جمع­ آوری گردید و غلظت جیوه آلی و کل آنها با استفاده از دستگاه آنالیز جیوه پیشرفته اندازه­ گیری شد. همچنین غلظت سلنیوم در نمونه­ های رسوب با استفاده از دستگاه ICP-OES اندازه ­گیری گردید.

یافته_­ها: میانگین غلظت جیوه کل در شرق و غرب تالاب به ترتیب 109/53 و ng/g dw (dry weight) 68/39 بدست ­آمد، که این میانگین در رسوبات بخش شرقی تالاب به طور معنی­ داری بالاتر از بخش غربی بوده است (0/001>P). میانگین غلظت جیوه آلی در شرق و غرب تالاب به ترتیب برابر 34/91 و ng/g dw 28/84 بود که به لحاظ آماری تفاوت معنی­ داری نداشتند. این در حالی­ بود که، نسبت جیوه آلی به جیوه کل در دو منطقه مورد بررسی اختلاف معنی­ داری را نشان داد. میانگین غلظت سلنیوم در رسوبات شرق و غرب به ترتیب 156/25 و  ng/g dw163/75 بودند و همبستگی منفی معنی ­داری بین میزان سلنیوم و جیوه آلی در رسوبات بخش غربی تالاب وجود داشت (0/05>P).

نتیجه‌گیری: میزان جیوه کل در رسوبات شرق و غرب تالاب انزلی نسبت به سایر مطالعات مناطق مختلف جهان پایین­ تر بوده است. در صورتی­ که درصد جیوه آلی در مناطق شرق و غرب تالاب انزلی به نسبت بالا بوده است. در نتیجه دسترسی زیستی جیوه در رسوب و سمیت آن برای آبزیان منطقه بالاتر خواهد بود. در این تحقیق با وجود بالا بودن نسبت مولی سلنیوم به جیوه کل، درصد جیوه آلی در منطقه نسبتا بالا بوده است. پیشنهاد می­شود فرم ­های مختلف سلنیوم که در پیوند شدن با جیوه معدنی موثر هستند و همچنین میزان سلنیوم و جیوه در آبزیان منطقه اندازه­ گیری گردند.