زمینه و هدف: عدم تجزیه زیستی در طبیعت و ایجاد اثرات بهداشتی نامطلوب در انسان از خصوصیات مهم فلزات سنگین است. هدف اصلی این پژوهش تعیین سطح آلودگی، تخمین ریسک های سرطانزایی و غیرسرطانزایی فلزات سنگین غبار ریزشی بر ساکنین اطراف نواحی صنعتی شهرستان اردکان است. هدف دیگر شناسایی منابع احتمالی انتشار فلزات سنگین در محیط است.
روش بررسی: در این مطالعه تحلیلی مقطعی، غبار ریزشی فصل تابستان در اطراف صنایع کاشی سرامیک، خاک چینی، شن و ماسه و شیشه با نصب 35 تله از نوع فریزبی وارونه(Inverted Frisbee) با پوشش چمن مصنوعی جمعآوری شد. غلظت Cd، Ba، Cu، Ni، Cr، Mn و V با دستگاه ICP-MS اندازهگیری شد. با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون Pearson Correlation Coefficient)) و تحلیل خوشهای (Cluster Analysis) منابع احتمالی فلزات سنگین غبار مورد ارزیابی قرار گرفت. برای تعیین سطح آلودگی از شاخص‌های ریسک اکولوژیکی و ارزیابی ریسک‌های سرطانزایی و غیرسرطانزایی فلزات سنگین از روابط پیشنهادی سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا استفاده شد.
یافته‌ها: بیشترین و کمترین میانگین غلظت فلزات سنگین برای Cd و Ba اندازهگیری شد. نتایج تحلیل همبستگی پیرسون و آنالیز خوشه ای موید سه منشا انسانزاد و همچنین منشا طبیعی برای فلزات سنگین غبار ریزشی بود. بر طبق شاخص پتانسیل ریسک اکولوژیکی، Cd در 45/10 درصد از نمونهها در کلاس آلودگی خیلی زیاد و در 54/88 درصد نمونهها در کلاس زیاد قرار داشت. کلاس آلودگی شاخص ریسک اکولوژیکی کلیه فلزات سنگین، متوسط تا زیاد بود. ریسک سرطانزایی Cr و Ba در کودکان و بزرگسالان بزرگتر از 4-10 تخمین زده شد. در هر دو گروه سنی، شاخص خطر برای هر فلز کوچکتر از یک و مجموع آن برای کودکان 1/29 و برای بزرگسالان 0/16 به‌دست آمد.
نتیجهگیری: Cd ریسک اکولوژیکی غبار ریزشی را در منطقه افزایش می‌دهد. نتایج ریسک سرطانزایی فلزات سنگین نشان داد غلظت دو فلز Cr و Ba غیرمجاز است. همچنین ریسک غیرسرطانزایی در کودکان نسبت به بزرگسالان بیشتر بود.
