67 نتیجه برای فلزات سنگین
محمد رضا مهراسبی، زهره فرهمند کیا،
دوره 1، شماره 1 - ( 8-1387 )
چکیده
زمینه و هدف: وجود فلزات سنگین در منابع آب از مشکلات مهم زیست محیطی بسیاری از جوامع است. تاکنون روش های مختلفی برای حذف این فلزات مورد توجه قرار گرفته است که استفاده از جاذب های ارزان قیمت از جمله این روشها به شمار می&thinspرود. هدف از این مطالعه بررسی جذب فلزات سنگین مثل سرب و کادمیم بر روی پوست موز اصلاح شده بعنوان یک جاذب ارزان قیمت می باشد.
روش بررسی: پوست موز با محلولهای NaOH (4/0 مول در لیتر) و HNO3 4)/0 مول در لیتر ) و آب مقطر دوبار تقطیر به طور جداگانه اصلاح شد و قدرت جذب سطحی جاذب&thinspهای تهیه شده با یکدیگر مقایسه شدند. آزمایشهای جذب سطحی در غلظتهای اولیه متفاوت یونهای سرب و کادمیم،pH ها و دزهای مختلف جاذب انجام شد. ایزوترمهای جذب یونهای فلزی بر روی جاذب&thinspهای تهیه شده از پوست موز بر اساس آزمون مدلهای ایزوترم لانگ میر، فروند لیچ و بت تعیین شدند.
یافته ها: بهترین روش اصلاح برای جذب سرب اصلاح با محلول بازی و برای جذب کادمیم اصلاح با محلول اسیدی بود. حد اکثر ظرفیت جذب سطحی سرب بر روی پوست موز اصلاح شده در محیط بازی36 میلی گرم بر گرم و ظرفیت جذب سطحی کادمیم بر روی پوست موز اصلاح شده در محیط اسیدی 16 میلی گرم بر گرم بود. آزمایشها نشان داد که pH بهینه 6 بود و با کاهش pH ظرفیت جذب کاهش می یابد.
نتیجه گیری: بر اساس نتایج بدست آمده بهترین مدل ایزوترم جذب مدل فروند لیچ بود. مقایسه پارامترهای مدل&thinspهای ایزوترم نشان داد که ظرفیت پوست موز اصلاح شده در جذب سرب بیشتر است ولی جذب کادمیم با قدرت بالاتری صورت میگیرد.
مهران محمدیان، جعفر نوری، ناصر افشاری، جلیل نصیری، معصومه نورانی،
دوره 1، شماره 1 - ( 8-1387 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی های زیست محیطی مؤثر بر سلامت انسان یکی از نگرانی های مهم در رابطه با فعالیت صنایع فراوری فلزات سنگین می&thinspباشد. این آلودگی ها شامل خاک، آب های سطحی و زیرزمینی و رسوبات می باشند. این بررسی با هدف تعیین غلظت فلزات سرب، روی و کادمیم در منابع آب مجاور کارخانه&thinspی سرب و روی زنجان انجام شده است.
روش بررسی: در این مطالعه توصیفی ـ مقطعی، در زمستان 1386 از 17 حلقه چاه آب آشامیدنی، نمونه برداری و نمونه ها به روش اسپکتروفتومتری جذب اتمی مورد آزمایش قرار گرفتند. موقعیت چاه ها نیز توسط دستگاه مکان یاب جهانی تعیین شد. کلیه چاه ها در فاصله کمتر از 10 کیلومتری کارخانه انتخاب شدند و همبستگی بین غلظت هر فلز با فاصله از کارخانه نیز مطالعه شد.
یافته ها: داده های تحقیق با معیارهای ملی و بین المللی مقایسه گردید و نشان داد که غلظت سرب در هیچ نمونه ای بالاتر از استاندارد ملی نیست اما سرب و کادمیم به ترتیب در 59 و 53 درصد نمونه ها فراتر از حد رهنمودی سازمان جهانی بهداشت بودند. غلظت روی در کلیه نمونه ها پایین&thinspتر از حد معیارها بود.
نتیجه گیری: به دلیل اهمیت بهداشتی فلزات سنگین ضروری است مطالعات جامع تری از جمله تعیین غلظت فلزات در محیط های فیزیکی و بیولوژیکی انجام و بر راه های جذب فلزات توسط انسان تأکید شود. همچنین مطالعه ای برای تعیین میزان بروز و شیوع بیماری های مرتبط با فلزات سنگین در منطقه مهم به نظر می رسد.
محمد مسافری، حسن تقی پور، علیرضا استاد رحیمی، شاهرخ نظم آرا،
دوره 1، شماره 2 - ( 12-1387 )
چکیده
زمینه و هدف: در فرآیند تولید مواد غذایی پرمصرفی نظیر کیک، بیسکوئیت، شکلات، ماکارونی و... در مراحل خمیرگیری و آمادهسازی مواد اولیه، آب مورد استفاده قرار میگیرد. در تحقیق حاضر کیفیت میکربی و شیمیایی آبهای مصرفی صنایع بزرگ غذائی استان آذربایجان شرقی مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی: تعداد 11 کارخانه با تولیدات متنوع انتخاب گردید. نمونههای آب مصرفی طی فصل تابستان تهیه و از نظر وضعیت کنترل کیفی آب، آلودگی میکربی آب مصرفی و پارامترهای شیمیایی و فلزات سنگین آنالیز شدند. علاوه بر آن صنایع انتخاب شده از نظر وضعیت کنترل کیفی آب مصرفی نیز مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها: بر اساس نتایج حاصل در صنایع بررسی شده وضعیت پایش کیفیت آب مطلوب نمیباشد. در برخی از صنایع آب مصرفی از نظر میکربی مشکوک به آلودگی بود. کیفیت شیمیائی آب مصرف شده از تفاوتهای عمدهای برخوردار بود. در کلیه آبهای آنالیز شده فلزات نیکل، کروم، مس، روی، آهن و منگنز مشاهده شد اما مقادیر اندازه گیری شده پائین تر از حداکثر مجاز استاندارد ملی آب شرب بود. سرب در کارخانه ماکارونی شماره 2 بالاتر از حداکثر مجاز و در صنایع غذائی شماره 1، کارخانه سوسیس و کالباس و کارخانه قند نزدیک به حداکثر مجاز بود. کادمیوم نیز در کارخانه ماکارونی شماره 2 و کارخانه سوسیس و کالباس نزدیک به حداکثر مجاز مشاهده شد.
نتیجهگیری: به منظور اطمینان از سلامت و ایمنی مواد غذائی بهتر است صنایع تولید مواد غذائی حداقل برای آب مصرف شده در پروسه تولید از آب شبکه شرب استفاده نمایند. همچنین با توجه به احتمال آلودگی شیمیائی محصول نهائی لازم است بحث کنترل کیفی آب بیشتر مورد توجه قرار گرفته و استاندارد های ویژه آب در صنایع غذایی رعایت گردد و پائین بودن حجم آب مصرفی نمیتواند دلیلی بر عدم توجه به پایش کیفیت آب باشد. همچنین در محصولات نهایی چنین صنایعی لازم است میزان فلزات سنگین مورد آنالیز قرار گیرد.
انسیه طاهری، مرضیه وحید دستجردی، مریم حاتم زاده، اکبر حسن زاده، فریبا غفاریان نبرین، مهناز نیک آئین،
دوره 2، شماره 4 - ( 12-1388 )
چکیده
زمینه و هدف: کیفیت آب تصفیه شده ممکن است تحت تأثیر خطوط انتقال آب، منابع ذخیره و دستگاههای نصب شده بر روی خطوط؛ قبل از مصرف قرار گیرد. دستگاههای آب سرد کن از جمله وسایلی هستند که به طور وسیع در فصول گرم سال مورد استفاده قرار می گیرند. این دستگاهها به دلیل ساختار داخلی نظیر داشتن مخزن و همچنین لوله ها و اتصالات موجود ممکن است بالقوه بر روی کیفیت آب آشامیدنی تأثیر داشته باشند. مطالعه حاضر به منظور بررسی اثر این دستگاهها بر روی کیفیت آب مصرفی طرح ریزی گردید.
روش بررسی: در این مطالعه آب 29 دستگاه آب سرد کن فلزی متداول موجود در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در سال 1378 از لحاظ شمارش باکتریهای پلیت هتروتروفی و پارامترهای فیزیکوشیمیایی شامل کدورت، pH ، درجه حرارت و فلزات سنگین مورد بررسی قرار گرفت. هم زمان نمونه های کنترل نیز از نزدیک ترین شیر آب آشامیدنی به هر دستگاه برداشت گردید. یافته ها: نتایج حاصله از این مطالعه نشان داد که باکتریهای شمارش پلیت هتروتروفیک کمتر از حد استاندارد بوده و اختلاف معنی داری بین نمونه های کنترل و دستگاهها وجود ندارد. در مورد فلزات سنگین نیز اختلاف معنی داری بین نتایج نمونه های کنترل و آب دستگاهها وجود نداشت، و تنها در مورد مس این اختلاف معنی دار نشان داده شد.
نتیجه گیری: نتایج حاصله از این تحقیق نشان می دهد که دستگاههای آب سرد کن فلزی متداول تغییر خاصی را در کیفیت آب ایجاد نمی کنند و نگرانی در ارتباط با مصرف آب از این دستگاهها وجود ندارد.
زهره فرهمندکیا، محمد رضا مهراسبی، محمدصادق سخاوتجو، امیر شاهرخ حسنعلی زاده مظهر، زهرا رمضانزاده،
دوره 2، شماره 4 - ( 12-1388 )
چکیده
زمینه و هدف: فلزات سنگین موجود درگرد و غبار هوا قادرند مستقیما از طریق بلع و تنفس وارد بدن شوند و یا از طریق ریزش های جوی به سطح زمین برسند و پس از آلودگی منابع آب و خاک و ورود به ساختار گیاهان از طریق آب و غذا وارد بدن شوند. هدف از این مطالعه تعیین میزان ترسیب فلزات سنگین در ریزش های جوی و تاثیر پذیری این مقادیر از منابع زمینی بوده است.
روش بررسی: در این مطالعه شهر زنجان به پنج ناحیه تقسیم شده است که جمع آوری نمونه های ذرات راسب شونده (ریزش های خشک) و بارش های جوی (ریزش های تر)، طی سه فصل پاییز 1387 ، زمستان 1387 و بهار 1388در این نواحی صورت گرفته است وسرب ، روی، کادمیم و کروم این ریزش ها به روش جذب اتمی اندازه گیری شده است.
یافته ها: در مطالعه حاضر میانگین ترسیب فلزات سنگین در ریزش های جوی برای سرب 082/0 ، روی 286/0 ، کادمیوم 018/0 وکروم 009/0 میلی
گرم بر متر مربع در روز بود. ضریب همبستگی بین عناصر سرب ـ روی برابر 8/0 بوده است (01/0P < ). ضریب همبستگی بین کروم ـ کادمیوم بالاتر از89/0 می باشد (05/0P < ) ولی ضریب همبستگی بین کادمیوم ـ سرب و کروم ـ سرب کمتر و به ترتیب 58/0 و 61/0 است.
نتیجه گیری: مقایسه مقادیر در نواحی مختلف نشان داد که منابع صنعتی منتشر کننده فلزات سنگین نقش مستقیمی درترسیب فلزات سنگین ریزش های جوی خشک و تر دارد . با توجه به ضرایب همبستگی می توان نتیجه گرفت که سرب و روی از یک منشا مشترک در منطقه پراکنده می شوند. اندازه گیری فلزات در ذرات راسب شونده می تواند نشان دهنده تاثیر منابع انسان ساز در کیفیت هوا باشد و می توان از ذرات راسب شونده به عنوان شاخص آلودگی هوا به فلزات سنگین استفاده نمود.
سعید ناظمی، علیرضا عسگری، مهدی راعی،
دوره 3، شماره 2 - ( 4-1389 )
چکیده
زمینه و هدف: سبزیجات از اجزای مهم رژیم غذایی سالم هستند. آلودگی سبزیجات به فلزات سنگین از طریق آب آلوده می تواند منجر به تجمع زیستی در بدن مصرفکنندگان گردد به همین منظور در این مطالعه میزان فلزات سرب،کروم،کادمیوم، آرسنیک و روی در سبزیجات پرورشی حومه شهر شاهرود در سال 1387 مورد بررسی قرار گرفت.
روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی ـ مقطعی بوده و 150 نمونه سبزی در طی 3 ماه، هر ماه 50 نمونه، به طور تصادفی برداشت گردید و پس از آماده سازی از دستگاه جذب اتمی برای تعیین میزان فلزات و از نرم افزار SPSS با سطح معناداری 05/0 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد.
یافته ها: میانگین غلظت سرب، کروم، کادمیوم و روی در گونه های مختلف سبزیجات با یکدیگر متفاوت و اختلاف از نظر آماری معنادار است((p<0/001. اختلاف معناداری بین میانگین غلظت آرسنیک مشاهده نشد (p =0.173). با حدود اطمینان 95% میانگین غلظت سرب، کروم و کادمیوم موجود در سبزیجات با حدود استاندارد مجاز مواد غذایی از طریق گیاهان هم خوانی ندارد. آرسنیک اختلاف چندانی با حدود استاندارد ندارد و روی موجود در سبزیجات با بازه ( mg/Kg74/188و7/151)در محدود استاندارد قرار دارد.
نتیجه گیری: به جز فلزات روی و آرسنیک میانگین غلظت کروم، کادمیوم و سرب بیشتر از محدود استاندارد ارائه شده توسط FAO & WHO برای گیاهان می باشد. پساب های شهری و صنعتی علت اصلی آلودگی سبزیجات پرورشی مزارع حومه شهر شاهرود به فلزات سنگین می باشد و توصیه می شود از آبیاری سبزیجات با آب آلوده به هر نحو جلوگیری گردد.
مهدی خوشناموند، شهرام کبودوندپور، فرزاد غیاثی،
دوره 3، شماره 3 - ( 7-1389 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی منابع آب، همواره نگرانی‌هایی در مورد سلامت و بهداشت محصولات دریایی به خصوص گوشت ماهی و احتمال آلودگی آنها به فلزات سنگین پدید آورده است. لذا این پژوهش با هدف سنجش غلظت جیوه کل تجمع یافته در بافت&thinspهای مختلف ماهی کپور نقره‌ای سد قشلاق سنندج به عنوان یکی از پرمصرف ترین ماهی‌های منطقه و مقایسه آن با استانداردهای بهداشتی موجود و نیز تاثیر آن بر سلامت شهروندان طراحی شد.
روش بررسی: تعداد 24 نمونه ماهی کپورنقره‌ای در خلال ماه‌های تیر تا آذر 1388 از دریاچه سد قشلاق سنندج به صورت کاملا تصادفی صید، سپس از سه بافت عضله سفید، عضله قرمز و کبد، نمونه&thinspهایی تهیه و غلظت جیوه تجمع یافته در این بافت‌ها با استفاده از دستگاه پیشرفته آنالیز جیوه (Model, Leco 254 AMA) اندازه‌گیری شد. قرمز 22/32 ± 311 و برای بافت کبد 70/28 ± 251 بر حسب 1- ng g وزن خشک بود. مقایسه میانگین‌های ماهانه جیوه تجمع یافته درهمه بافت‌ها به جز بافت عضله سفید (2332/0 =P, 52/1 = 18 ,5 F) اختلاف معنی&thinspداری را از خود نشان دادند (05/0>P).
نتیجه&thinspگیری: غلظت جیوه کل تجمع یافته در بافت&thinspهای عضله سفید و عضله قرمز کل ماهی&thinspهایی که وزن بیش تر از 850 گرم داشتند، از استاندارد تعریف شده EPA،WHO و FAO بالاتر بود. این نتایج می&thinspتوانند یک هشدار جدی برای مصرف این ماهی تلقی شوند.
محمد ملکوتیان، کامیار یغماییان، مریم مصرقانی، امیر حسین محوی، محمد دانش پژوه،
دوره 4، شماره 1 - ( 3-1390 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی به فلزات سنگین یکی از مشکلات مهم زیست محیطی و یکی از نگرانی های مهم بهداشت مواد غذایی به شمار می آید. برنج یکی ازانواع پر مصرف غلات در جهان است که به طورگسترده در رژیم غذایی مردم وجود دارد. هدف از این مطالعه بررسی میزان سرب، کادمیوم، کروم و نیکل در نمونه های برنج هندی موجود در بازار ایران بود.
روش بررسی: 20 نوع برنج هندی پر مصرف از بازار ایران جمع آوری گردید. از هر مارک تجاری سه نمونه مورد آنالیز قرار گرفت. میزان سرب، کروم، نیکل و کادمیوم پس از هضم اسیدی به وسیله دستگاه طیف سنج جذب اتمی تعیین مقدار شد.
یافته ها: در این مطالعه مقدار کادمیوم در کلیه نمونه های برنج قابل تشخیص نبود بدین معنا که میزان آن کمتر ازحد تشخیص دستگاه (mg/kg 015/0) بوده است. میانگین میزان سرب mg/kg364/0، کروم mg/kg 653/0 و نیکل mg/kg 019/0 به دست آمد.
نتیجه گیری: نتایج آنالیز بیانگر این بود میانگین میزان سرب در نمونه های برنج کمی بیش تر از رهنمود FAO/WHO بود. همچنین با تعیین میزان برداشت هفتگی قابل تحمل (PTWI) سرب، کروم، نیکل و کادمیوم هر فرد در هفته توسط مصرف برنج هندی میزان کمتری از این فلزات را از استاندارد مشخص شده توسطFAO/WHO دریافت می کند. البته باید توجه داشت با افزایش منابع غذایی آلوده به فلزات سنگین و به دلیل خاصیت تجمع پذیری این فلزات بر بافت بدن و اثرات سو آن بر انسان بهتر است از محصولات پاک تر استفاده گردد.
معصومه خسروی، نادر بهرامی فر، سید محمود قاسمپوری،
دوره 4، شماره 2 - ( 6-1390 )
چکیده
زمینه و هدف: تالاب انزلی یکی از بوم سازگان مهم آبی در ایران است که در جنوب غربی دریای خزر قرار داشته و زیستگاه ماهیان، آبزیان و پرندگان با ارزشی است که از ابعاد اکولوژیک و اقتصادی درخور توجه اند. این تحقیق به پایش آلودگی برخی از فلزات سنگین در رسوب سطحی تالاب انزلی می پردازد.
روش بررسی: نمونه های رسوب از سه بخش شرقی، غربی و مرکزی تالاب جمع آوری شدند. در هر بخش سه ایستگاه انتخاب شد و در هر ایستگاه سه تکرار نمونه برداری انجام شد.
یافته ها: نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین غلظت در منطقه شرقی تالاب مشاهده شد. میانگین غلظت فلزات سنگین در رسوب تالاب به ترتیب برای کادمیوم 023/157، سرب 646/3، جیوه 692/300 نانوگرم بر گرم وزن خشک و فلز روی 953/186، مس 452/44 میکروگرم بر گرم وزن خشک در منطقه شرق تالاب، به دست آمد. در این بررسی ترتیب غلظت فلزات مورد بررسی در نمونه های رسوب در هر سه منطقه به صورت زیر Zn>Cu>Hg>Cd>Pb به دست آمد.
نتیجه گیری: بیشترین غلظت فلزات در تمام نمونه در بخش شرقی تالاب بیانگر این است بیشترین آلودگی در بخش شرقی تالاب وجود دارد و این ناحیه متاثر از فعالیت های متنوع انسانی است.
احمد جنیدی جعفری، ایوب رستگار، مهدی فرزادکیا، روشنک رضایی کلانتری، زهرا رضائی گزل‌آباد،
دوره 6، شماره 4 - ( 12-1392 )
چکیده
زمینه و هدف: کاربرد کمپوست حاوی فلزات سنگین می‌تواند میزان غلظت فلزات را در خاک و آبهای زیرزمینی افزایش دهد. بنابراین هدف از انجام این مطالعه بررسی نشت فلزات سرب، کروم و کادمیوم از سه خاک آمیخته به کمپوست مواد زائد شهری است. روش بررسی: ابتدا خاک‌های انتخاب شده داخل ستون‌های با قطر داخلی mm 100 و ارتفاع mm 600 ریخته شده و تیمارها که شامل: کمپوست حاوی فلزات کمتر، کمپوست حاوی فلزات بیشتر و شاهد بودند هر یک در ستونی مجزا بارگذاری گردیدند. ستون‌های خاک در دمای اتاق به مدت 9 روز با آب مقطر آبیاری شدند تا اینکه ارتفاع آب مصرفی به mm 250 رسید. شیرابه جمع‌آوری شده و غلظت سرب، کروم، کادمیوم، pH و هدایت الکتریکی آن مورد آنالیز قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج حاصل از مطالعه نشان میدهد، کاربرد کمپوست حاوی فلزات بیشتر بر کاهش pH، افزایش هدایت الکتریکی و نشت فلزات سرب، کروم و کادمیوم بر روی هر سه خاک نسبت به شاهد معنادار است (PV≤0.05). اما کاربرد کمپوست حاوی فلزات کمتر بر نشت فلزات نسبت به شاهد در هر سه خاک معنادار نیست (PV≥0.05). به‌طور کلی میزان نشت فلزات از هر سه خاک به این ترتیب شنی لومی > شنی رسی لومی> سیلت رسی لومی است. نتیجهگیری: غلظت فلزات در شیرابه بستگی به وی‍ژگی‌های خاک و نوع کمپوست افزوده شده به خاک دارد. از اینرو کاربرد کمپوست حاوی فلزات بیشتر برروی خاک‌های دارای درصد بالای شن، ممکن است آبهای زیرزمینی را در معرض آلودگی به فلزات سنگین قرار دهد.
مهدیس مسیبی، حبیب ا... میرزایی،
دوره 6، شماره 4 - ( 12-1392 )
چکیده
زمینه و هدف: برنج یکی از اقلام پرمصرف غذایی است که در معرض آلودگی به مایکوتوکسین‌ها و فلزات سنگین قرار دارد. با توجه به خاصیت تجمع‌پذیری فلزات سنگین در بافت‌های بدن انسان و اثرات سوء آن بر بدن و سرطان‌زایی و جهش‌زا بودن مایکوتوکسین‌ها، بررسی حاضر به منظور تعیین آلودگی برنج‌های وارداتی به استان گلستان انجام پذیرفت. روش بررسی: در این مطالعه تعداد 80 نمونه برنج وارداتی از کشورهای هندوستان و پاکستان در مرز اینچه برون واقع در استان گلستان در فاصله زمانی دی ماه 90 تا مرداد ماه 91 نمونهبرداری و از نظر میزان مایکوتوکسین‌ها (آفلاتوکسین‌های B1 ،B2، G1،G2 و مجموع آفلاتوکسین ها ، اکراتوکسین A، زرالنون و داکسی نیوالنول) و فلزات سنگین (سرب، آرسنیک و کادمیوم) مورد آزمون قرار گرفتند. تمامی نمونهها از نظر میزان مایکوتوکسین‌ها توسط دستگاه HPLC و خالص‌سازی با ستون ایمونوافینیتی (خالص‌سازی داکسی نیوالنول با ستون فازجامد انجام شد) آزمون شدند. برای اندازه‌گیری آرسنیک از دستگاه بیناب سنجی جذب اتمی بر مبنای تولید هیدرید و برای تعیین مقدار سرب و کادمیوم از روش طیف سنجی نوری جذب اتمی با کوره گرافیتی بر طبق استاندارد AOAC.986.15 استفاده شد . یافته‌ها: نتایج این مطالعه نشان داد که میانگین میزان آفلاتوکسین B1 ، B2، اکراتوکسینA و آفلاتوکسین توتال به ترتیب 0/93 ، 0/036، 0/033 وng/g 0/96 بود. آفلاتوکسین‌هایG1، G2 و داکسی نیوالنول در هیچ یک از نمونهها مشاهده نشد. میانگین غلظت سرب ،آرسنیک و کادمیوم در نمونهها نیز به ترتیب 0/067 ،0/007 وmg/kg0/024 بود. نتیجهگیری: همه نمونهها با بیشینه مجاز تعیین‌شده برای مایکوتوکسین‌ها و فلزات سنگین برنج در استانداردهای ملی ایران مطابقت داشتند.
رضا مهاجر، محمد حسن صالحی، جهانگرد محمدی،
دوره 7، شماره 1 - ( 4-1393 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی محصولات کشاورزی به فلزات سنگین ناشی از وجود این آلودگی ها در خاک و هوا خطری جدی برای کیفیت و امنیت این محصولات به شمار می رود. کادمیوم و سرب هر دو اثرات سرطان زایی از خود نشان داده اند. هدف از این مطالعه، میزان سرب و کادمیوم در برخی از محصولات کشاورزی استان اصفهان است. روش بررسی: در طول دو فصل بهار و تابستان، 80 نمونه از 4 نوع محصول (از هر محصول 20 نمونه) به طور تصادفی از اراضی کشاورزی برخی از مناطق استان اصفهان برداشت گردید. پس از آماده سازی، میزان سرب و کادمیوم توسط دستگاه جذب اتمی تعیین شد. یافته ها: میانگین غلظت سرب و کادمیوم در محصولات نمونه برداری شده با یکدیگر متفاوت بود. به طوری که اختلاف میان غلظت سرب در چغندرلبویی با پیاز و کلم معنی دار بود (05/p<0) و اختلاف میان غلظت سرب در چغندرلبویی با کاهو معنی دار نبود (05/p>0). مقایسه میانگین ها بیانگر این بود که تنها میان غلظت کادمیوم چغندر با کلم و چغندر با پیاز اختلاف معنی دار وجود دارد (001/p<0). نتایج نشان داد که مقدار سرب و کادمیوم در اکثر محصولات بیشتر از محدود استاندارد ارایه شده توسط ایران (بیشینه رواداری سرب برای کاهو، کلم، چغندر و پیاز به ترتیب 0/3،0/2، mg/Kg dry weight ،0/1 ،0/1 و برای کادمیوم به ترتیب برابر 0/1، mg/Kg dry weight ،0/05 ،0/05، 0/05 است)و نیز FAO-WHO است. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان میدهد اغلب محصولات نمونهبرداری شده در این تحقیق دارای دو فلز سنگین سرب و کادمیوم بیش از حد مجاز و استاندارد هستند. با این حال، مقدار تخمینی جذب شده هر عنصر (EDI) محصول نشان داد که به جز سرب در کاهو، سایر محصولات دارای EDI کمتری نسبت به میزان دریافت قابل تحمل روزانه موقتی (PTDI) که از طرف مؤسسه استاندارد ایران گزارش شده، هستند. برای فهم بهتر و مدیریت بهینه و جلوگیری از آلودگی بیشتر، مطالعه منشا عناصر سنگین و تعیین مقادیر آنها در خاک، آب و گرد و غبار این منطقه توصیه می شود.
مهدی رجبی، بابک سوری،
دوره 8، شماره 1 - ( 5-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: طوفان‌های گرد و غباری که اغلب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان روی می‌دهند حجم زیادی از ذرات معلق را با خود حمل می‌کنند و از اینرو به عنوان یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی در مقیاس‌های منطقه‌ای و بین المللی تلقی می‌گردند. هدف از این تحقیق ارزیابی مقادیر فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار ته‌نشین شده در شهرهای سنندج، خرم آباد و اندیمشک است. روش بررسی: نمونهبرداری ذرات گرد و غبار از 30 خرداد 1391 بمدت یکسال در بازه‌های زمانی 10 روزه و به طور همزمان در سه ایستگاه سنندج، خرم آباد و اندیمشک با استفاده از روش Deposit Gauge Method صورت گرفت و اندازه‌گیری فلزات Fe و Mn با استفاده از جذب اتمی به روش شعله و Zn, Cu, As, Ag, Cr, Ni به روش کوره گرافیکی انجام شد. سپس سطح آلودگی فلزات سنگین با استفاده از شاخصهای Geo-Accumulation Index (Igeo) و Integrated Pollution Index (IPI) ارزیابی گردید. ماهیت کانی‌ها و شکل ذرات گرد و غبار نیز بوسیله تفرق اشعه ایکس و تصویربرداری میکروسکوپ الکترونی بررسی شد. یافته‌ها: نتایج حاصله از شاخص Igeo سطوح آلودگی Ag و Cu را بیش از As و Zn در گرد و غبار هر سه ایستگاه ارزیابی نمود در حالی‌که مقادیر سایر فلزات سنگین آلوده‌کننده ارزیابی نشدند. ضمنا میانگین مقادیر شاخص IPI برای ایستگاههای سنندج، خرم آباد و اندیمشک بترتیب 2/86، 1/55 و 1/40 محاسبه شد. تفرق اشعه ایکس نیز وفور کانی‌های سیلیکاته (کوارتز) و کربناته (کلسیت) را در ذرات گرد و غبار سه ایستگاه نشان داد. علاوه بر این تصاویر میکروسکوپ الکترونی تشابه شکل ذرات گرد و غبار در سه ایستگاه را تایید نمود. نتیجهگیری: با وجود کمتر بودن میانگین میزان ذرات گرد و غبار باریده بر واحد سطح در ایستگاه سنندج، غلظت فلزات سنگین در ذرات گرد و غبار نمونهبرداری شده در این ایستگاه در مقایسه با ایستگاههای خرم آباد و اندیمشک بطور نسبی بیشتر بود.
عزیزاله بزی،
دوره 8، شماره 1 - ( 5-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: در این مقاله، به بررسی غلظت فلزات سنگین نظیر کادمیوم، مس، سرب، روی، نیکل، کروم، آهن و منیزیم در رسوبات ساحلی خلیج چابهار پرداخته شده است. روش بررسی: بدین منظور پنج ایستگاه نمونهبرداری انتخاب و نمونهبرداری از رسوبات ساحلی و آبهای کم عمق در دو فصل تابستان و زمستان سال 1391 انجام شده است. یافته ها: نتایج بیانگر این است که غلظت فلزات سنگین در رسوبات بیشتر از آب است، هرچند غلظت فلزات در ایستگاه های مختلف در نمونه های رسوب و آب از یک روند کلی پیروی کرده است. تغییرات فصلی بر روی میزان غلظت فلزات تاثیرگذار است؛ به طوری‌که در فصل زمستان غلظت برخی از فلزات سنگین مانند مس، سرب، روی، کادمیوم و نیکل بیشتر از فصل تابستان است. نتیجه گیری: به طور کلی غلظت فلزات سنگین در رسوبات منطقه مورد مطالعه از حدود استاندارد تعیین شده برای رسوبات کمتر مشاهده شده است و در بین ایستگاه های مختلف، ایستگاه های نزدیک و مرتبط با بنادر ماهیگیری غلظت بالاتری از فلزات را نشان دادند. نتایج نشان می دهد، اگرچه برخی فلزات منشاء طبیعی دارند، اما افزایش غلظت فلزات سنگین در منطقه مورد بررسی می تواند به تاثیر چشمگیر آلودگی ناشی از قایق های ماهیگیری نیز نسبت داده شود.
ندا روانخواه، روح اله میرزایی، سعید معصوم،
دوره 8، شماره 3 - ( 9-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی خاک چه ناشی از عوامل طبیعی و چه انسانی، کیفیت محیط زیست را کاهش می دهد. هدف این پژوهش ارزیابی استفاده از شاخص زمین انباشتگی، فاکتور آلودگی و تحلیل مؤلفه های اصلی در برآورد آلودگی خاک سطحی شهرستان آران و بیدگل است.
روش بررسی: 135 نمونه خاک سطحی از شهرستان آران و بیدگل جمع آوری شد و غلظت عناصر کادمیوم، سرب، نیکل، مس و روی در نمونه ها تعیین شد. شاخص زمین انباشتگی (Igeo)، فاکتور آلودگی (CF) و تحلیل مؤلفه های اصلی (PCA) برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه و تکنیک وزن دهی معکوس فاصله (IDW) برای ارائه الگوی مکانی این شاخص ها استفاده شد.
یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل کادمیوم، سرب، نیکل، روی و مس در منطقه مورد مطالعه به ترتیب 0/72، 11/41، 29/87، 48/59 و 14/82 mg/kgاست؛ که این غلظت ها بالاتر از غلظت های زمینه بود. میانگین شاخص زمین انباشتگی و فاکتور آلودگی در منطقه روند نزولی مس> کادمیوم> نیکل> روی≈ سرب را نشان داد. الگوی مکانی این شاخص ها نشان داد که بیشترین انباشت فلزات کادمیوم، سرب و روی در محدوده شهرک های صنعتی، کوره های آجرپزی و مناطق شهری اتفاق افتاده است و برای دو عنصر مس و نیکل انباشت بیشتر در مناطق شهری و زمین های کشاورزی رخ داده است. طبق تحلیل مؤلفه های اصلی دو مؤلفه شناسایی شد که در مؤلفه نخست فلزات مس، نیکل و روی و در مؤلفه دوم کادمیوم و سرب قرار گرفتند.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که غلظت فلزات سرب و کادمیوم بیشتر تحت تاثیر فعالیت های انسانی و غلظت نیکل، روی و مس بیشتر تحت کنترل عوامل طبیعی و انسانی هستند.
حسین کمانی، محمد حسینی، غلامحسین صفری، امیر حسین محوی، حمید زارعی،
دوره 8، شماره 4 - ( 12-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: مقدار فلزات سنگین موجود در نزولات جوی می تواند وضعیت آلودگی محیطی را در نواحی مختلف شهری به خوبی تشریح کنند. تاکنون، مطالعه ای در مورد خصوصیات شیمیایی نزولات جوی شهر تهران انجام نشده است؛ از اینرو این مطالعه با هدف اندازه گیری فلزات سنگین در نزولات جوی شهر تهران و تعیین مهمترین عوامل موثر بر غلظت فلزات سنگین در نزولات تر به روش تحلیل عاملی آن صورت پذیرفت.
روش بررسی: این مطالعه که یک مطالعه توصیفی- مقطعی بود، اندازه گیری فلزات سنگین در 53 نمونه نزولات تر در یکی از مناطق مرکزی شهر تهران، انجام شد. نمونه برداری در طول ماه‌های آبان تا اردیبهشت سال‌های 1389، 1390 و1391 بر روی پشت بام خوابگاه دانشجویی یکی از ساختمان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد و سپس غلظت فلزات سنگین با استفاده از دستگاه ICP-MS اندازه گیری شد.
یافته ها: گستره تغییرات pH بین 4/2 تا 7/1 و میانگین آن 5/1 بود که نشان دادpH نزولات در محدودهpH اسیدی (pH کمتر از 5/6) قرار دارد. نتایج آنالیز "فاکتور تغلیظ"(EF) نشان داد که نمونه های مورد مطالعه با عناصر آهن و کروم تغلیظ نشده اند اما با فلزاتی مانند عناصر روی، کادمیم، نیکل، سرب و مس تغلیظ شده اند. آنالیز "تحلیل عاملی" با استفاده از ماتریس چرخیده شده "واریماکس" نشان داد که آلاینده هایی نظیر آلومینیوم، آهن و کروم دارای منشا طبیعی و آلاینده هایی نظیر روی، کادمیم، نیکل، سرب و مس دارای منشا مصنوعی هستند.
نتیجه گیری: مقادیر بالای EF وpH اسیدی نشان می دهد که تهران تحت تاثیر فعالیتهای انسانی شدیدی است. همچنین منشا آلودگی انسانی بیشتر مربوط به احتراق سوخت در فعالیتهای صنعتی و انتشارات ناشی از ترافیک است.
سهراب صادقی باجگیران، علی رضا پور خباز، مهدی حسن پور، محمد حسین سینکا کریمی،
دوره 8، شماره 4 - ( 12-1394 )
چکیده
زمینه و هدف: طی سال های اخیر فعالیت های طبیعی و انسانی توانسته میزان زیادی آلاینده های فلزی را وارد اکوسیستم‌های آبی نماید. این آلاینده ها قادرند که در طول زنجیره غذایی بصورت تجمعی افزایش پیدا کنند. تحقیق حاضر به بررسی میزان فلزات نیکل، روی و وانادیوم در بافت عضله ماهی‌های آلوزا و سوف در جنوب شرقی دریای مازندران به دلیل اهمیت آنها پرداخته است.
روش بررسی: پس از زیست‌سنجی، نمونه های ماهی های آلوزا و سوف به روش هضم اسیدی‌تر آمادهسازی شدند و میزان فلزات نیکل، روی و وانادیوم توسط دستگاه جذب اتمی قرائت گردیدند.
یافته ها: نتایج آزمون های آماری نشان داد که میزان نیکل (1/18) و وانادیوم (1/76µg/g (wet weight)) در ماهی آلوزا به طور معنی داری بیش از ماهی سوف (0/98µg/g (wet weight) و 0/13) بوده است (0/05>P). بررسی تفاوت آماری تجمع فلزات در ماهی سوف به صورت: روی < نیکل » وانادیوم و در ماهی آلوزا همچنین به صورت: روی < نیکل » وانادیوم بود. در سوف بین فلزات وانادیوم و نیکل و در آلوزا بین فلزات روی و وانادیوم همبستگی وجود داشت (0/05>P). میزان فلز نیکل در بافت عضله هر دو گونه و نیز میزان فلز وانادیوم در بافت عضله آلوزا از میزان استاندارد WHO تجاوز کرد. بیشترین میزان THQ برای ماهی آلوزا مربوط به عنصر وانادیوم با میزان 0/059 و کمترین مربوط به عنصر روی با میزان 0/017 و همچنین برای ماهی سوف بیشترین میزان مربوط به عنصر روی با میزان 0/016 و کمترین مربوط به عنصر وانادیوم با میزان 0/004 است. میزان THQ برای فلزات نیکل، وانادیوم و روی در مطالعه حاضر و نیز THQ مجموع برای این فلزات کمتر از یک بدست آمد که نشان‌دهنده عدم وجود هرگونه خطر غذایی در اثر مصرف گونههای آلوزا و سوف با میزان مصرف کنونی (حدود 21g/day) در اثر این فلزات است.
نتیجهگیری: ارزیابی خطر غذایی مصرف گونههای مورد مطالعه نشان‌دهنده آن بوده است که مصرف این ماهی ها با میزان مصرف فعلی از نظر فلزات روی، نیکل و وانادیوم خطری برای مصرفکنندگان آن ندارد.
لیلا تابنده، مهدی طاهری،
دوره 9، شماره 1 - ( 3-1395 )
چکیده
زمینه و هدف: آلودگی خاک ها و گیاهان با فلزات سنگین، یک مشکل جدی و در حال گسترش است. تحقیق حاضر با هدف تعیین غلظت عناصر سنگین در خاک و برخی محصولات کشاورزی و احتمال خطر ناشی از مصرف آنها انجام گردید.
روش بررسی: این مطالعه توصیفی- مقطعی با نمونه برداری به صورت تصادفی و در فصل برداشت سال 1393، بر روی 205 نمونه از سبزیجات تولیدی (تره، برگ چغندر، جعفری، هندوانه، خربزه، گوجه فرنگی، خیار، سیب زمینی، پیاز، سیر، تربچه، نخودفرنگی و باقلا) و 129 نمونه از خاک های زراعی انجام گردید. غلظت عناصر مس، روی، کادمیوم و سرب در خاک و گیاه، با دستگاه جذب اتمی و تجزیه و تحلیل آماری با نرم افزار SPSS انجام شده است.
یافته ها: اختلاف بین میانگین غلظت عناصر مس، روی و سرب در بین انواع سبزیجات مختلف معنی دار بود، اما در مورد کادمیوم، اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بیشترین میانگین سرب، کادمیوم، مس و روی به ترتیب در جعفری، برگ چغندر، باقلا و تره تشخیص داده شد. ولیکن، هیچگونه آلودگی به عناصر سنگین در دیگر سبزیجات و خاک های تحت مطالعه (به استثنای خاک های زراعی مجاور به معدن سرب منطقه ماهنشان)، به دست نیامد. احتمال خطر پذیری به بیماری‌های سرطانی برای هر یک از عناصر، کمتر از یک بدست آمد و مصرف فلزات سنگین، کمتر از حد قابل تحمل مصرف روزانه بودند.
نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که، قسمت عمده تجمع فلزات سنگین، در سبزیجات برگی است. بنابراین، می بایست، توجه زیادی به مصرف سبزیجات برگی، علی الخصوص، سبزیجات رشد یافته در اطراف مناطق صنعتی، صورت گیرد.
مرتضی صبوحی، فرهاد نژاد کورکی، حمیدرضا عظیم زاده، محمدصالح علی طالشی،
دوره 9، شماره 1 - ( 3-1395 )
چکیده
زمینه و هدف: حضور کارگاه‌های صنعتی میزان آلودگیهای شهری را افزایش داده است. مطالعه حاضر با هدف بررسی فلزات سنگین کارگاه‌های باتری‌سازی شهر یزد و شناسایی میزان اثرات زیست‌محیطی حاصل از این آلاینده‌ها صورت گرفته است.
روش بررسی: این مطالعه به‌صورت توصیفی تحلیلی-مقطعی انجام شد. براساس خصوصیات جغرافیایی، شهر به سه بخش تقسیم و در مجموع 30 کارگاه باتری‌سازی به روش تصادفی طبقه‌بندی شده انتخاب شد. فلزات سنگین (سرب، کادمیوم، کروم، روی و مس، آهن و منگنز) موجود در غبار کف با استفاده از دستگاه جذب اتمی (AAS) اندازه‌گیری شد. اثرات زیست‌محیطی ناشی از آلودگی با فلزات سنگین نیز با شاخص خطر بالقوه زیست‌محیطی (RI)، شاخص آلودگی تجمعی (IPI)، ضریب آلودگی (Cf) و درجه آلودگی اصلاح‌شده (mCd) و آزمون آماری همبستگی پیرسون شناسایی شد.
یافته‌ها: روند تغییرات غلظت فلزات سنگین در ذرات غبار کف کارگاه‌ها به‌صورت آهن>مس> سرب> روی> منگنز> کروم> کادمیوم حاصل شد. لذا میانگین غلظت فلز آهن در نمونهها 27011/52±4721/05 و فلز کادمیوم 78/25±21/07mg/kg بود. همچنین نتایج شاخص خطر بالقوه زیست‌محیطی (RI) نشان داد که فلزات سنگین غبار کف خطر خیلی زیاد (2816/29) دارد. میزان شاخص (mCd) در کارگاه‌ها نیز معادل 63/35 نمایانگر این است که این کارگاه‌ها در کلاس آلودگی بسیار شدید قرار دارند. ضریب آلودگی (Cf) نیز برای فلز مس معادل 304/17 حاصل شد که آلودگی بسیار زیاد این فلز را در کارگاه‌ها نشان داد.
نتیجهگیری: یافته‌ها نشان داد که غلظت زیاد فلزات سنگین در کارگاه‌های باتری‌سازی ناشی از تعامل فلزات سنگین اجزای ضایعات صنایع از جمله زباله‌های الکتریکی و باتری با گردوغبار است که منشا انسان‌ساخت دارد.
زیبا جاویدانه، علیرضا زراسوندی، فاطمه راست منش،
دوره 9، شماره 2 - ( 6-1395 )
چکیده
زمینه و هدف: گرد وغبار خیابان یکی از مهمترین شاخصهای منعکسکننده وضعیت آلودگی در محیط زیست شهری است. اکثر مطالعات، مربوط به آلودگی فلزات سنگین در شهرهای بزرگ بوده، در حالی‌که به شهرهای کوچک کمتر توجه شده است. شهر مسجد سلیمان اولین شهر نفتخیز ایران و در شمال شرق استان خوزستان واقع شده است. این شهر دارای آلودگیهای زمینزاد (چشمه‌های نفتی و گاز)، فعالیتهای نفتی، احتراق نفت و گاز، صنایع و ترافیک بوده، به همین دلیل ارزیابی زیست محیطی در این شهر حائز اهمیت است.
روش بررسی: به منظور پایش و مدیریت آلودگیهای موجود، طی شرایط آب و هوایی خشک (تیر ماه 1392)، یازده نمونه از گردوغبار خیابان از ایستگاههای مختلف در سطح شهر و یک نمونه به عنوان نمونه شاهد جمع آوری و آمادهسازی گردید و سپس توسط دستگاه ICP-OES آنالیز شدند.
یافته ها: منابع احتمالی فلزات آلاینده مورد بررسی توسط آنالیزهای چند متغیره مانند تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) و آنالیز خوشه‌ای (CA) شناخته شدهاند. علاوه بر این فاکتورهایی نظیر شاخص زمین انباشت (Igeo)، شاخص آلودگی (PI)، شاخص آلودگی یکنواخت (IPI) و فاکتور غنیشدگی (EF) جهت تعیین درجه آلودگی فلزات سنگین در گرد و غبار خیابان در شهر مسجد سلیمان ارزیابی شدند. نتایج حاصل از تحلیل مؤلفه اصلی و آنالیز خوشه‌ای نشان میدهد که منطقه عمدتا تحت تأثیر آلودگیهای نفتی، ترافیک و فعالیتهای صنعتی قرار دارد. شاخص آلودگی بیانگر سطح بالای از آلودگی برخی نمونهها به Pb، Cd، Cu و Zn و سطح متوسط آلودگی سایر نمونهها به Ni، As و V است. شاخص زمین انباشت بیانگر آلودگی متوسط تا شدیدا برخی نمونهها به Pb، Cd، Cu و Zn و برای سایر نمونهها عدم آلودگی تا آلودگی متوسط به Ni، As و V است.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد که غلظت فلزات سنگین در نمونههای گردوغبار نسبت به نمونه شاهد بالاتر بوده است. بدین ترتیب طبقه بندی میزان آلودگی در گردوغبار خیابان در شهر مسجدسلیمان به ترتیب زیر است: PI≈IPI>EF>Igeo
