ناهید درستکار احمدی، محسن شفیعی نیک آبادی، سامان بابایی کفاکی،
دوره 11، شماره 4 - ( 12-1397 )
چکیده
زمینه و هدف: امروزه آلاینده‌های مرتبط با پالایشگاه‌ها و محصولات وابسته به نفت نگرانی‌های زیادی را در رابطه با محیط زیست به‌وجود آورده اند. در این بین سهم روانکارهای خودرو به‌عنوان یکی از محصولات وابسته به نفت در رابطه با مسائل زیست‌محیطی، آلودگی‌های مضر بشر و تشدید گرمایش جهانی غیرقابل اغماض است. اخیرا روش ارزیابی چرخه حیات به‌عنوان ابزاری سودمند جهت یافتن راه‌حل‌هایی برای مشکلات زیست محیطی ارائه شده است. هدف از این پژوهش، بررسی و مقایسه اثرات زیست محیطی روانکارهای خودرو و مواد تشکیل‌دهنده آن (روغن پایه و مواد افزودنی) و در نهایت شناسایی مواد آلاینده جهت جایگزینی آن با مواد دوستدار محیط زیست است.
روش بررسی: در این مطالعه ابتدا مرز سیستم مشخص گردید و سپس مراحل ارزیابی چرخه حیات برای روانکارهای خودرو پیگیری شد. نهایتا نتایج در نرم افزار SimaPro براساس شاخص های روش Eco Indicator 95 ارائه و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد علی‌رغم اینکه مواد افزودنی تقریبا 20 درصد روانکارها را تشکیل داده‌اند، اما بیش از 80 درصد آلاینده‌های زیست‌محیطی به آنها مربوط می‌شود. این مواد تاثیر چشمگیری در انتشار گازهای گلخانه ای و پتانسیل گرمایش جهانی دارند به‌طوری‌که 91 درصد از انتشارات CO2 (kg7/81) مربوط به روانکارهای خودرو ناشی از مواد افزودنی است. همچنین این مواد باعث انتشار kg C2H40/00913 و kg SPM0/0368 شده و در نتیجه از عوامل مؤثر در تشکیل غلظت‌های تابستانی و زمستانی هستند. همچنین، روانکارهای خودرو باعث ورود فلزات سنگین (kg Pb 5-10×3/95) به آب و انتشار مواد سرطان‌زا (kg B(a)P 6-10×4/22) می‌شوند که روغن‌های پایه درصد بسیار کمی از ورود این مواد را به خود اختصاص داده است.
نتیجه‌گیری: مهمترین عامل آلایندگی زیست محیطی روغن‌های روانکار خودرو، مواد افزودنی به آن تعیین گردید. با توجه به اینکه درصد آلایندگی هر یک از مواد افزودنی به روانکارها به ترتیب شامل مواد ضد زنگ (40 درصد)، مواد ضد سایش (23 درصد)، پاک‌کننده‌ها (20 درصد) و اصلاح‌کننده‌های چسبندگی (17 درصد) است، شرکت می‌بایست به دنبال تغییر مواد ضدزنگ و جایگزینی آن با آنتی‌اکسیدان‌هایی با آلایندگی زیست‌محیطی پایین‌تر در چرخه تولید محصولات روانکار خود باشد.
