مجله تخصصی

---

مقدمه و اهداف: آلودگی هوا سالانه منجر به مرگ زودرس قریب به هفت میلیون نفر در سراسر دنیا می‌شود. از جمله آلاینده‌های اصلی هوا اکسیدهای نیتروژن است. با وجود مطالعه‌های خارجی گسترده در زمینه ارزیابی مواجهه ساکنان شهرها با آلاینده‌های هوا، اما مطالعه‌های ایرانی محدود به استفاده از تحلیل‌های ابتدایی هستند. بنابراین در این پژوهش الگوی پراکندگی این آلاینده‌ها در شهر تهران به‌صورت روزانه در سال 2014 میلادی با استفاده از مدل‌سازی فضایی-زمانی بررسی شده است.
روش کار: مقادیر غلظت اکسیدهای نیتروژن از 21 ایستگاه سنجش آلاینده در تهران اخذ شد که برای هر آلاینده در هر ایستگاه مجموعه داده شامل 8760 رکورد بود. متغیرهای پیشگوی وضع تعطیلات و ارتفاع زمین در مدل‌سازی فضایی-زمانی استفاده شد. نرم‌افزار D-STEM برای تحلیل داده‌ها و رسم نقشه‌ها به‌کار گرفته شد.
یافته‌ها: میزان مونواکسید نیتروژن در روزهای تعطیل و نیز با افزایش ارتفاع به‌طور معنی‌داری (به ترتیب با ضرایب 070/-0 و 169/0-) کاهش یافته است. هم‌چنین میزان دی‌اکسید نیتروژن نیز در روزهای تعطیل به‌طور معنی‌داری کاهش یافته (با ضریب 630/0-)، اما با افزایش ارتفاع به‌طور معنی‌داری افزایش (با ضریب 155/0) داشته است (P<0.001).
نتیجه‌گیری: در این مطالعه برای نخستین بار در ایران ارزیابی مواجهه ساکنان شهر تهران با آلاینده‌های NO و NO2 به‌صورت فضایی-زمانی انجام شده است. خروجی این مطالعه که نقشه‌های برآورد غلظت آلاینده‌های اکسیدهای ‌نیتروژن به‌صورت روزانه است می‌تواند در مطالعه‌های اپیدمیولوژی برای بررسی دقیق‌تر اثرات آلاینده‌های هوا بر سلامت شهروندان تهرانی استفاده شود.