مجله تخصصی

---

مقدمه و اهداف: با توجه به اهمیت و جایگاه مطالعات مورد ـ شاهد لانه گزیده در تحقیقات اپیدمیولوژیک و روند رو به رشد مقالات مبتنی بر این روش، بر آن شدیم تا پس از مرور اجمالی بر متدولوژی آن، روند ده ساله‌ی مقالات منتشره بر مبنای این روش را ارزیابی کنیم و علاوه بر آن به مقایسه‌ی سیر مقالات منتشرشده با کاربرد شیوه‌های مورد ـ شاهد (Case-control) و هم‌گروهی (Cohort) با این روش بپردازیم.
روش کار: در پایگاه اطلاعاتی PubMed با کلید واژه های “Nested case- control”، “Risk set sampling” و “Density sampling” به جست‌وجوی مقالات مرتبط با روش مطالعاتی مذکور از ابتدای سال 1996 تا پایان 2005 پرداختیم. همچنین مقالات با طراحی Case- control و مطالعات Cohort را نیز با کلمات کلیدی مربوط در 10 سال اخیر استخراج کردیم. جست‌وجوی مقاله‌ها در تاریخ 5 اردیبهشت 1385 صورت گرفت.
نتایج: با روش ذکر شده تعداد 2011 مقاله با طراحی مورد ـ شاهد لانه­گزیده به دست آمد. در سال 1996 حدود 95 مقاله و در سال 2005 حدود 289 مقاله وجود داشت. برای مقالات مورد ـ شاهد و مقالات هم‌گروهی به‌ترتیب تعداد 68456 و 60479 مقاله به‌دست آمد. تعداد مقالات مورد ـ شاهد از 4378 در سال 1996 به 10270 مقاله در سال 2005 رسیده بود. تعداد مقالات هم‌گروهی از 2981 مورد در سال 1996 به 9771 مقاله در سال 2005 رسیده بود.

---

مقدمه و اهداف: نقش مردان در تنظیم خانواده به خصوص در کشورهای درحال توسعه از اهیمت به سزایی برخوردار است. هدف این مطالعه تعیین میزان شیوع روش­های پیشگیری از حاملگی در زنان همسردار (49-10) ساله و چگونگی مشارکت همسران آن­ها در سال 1384-1383 در ایرانشهر است.
روش کار: مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی است که در آن با استفاده از یک پرسش­نامه و نمونه­ گیری تصادفی از زنان همسردار شهرستان ایرانشهر اقدام به اندازه ­گیری میزان مشارکت مردان در استفاده و انتخاب وسایل پیشگیری از بارداری گردید. داده­ ها با استفاده از اندازه­گیری شاخص­های پراکندگی و مرکزی و حدود اطمینان 95% آن­ها توسط نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید.
نتایج: تعداد 700 زن ازدواج کرده در گروه سنی 49-10 ساله که 400 نمونه آن از روستا و 300 نمونه از شهر انتخاب گردید که در عمل 696 نفر از آن­ها در مطالعه ما شرکت کردند. 5/65% از زنان تحت بررسی یکی از روش­های پیشگیری را به کار می­برده­اند. درصد حاملگی­های ناخواسته در این بررسی 16% بوده است. میانگین دفعات حاملگی 7 بار و میانه تعداد حاملگی 5/4 بار بوده است. 2/63% از زنان شرکت کننده در مطالعه ابراز داشته­اند که همسر آن­ها در زمینه پیشگیری از حاملگی با آن­ها همکاری دارد.
 نتیجه ­گیری: رگرسیون لجستیک نشان می­دهد حمایت شوهران در استفاده از روش پیشگیری از بارداری با استفاده آن رابطه آماری معنی­ دار دارد. با توجه به داده­های مطالعه به نظر می­رسد آموزش مردان در بالا بردن پوشش تنظیم خانواده نقش مؤثری دارد.

---

مقدمه و اهداف: دستیابی به "بهداشت برای همه" در بیانیه آلماآتا در سال 1978 به عنوان شعار زیربنایی و براساس مراقبت‌های بهداشتی اولیه به تمام کشورهای جهان معرفی شد. چگونگی دسترسی به این هدف مهم یعنی دسترسی به خدمات اولیه بهداشتی بیشتر با نشانگرهای کمّی بررسی شده است. در حالی که رویکرد کیفی می‌تواند تجربه دسترسی به خدمات بهداشتی از منظر مصرف کنندگان را بشناساند بینش عمیقی را در این زمینه ایجاد کند. این مطالعه با هدف توصیف و تفسیر درک استفاده کنندگان خدمات بهداشتی از دسترسی به خدمات و به دست آوردن بینش عمیق‌تر در مورد تجربه مصرف کنندگان این خدمات انجام شده است.
روش کار: مصاحبه نیمه ساختار یافته عمیق، با 9 نفر از مراجعه کنندگان به مرکز بهداشتی– درمانی انتخاب شده به شیوه نمونه‌گیری هدفمند انجام شد. مصاحبه‌ها ضبط، دست نویس و سپس با رویکرد پدیده شناسی و با استفاده از روش "ون مانن" تجزیه و تحلیل شدند.
نتایج: شش مضمون زیر در تجزیه و تحلیل داده‌ها ظهور یافتند. رویارویی با فرصت‌های آموزش همه جانبه، ارتباطات مشتری مدار، خدمات بهداشتی باکیفیت، کفایت زمانی- مکانی خدمات بهداشتی، عدالت محوری و مشارکت فردی.
نتیجه‌گیری: یافته‌ها نشان داد که دسترسی به خدمات بهداشتی چیزی فراتر از وجود خدمات به تنهایی است. خدمات بهداشتی با آموزش بهداشت و برقراری عدالت اجتماعی تکمیل خواهد شد. آموزش‌های همه جانبه و افزایش مشارکت‌های­ فردی در بهره‌مندی مطلوب از خدمات بهداشتی برای توانمندسازی مردم لازم به نظر می‌رسد.

---

مقدمه و اهداف: اچ‌آی‌وی/ایدز در خاورمیانه و ایران با سرعت بیش‌تری نسبت به سایر کشورها درحال گسترش است. تعیین نیازهای آموزشی گروه‌های جمعیتی در مورد ایدز، نیازمند ابزاری روا و پایا است. این مطالعه با هدف طراحی و روان‌سنجی ابزار بومی سنجش آگاهی در مورد ایدز، متناسب با ارزش‌های فرهنگی و ویژگی‌های جمعیتی انجام شد.
روش کار: بر اساس بررسی متون، 58 گویه‌ی مرتبط با آگاهی در مورد ایدز تهیه شد و روایی بیرونی و درونی (محتوایی) ابزار، به روش کمی و کیفی و با بهره‌گیری از نظر گروه‌های هدف و پانل 15 نفره از خبرگان، مورد ارزیابی قرار گرفت. پایایی ابزار با مشارکت دانش‌آموزان، دانشجویان، دبیران، والدین و داوطبان سلامت، از راه بررسی همبستگی درونی گویه‌ها با محاسبه‌ی آلفای کرونباخ و ثبات ابزار به روش آزمون بازآزمون ارزیابی شد.
یافته‌ها: براساس فرایند ارزیابی روایی صوری و محتوایی، ابزار پژوهش شامل 44 گویه، با مقادیر شاخص تأثیر آیتم بالای 5/1، نسبت روایی درونی بالای 49/0 و شاخص روایی بالای 79/0 طراحی و در سه بخش آگاهی عمومی (9 گویه)، آگاهی از راه‌های انتقال و عدم انتقال (25 گویه) و آگاهی از راه‌های پیش‌گیری از انتقال ایدز (10 گویه) تأیید شد. پایایی ابزار با محاسبه‌ی مقدار آلفای کرونباخ99/0 – 77/0 و شاخص ضریب همبستگی بالای 88/0 تأیید شد.
نتیجه‌گیری: ابزار سنجش آگاهی ایدز، دارای روایی و پایایی مناسب و متناسب با ارزش‌های فرهنگی و جمعیتی ایران بوده و با ارایه مستندات کافی، قابلیت به‌کارگیری در مطالعه‌های آتی را دارا است.

---

مقدمه و اهداف: طراحی و اجرای مداخله‌های رفتاری مبتنی بر مدل‌های آموزش بهداشت، برای توصیف عوامل فردی و روان‌شناختی مرتبط با رفتارهای مرتبط با ایدز به کار می‌روند. یافته‌های پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که برنامه‌های مبتنی بر مدل، در تغییر رفتارهای بهداشتی از کارایی بیشتر برخوردار هستند. هدف این پژوهش، طراحی و ارزیابی روایی ابزار مبتنی بر مدل و فرهنگ ایران، برای مطالعه رفتارهای پیشگیرانه از اچ‌آی‌وی/ایدز در دانش‌آموزان و دانشجویان بود.
روش کار:  براساس بررسی متون، 58 گویه مرتبط با رفتارهای پیشگیرانه از ایدز تدوین و روایی صوری و محتوایی ابزار به روش کمی و کیفی، توسط گروه‌های هدف و پانل خبرگان، ارزیابی شد. پایایی ابزار از با محاسبه آلفای کرونباخ و ثبات ابزار به روش آزمون– بازآزمون تأیید شد.
یافته‌ها: ابزار پژوهش اولیه شامل 53 گویه، با مقادیر شاخص تأثیر آیتم بالای 5/1، نسبت روایی محتوای بالای 49/0 و شاخص روایی محتوای بالای 79/0 تأیید شد. با تحلیل عامل اکتشافی 5 عامل، شامل 30 گویه برای دانش‌آموزان و 31 گویه برای دانشجویان و با بار عاملی بیش از 40/0 با عنوان حساسیت، شدت، منافع، موانع و خودکارآمدی درک شده شناسایی شد، که قادر به پیشگویی 58 درصد از تغییرات بود. پایایی ابزار با محاسبه آلفای کرونباخ بالای 80/0 و شاخص ضریب همبستگی بالای 86/0 تأیید شد.
نتیجه‌گیری: یافته‌های مطالعه نشان داد ابزار طراحی شده برای سنجش رفتارهای پیشگیرانه از اچ‌آی‌وی/ ایدز مبتنی بر الگوی اعتقاد بهداشتی، از روایی و پایایی مناسب برخوردار است و با ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران تناسب دارد.

---

مقدمه و اهداف: حذف و ریشه‌کنی سرخک نیازمند طراحی و اجرای یک نظام مراقبت منسجم در هر کدام از کشورهای مختلف جهان است. هدف از انجام این مطالعه مروری بر نظام مراقبت سرخک در ایران است.
روش کار: داده‌های این مطالعه از نظام مراقبت مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر، بررسی اسناد، مدارک، کتاب‌ها و مقاله‌های منتشر شده و مصاحبه با صاحبان فرایند و صاحب‌نظران نظام مراقبت سرخک در سال‌های ۹۸-۱۳۹۶ اخذ شد.
یافته‌ها: نظام مراقبت سرخک بر اساس راهبرد جهانی حذف سرخک، طراحی شده است و برای تمام موارد تب و بثورات ماکولوپاپولار شناسایی شده اقدام‌هایی  مانند گزارش تلفنی ظرف 24 ساعت بر اساس تعریف‌های استاندارد، تهیه نمونه از فرد و ارسال برای آزمایشگاه، انجام بررسی بالینی و اپیدمیولوژیک مورد و ثبت مورد در قالب فرم بررسی انفرادی انجام می‌شود.
نتیجه‌گیری: اجرای مراقبت کامل موارد مشکوک به سرخک و پوشش گسترده واکسیناسیون در کودکان زیر 2 سال در یک نظام مراقبت منسجم و پاسخ سریع به طغیان منجر به تحقق برنامه حذف سرخک و حذف انتقال بومی در ایران شده است. اگرچه وضعیت موجود نظام مراقبت سرخک در ایران مطلوب به نظر می‌رسد، اما از آن‌جا که ایران در مرحله حذف بیماری قرار دارد، افزایش حساسیت در نظام گزارش‌دهی موارد تب و بثورات ماکولوپاپولار و حفظ وضع موجود در پوشش واکسیناسیون برای تداوم وضعیت حذف ضروری است.