مجله تخصصی

---

مبحث حجم نمونه و نحوه محاسبه آن یکی از مباحث بسیار کلیدی در تحقیقات علوم پزشکی است که معمولاً محققین و حتی خوانندگان مقالات در این خصوص سوالات بسیاری دارند و این موضوع نشان می‌دهد که باید مفاهیم در این خصوص به زبان ساده ولی دقیق شرح داده شوند. در این مقاله سعی خواهد شد با زبانی بسیار ساده و با کمترین پیچیدگی آماری، این مبحث برای خوانندگان غیرآشنا با مفاهیم پیچیده آماری بیان و با ارایه مثال‌های کاملاً مفهومی، عوامل موثر بر حجم نمونه شرح داده شوند. در این مقاله ابتدا در مورد مفاهیم پایه در محاسبه حجم نمونه مانند مفهوم میزان اثر (effect size)، مفهوم دامنه و ضریب اطمینان و خطاهای آماری بحث شده و مفروضات مورد نیاز برای محاسبه حجم نمونه شرح داده خواهند شد. سپس به بیان فرمول محاسبه حجم نمونه برای برآورد یک میانگین و یا یک نسبت و همچنین فرمول رایج برای محاسبه حجم نمونه در مقایسه دو میانگین و یا دو نسبت پرداخته خواهد شد. در ادامه این سری از مقالات نیز سعی خواهد شد به زوایای فنی‌تر موضوع پرداخته شده و راهکارهای ساده شده‌ای برای محاسبه حجم نمونه در شرایط خاص و تصحیحات مربوطه ارایه گردد.

---

مقدمه و اهداف: وبا همواره به عنوان تهدیدی برای سلامت عمومی کشورهای فقیر و در حال توسعه سراسر دنیا محسوب می‌شود. هرساله اپیدمی‌هائی از وبا دردنیا رخ می‌دهد و در ایران نیز طغیان‌هائی ازاین بیماری در طی سال‌های گذشته درنقاط مختلف کشور گزارش شده است. هدف این پژوهش بررسی اپیدمی و ارتباط بروز بیماری با عوامل خطرساز آن به منظور شناسائی عوامل خطرآن و البته با هدف کاربردی کنترل اپیدمی درهمان زمان بوده است.
 روش کار: این مطالعه، یک مطالعه مورد- شاهدی (case control) به منظوربررسی اپیدمی (outbreak investigation) می‌باشد. 54 مورد بیمار مبتلا به وبای تشخیص داده شده بر اساس نتایج آزمایشگاهی با 106 شاهد از همسایه‌های بیماران که از نظر گروه سنی وجنسی همسان شده بودند مورد مطالعه قرارگرفتند.
نتایج: در طی بروز اپیدمی وبای کرج درسال 1387در مجموع 54 مورد کشت مدفوع از نظر ویبریو کلرا، سروتایپ اینابا، مثبت اعلام گردید. بر اساس نتایج این مطالعه نسبت شانس برای عوامل خطر مصرف سبزیجات و میوه‌جات 35/3 و مصرف یخ کارخانه‌ای 43/4 بدست آمد
نتیجه‌گیری: مصرف میوه و سبزیجات و مصرف یخ کارخانه‌ای دو عامل خطر بروز وبا درطی این طغیان بودند. در همان زمان از سبزیجات مصرفی درزمان اپیدمی در سطح شهرستان نیز نمونه برداری بعمل آمد که بعضی ازنمونه سبزیجات از نظر ناگ (NAG) مثبت بودند. در اپیدمی‌های وبا در ایران باید کنترل سبزیجات وروش آبیاری آن‌ها و آب مصرفی کارخانه‌های یخ‌سازی مورد توجه جدی قرار گیرد. با توجه به نقش این عوامل درچند اپیدمی وبا وبیماری‌های روده‌ای دیگردرکشور درسال‌های گذشته، به منظورپیشگیری ازطغیان‌های در آینده، باید برنامه‌هائی برای بهداشتی کردن این موارددرکشوربه عمل آید.

---

مقدمه و اهداف: ارتقا و پیشرفت سلامت اعضای یک جامعه، بر پایه‌ی ارزیابی آن جامعه استوار است. هدف از این مطالعه، ارائه چارچوبی جهت اجرای جامع و مشارکتی ارزیابی جامعه برای تعیین وضعیت سلامت، اولویت‌بندی مشکلات در راستای ارتقای سلامت، تدوین مداخله‌های مؤثر، ارزشیابی سیاست‌ها و برنامه‌های بهداشت عمومی ساکنان منطقه و ارایه الگوی مناسب برای مطالعات دیگر بود.
روش کار: این مطالعه براساس تجارب گروه پزشکی اجتماعی، اپیدمیولوژی و آمار زیستی دانشگاه علوم پزشکی تهران از سال 1368 و مدل کارولینای شمالی از سال 2002 میلادی در هشت مرحله اجرا گردید. تیم ارزیابی جامعه در برگیرنده‌ی دامنه وسیعی از ذینفعان کلیدی و مردم محلی در سه سطح مشارکتی شامل گروه مشورتی، گروه کار و ناظر پروژه بود. داده‌ها به روش مشاهده، مصاحبه، بحث گروهی متمرکز و فهرست منابع سلامت جامعه جمع‌آوری شد. همزمان با جمع‌آوری داد‌ها، نقشه‌های دارایی جامعه آماده گردید. سپس آمارهای زیج حیاتی به دو روش کمی و کیفی بررسی شد و اطلاعات در دسترس از آمارهای شهرستان و نیروی انسانی خلاصه گردیدند. داده های  مرتبط به بررسی کیفی تحلیل محتوا شدند. در مرحله بعدی (چهارم)، داده‌های سلامت شهرستان با داده‌های جامعه ترکیب شده و نتایج حاصل از این ترکیب به جامعه گزارش گردیدند از روشHanlon  شامل سه ملاک وسعت، خطرناک بودن و قابلیت اصلاح جهت اولویت‌بندی مشکلات بهره گرفته شد.
نتایج: تیم ارزیابی جامعه مصرف مواد مخدر، استعمال سیگار و افسردگی را به عنوان مهم‌ترین مشکلات اولویت‌بندی نمودند. بعد از ایجاد پرونده ارزیابی جامعه، برنامه عملیاتی سلامت جامعه تدوین و مشکلات مطرح شده براساس الویت، تعیین علل شده و فعالیت‌های مداخله‌ای و پیشگیرانه ارایه گردید.
نتیجه‌گیری: ارزیابی جامعه در این مطالعه بخوبی مشکلات موجود را آشکار ساخت. این روش برای ارزیابی مشکلات سلامتی توصیه می‌شود.

Normal 0

---

مقدمه و اهداف: مؤثرترین راه پیشگیری از ابتلا به هپاتیت B علاوه بر کاهش تماس، واکسیناسیون می باشد. در مطالعه‌های مختلف پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در کارکنان درمانی کشور متفاوت آمده است و یک برآورد کلی از آن وجود ندارد.این مطالعه با هدف تعیین پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در کارکنان درمانی ایران به روش متاآنالیز انجام شده است.

روش کار: این مطالعه یک مرور سیستماتیک بر اساس بانک‌های اطلاعاتی داخلی شامل:Magiran، IranMedex، IranDoc، SID،Medlib و بین المللی شامل: Scopus، PubMed، ScienceDirect و هم‌چنین موتورجستجوی Google Scholar بدون محدودیت زمانی تا سال 1394 انجام شد. جستجو توسط دو نفر از پژوهشگران به صورت مستقل با استفاده از کلیدواژه های استاندارد فارسی و انگلیسی صورت گرفت. سپس تمام مقاله‌های مرور شده که دارای معیار ورود به مطالعه بودند؛ مورد بررسی قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از مدل اثرات تصادفی به روش متاآنالیز و نرم‌افزار Stata نسخه 1/11 مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفتند.

نتایج: در 21 مطالعه، تعداد 6311 نمونه مورد بررسی قرار گرفت. سابقه‌ی تزریق و پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در کارکنان درمانی ایران به ترتیب 9/86 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 7/90-83) و 3/70 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 75-6/65) برآورد شد. کم‌ترین و بیشترین مقدار پوشش واکسیناسیون مربوط به شمال با 7/52 درصد و غرب کشور با 2/87 درصد می باشد.

نتیجه ‏گیری: پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در کارکنان درمانی ایران نسبت به کشورهای اروپایی کم‌تر بوده و نیازمند برنامه‌ریزی و سیاست‌گذارهای جدید برای به حداکثر رساندن پوشش واکسیناسیون هپاتیت B در این گروه از مشاغل پرخطر می‌باشد.

---

مقدمه و اهداف: به دنبال طغیان گاستروانتریت در دانشجویان ساکن خوابگاه، این مطالعه با هدف بررسی طغیان و شناسایی عوامل مؤثر بر ابتلای دانشجویان انجام پذیرفت.
روش کار: مطالعه مورد– شاهدی با بررسی دانشجویان ساکن خوابگاه یکی از دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور در خردادماه 1393 انجام شد. تعداد 70 نفر در هر گروه مورد و شاهد، به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند. از نسبت شانس با حدود اطمینان 95 درصد برای ارزیابی ارتباط بین بیماری و مواجهه (مصرف مواد غذایی مختلف) استفاده شد. آنالیزها توسط نرم افزار STATA نسخه 11 انجام شد.
یافته‌ها: منحنی طغیان، نشان‌دهنده‌ی یک طغیان تک‌منبعی بود. نسبت شانس ابتلا به گاستروانتریت در مصرف‌کنندگان بستنی، شربت خانگی و سبزیجات تازه به ترتیب (79/0-16/0) 36/0، (97/0-2/0) 45/0، و (83/0-13/0) 34/0 محاسبه شد. مصرف ناهار در روز 27 خردادماه 1393 نیز به‌عنوان عامل خطر برای ابتلا نشان داده شد؛ به‌طوری‌که نسبت شانس خام برای لوبیاپلو (81/612-52/15) 47/69 و برای آش رشته (53/136-19/10) 2/33 به‌دست آمد.
نتایج مدل نهایی چند متغیره نشان داد شانس ابتلا گاستروانتریت در مصرف‌کنندگان ناهار روز 27 خرداد با تطبیق سایر متغیرها 48/178 بار بیش‌تر برای لوبیا پلو (15/1177-0/26)، 81/61 بار بیش‌تر برای آش رشته (9/276-8/13) و 74 درصد کم‌تر در مصرف‌کنندگان بستنی با نسبت شانس (66/0-10/0) 26/0 گزارش شده است.
نتیجه‌گیری: به‌نظر می‌رسد مصرف ناهار سلف دانشگاه در تاریخ 27 خرداد با ابتلا گاستروانتریت ارتباط داشته است. معاینه‌های سالیانه کارکنان مسؤول در تهیه و پخت غذا، رعایت نکات بهداشتی در پختن و نگهداری مواد غذایی به‌ویژه در مکان‌های تجمعی مانند مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها در پیش‌گیری از رخداد طغیان‌های ناشی از غذا اهمیت دارد.

---