وجیهه آرمان‌مهر، حسین میرزائی، عبدالجواد خواجوی، تکتم پیکانی، رضا اسماعیلی،
دوره 18، شماره 2 - ( 6-1401 )
چکیده
مقدمه و اهداف: کووید-19 در مدت زمان کوتاهی زندگی مردم را در مقیاسی بی‌سابقه دگرگون نمود. این پژوهش با کنکاش در تجربه خانواده‌های یک شهرک حاشیه‌نشین، چگونگی مواجهه با چالش‌های اقتصادی حاصل از این بیماری و به بیانی تلاش‌های آنان در راستای تاب‌آوری اقتصادی را درک نماید.
روش کار: نوع مطالعه تحلیل محتوای کیفی با رویکرد هدایت شده بود و از طریق 17 مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته فردی با افراد بالای 15 سال ساکن شهرک توحید گناباد که حداقل 3 سال از سکونت آن‌ها در این محل گذشته بود، انجام شد. مصاحبه‌ها با روش نمونه‌گیری هدفمند و پس از اخذ رضایت آگاهانه مشارکت‌کنندگان در بهار 1400 انجام و ضبط شدند. به منظور تعیین اعتباربخشی داده‌ها از معیارهای لینکلن و گوبا استفاده شد.
یافته‌ها: تاب‌آوری اقتصادی خانواده‌ها در مواجهه با کووید-19، در قالب 3 مقوله اصلی که دربرگیرنده 9 مقوله فرعی بود؛ پدیدار شد. این مقوله‌ها عبارت‌اند از: الف. تغییرات ایجاد شده در بعد اقتصادی خانواده (با مقوله‌های فرعی: اشتغال، درآمد، مصرف و موقعیت طبقاتی)؛ ب. راهکارهای مقابله با تغییرات اقتصادی خانواده (با مقوله‌های فرعی: اتکا به منابع درون خانواده و دریافت حمایت‌های برون‌خانواده)؛ و ج. اثرپذیری تاب‌آوری اقتصادی خانواده ها از سطوح بالاتر (با سه مقوله فرعی: اقتصاد کلان، سرمایه اجتماعی خانواده و تاب‌آوری منطقه‌ای). براساس یافته‌های جزیی‌تر شیوع کووید-19 باعث کاهش درآمد و مصرف کمی و کیفی اقلام اساسی و تحمیل هزینه‌های مازاد برای جامعه هدف شده است. راهکار غالب در حل مشکلات اقتصادی، تغییر رفتار مصرفی و تنوع بخشی درآمدی بوده است. از سوی فقدان برنامه‌های حمایتی، ضعف شبکه اجتماعی و هویت محله‌ای از موانع عمده در راستای افزایش تاب‌آوری اقتصادی بوده است.
نتیجه‌گیری: خانواده‌های مورد مطالعه از بُعدهای بسیار، آسیب‌پذیر بوده و تاب‌آوری اقتصادی پایینی داشتند. برای ارتقای سطح تاب‌آوری اقتصادی خانواده‌ها، شناخت زمینه و انجام مداخله‌ها و حمایت‌ها بر اساس ظرفیت‌های درونی و بیرونی خانواده‌ها از جمله زمینه‌های توانمندساز موجود در محله ضروری می‌نماید.
