فصلنامه

---

زمینه و هدف: هدف این پژوهش، بررسی شاخص‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه‌ی نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی در مورد ظاهر بدن بود. روش اجرا: نمونه‌ی پژوهش حاضر، 250 نفر از دانش‌آموزان (173 دختر و 77 پسر) دبیرستان‌های شهرستان ابرکوه بود که به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب شدند و به پرسش‌نامه‌ی نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی در مورد ظاهر پاسخ دادند. اعتبار این پرسش‌نامه به دو شیوه‌ی همسانی درونی و دونیمه‌سازی بررسی گردید که به ترتیب ضرایب اعتبار 77/0 و 55/0 حاصل شد. برای مطالعه‌ی روایی پرسش‌نامه‌ی مزبور از روش روایی سازه (تحلیل عوامل) استفاده شد. یافته‌ها: نتیجه‌ی تحلیل عوامل، با استفاده از روش چرخشی واریماکس و براساس آزمون Scree، بیانگر وجود چهار عامل درونی‌سازی ـ کلی، درونی‌سازی ـ ورزشکار، اطلاعاتی و فشارها در این پرسش‌نامه بود که در مجموع 61/37% از واریانس کل آزمون را تبیین می‌نمودند. نتیجه‌گیری: درمجموع، نتایج پژوهش، اعتبار و روایی مطلوب فرم فارسی پرسش‌نامه‌ی نگرش‌های فرهنگی ـ اجتماعی در مورد ظاهر را تأیید می‌کند و بیانگر این مسئله است که به آسانی می‌توان از این ابزار در موقعیت‌های بالینی و پژوهشی برای بررسی نگرش فرد نسبت به ظاهر خود متأثر از عوامل فرهنگی و اجتماعی استفاده کرد.

---

زمینه و هدف: کمبود اطلاعات مادران در زمینه‌ی راه‌های پیشگیری از سالک در ابتلا به این بیماری نقش مهمی دارد، لذا اقدامات پیش‌گیرانه زمانی مؤثر خواهد بود که مادران آگاهی لازم و نگرش مثبت درخصوص بیماری و نحوه‌ی پیش‌گیری از آن‌را داشته باشند. مطالعه‌ی حاضر با هدف بررسی تأثیر مداخله‌ی آموزش بر آگاهی و نگرش مادران این منطقه در زمینه‌ی سالک و راه‌های پیشگیری از آن انجام گرفت.

روش اجرا: مطالعه‌ی حاضر مطالعه‌ای نیمه‌تجربی بود. 120 نفر زن متأهل بالای 15 سال که در سال 1388 به مرکز بهداشتی ـ درمانی آب و برق شهر مشهد مراجعه کرده بودند در سه گروه سخنرانی، بحث گروهی و شاهد، مورد پژوهش قرار گرفتند. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‌نامه‌ی تدوین‌شده توسط پژوهشگر بود. ارزیابی اثر مداخله‌ی آموزشی در زمان‌های قبل، بلافاصله بعد و یک ماه بعد از آموزش انجام گرفت.

یافته‌ها: میانگین امتیاز آگاهی قبل از آموزش در بین سه گروه مورد مطالعه تفاوت معنی‌دار نداشت (71_/0=P) ولی بلافاصله و یک ماه بعد از مداخله‌ی آموزشی اختلاف معنی‌داری میان سه گروه در میانگین امتیاز آگاهی وجود داشت (001_/0=P). هم‌چنین، تفاوت معنی‌داری در امتیاز نمره‌ی نگرش بین دو گروه سخنرانی و بحث وجود داشته و اختلاف معنی‌داری در میانگین امتیاز نگرش بعد از مداخله نسبت به قبل از مداخله مشاهده شد (001_/0=P).

نتیجه‌گیری: به‌طور کلی یافته‌های حاصل از این مطالعه نشان داد که آموزش فردی و گروهی برای مادران بر دانش و نگرش آن‌ها مؤثر است؛ از این‌رو ارائه‌ی برنامه‌ی آموزش بهداشت هم‌چون بحث گروهی و سخنرانی توصیه می‌گردد. با توجه به افزایش بازده‌ی آموزشی در روش بحث گروهی، این روش جهت ماندگاری بیشتر اثرات آموزش بر آگاهی و نگرش مادران توصیه می‌گردد.

---

زمینه و هدف: یکی از ویژگی‌های زنان و دختران خودآرایی و خودنمایی است که سبب گرایش آن‌ها به انواع آرایش‌ها می‌شود. این پژوهش با هدف تعیین فراوانی مصرف مواد آرایشی بین دختران دبیرستانی و دانشجوی شهر یزد و سنجش آگاهی، نگرش و عملکرد آنان در این زمینه انجام شد.

روش اجرا: این مطالعه‌ی مقطعی روی نمونه‌ای از دختران دبیرستانی و دانشجوی شهر یزد در سال 1394 انجام شد. حجم نمونه‌ی مورد نیاز 400 نفر برآورد شد که به‌صورت نمونه‌گیری آسان در تحقیق وارد شدند. داده‌های موردنیاز در این مطالعه با استفاده از پرسش‌نامه‌ای مشتمل بر چهار بخش اطلاعات دموگرافیک، آگاهی، نگرش و عملکرد در مورد مصرف مواد آرایشی، گردآوری شد. اطلاعات به‌دست‌آمده با استفاده از نسخه‌ی‌ 22 نرم‌افزار
IBM SPSS Statistics (IBM Corp., Armonk, NY, USA) و با بهره‌گیری از آزمون آزمون‌های آماری t، تحلیل واریانس (ANOVA) و مربع کای تحلیل شدند. برای توصیفف متغیرهای کمی پیوسته از میانگین±انحراف معیار و برای توصیف متغیرهای اسمی و رتبه‌ای از جداول فراوانی استفاده شد.

یافته‌ها: از شرکت‌کنندگان در مطالعه، 8/53% از حداقل یک محصول آرایشی استفاده می‌کردند. میانگین نمره‌ی آگاهی افراد با سن، تحصیلات والدین، شغل والدین و میزان درآمد ماهیانه خانواده ارتباط معنی‌داری داشت (05_/0>P). بین میانگین نمره‌ی نگرش با سن، سطح تحصیلات پدر و شغل پدر و مادر ازلحاظ آماری ارتباط معنی‌داری وجود داشت (05_/0>P). سن، تحصیلات پدر و مادر و شغل پدر و مادر دارای تأثیر معنی‌داری بر نمره‌ی عملکرد آزمودنی‌ها بودند (05_/0>P). افرادی که از مواد آرایشی استفاده نمی‌کردند، نسبت به اثرات استفاده از مواد آرایشی نگرش مناسب‌تری داشتند (01_/0=P).

تیجه‌گیری: با توجه به شیوع بالای استفاده از مواد آرایشی در بین دختران دانش‌آموز و دانشجوی شهر یزد و نیز پایین‌بودن سطح آگاهی آنان درخصوص اثرات استفاده از این مواد، برنامه‌ریزی و تدوین محتوای آموزشی مناسب و هم‌چنین شیوه‌ی آموزشی متناسب با شرایط هر گروه ضروری به‌نظر می‌رسد.

---

زمینه و هدف: جراحی‌های زیبایی برای تغییر ظاهر افراد و بهبود اعتمادبه‌نفس آن‌ها انجام می‌شود. طبق گزارش‌های موجود، ایران ازنظر میزان انجام جراحی زیبایی در رتبه‌های اول جهان قرار دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین نگرش‌های اجتماعی ـ فرهنگی در مورد جراحی‌های زیبایی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان دختر دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام شد.
 
روش اجرا: پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی توصیفی ـ تحلیلی و مقطعی بود که در سال 1396 روی 340 دانشجوی دختر دانشگاه علوم پزشکی همدان به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای با انتساب متناسب نمونه‌ها انجام شد. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل متغیرهای دموگرافیک و پرسش‌نامه‌ی نگرش‌های اجتماعی ـ فرهنگی، به‌صورت خودگزارش‌دهی توسط آزمودنی‌ها تکمیل گردید. داده‎ها با استفاده از نسخه‌ی 24 نرم‌افزار SPSS و با استفاده از آزمون‌های تی مستقل، آنالیز واریانس یک‌طرفه و رگرسیون خطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
 
یافته‌ها: گروه سنی 30-21 سال بیشترین شرکت‌کنندگان بودند (7_/56%). دانشجویان رشته‌ی پزشکی بیشترین شرکت‌کنندگان بودند (4_/24%). دانشجویان اغلب ازطریق اینترنت اطلاعات درباره‌ی جراحی زیبایی کسب می‌کردند (2_/63%). بین نگرش‌های اجتماعی ـ فرهنگی با رشته‌ی تحصیلی و شغل پدر رابطه‌ی آماری معنی‌دار وجود داشت (05_/0P<). نتایج رگرسیون نشان داد از بین متغیرهای مورد بررسی، شغل پدر و نمایه‌ی توده‌ی بدنی سهم معنی­­داری در تبیین واریانس نگرش‌های اجتماعی ـ فرهنگی داشتند.
 
نتیجه‌گیری: انجام مطالعاتی مشابه و گسترده در بین دانشجویان سایر دانشگاه‌های کشور و مقایسه‌ی آن‌ها با یافته‌های این تحقیق پیشنهاد می‌گردد.

---

زمینه و هدف: جراحی زیبایی از پدیده‌های رایج دهه‌های اخیر است و تصویر بدنی، عاملی کلیدی در گرایش به آن است. اما تصویر بدنی، مفهومی چندبعدی است که باید همه‌ی ابعاد آن بررسی گردند. پژوهش حاضر با هدف مطالعه‌ی ابعاد شناختی، هیجانی و رفتاری تصویر بدنی در زنان علاقمند به جراحی زیبایی انجام گرفت.
 
روش اجرا: مطالعه‌ی حاضر یک مطالعه‌ی علّی ـ ‌مقایسه‌ای از انواع مطالعات توصیفی بود. نمونه‌ی 600 نفری از دانشجویان دختر سنین 18 تا 35 سال از دانشگاه‌های شهر تهران به شیوه‌ی نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شدند و مجموعه‌ای از پرسش‌نامه‌های مقیاس باورها درباره‌ی ظاهر (BAAS)، مقیاس تصویر بدنی (BASS)، مقیاس راهبردهای مقابله‌ای مرتبط با تصویر بدنی (BICSI) و مقیاس پذیرش جراحی زیبایی (ACSS) را تکمیل کردند. داده‌های گردآوری‌شده با روش تحلیل واریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شد.
 
یافته‌ها: دانشجویان علاقمند به جراحی زیبایی نسبت به دانشجویان غیرعلاقمند نمرات بالاتری در مؤلفه‌های ارزش‌گذاری ظاهری به‌عنوان مؤلفه‌ی شناختی و نارضایتی بدنی به‌عنوان مؤلفه‌ی هیجانی تصویر بدنی به‌دست آوردند. در سه مؤلفه‌ی رفتاری تصویر بدنی تنها در راهبرد بازسازی ظاهری بین دو گروه از دانشجویان علاقمند و غیرعلاقمند تفاوت معنادار وجود داشت و در راهبردهای پذیرش و اجتناب بین دانشجویان تفاوتی وجود نداشت (0001_/0P<).
 
نتیجه‌گیری: هر سه بعد شناختی، هیجانی و رفتاری در جراحی زیبایی با اهمیت است و زنان علاقمند به جراحی زیبایی نه‌تنها دچار نارضایتی بدنی هستند بلکه نگرش‌های ناکارآمدی در حوزه‌های ارتباطات بین فردی، پیشرفت شخصی و خودپنداره دارند و از راهبردهای مبتنی بر تغییر بدن استفاده می‌کنند. این یافته‌ها می‌توانند در برنامه‌های پیشگیری و درمان مورد استفاده قرار بگیرند.