فصلنامه

---

در سال‌های اخیر، پیشرفت فراوان شاخه‌های مختلف فناوری سبب شده تا استفاده از آزمون‌ها و روش‌های تشخیصی در رشته‌های مختلف پزشکی بالینی به گونه‌ای چشمگیر افزایش یابد. این امر افزایش قابل توجه انتشار مقالات مرتبط با استفاده از این آزمون‌ها در تشخیص و پیشگیری از بیماری‌ها را به‌دنبال داشته است و رشته‌ی تخصصی بیماری‌های پوست نیز از این امر مستثنی نیست. با توجه به آن که رویکرد مبتنی بر شواهد (Evidence-based) بر لزوم استفاده‌ی صحیح از بهترین شواهد حاصل از پژوهش‌های بالینی در اخذ مناسب‌ترین تصمیم برای تشخیص یا درمان بیماری‌ها با در نظر گرفتن خواسته‌های بیمار تأکید دارد، اهمیت توانایی متخصصان پوست در ارزیابی و استفاده از مقالاتی که نتایج پژوهش‌های بالینی در حیطه‌ی درستی آزمون‌های تشخیصی را گزارش می‌کنند مشخص می‌شود. به این منظور در این مبحث، پس از مروری اجمالی بر برخی از مفاهیم مورد استفاده در این گروه از مطالعات، اصول ارزیابی نقادانه مطالعات تشخیصی بر اساس رویکرد مبتنی بر شواهد ارایه می‌شود. به‌طور کلی راهبردهایی برای تعیین روایی (Validity)، کاربرد (Applicability) و ارزیابی کیفیت مطالعه مورد بحث قرار می‌گیرد.

---

 زمینه و هدف: امروزه با وجود پیشرفت‌های متعدد علمی در زمینه‌ی پزشکی، شکایت از پزشکان روندی رو به افزایش دارد. مطالعه‌ی علل این شکایات و شناسایی عوامل مؤثر در بروز آن ممکن است باعث کاهش شکایات پزشکی ‌شود. هدف اصلی از این مطالعه بررسی علل شکایات طرح‌شده از پزشکان در زمینه‌ی پوست و زیبایی بود.
روش اجرا: این مطالعه، مطالعه‌ای مقطعی  و گذشته‌نگر بود که با بررسی پرونده‌های شکایت از قصور پزشکی در زمینه‌ی پوست و زیبایی که طی  سال‌های 89-1381 در اداره‌ی کل پزشکی قانونی استان تهران ثبت شده بودند، انجام شد.
یافته‌ها: در میان پرونده‌های بررسی شده، 63.4% قصور پزشکی، 35.4% برائت پزشک و 1.2% بدون صدور رأی، مختومه اعلام شده بود. بیشترین نوع قصور در 63.4% بی‌احتیاطی، در 27% عدم مهارت و در 5.7% عدم رعایت نظامات دولتی اعلام شده بود. بیشترین علت شکایت به ترتیب مربوط به جوشگاه و تیرگی پوست به‌دنبال لیزر (24.4%)، عدم رضایت از پیوند مو (19.5%) و ایجاد عارضه به‌دنبال تزریق ژل، توکسین بوتولینوم و غیره (15.8%) بود. فراوان‌ترین سن شاکیان در محدوده‌ی 20 تا 29 سال، بیشتر آنها مؤنث، بیشترین فراوانی سطح تحصیلات، دیپلم و بیشترین فراوانی شغل خانه‌داری بود. فراوان‌ترین سن پزشکان در محدوده‌ی 30 تا 39 سال و بیشتر آنها مذکر بودند.
نتیجه‌گیری: رعایت اخلاق پزشکی و تعهد حرفه‌ای، برقراری ارتباط مناسب پزشک و کادر درمان با بیمار و همراهان او، توضیح کامل درمان و عوارض احتمالی آن، عدم بزرگ‌نمایی و اغراق در نتایج درمانی، مطالعه‌ی مستمر و به‌روز کردن دانش پزشکی، مهارت لازم و تجربه‌ی کافی پزشک، استفاده‌نکردن از روش‌هایی که دوره‌های آموزشی آن را نگذرانده باشند، انتخاب صحیح بیمار و اخذ رضایت آگاهانه و برائت ممکن است به کاهش شکایت از پزشکان منجر شود.

---

---

---

بیش از یک دهه است که تشخیص بیماری‌های پوستی از راه دور به‌عنوان جایگزینی بالقوه برای معاینات حضوری مورد توجه قرار گرفته است. به‌منظور ارزیابی کیفیت این خدمات، پایایی و صحت تشخیص‌ها با روش معاینه‌ی حضوری مقایسه می‌شوند. در این مقاله نتایج مطالعات انجام‌شده در خصوص مقایسه‌ی پایایی و صحت تشخیص‌های ارایه‌شده در دو روش معاینه حضوری و از راه دور مرور می‌گردد.

از منابع مختلف نظیر پایگاه‌های اینترنتی و مجلات الکترونیکی برای انتخاب مقالات منتشرشده در سال‌های 1997 تا 2013 در حوزه‌ی تشخیص بیماری‌های پوستی از راه دور با تمرکز بر مقایسه‌ی پایایی و صحت تشخیص‌ها در روش از راه دور و معاینه‌ی حضوری استفاده شد.

پایایی و صحت تشخیص از راه دور، در مقایسه با معاینات حضوری بیش از 60% بود. هم‌چنین افزایش پایایی و صحت به عواملی نظیر کیفیت تصاویر، اطلاعات بالینی، تشخیص‌های افتراقی، مشورت با سایر همکاران و کسب نظرات ثانویه آن‌ها بستگی داشت. به‌نظر می‌رسد ارایه‌ی اطلاعات بالینی کافی در خصوص بیماران به ارتقای پایایی و صحت تشخیص بیماری‌های پوستی از راه دور کمک خواهد کرد. در این صورت می‌توان از این روش جهت ارایه‌ی مراقبت‌های سلامت در مناطق دورافتاده و جمعیت‌های محروم استفاده نمود.

---

هدف: ارزیابی درونی از مؤثرترین فرآیندهای ارزیابی آموزشی می‌باشد. این ارزیابی به‌دلیل درگیرکردن تمام افراد و اجزاء یک گروه آموزشی دارای کارآیی و ضمانت اجرایی بالایی است. بهره‌گیری مناسب از نتایج آن منجر به ارتقای کیفیت آموزشی می‌شود. هدف از این مطالعه بررسی جنبه‌های مختلف آموزشی، پژوهشی و امکانات گروه پوست دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه بود.

روش اجرا: عوامل مورد بررسی در این مطالعه‌ی مقطعی شامل اهداف، جایگاه سازمانی، مدیریت و تشـکیلات، هیأت علمی، دانشـجویان، راهبـردهای یادگیـری ـ یاددهی، تجهیزات آموزشی، پایان‌نامه‌ها و فرصت‌های مطالعاتی و عامل دانش‌آموختگان بودند. پرسش‌نامه‌هایی طراحی شد و یافته‌های گردآوری‌شده در این مطالعه با استفاده از نسخه‌ی 22 نرم‌افزار
IBM SPSS Statistics (IBM Corp., Armonk, NY, USA) توصیف و تحلیل شد.

یافته‌ها: اکثر عوامل مورد بررسی در وضعیت مطلوبی قرار داشتند. بیشترین میزان مطلوبیت مربوط به راهبردهای یادگیری ـ یاددهی با میانگین 87/5% و کمترین میزان مطلوبیت به‌صورت نسبتاً مطلوب مربوط به عامل دانش‌آموختگان با میانگین 66/7% بود.

نتیجه‌گیری: انجام دوره‌ای ارزیابی درون‌گروهی، برنامه‌ریزی و اقدام مناسب در سطح گروه و دانشکده‌ی پزشکی با توجه به نتایج این ارزیابی و افزایش امکانات گروه نه‌تنها منجر به ارتقای کیفیت آموزشی می‌گردد، بلکه می‌تواند امکان دریافت تأییدیه‌ی پذیرش دستیار پوست را فراهم آورد.

---

قریب ربع قرن از زمانی که گروه پزشکی مبتنی برشواهد (evidence-based medicine [EBM]) آن‌را به‌عنوان «رویکردی جدید» برای آموزش و پرداختن به (practice) پزشکی بالینی اعلام کردند، می‌گذرد. این رویکرد جدید که بر ترکیب سه عنصر استفاده از بهترین شواهد حاصل از پژوهش، مهارت بالینی و ارزش‌ها و ترجیحات بیمار استوار بود، در عمل رویکردهای سنتی مبتنی برعلوم پایه و پاتوفیزیولوژی بیماری‌ها را با استفاده از شواهد، اساساً کارآزمایی‌های بالینی تصادفی‌شده‌ی دارای گروه شاهد با کیفیت بالا، در کنار مهارت بالینی و توجه به نیازها و خواسته‌های بیماران جایگزین کرد. به هر روی EBM نیز مانند سایر رویکردهای به پزشکی بالینی خالی از نقد نبوده و نیست. در این مقاله تلاش مروری اجمالی بر برخی از کاستی‌های EBM انجام‌شده و معرفی کوتاهی از آنچه از آن به‌عنوان EBM حقیقی یاد می‌شود ارائه گردد. راه‌کارهای نیل به EBM حقیقی نیز مورد بحث قرار می‌گیرند.

---

---

زمینه و هدف: شکایات بیماران از پزشکان و قصور پزشکی یکی از مسائل جدی و چالش‌برانگیز در حرفه‌ی پزشکی است. با توجه به اهمیت این مسأله و نبود اطلاعات کافی در مورد شکایات مربوط به پوست و زیبایی در نظام پزشکی، این مطالعه جهت بررسی و شناسایی شکایات ارجاعی در زمینه‌ی پوست و زیبایی به سازمان نظام پزشکی تهران انجام شد.
 
روش اجرا: در این مطالعه‌ی توصیفی ـ تحلیلی و گذشته‌نگر، تمام پرونده‌های شکایت از قصور پزشکی در زمینه‌ی پوست در نظام پزشکی استان تهران از سال 1393 لغایت 1398 مورد بررسی قرار گرفت و پس از گردآوری اطلاعات، داده‌ها به کمک نسخه‌ی 25 نرم‌افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند.
 
یافته‌ها: از کل پرونده‌ها 6/1% آن‌ها مربوط به پوست و زیبایی بوده است. بیشتر شاکیان زن (8/79%) و مجرد (6/59%) و پزشکان متشاکی اکثراً مرد (8/79%) و پزشک عمومی (1/48%) بودند. بیشترین نوع مرکز درمانی مراکز خصوصی (2/95%) بودند. بیشترین شکایت از عوارض درمان (7/36%) و بیشترین آن مربوط به عوارض تزریق بوتاکس یا چربی (4/15%) و سپس عوارض لیزر (5/12%) بود. بیشترین نوع قصور بی‌احتیاطی (30%) بود و 7/20% موارد بدون قصور اعلام شده بود. بیشترین درصد حکم‌ها توبیخ کتبی و درج در پرونده (3/42%) بوده است.
 
نتیجه‌گیری: لازم است پزشکان از اعمالی که آگاهی و تبحر کافی در آن ندارند، دخالت در رشته‌های غیرمربوط و کارهای غیرعلمی اجتناب نمایند. کاهش روابط مالی و تأکید بر تعامل مناسب پزشک با بیمار و رعایت تعهد حرفه‌ای در پیشگیری از شکایات کمک‌کننده است.

---

زمینه و هدف: صدمات پوستی با علل مختلف، احتمال منتهی‌شدن به شکایت قضایی دارند. قبل از اظهارنظر کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی، شاکیان به مراجع تخصصی مانند بیمارستان رازی ارجاع داده می‌شوند. بررسی حاضر به مطالعه دموگرافیک شکایات بیماران در بدو ارجاع و تشخیص اولیه در یک دوره 6 ماهه پرداخته است.

روش اجرا: در این مطالعه گذشته‌نگر، بیماران ارجاعی از پزشکی قانونی در شش ماهه دوم سال 1397 برای ویزیت اولیه، مورد بررسی قرار گرفتند. شکایت بیمار در بدو مراجعه و تشخیص بالینی مطرح‌شده، در معاینه اولیه ثبت گردید.

یافته‌ها: در کل تعداد 220 بیمار شامل 176 زن (80%) و 44 مرد (20%) با میانگین سنی 8/34 سال بررسی شدند. 42 شکایت مختلف ازجمله کنده‌شدن تروماتیک موها با 91 مورد (4/41%) ـ شایع‌ترین مورد ـ و بعد از آن صدمات ناشی از لیزر موی زائد با 32 مورد (6/14%) و تزریق فیلر با 16 مورد (3/7%) مستند گردید. اسکار ناشی از تروما، واکنش به مواد شیمیایی در حین کار یا برخورد تصادفی، صدمات نادر ناشی از اقدامات درمانی و حتی در مواردی شکایت به‌خاطر پدیکولوز (آلودگی محل اقامت) یا زوستر (شکایت از وضعیت نگهداری در مرکز درمانی) و غیره به‌صورت موردی دیده شد.

نتیجه‌گیری: کنده‌شدن تروماتیک موها (عمدتاً در اثر نزاع) شایع‌ترین شکایت بود. آگاهی از موارد دیگر می‌تواند به گسترش افق دید پزشکان درخصوص طیف وسیع شکایات قابل طرح و اصلاح روند برخی اقدامات درمانی منجر گردد.