مجله دندانپزشکی

---

زمینه و هدف: در دهه‌های اخیر دستورالعمل‌های متعددی در زمینه حفاظت در برابر پرتوهای یونیزان در پرتونگاری‌های دندانی از سوی سازمان‌های بین‌المللی حفاظت در برابر تشعشع وضع شده است. هدف از این مطالعه تعیین میزان رعایت دستورالعمل‌های سازمان‌های حفاظت در برابر اشعه در بخش‌های آموزشی- درمانی واقع در دانشکده‌های دندانپزشکی سراسر کشور (18دانشکده) می‌باشد.
روش بررسی: در این مطالعه مقطعی پرسشنامه‌ای با توجه به مصوبات کمیته‌های بین‌المللی حفاظت در برابر تشعشع تهیه گردید. پرسشنامه که شامل سؤالاتی در مورد اصول حفاظتی مورد نیاز جهت بیماران، پرسنل و همچنین آزمون‌های کنترل کیفی بود، برای مسئولین مراکز رادیولوژی دانشکده‌های دندانپزشکی سراسر کشور (18 دانشکده) ارسال شد. پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌ها و آنالیز داده‌ها میزان مطابقت موارد ذکر شده با استانداردها تعیین گردید.
یافته‌ها: در مورد وجود تجهیزات حفاظت در برابر پرتوها (مانند پیشبند سربی، محافظ تیروئید و دیوارهای متراکم سربی)  شاهد وضعیت مطلوبی بودیم . گرچه اغلب پرسنل بندرت از این تجهیزات استفاده می‌کنند. استفاده از فیلم‌های با سرعت بالا، دستگاه‌های ظهور و ثبوت اتوماتیک در مراکز مورد بررسی نکته بسیار مثبتی بود. معضل عمده اغلب مراکز دندانپزشکی به عدم کنترل دوره‌ای تجهیزات و عدم وجود آزمون‌های کنترل کیفی مربوط بود.
نتیجه‌گیری: میزان رعایت اصول حفاظت در برابر اشعه در مراکز رادیولوژی دانشکده‌های دندانپزشکی سراسر کشور در وضع نسبتاً مطلوبی قرار دارد. ولی در زمینه برنامه‌های کنترل کیفی تجهیزات و پایش منظم تجهیزات و همچنین در مورد استفاده از تجهیزات تصویربرداری دیجیتال وضعیت مطلوبی وجود نداشت.

---

زمینه و هدف:Cone beam computed tomography (CBCT) اطلاعات خوبی در زمینه تشخیص و درمان پریودنتال ارائه می‌دهد. با توجه به میزان کم تحقیقات در اندازه‌گیری استخوان پریودنتال با استفاده از CBCT، هدف از این مطالعه بررسی دقت CBCT در اندازه‌گیری ضایعات مختلف استخوانی و مقایسه آن با روش رادیوگرافی داخل دهانی و پروب بود.
روش بررسی: 218 ضایعه استخوانی مصنوعی (اینفرابونی سطح باکال- لینگوال، اینترپروگزیمال، افقی، کریتر، Dehiscence و Fenestration) در روی 13 مندیبل خشک انسانی ایجاد شد. مندیبل‌ها در جعبه‌ای از جنس پلکسی گلاس پر از آب جهت شبیه سازی با بافت نرم قرار داده شدند. اسکن‌های CBCT، تصاویر رادیوگرافی داخل دهانی به روش موازی و اندازه‌گیری مستقیم با پروب WHO انجام شد و نتایج با اندازه‌گیری‌های رفرنس (کالیبردیجیتال) مقایسه شدند. با استفاده از Intra class correlation coefficient و Pearson correlation، میزان توافق بین مشاهده‌گرها محاسبه گردید.
یافته‌ها: توافق بین مشاهده‌گرها در اندازه‌گیری کلی ضایعات برای تکنیک CBCT و پروب بالا (88% (ICC) Intra class correlation coefficient) و در روش فیلم داخل دهانی متوسط )54%(ICC= بود. اختلاف آماری معنی‌داری بین مشاهده‌گرها در انواع روش‌ها مشاهده نشد (05/0P>). براساس نتایج Paired T-test اختلاف از میانگین نسبت به رفرنس در CBCT (mm01/0) کمتر از پروب (mm04/0) و فیلم (mm62/0) به دست آمد. CBCT قادر به اندازه‌گیری انواع ضایعات بود، در حالیکه فیلم برای اندازه‌گیری ضایعات سطوح باکال و لینگوال محدودیت داشت.
نتیجه‌گیری: هر سه تکنیک برای اندازه‌گیری ضایعات پریودنتال مفید هستند. در اندازه‌گیری انواع ضایعات پریودنتال، CBCT از دقت بیشتری نسبت به پروب و فیلم برخوردار بود.

---

زمینه و هدف: بررسی دوز جذبی بیماران در آزمون‌های مختلف می‌تواند اطلاعات مفیدی را در جهت تخمین ریسک پرتونگاری به دست دهد. در این مطالعه میزان دوز جذب سطحی بیماران در آزمون‌های CBCT، سی تی اسکن اسپیرال و سی تی اسکن معمول مقایسه گردید.
روش بررسی: به منظور اجرای این مطالعه تجربی، تعداد 81 عدد تراشه TLD کالیبره شده مورد استفاده قرار گرفت. به منظور تخمین دوز جذب سطحی نواحی مرکزی میدان تابشی، ناحیه تیروئید و نواحی خارج از فیلد، تراشه‌های TLD به ترتیب بر روی پوست ناحیه صورت، ناحیه تیروئید و انتهای جناغ سینه بیماران مراجعه کننده جهت تصویربرداری از سینوس‌های پارانازال نصب شدند. در این مطالعه از آزمون آماری واریانس یک طرفه و Turkey استفاده گردید.
یافته‌‌ها: دوز جذب سطحی ناحیه مرکزی میدان تابشی در تکنیک CBCT در حدود 09/0±79/0 میلی‌گری برآورد شد. درحالیکه در تکنیک سی تی اسکن معمولی و اسپیرال به ترتیب مقادیر 12/4±84/18 و 71/3±31/16 میلی‌گری نتیجه شد. همچنین نواحی خارج از فیلد تابشی دوزی در حدود 54 درصد دوز جذب سطحی ناحیه مرکزی میدان تابشی را دریافت کردند. نتایج اختلاف معنی‌دار بین نوع آزمون‌ها و دوز دریافتی بیماران را نشان داد (016/0P=). به طوریکه کمترین دوز جذب سطحی در نواحی مختلف مربوط به تکنیک CBCT و بیشترین آن به تکنیک سی تی اسکن معمول مربوط بود.
نتیجه‌گیری: اختلاف دوز جذب سطحی نواحی مرکزی میدان تابشی در دو تکنیک سی تی اسکن اسپیرال و معمول در مقایسه با تکنیک CBCT در حدود 24 برابر ارزیابی شد. همچنین بالاترین دوز تابشی مربوطه به ناحیه مرکزی میدان تابشی و کمترین آن مربوط به نواحی خارج از فیلد تابشی بود.