زمینه و هدف: یکی از روش‌های مشاهده واضح‌تر تغییرات جزیی استخوانی استفاده از تکنیک Digital Subtraction Radiography (DSR) می‌باشد. باوجود تحقیقات بسیار در زمینه کاربرد DSR در دندانپزشکی مطالعات زیادی درباره استفاده از این روش برای بررسی تغییرات استخوانی سرکندیل مفصل گیجگاهی فکی انجام نشده است. هدف از این مطالعه مقایسه رادیوگرافی پانورامیک و رادیوگرافی Panoramic Digital Subtraction در تشخیص ضایعات شبیهسازی شده کندیل مندیبل بود.
روش بررسی: این یک مطالعه بررسی فرآیند است که در آن دو عدد اسکال خشک انسان بدون هیچگونه ضایعه مشخص انتخاب شدند. دو نوع تغییرات افزایش و کاهش دانسیته استخوانی در سرکندیل این جمجمه‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. افزایش دانسیته با اضافه کردن سه عدد Bone chip با سه سایز متفاوت (۵/۱- ۱- ۵/۰ میلی‌‌متر) در دو موقعیت Antromedial و Superolateral سرکندیل و کاهش دانسیته استخوانی با ایجاد دو عدد Hole (سوراخ) ۱ و ۲ میلی‌متری در Antrocenral و Lateral pole کندیل انجام شد. رادیوگرافی‌های پانورامیک با و بدون حضور ضایعه تهیه شدند سپس دیجیتال شده و Digital subtraction بر روی آنها انجام گردید. ۸ مشاهدهگر ۱۵۵ شکل بدست آمده از دو تکنیک را بررسی کرده و نظرات خود را در پرسشنامه تهیه شده وارد نمودند. این‌مطالعه‌از نوع بررسی فرآیند Process research می‌باشد. حساسیت، ویژگی، تکرارپذیری و توافق پاسخ‌ها توسط آزمون کاپا و جداول تقاطعی مناسب و بررسی ارتباط بین متغیرهای کیفی بوسیله آزمون‌های مجذور کای و یا آزمون دقیق فیشر انجام شد.
یافته‌ها: ویژگی دو روش پانورامیک و DSR برای تشخیص عدم وجود ضایعه به ترتیب ۴/۱۵% و ۷/۶۶ % بود و حساسیت در تشخیص ضایعات استیوفیتیک در دو روش پانورامیک و DSR به ترتیب ۱/۶۱% و ۶/۸۰% و در تشخیص ضایعات استیولیتیک ۵/۳۷% و ۳/۸۳% بود. بطور کلی در روش پانورامیک ۹/۴۱% و در روش DSR ۶/۸۲% تصاویر بطور صحیح تشخیص داده شدند که اختلاف بین دو روش بطور قابل‌‌ملاحظه‌ای معنی‌دار بود (۰۰۰۱/۰>p). آزمون دقیق فیشر نشان داد که اختلاف دو روش در تشخیص ضایعات ۱ و ۲ میلی‌متری معنی‌دار (به ترتیب ۰۲۳/۰=p و ۰۰۲/۰=p) و در ضایعات ۵/۰ و ۵/۱ میلی‌متری معنی‌دار نبود. برتری روش DSR نسبت به روش پانورامیک در تشخیص درست وجود ضایعه در محل‌های lateral، central و medial معنی‌دار بود. متوسط مقدار Kappa در میان مشاهده‌‌گرها در روش پانورامیک برابر با ۱۷۷/۰ و در روش DSR برابر ۶۹۳/۰ بود. میزان توافق پاسخ‌های مرحله اول و دوم مشاهده برای هر مشاهدهگر در روش پانورامیک برابر ۴۵/۰ و در روش DSR برابر ۹۴/۰ بدست آمد.
بحث و نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های مطالعه حاضر، Digital Subtraction Radiography بصورت معنی‌داری دارای قدرت تشخیصی بالاتری نسبت به رادیوگرافی پانورامیک در تعیین تغییرات استخوانی شبیهسازی شده سرکندیل (استیولیتیک و استیوفیتیک) می‌باشد.
