مجله دندانپزشکی

---

زمینه و هدف: باتوجه به نیاز به وسیله‌ای که به دانشجویان کمک کند تا بتوانند میزان تقارب سطوح دندانی را در مراحل مختلف تراش اندازه بگیرند، طراحی و ساخت آن جهت استفاده در مراکز آموزشی دندانپزشکی برای اهداف آموزشی ضروری به نظر می‌رسید.

روش بررسی: وسیله طراحی شده در این مطالعه، ابزاری است که با داشتن دو بازوی قابل تنظیم بر روی سطوح تراش‌خورده دندان، می‌تواند زاویه بین دو سطح را با دقت مناسبی اندازه‌گیری نماید. زاویه بین این دو بازو نشان‌دهنده میزان تقارب دو سطح است. برای بررسی پایایی (Reliability) وسیله ‌از ۳ عدد دای استاندارد با زوایای تقارب ۱۳، ۲۹، ۴۵ درجه و همچنین ۲۰ عدد دندان تراش‌خورده استفاده شد. شش نفر از دانشجویان سال آخر دندانپزشکی، هر کدام از نمونه‌ها را در دو نوبت زمانی با فاصله زمانی ۲۴ ساعت اندازه‌گیری کردند. مقایسه میزان خطای اندازه‌گیری از دای‌های استاندارد بین مشاهده‌گرها و بین نوبت اندازه‌گیری‌ها با آزمون (Wilcoxon) Paired test سنجیده شد. حد معنی‌داری آماری ۰۵/۰ درنظر گرفته شد (۰۵/۰α=).

یافته‌ها: با استفاده از وسیله طراحی شده، حداکثر اختلاف اندازه‌گیری‌ها از زوایای استاندارد، یک درجه بود. تعداد ۶ عدد از اندازه‌گیری‌ها مقداری کمتر از زوایای استاندارد و ۲ اندازه‌گیری مقداری بیشتر از زوایای استاندارد را نشان دادند. اختلاف اندازه‌گیری بین مشاهده‌گرهای مختلف معنی‌دار نبود.Interclass Correlation Coefficient (ICC) نوبت‌های اول و دوم روی نمونه‌های تراش‌خورده به ترتیب ۴/۹۷ و ۵/۹۷ به دست آمد. اختلاف اندازه‌گیری‌های یک مشاهده‌گر در دو نوبت زمانی از نظر آماری معنی‌دار نبود (۰۵/۰P>).

نتیجه‌گیری: نتایج تحقیق نشان داد که وسیله از پایایی و روایی مناسبی برخوردار است و می‌تواند جایگزین روش‌های قدیمی‌تر اندازه‌گیری زاویه تقارب شود.

---

زمینه و هدف: ارزیابی عملکرد آموزشی اعضای هیأت علمی از طرف دانشجویان برای ارتقای عملکرد دانشکده دندانپزشکی بسیار مهم است. برای این منظور نیاز به ابزار روا و پایا وجود دارد. هدف از پژوهش حاضر تهیه و رواسازی پرسشنامه‌ ارزیابی هیأت علمی توسط دانشجویان بود.

روش بررسی: در مرحله اول ویژگی‌های استاد ایده‌آل بر اساس دیدگاه‌های گروهی پانزده نفره از استادان دانشکده دندانپزشکی شهید بهشتی با استفاده از روش گروه اسمی (Nominal group technique) به دست آمد. از مجموع این ویژگی‌ها و پرسش‌نامه‌های به کارگرفته شده در مقالات مشابه و معتبر و حذف موارد مشترک، پرسش‌نامه‌ای تهیه شد که در مراحل بعدی با محاسبه شاخص اعتبار محتوا Content Validity Index (CVI)، نسبت اعتبار محتواContent Validity Ratio (CVR) و ضریب آلفا کرونباخ مورد سنجش روایی و پایایی قرار گرفت.

یافته‌ها: پرسشنامه ابتدایی شامل ۹۴ ویژگی و چهار درون‌مایه به شرح زیر بود: درون‌مایه اخلاق، درون‌مایه توانایی علمی، درون‌مایه توانایی عملی و درون‌مایه مدیریت. در مرحله تعیین CVR تعداد ۲۳ ویژگی که ۳۳/۰CVR< داشتند و در مرحله تعیین CVI، تعداد بیست ویژگی دیگر که ۷۹/۰CVI< داشتند، حذف شدند. پایایی کلی این پرسشنامه حاوی ۵۴ ویژگی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ معادل ۹۶/۰ به دست آمد.

نتیجه‌گیری: با توجه به آشنایی گروه متخصص طراح پرسشنامه به جنبه‌های مختلف عملکرد آموزشی هیأت علمی، به کارگیری روش‌های مختلف تأیید روایی و پایایی و همچنین توجه به فرهنگ بومی، این ابزار را می‌توان برای انجام مطالعات در بسترهای مشابه در ایران مورد استفاده قرار داد.

---

زمینه و هدف: اندازه‏گیری دقیق متغیرها در مطالعات اپیدمیولوژیک اهمیت به‏ سزایی دارد. طوری که حتی بهترین طراحی آن‌ها نمی‏تواند مانع اشکالات وارده به دلیل عدم پایایی و روایی اندازه‏گیری در مطالعات شود. هدف از این مطالعه تعیین پایایی روش‏های اندازه‏گیری طول کانال دندان می‏باشد.

روش بررسی: این مطالعه روش شناختی با استفاده از داده‏های موجود در پرونده‏های بیماران مراجعه کننده به درمانگاه دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی همدان با حجم نمونه ۵۸ نفر به صورت تصادفی ساده طی سال ۱۳۹۱ انجام شد. به منظور تعیین پایایی اندازه‏گیری طول کانال دندان و معرفی مناسب‌ترین شاخص اندازه‏گیری از شاخص‏های ضریب همبستگی درون رتبه‏ای، نمودار بلاند آلتمن و نمودار پراکنش استفاده شد.

یافته‏ ها: در این مطالعه میانگین و انحراف‏ معیار طول کانال‏ها در دستگاه اپکس یاب Root ZX ۲۸/۲ ± ۹۳/۲۱ میلی‏متر، در رادیوگرافی PA ۳۸/۲ ± ۰۴/۲۲ میلی‏متر و اختلاف میان طول کانال ریشه به وسیله اپکس‏یاب و پرتونگاری در همه دندان‏ها ۴۸/۰ ± ۱/۰ گزارش گردید. ضریب همبستگی درون‏ رتبه‏ای میان اندازه طول کانال ریشه به وسیله اپکس ‏یاب و پرتونگاری در همه دندان‏ها ۹۸۹/۰گزارش شد. نمودار گرافیکی بلاند التمن نمایانگر توافق بالای دو روش اندازه‏گیری بود.

نتیجه گیری: یافته‏های این مطالعه علاوه بر اطمینان دادن به متخصصان درمان ریشه که اندازه‏گیری طول کانال دندان با روش رادیوگرافی پری اپیکال آسان‌تر است، اثبات کرد که رویکردهای مختلف سنجش پایایی نیز نتایج مشابهی دارند. با این وجود استفاده از رویکرد ضریب همبستگی درون‏رتبه‏ای و بلاند آلتمن با در نظر گرفتن توافق به جای ثبات توصیه می‏گردد.

---