مجله دندانپزشکی

---

هر ساله ابتلا به سرطانهای دهان درصد نسبتا بالایی از جمعیت میانسال و سالخورده را درگیر عوارض خود می کند. روشهای درمانی اغلب شامل دارو درمانیهای ضد نئوپلاسم، رادیاسیون ناحیه سروگردن و جراحی است. این روشهای درمانی، بخصوص رادیاسیون، اثرات مخربی بر بافت نرم و سخت دهان دارد و غدد بزاقی تحت تاثیر اشعه یونیزان دچار دیسفانکشن دراز مدت می گردند. عارضه اصلی که به دنبال این اختلال حاصل می شود، کاهش ترشح بزاق است که باعث تشدید خشکی دهان، موکوزیت، تغییر محیط اکولوژیک دهان، تسریع دمینرالیزاسیون، افزایش پوسیدگی، سختی در بلع و صحبت کردن، عدم امکان استفاده از پروتز و کاهش دریافت مواد غذایی می شود. در مجموع این عوامل، تاثیر برگشت ناپذیر و تضعیف کننده ای بر سلامت بیمار دارد. به منظور پیشگیری از مرگ و میر ناشی از سرطانهای دهان و نیز به دلیل خطرات قابل توجهی که اختلال در فعالیتهای دهان، برای سلامت فرد به همراه دارد، لازم است درمانهای قطعی دندانپزشکی قبل از آغاز درمان پزشکی آغاز شود. امروزه علم دندانپزشکی امکانات و روشهای پیشرفته ای را برای پیشگیری از عوارض دندانی این بیماران و نیز در صورت بروز بیماری، برای ترمیم ضایعات ناشی از آن عرضه کرده است. به نظر می رسد ارتباط علمی و مشاوره ای میان پزشک معالج و نیز دندانپزشک قبل از شروع درمان و پس از خاتمه آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر برای حفظ هر چه بیشتر سلامت روحی و جسمی بیمار باشد.

---

سلامتی فردی که در منطقه فاقد آب حاوی فلوئور زندگی می نماید، ممکن است از طریق فلوئور دریافتی از غذا، نوشیدنیها، خمیر دندان و محصولات دندانپزشکی به مخاطره بیفتد. فلوراید در دهان شویه، خمیر دندان، آب میوه و غذاهای کنسرو، ظروف تفلون به کار رفته و یکی از راههای ورود فلوراید به آب، از طریق کودهای شیمیایی، صنایع آلومینیوم، حشره کش ها، آفت کش ها، علف کش ها و ضد قارچ هایی است که برای میوه و سبزیجات بکار می رود و آلودگی محیطی به فلوراید را بوجود می آورد. برخی عوارض دریافت مزمن فلوراید بیش از حد شامل مواردی چون: کاهش میزان هموگلوبین، اختلالات معده و روده، از دست دادن دندانها در سن جوانی، استئوفلوئوروز، افزایش شکستگی لگن در سالمندان، استئواسکلروز، استئوپروز، فرم خاصی از آرتریت و انکیلوز مفصلی، استئومالاسی متافیزیال، ساختمان ضعیف دندانها و Mottling آنها، اختلال ترشح انسولین و آزمایش تحمل گلوکز، کاهش قدرت تغلیظ ادرار، اختلالات سیستم ایمنی، آسیب ژنتیک و کانسر، اختلالات یادگیری و کاهش ضریب هوشی (IQ)، اختلالات عملکرد تیروئید و ... می باشد. در این مقاله به عوارض ناشی از دریافت بیش از حد فلوئور و راههای پیشگیری و تشخیص آن پرداخته شده است.

---

زمینه و هدف: کنترل پلاک همیشه از مسائل مهم در دندانپزشکی پیشگیری بوده است. روش‌ها و مواد گوناگون به این منظور ارائه شده‌اند. اخیراً خمیردندان جدیدی با ادعای پیشگیری از تشکیل پلاک به بازار عرضه شده است. تحقیق حاضر با هدف مقایسه این خمیردندان (سه رنگ پونه حاوی تریکلوزان) با نوع اولیه آن (معمولی پونه) انجام گرفت.
روش بررسی: تحقیق با طراحی randomized double blind cross over clinical trial بر روی 40 نفر از دانشجویان دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران در سال 1384انجام گرفت. میزان پلاک اولیه نمونه‌ها به روش کنترل پلاک ایندکس بررسی، ثبت و سپس به صفر رسانیده شد. نمونه‌ها به طور تصادفی به گروه‌های مورد (خمیردندان سه رنگ) و گروه شاهد (خمیردندان معمولی) تقسیم شدند و به تمام نمونه‌ها مسواک Oral B Advantage Artica داده شد و از آنها درخواست شد به مدت دو هفته از این مسواک و خمیردندان از پیش تعیین شده استفاده کنند. در پایان دو هفته میزان پلاک تمام نمونه‌ها ثبت و دوباره به صفر رسانیده شد. نوع خمیردندان گروه‌های مورد و شاهد عوض شد (cross over) و پس از پایان دو هفته میزان پلاک برای بار سوم اندازه‌گیری شد. افراد مورد آزمایش و ارزیابی کننده از نوع خمیردندان داخل تیوپ‌ها اطلاعی نداشتند (دو سویه کور). میزان شاخص پلاک در زمان اولیه و پس از استفاده از دو مدل خمیردندان با استفاده از آزمون freidman و آزمون تکمیلی با adjust خطای نوع اول آماری مقایسه گردید.
یافته‌ها: از تعداد 40 نمونه، 4 مورد به دلایل مختلف حذف شدند. متوسط پلاک در ابتدای مطالعه 1/1±2 3/88 درصد بود که با میزان پلاک ثانویه اختلاف آماری معنی‌دار داشت. (001/0>p) میزان پلاک ثانویه در خمیردندان معمولی 9/16 2±/78 و در خمیردندان سه رنگ برابر 3/19 ±1/74 درصد بود که بین این دو تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نشد (4/0=p).
نتیجه گیری: اگرچه هر دو خمیردندان توانسته‌اند به طور معنی‌داری باعث کاهش درصد شاخص پلاک شوند اما بین دو خمیردندان اختلاف آماری معنی‌داری مشاهده نشد.

---

زمینه و هدف: ارزیابی روند آموزش از ملزومات آموزش موفق است. هدف از این مطالعه تاثیر واحد جامعه‌نگر نظری بر دانش، نگرش و عملکرد (خود اظهار) دانشجویان در حیطه دندانپزشکی پیشگیرانه در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران و رضایت آنان از نحوه ارایه این واحد درسی بود.

روش بررسی: گروه مداخله دانشجویان سال چهارم دانشکده دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران و گروه مقایسه دانشجویان سال چهارم دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی بودند. پرسشنامه شامل سوال‌های زمینه‌ای و سوال‌های مربوط به دانش، نگرش و عملکرد در حیطه پیشگیری و رضایت‌مندی دانشجویان بود. مداخله شامل 17 جلسه هفتگی (یک ساعته) واحد جامعه‌نگر نظری بود. مجموع امتیازات سوالات دانش، نگرش و عملکرد محاسبه شد و تغییرات صورت گرفته توسط مدل جنرال خطی تحلیل آماری شدند.

یافته‌ها: میانگین امتیازات دانش گروه مداخله در ابتدا 9/16 (0/4) و بعد از مداخله 7/23 (4/3) و گروه مقایسه در ابتدا 3/16 (5/3) و بعد از مداخله 17 (3/3) بود. مدل جنرال خطی نشان داد که مداخله در افزایش معنی‌دار (0001/0>P) امتیاز دانشجویان در دانش مرتبط با پیشگیری موفق بوده است. بیشتر دانشجویان (92%) از یادگیری موارد جدید در طی ارایه این واحد درس احساس رضایت کردند.

نتیجه‌گیری: دانش دانشجویان در زمینه پیشگیری با گذراندن واحد جامعه‌نگر نظری که با شیوه استاد- محور سخنرانی ارایه گردید به طور موفقیت‌آمیزی افزایش پیدا کرد. با استفاده از مزایای روش‌های دانشجو محور ممکن است موجب تغییر نگرش و عملکرد در حیطه پیشگیری در دانشجویان شد.

---

  زمینه و هدف : روش متداول مکانیکی در کنترل پلاک میکروبی استفاده از مسواک است. با توجه به طرح‌های سر مسواک‌ها جهت برداشت بهتر پلاک، هدف این مطالعه مقایسه تأثیر مسواک Cross-action و Between teeth بر میزان پلاک میکروبی و وضعیت لثه در دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی در سال 92-91 بود.

  روش بررسی: این مطالعه کارآزمایی بالینی به صورت Cross over و یک سو کور (Single blind) روی 30 نفر با میانگین سنی (9/0 ± 23) در دو گروه 15 نفری انجام شد. افراد حداقل 20 دندان، دارای جینجیویت بدون تاریخچه مصرف آنتی بیوتیک در 3 ماه گذشته بودند. افرادی که تحت درمان ارتودنسی، مصرف داروهای تأثیرگذار بر لثه، دارای کراون و بریج Crowding بودند از تحقیق خارج شدند. سپس ایندکس Turesky ، Plaqe index approximal و خونریزی لثه‌ای ثبت شد، گروه اول از مسواک Cross-action و گروه دوم از مسواک between teeth به مدت 14 روز، روزی دوبار و به مدت دو دقیقه و به روش Modified bass استفاده کردند. در این مدت از نخ دندان استفاده نشد. بعد از 14 روز ارزیابی‌‌ها مجدداً انجام شد، پس از دوره Wash out یک هفته‌ای مرحله دوم تحقیق همانند دوره اول و با مسواکی مخالف مسواک اولیه انجام شد و داده‌‌ها تحت آزمون آماری Generalized Linear Model (GLM) بررسی شد.

  یافته‌ها: در شاخص‌های مورد مطالعه بین دو مسواک از لحاظ آماری تفاوت معنی‌داری دیده نشد (به ترتیب 33/0 P= ، 47/0 P= ، 29/0 P= ). ترتیب درمان (Period) نیز معنی‌دار نبود (23/0 P= ).

  نتیجه‌گیری: مسواک Cross-action و Between teeth در کاهش پلاک و خونریزی لثه‌ای با یکدیگر تفاوت معنی‌دار نداشتند.

---

  مقدمه: علی‌رغم کاهش چشمگیر پوسیدگی در دهه‌های گذشته، هنوز هم این بیماری یک مشکل سلامت عمومی به خصوص در کشورهای در حال توسعه است. در سال‌های اخیر، کاربرد ترکیبی لیزر و فلوراید به عنوان روشی نوین در پیشگیری از پوسیدگی معرفی شده است. هدف از مطالعه حاضر، مروری بر اثر کاربرد ترکیبی انواع لیزر همراه با فلوراید در پیشگیری از پوسیدگی دندانی بود.

  روش بررسی: برای انجام این مطالعه، مقالات چاپ شده در بانک‌های اطلاعاتی PubMed ، Google Scholar و EMBASE از سال 1990 تا 30 نوامبر 2013 مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی از ترکیب‌های گوناگون استفاده شد. معیار ورود به مطالعه کلیه سطوح شواهد موجود بود. مقالاتی که تنها به زبان انگلیسی بودند مورد بررسی قرار گرفتند و اطلاعات منتشر نشده بررسی نشدند.

  یافته‌ها: مقالات متعددی با هدف بررسی اثر لیزر به تنهایی و یا در ترکیب با فلوراید موضعی در پیشگیری از دمینرالیزاسیون مینای دندان یافت شد. اکثر این مطالعات این اثر ترکیبی را بر روی دندان‌های دایمی بررسی کرده بودند و مطالعات در زمینه دندان‌های شیری بسیار اندک بود. در مجموع بیشتر مطالعات تأکید کرده بودند که اثر ترکیبی لیزر با فلوراید موضعی تأثیری به مراتب بیشتر از لیزر یا فلوراید تراپی موضعی هر یک به تنهایی در پیشگیری از دمینرالیزاسیون مینا دارد.

  نتیجه‌گیری: تابش لیزر در ترکیب با فلوراید موضعی روی سطوح مینایی دندان‌های دایمی بهترین حفاظت در برابر شروع و پیشرفت پوسیدگی فراهم می‌آورد. اما مطالعات بیشتر آزمایشگاهی و کلینیکی بر روی دندان‌های شیری در این زمینه لازم است.

---

زمینه و هدف: یکی از روش‌های موثر در کاهش شیوع پوسیدگی، آموزش سلامت دهان است. هدف این مطالعه ارزیابی تأثیر دو مداخله آموزشی در رابطه با پیشگیری از پوسیدگی زودرس کودکی بر عملکرد خود اظهار والدین کودکان 5-2 ساله دریافت کننده درمان دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی بود.

روش بررسی: در این مطالعه مداخله‌ای 37 زوج کودک و مادر در دو گروه مداخله شامل گروه پمفلت و گروه پمفلت همراه با یادآور ارزیابی شدند. پرسشنامه استاندارد در دو نوبت در آغاز مطالعه و سه ماه پس از انجام مداخلات، توسط مادران تکمیل شد. فرم معاینه وضعیت دهان و دندان کودکان، شامل شاخص بهداشت دهان ساده شده، وضعیت پوسیدگی دندان، و وجود ضایعات سفید، قبل از شروع درمان دندانپزشکی و سه ماه بعد از درمان تحت بیهوشی، برای کلیه کودکان تکمیل شد. در این فاصله زمانی در یکی از گروه‌ها یادآوری به صورت تماس تلفنی هر ماه یکبار صورت می‌گرفت. نتایج درنهایت به منظور مقایسه پاسخ‌ها در پیش و پس آزمون مورد آنالیز آماری قرار گرفت. از نرم‌افزار SPSS V22 برای ورود اطلاعات و آزمون‌های آماری Wilcoxon Signed Ranks Test و Mann-Whitney Test استفاده شد.

یافته‌ها: مقایسه هر یک از گروه‌ها قبل و بعد از مداخله نشان داد که در هر دو گروه توانایی خود اظهار مادر در رابطه با وادار کردن کودک به دوبار مسواک زدن در روز و نیز دفعات مسواک زدن کودک بیش از یک بار در روز به طور معنی‌داری افزایش یافته است (001/0=P و 03/0=P). شاخص بهداشت دهان ساده شده بعد از مداخلات بین دو گروه تفاوت معنی‌داری نداشت. اما در هر دو گروه سه ماه پس از مداخلات به طور معنی‌داری کاهش یافته بود (003/0=P). میانگین تعداد white spot در ابتدا و انتهای مطالعه در هر دو گروه به طور معنی‌داری کاهش داشت. در زمینه عملکرد خود اظهار مادران پس از مداخلات تفاوت معنی‌داری بین دو گروه مشاهده نشد (05/0<P).

نتیجه‌گیری: کاربرد ابزار آموزشی پمفلت با یا بدون یادآوری اثر مشابهی در طول سه ماه بر بهبود عملکرد خود اظهار مادران در خصوص بهداشت دهان و دندان کودکان داشت.

---

زمینه و هدف: سرطان دهان در حال حاضر یکی از بیماری‌های بسیار مهم مرتبط باسلامت دهان تلقی می‌شود. هدف از این مطالعه تعیین آگاهی دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه‌های آزاد و دولتی اصفهان از سرطان دهان و مقایسه میزان آگاهی دانشجویان در سال‌های مختلف تحصیل بود.

روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه مقطعی- تحلیلی است که در سال 1392 انجام شد. جامعه پژوهش شامل دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه آزاد و دولتی اصفهان بود که به صورت تصادفی 255 نفر انتخاب شدند. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه استاندارد جمع‌آوری شد. داده‌ها پس از جمع‌آوری به کمک نرم‌افزار SPSS و با استفاده از روش‌های توصیفی و توسط آزمون‌های کروسکال والیس و من ویتنی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافته‌ها: از دانشگاه آزاد و دانشگاه سراسری شهر اصفهان به ترتیب 56% و 44% از دانشجویان مشارکت داشتند. در رابطه با انجام روتین معاینات کلینیکی مخاط دهان، 81% پاسخ مثبت دادند که اختلاف معنی‌‌داری بین سال‌های تحصیلی شرکت کنندگان وجود نداشت (116/0P=). در رابطه با معاینه بیماران با ضایعات دهانی، %46 از آن‌ها پاسخ مثبت دادندکه اختلاف بین سال‌های تحصیلی به شدت معنی‌دار بود (001/0P≤).

نتیجه‌گیری: یﺎﻓﺘﻪ‌ﻫﺎی ایﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد ﺳــﻄﺢ ﺁﮔــﺎﻫﻲ دانشجویان ﺩﻧﺪﺍنپزﺷکی ﺷﻬﺮ ﺍصفهان ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ ﺑﺎ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺿﺎﻳﻌﺎﺕ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﺩﻫﺎﻥ ﺩﺭ ﺣﺪ ﮐﺎﻓﻲ نبود ﻭ دانشجویان اگرچه ﻣﻌﺎﻳﻨـﺎﺕ ﻣﻌﻤﻮﻝ ﺑﺮﺍﻱ ﮐﺸﻒ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﺩﻫﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻧﺠﺎﻡ می‌دادند اما از برخی عوامل خطر و ضایعات دهانی مرتبط با سرطان آگاهی کافی نداشتند پس لازم است در طی دوران تحصیل برنامه‌های آموزشی جامع تدوین شود.

---