فصلنامه

---

اکثر فرآیندهای موسسات مراقبت بهداشتی قابل مقایسه با فرآیندهای مربوط به مراکز مهندسی و ساخت و مراکز خدماتی است. می توان با ابزارهای بسیاری که معمولاً در صنایع مورد استفاده قرار می گیرند به در بخش مراقبتهای بهداشتی و درمانی به بهبود دست یافت. این موضوع به اثبات رسیده است که دریافت کمک از سوی متخصصات خارج از مراکز مراقبتهای بهداشتی و درمانی، برای بهبود و ارتقای کیفیت خدمات موسسات مراقبت بهداشتی سودمند است. مقاله حاضر در مورد کوششهای موفقیتآمیز کارشناسان بیمارستانی در سال 1993 در شهر لوس آنجلس که به منظور بهبود فرآیند مراقبتهای بهداشتی و درمانی به کار رفته شده به نقاشته شده است موضوع پیرامون کامهای مهمی است که کارشناسان جهت دستیابی به اطلاعات و تحلیل آن، استخدام پرسنل، مدیریت خرید لوازم، تحلیل فرآیندها برای بهبود فرصتها، دستیابی به رضایت بیماران، انجام تغییرات و ارزیابی نتایج برداشته اند.

---

---

در گزارش سازمان بهداشت جهانی پیرامون استقرار نظام اطلاعات بهداشتی HIS، آمده است: « پشتیبانی اطلاعات برای نظام اطلاعات بهداشتی، بویژه بیمارستانها مهمترین عامل و ابزار مدیریت برای رفع موانع و مشکلات آن». به شرح زیر است:
- مشکلات موجود در تحلیل وضعیت جاری
- وجود موانع در تشخیص اولویت ها در مورد نیازمندی های مشتری (بیماران)، پزشکان و سایر کارکنان
- وجود مشکل بر سر راه برنامه ریزی
- وجود مشکل ناشس از عدم دسترسی به داده ها، اطلاعات معتبر برای استقرار نظام ارزیابی و پایش و ...
- فقدان تسهیلات لازم به منظور پشتیبانی از چرخه مدیریت و فراهم نمودن زمینه
- معضل تصمیم گیری مطلوب بویژه در زمینه کارائی و اثر بخشی نظام مدیریت بیمارستان در بسیاری از کشورهای جهان سوم از جمله کشور ما نظام اطلاعات بهداشتی قادر به تامین نیازهای مربوط به پشتیبانی از مدیریت نیست. در این کشورها انبوه داده ‌ها مانند نام بیماران، سن و جنس و نوع بیماری روزانه، هفتگی، ماهانه و .... گردآوری و گزارش می شود بدون آنکه دارای بازخورد لازم باشد. داده های دریافتی نیز قادر به کمک برای تصمیم گیری نیست چرا که داده ها ناقص، نادرست و بدون توجه به اولویت وظایف و عملکرد های سیستم و کارکنان است. بعبارت دیگر داده های گردآوری شده بیمارستانی در کشور ما به سطوح عالی سازمان می رسند، بدون آنکه مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند و به کار برده شوند. به این ترتیب نظام های موجود اطلاعات بهداشتی و بیمارستانی در کشور ما بجای آنکه ابزار مدیریت باشد سد راه آن است.

---

زمینه و هدف: یکی از ابزار های بی نظیر و جدید به منظور بقای سازمان ها در میان رقبای خویش، داشتن دانش فراگیر از همه عوامل محیطی مؤثر بر سازمان یعنی هوش سازمانی است که با سنجش آن، توانایی ها و ضعف های سازمان شناسایی می شود و می تواند عملکرد سازمان را متأثر سازد و از این طریق به سازمان در اندازگیری و تعیین میزان پیشرفت در تحقق اهدافش کمک کند. روش کار: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی و از نوع همبستگی بود. جهت انجام این پژوهش 375 نفر از کارکنان 12 بیمارستان عمومی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مشهد به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه استاندار هوش سازمانی آلبرخت و چک لیست شاخص های عملکردی بیمارستان ها، تعیین شده از سوی وزارت بهداشت بود. برای تعیین نمره هوش سازمانی از مقیاس پنج درجه ای لیکرت استفاده شد. داده ها با استفاده از آزمون های آماری توصیفی تحلیلی و ضریب همبستگی پیرسون در سطح معنی داری 05/0 و در نرم افزار Spss نسخه 16 تحلیل گردید. یافته ها: بین هوش سازمانی بیمارستان ها و کلیه شاخص های عملکردی منتخب به جز ضریب اشغال تخت و درصد اعمال جراحی به تخت عمل، همبستگی مثبت و رابطه آماری معنی دار وجود داشت (05/0 > P) و هوش سازمانی بیشترین همبستگی را با شاخص های فاصله چرخش عملکرد تخت (r=0/739) و میانگین طول اقامت بیمار (r=0/691) داشت. نتیجه گیری: توجه و برنامه ریزی در راستای تقویت و افزایش هوش سازمانی می تواند در بهبود عملکرد بیمارستان ها نقش مؤثری داشته باشد.

---

زمینه و هدف: ایمنی بیمار یکی از شاخص های مهم در کنترل کیفیت خدمات سلامت است . شایعترین علت تهدید کننده این ایمنی، خطاهای پزشکی بویژه اشتباهات دارویی می باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان و نوع  خطاهای داروئی  پرستاران انجام شد.

مواد و روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی و مقطعی بود که در یکی از بیمارستان­های غیردولتی شمال شرق کشور انجام گرفت. بیمارستان مورد مطالعه، با 180 تخت فعال در بخش های جراحی عمومی، زنان و زایمان، نوزادن، قلب، آنژیوگرافی،سی سی یو، آی سی یو و ان آی سی یو است. به علت محدود بودن جامعه آماری، کلیه پرستاران شاغل در بخشهای بستری ( 97نفر) به صورت سرشماری وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود که از دو قسمت اصلی (اطلاعات دموگرافیکی و اطلاعات مربوط به خطاهای دارویی) تشکیل شده بود. این پرسشنامه از نظر پایایی و روایی به تایید رسید. داده ها پس از جمع آوری با استفاده از آمار توصیفی و آزمونهای آماری تحلیلی نظیر T-TEST و ANOVA با استفاده از نرم افزار آماریSPSS نسخه 15 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج: از بین پرستاران مورد مطالعه،‌76 نفر(3/78%) زن و 21 نفر (7/21%) مرد بودند. میانگین سن و سابقه کار پرستاران به ترتیب 3/29 و 7/8 سال بود. سه خطایِ دادن دارو به بیمار بدون تجویز پزشک، عدم توجه به عوارض ناشی از خطاهای دارویی و دادن دارو دیرتر یا زودتر از موعد مقرر به ترتیب با اختصاص اعداد 136(7/23%)، 134(4/23%) و 128(4/22%) بیشترین فراوانی و دادن دارو تاریخ انقضاء گذشته به بیمار، دادن داروی اشتباه به بیمار و ندادن داروی تجویز شده به بیمار به ترتیب با اختصاص اعداد 4(7/0%)، 5(9/0%) و 6(1/1%) کمترین فراوانی را در بین خطاهای دارویی به خود اختصاص دادند.

نتیجه گیری: مدیران پرستاری باید جهت کاهش خطاهای دارویی به برگزاری کلاس های ضمن خدمت برای  پرستاران، اصلاح فرآیندهای پرستاری و ارتقاء نگرش آنها نسبت به اهمیت ایمنی بیمار توجه بیشتری داشته باشند.

---

زمینه و هدف: بیمارستان‌ یکی از نهادهای مهم در نظام نوین درمانی می‌باشد و پاسخگویی نیز از مهمترین عملکردهای سازمانی است. پاسخگویی یک نیروی پیش‌برنده است که بر عوامل اصلی فشار وارد می‌آورد تا در برابر عملکرد خود مسئول باشند. این مطالعه با هدف بررسی نظام پاسخگویی عملکرد بیمارستان‌ها انجام گرفت.

مواد و روش‌ها: این مطالعه‌ توصیفی-تحلیلی بصورت مقطعی در سال 1392 در 12 بیمارستان آموزشی درمانی دانشگاه علوم‌ پزشکی تهران انجام گرفت. داده‌ها بوسیله‌ی چک ‌لیست پاسخگویی عملکرد جمع‌آوری شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی و بوسیله‌ی نرم افزار 19 SPSS تحلیل شد.

نتایج: به طور کلی وضعیت پاسخگویی عملکرد بیمارستان‌ها دارای میانگین 50/1(از 2 نمره) و در وضعیت "خوب" (متوسط به بالا) قرار داشت. بُعد برنامه‌ریزی استراتژیک بیشترین میانگین (21/0±85/1) و بُعد مشارکت ذی‌نفعان کمترین میانگین(46/0±12/1) رابه خود اختصاص دادند. بین همه‌ی متغیرها(بجز محرک‌ها) با پاسخگویی عملکرد همبستگی مثبت و معنی‌دار وجود داشت.

نتیجه‌گیری: ضعف در هر قسمتی از عملکرد می‌تواند دیگر قسمت‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و بر عملکرد کل بیمارستان تأثیر منفی داشته باشد. با توجه به وضعیت کنونی پاسخگویی عملکرد بیمارستان‌ها و اهمیت آن، تقویت ابعاد دارای نقاط ضعف و رسیدگی به نواقص پاسخگویی عملکرد باید در اولویت کاری مدیران قرار گیرد.

---

---

زمینه و هدف: آلودگی میکروبی بخش‌های بیمارستان از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز انتقال عفونت‌های بیمارستانی در بیماران بستری در واحدهای بیمارستان به شمار می‌آید. این مطالعه باهدف تحلیل خطا در تشخیص آلودگی میکروبی بخش مراقبت‌های ویژه یک بیمارستان و تحلیل علل ریشه‌ای آن در سال 94 صورت گرفت.
مواد و روش‌ها: این مطالعه در سه مرحله انجام شد. مرحله اول توصیف نمونه مورد مطالعه به‌صورت گزارش موردی بود. مرحله دوم به‌منظور شناسایی عوامل مؤثر بر بروز خطا با استفاده از تحلیل علل ریشه‌ای خطا و انجام مصاحبه و برگزاری پنل کارشناسی صورت گرفت. در مرحله سوم با استفاده از پرسشنامه خودساخته و به‌کارگیری تکنیک دلفی راهکارهای مناسب برای خطاهای شناسایی‌شده ارائه گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد.
نتایج: عمده‌ترین علل ایجاد عفونت بیمارستانی در بخش مراقبت‌های ویژه شامل علل مدیریتی و سازمانی، علل مرتبط با وظیفه، علل مرتبط با تجهیزات آزمایشگاه، علل مرتبط با آموزش، علل مرتبط با تیم کاری و علل مربوط به شرایط کاری بود. یافته‌های حاصل از تکنیک دلفی نشان داد که اقدامات ساده‌ای نظیر شستن دست و استفاده از لوازم یک‌بارمصرف به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای در پیشگیری از عفونت بیمارستانی مؤثر هستند.
نتیجه‌گیری: یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و کنترل عفونت‌های بیمارستانی، بررسی علل ریشه‌ای این عفونت‌ها است. همچنین آموزش پرسنل در خصوص روش‌های مؤثر مراقبت و کنترل عفونت‌های بیمارستانی و فرهنگ ایمنی بیمار باید موردتوجه مدیران باشد.

---

زمینه و هدف: در سالهای اخیر، بیمارستان هاشمی‏نژاد بعضی از خدمات غیردرمانی خود را یا برون‏سپاری کرده ویا تصمیم بر برون‏سپاری آن به بخش خصوصی دارد. انتخاب و ارزیابی تامین‏کننده موضوع بحرانی و اصلی در برون‏سپاری خدمات بیمارستانی می‏باشد. لذا در این پژوهش به انتخاب و ارزیابی تامین‏کنندگان برای خدمات برون‏سپاری شده در بیمارستانها پرداخته شد.
مواد و روش ها: جهت نیل به این هدف ابتدا با بررسی مطالعات و با استفاده از نظرات خبرگان و کارشناسان بیمارستانی متشکل از مدیریت بیمارستان، مدیر کیفیت، مدیر منابع انسانی، مسئولان بخشهای برون‏سپاری شده و سایر خبرگان و متخصصان مرتبط با این حوزه، معیارهای ارزیابی و انتخاب تامین‏کنندگان خدمات برون‏سپاری شده شناسایی شد که شامل 14 معیار بود. معیارهای شناسایی شده در سه حوزه ویژگی‏های خدمت، ویژگی‏های تامین‏کننده و معیارهای ارتباطات در زنجیره‏تامین دسته‏بندی شدند. مساله انتخاب تامین‏کننده جز مسائل تصمیم‏گیری چند معیاره می‏باشد. ‌بنابراین با استفاده از رویکرد تحلیل سلسله مراتبی و با کمک نرم افزار Expert choice 11 معیارها وزن‏دهی و رتبه‏بندی شدند.
نتایج: ‌بر اساس نتایج حاصل شده، زیر معیارهای کیفیت خدمات، سیستم‏های مدیریتی، ‌مشتری‏مداری، ‌امنیت اطلاعات تاثیر بیشتری بر انتخاب تامین‏کنندگان داشتند و زیر معیارهای،‌ موقعیت جغرافیایی، انعطاف‏پذیری و توانایی حل مساله کمترین اولویت را به خود اختصاص دادند.
نتیجه گیری: تامین‏کننده C در معیار ارتباطات دارای بالاترین اولویت و تامین کننده A  در دو معیار دیگر یعنی ویژگی‏های خدمت و ویژگی‏های تامین‏کننده دارای اولویت بالاتری برای انتخاب تامین کننده دارا بود. تامین کننده A در رتبه اول،‌ تامین کننده C در رتبه دوم و تامین کننده B در رتبه بعد قرار گرفت. 

---

زمینه و هدف: امروزه سازمان ها دریافته اند که عمر آنها تداوم نخواهد یافت مگر اینکه یک راهبرد برای مدیریت و ارزش گذاری دانش سازمانی خود داشته باشند. از عناصر جلوبرنده مدیریت دانش، فرهنگ سازمانی متکی به خلاقیت و نوآوری است. هدف از این مطالعه تعیین رابطه مدیریت دانش با خلاقیت و نوآوری سازمانی در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران  بود.
مواد و روش ها: این پژوهش یک مطالعه مقطعی از نوع توصیفی تحلیلی بود که بر روی 120 نفر از کارکنان بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 94-1393 انجام شد. جهت جمع آوری اطلاعات از فرم اطلاعات دموگرافیک، پرسشنامه مدیریت دانش Probst و همکاران، پرسشنامه خلاقیت سازمانی حسن بیگی، و پرسشنامه نوآوری سازمانی Patchen استفاده گردید. داده ها در نرم افزار SPSS نسخه 21 و با استفاده از آمار توصیفی، آزمون تی تست، آنالیز واریانس و همبستگی پیرسون در سطح معناداری کمتر از 05/0 تجزیه و تحلیل شد.
نتایج: نتایج نشان داد بین مدیریت دانش با خلاقیت سازمانی(001/0 p<،0.661r =) و نوآوری سازمانی(001/0 p< 0.325r =) از نظر آماری ارتباط معنی داری وجود دارد که این ارتباط نشان دهنده تاثیر پذیری بیشتر خلاقیت سازمانی نسبت به نوآوری سازمانی از متغیر مدیریت دانش بود.
نتیجه گیری: نتایج نشان داد با بهبود مدیریت دانش، خلاقیت و نوآوری سازمانی نیز افزایش می یابد بنابراین سیاست گذاران، رهبران و مدیران بیمارستان باید در جهت ایجاد نظام مدیریت دانش بکوشند تا بدینوسیله موجب بهبود خلاقیت و نوآوری در سازمان گردند و در نهایت کارایی اثر بخشی عملکرد بیمارستان نیز ارتقاء یابد.

---

زمینه و هدف: یکی از اهداف بیمارستان ها تامین سلامتی افراد جامعه با  حداکثر کیفیت مطلوب می باشد  و رضایت بیمار به عنوان یکی ازشاخصهای کیفیت مراقبتهای سلامتی در مراکز درمانی تمامی کشورها به حساب می آید.پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان رضایتمندی بیماران از طرح تحول نظام سلامت و عوامل مرتبط با آن در بیمارستانهای آموزشی درمانی استان خراسان جنوبی  در سال 1395صورت گرفت.
مواد و روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی  مقطعی بود که طی آن 410 بیمار بستری در 7 بیمارستان آموزشی درمانی ستان خراسان جنوبی به روش در دسترس طی یک دوره یک ماهه توسط پرسشنامه  استاندارد سنجش رضایتمندی بیماران مورد بررسی قرار گرفتند.داده ها توسط نرم افزار SPSS نسخه 22 با استفاده از آمارتوصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج : میزان رضایت 5/51 درصد بیماران در سطح عالی،1/37 درصد از بیماران در سطح خوب و9/9 درصد در سطح متوسط و6/1 در سطح کم ارزیابی شد. نتایج آنالیز رگرسیون نشان داد میانگین نمره رضایتمندی با یک واحد تغییر در سطح تحصیلی و وضعیت اقتصادی به ترتیب 63/0 و82/0 واحد کاهش پیدا می کند (05/0>p). بین سایر متغیرهای دموگرافیک با سطح رضایت ارتباط معنی داری در سطح 5 درصد دیده نشد.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج مطالعه حاضر می توان گفت که طرح تحول نظام سلامت بنا به دیدگاه بیماران تا حد بالایی توانسته است به اهداف خود دست یابد و موفق به کسب رضایتمندی بیماران و کاهش هزینه های پرداختی بیماران شود. پیشنهاد می شود جهت افزایش رضایتمندی بیماران، توجه بیشتری در حیطه امکانات رفاهی و تغذیه صورت گیرد و میزان رضایتمندی در سایر گروهها( پرستاران، پزشکان و پرسنل) نیز مورد بررسی قرار گیرد.
 

---

زمینه و هدف: هدف از این پژوهش بررسی عوامل کیفیت زندگی کارکنان شاغل در بیمارستان روانپزشکی بود که با شناسایی آن در راستای ارتقا بهره وری منابع انسانی گامی برداشته شود.
مواد و روش­ها:  پژوهش حاضر، مطالعه ای توصیفی - مقطعی است که در سال 96 در بیمارستان روزبه انجام شد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و 112 پرسشنامه تحلیل شد. در این مطالعه برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد SF-36 استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با نرم افزار  SPSS و روش های آماری توصیفی و تحلیل کروسکال والیس، کای اسکوئر و آزمون تعقیبی وی کرامر استفاده شد.
نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که کیفیت زندگی کارکنان بیمارستان روانپزشکی روزبه درسطح متوسط 8/68 درصد) قرار دارد. بیشترین میانگین نمرات ارزیابی ابعاد کیفیت زندگی مربوط به مولفه عملکرد جسمانی برابر با 2/84 درصد و کمترین میانگین نمرات ارزیابی ابعاد کیفیت زندگی مربوط به مولفه خستگی یا نشاط برابر با 7/58 درصد بود. همچنین یافته های پژوهش نشان می دهد که بین گروه های تحصیلی و کیفیت زندگی در بعد عملکرد جسمانی (007/0 > P-Value)؛  بین میزان سابقه کاری و کیفیت زندگی در بعد عملکرد اجتماعی (02/0> P-Value) و ؛  بین  داشتن ارتباط مستقیم با بیمار و همراه بیمار و کیفیت زندگی در بعد خستگی یا نشاط و درد بدنی (005/0 ،05/0 > P-Value)؛ درکارکنان بیمارستان روانپزشکی روزبه تفاوت معناداری وجود دارد. 
نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش کیفیت زندگی کارکنان بیمارستان روانپزشکی روزبه در سطح متوسطی قرار دارد و مداخلات آموزشی و درمانی جهت ارتقاء کیفیت زندگی کارکنان پیشنهاد می گردد.

---

مقدمه: نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی در استفاده از خدمات دندانپزشکی یک چالش عمده سیاست‌های سلامت در بسیاری از کشورها است. این مطالعه مقطعی با هدف بررسی نابرابری اجتماعی اقتصادی در بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی در لرستان و مقایسه با استان‌های هم‌جوار انجام شده است.
روش: داده‌های مورد نیاز از پیمایش هزینه و درآمد خانوار جمع‌آوری گردید. حجم نمونه شامل 5547 خانوار استان‌های غرب کشور بود. جهت تعیین مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی از روش رگرسیونی لاجستیک و جهت سنجش نابرابری بین گروه‌های درآمدی از شاخص تمرکز و منحنی تمرکز استفاده گردید. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار استاتا نسخه 14 انجام شد.
نتایج: بیشترین و کمترین درصد بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی در میان خانوارها به ترتیب مربوط به استان‌های همدان (02/7 درصد) و لرستان (19/3 درصد) می‌باشد. نتایج شاخص تمرکز نشان داد بهره‌مندی و هزینه‌های خدمات دندانپزشکی در میان خانوارهای با وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالاتر متمرکز است؛ به عبارت دیگر نابرابری به نفع ثروتمندان است. زن بودن سرپرست خانوار و افزایش بعد خانوار منجر به کاهش بهره‌مندی از این خدمات می‌گردد. سطح تحصیلات بالاتر سرپرست خانوار و افزایش تعداد افراد شاغل و افراد باسواد خانوار ارتباط مثبتی با بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی نشان داد.
نتیجه‌گیری: بهره‌مندی از خدمات دندانپزشکی در بین گروه‌های اقتصادی- اجتماعی بالاتر به طور معناداری بیشتر بود. این نابرابری‌ها با معرفی و اجرای سیاست‌های هدفمند، قابل اجتناب هستند. خانوارهای با درآمد پایین، سطح تحصیلات کمتر و بیکاران باید در تمرکز سیاست‌گذاری برای مقابله با نیازهای برآورده نشده مراقبت‌های دندانپزشکی قرار گیرند.