فصلنامه

---

زمینه و هدف: فرسودگی شغلی یکی از عوامل اساسی در کاهش بازدهی،ایجاد عوارض جسمانی و روانی به خصوص در مشاغل مرتبط با خدمات انسانی واز دست دادن نیروی انسانی کارآمد می باشد هدف از این مطالعه بررسی رابطه بین سلامت روان و سندروم فرسودگی شغلی در بین کادر پرستاری بیمارستان های آموزشی استان قم بود.

مواد و روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد،که بر روی 200 نفر از پرسنل پرستاری شاغل در استان قم که به صورت چند مرحله ای احتمالی انتخاب شدند،صورت گرفت.برای جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه اطلاعات دموگرافیک، سلامت عمومی و پرسشنامه فرسودگی شغلی مازلاک استفاده شد که روایی و پایایی این ابزار در مطالعات قبلی تأیید شده است.برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از18 SPSS و آمار توصیفی ، آمار استنباطی و همچنین از آزمون من - ویتنی استفاده شد.

---

زمینه و هدف : هدف از پژوهش حاضر بررسی کیفیت خدمت (Service Quality) در مراقبت های دوران بارداری می باشد. مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع توصیفی مقطعی بوده و با شرکت 185 نفر از زنان بارداری که در 40 مرکز بهداشتی درمانی و پایگاه بهداشتی شهرستان تبریز که دارای پرونده مراقبت بوده و در ماه نهم بارداری قرار داشتند و به روش تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت. کیفیت خدمت (SQ) با استفاده از فرمول: "کیفیت خدمت = 10–(اهمیت× عملکرد)"محاسبه شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن تایید شده بود استفاده گردید. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS-17 انجام شد. برای بررسی ارتباط بین ابعاد کیفیت خدمت و متغییر های کیفی از آزمون T و ANOVAاستفاده شد. نتایج: کیفیت خدمت کل از دید گیرندگان خدمت 59/7 از 10 بوده، اعتماد به ارائه کننده گان خدمات بیشترین (76/9(±47/1)) و گروه های حمایتی کمترین امتیاز را به دست آورد (66/3(±32/3)). در بین مشخصات فردی، کیفیت خدمت برای زنان شاغل نسبت به زنان خانه دار (047/0p=) و مادرانی که حاملگی برنامه ریزی شده داشتند نسبت به بارداری های برنامه ریزی نشده (022/0p=) بطور معنی داری پایین تر بود که این رابطه در مدل رگرسیونی و با تعدیل رو سایر متغییرها نیز همچنان حفظ شد. نتیجه گیری : در تحقیق حاضر کیفیت خدمت از دید مادران باردار نسبتا ً پایین است. لذا فرصت مناسبی برای ارتقای کیفیت خدمات، خصوصا ً در زمینه های گروه های حمایتی و ایمنی فراهم است.

---

زمینه و هدف: اتاق عمل به عنوان یکی از واحدهای اصلی در بیمارستان، مهمترین مرحله ارائه خدمات درمانی به بیمار را بر عهده دارد. هدف از پژوهش حاضر تعیین نگرش ایمنی کارکنان اتاق عمل شاغل در بیمارستان منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشد.

مواد و روش ها:در این مطالعه توصیفی و تحلیلی 230 نفر از پرسنل اتاق عمل شاغل در بیمارستان های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه سه بخشی نگرش ایمنی(آلفای کرونباخ 854/0) استفاده شد. بخش اول مربوط به اطلاعات دموگرافیک(11سوال)، قسمت دوم مربوط به کیفیت ارتباط و همکاری با دیگر پرسنل(14سوال) و قسمت سوم مربوط به نگرش ایمنی (58سوال) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار  SPSS 18 و از آزمون های آماری کای ، ضریب همبستگی پیرسون، تی تست و آنالیز واریانس استفاده شد.

نتایج:9/90% افراد دارای نگرش ایمنی متوسط بودند و میانگین نمره نگرش ایمنی در افراد مورد بررسی4/22±2/119بود. همبستگی معنادار و مستقیمی بین نمره نگرش ایمنی با سن، سابقه کار و سابقه کار در بیمارستان(141/0±=, r046/0=p) بدست آمد. بین میانگین نمره نگرش ایمنی مردان و زنان(047/0=p) و افرادی که در رابطه با ایمنی آموزش دیده و افراد آموزش ندیده(004/0=p) اختلاف معناداری بدست آمد.

نتیجه گیری: نگرش ایمنی در میان پرسنل اتاق عمل ایده ال به نظر نمی رسد. بنابراین انجام برنامه های مداخلاتی موثر در جهت ارتقای نگرش ایمنی در میان کارکنان اتاق عمل ضروری است.

---

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت کیفیت در خدمات سلامت و تامین نیازهای بیماران، اندازه گیری کیفیت خدمات و شناسایی نقاط ضعف از دیدگاه بیماران امری مهم به نظر می رسد که با توجه به ماهیت بیماری های مزمن و تاثیرات آن، توجه به کیفیت در این زمینه اهمیت بیشتری می یابد. لذا هدف از این مطالعه اندازه گیری کیفیت خدمت مراقبت های بیماران مبتلا به دیابت نوع دو می باشد. مواد و روش ها: مطالعه ی حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که با شرکت 180 نفر از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 و به روش در دسترس از میان بیماران دارای پرونده ی پزشکی انجام گردید. کیفیت خدمت با استفاده از مدل CQMH و با استفاده از پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن تایید شده است، محاسبه گردید. برای بررسی ارتباط آماری بین کیفیت خدمت و متغیرهای زمینه ای، آزمون های ANOVA وT مستقل براساس ماهیت متغیرها مورد استفاده قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار 13 SPSS استفاده شد. یافته ها: در این مطالعه 67٪ شرکت کنندگان زن بوده، 65% در بازه ی سنی زیر 64 سال قرار داشته و تنها 4% دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. از دیدگاه گیرندگان خدمت امتیاز کیفیت خدمت کل 17/8 بوده و بعد ارتباطات و پیشگیری بیشترین اهمیت و بعد احترام بهترین عملکرد را داشته است. همچنین ابعاد استمرار خدمت، احترام و اعتماد از کیفیت خدمت بالایی برخوردار بودند. همچنین، بین نمره ی کیفیت خدمت با مشخصات دموگرافیک و مشخصات بیماری ارتباط معنی داری وجود ندارد (P_value>05/0) و فقط نمره ی کیفیت خدمت با شاخص BMI ارتباط معنی دار آماری دارد(P_value<05/0). نتیجه گیری: در مطالعه ی حاضر، کیفیت خدمت کل با نمره ی 17/8 از دیدگاه گیرندگان خدمت نسبتاً پایین بوده و بیشتر ابعاد به غیر از استمرار خدمات، احترام و اعتماد، نمره ی پایینی را کسب کردند که این امر نشان دهنده ی عملکرد پایین ارائه دهندگان و اهمیت بالای بیشتر ابعاد کیفیت خدمت از دیدگاه مشتریان سیستم سلامت می باشد.

---

زمینه و هدف: پرداخت مبتنی بر عملکرد، مدل پرداختی است که سعی بر پاداش دادن به ابعاد اندازه­گیری شده عملکرد دارد و ارائه کنندگان خدمات سلامت را در جهت دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده توسط انگیزاننده­های مالی تشویق می­کند. هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر پرداخت مبتنی بر عملکرد بر کارایی واحد آزمایشگاه مرکز آموزشی درمانی امام رضا (ع) تبریز در سال 92 می­باشد.

مواد و روشها: مطالعه حاضر از نوع مطالعات مداخله­ای و قبل و بعد می­باشد. به منظور در نظر گرفتن هر نوع تغییرات شاخص­های کارایی از ابتدای سال 92 تا پایان سال 92 سنجش و مقایسه گردیدند. داده ها با بررسی اسناد آزمایشگاه و حسابداری مرکز به صورت دستی جمع آوری شدند و برای مقایسه کارایی قبل و بعد از مداخله از آمار توصیفی استفاده گردید.

نتایج: مقایسه داده­های حاصل از پرسشنامه­های قبل و بعد از مداخله نشان می­دهند. هزینه های بعد از مداخله آزمایشگاه تفاوت معنی داری نسبت به قبل نداشتند ولی درآمد آزمایشگاه اندکی بیشتر از قبل شده بود (از 14364 ریال به 16874 ریال افزایش یافته بود). خطاهای آزمایشگاهی نیز نسبت به قبل از مداخله افزایش یافته بود (از صفر به 17 مورد).

نتیجه گیری: با توجه به یافته های مطالعه می­توان نتیجه گرفت که این نوع پرداخت تشویقی می­تواند با تعیین اهداف از پیش تعیین شده و در نظر گرفتن امتیاز منفی برای بروز خطاهای آزمایشگاهی برای پرسنل، در تمام سطوح ارائه خدمت، از جمله مراکز ارائه دهنده مراقبت­های بهداشتی اولیه، داروخانه­ها، مراکز ارائه دهنده خدمات تشخیصی و کل بیمارستان نیز به کار گرفته شود.

---

زمینه و هدف: دیابت نوع دو از بیماری های مزمن است که با توجه به سبک زندگی ناسالم در عصر حاضر شیوع بالاو صعودی دارد. با توجه به انیکه مراقبت ارائه شده با استاندارد های مراقبت بیماران مبتلا به دیابت فاصله زیادی دارد، شکاف فوق هزینه های زیادی به سیستم سلامت کشور تحمیل کرده است. به منظور از بین بردن این شکاف مطالعه ای با هدف اندازه گیری کیفیت فنی در مراقبت های ارائه شده به بیماران مبتلا به دیابت نوع دو طراحی و اجرا گردید.

مواد و روشها: مطالعه حاضر از نوع توصیفی- مقطعی بوده که با شرکت 180نفر از بیماران مبتلا به دیابت نوع دو و به صورت در دسترس از میان بیماران دارای پرونده ی پزشکی صورت گرفت. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه 3 قسمتی شامل وضعیت بیمار، اطلاعات دموگرافیک، سوالات کیفیت فنی بود که روایی و پایایی آن تایید شده بود. برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار     SPSS نسخه 13 استفاده شد.

نتایج:در مطالعه حاضر کیفیت فنی کل با امتیاز 9/2 نسبت به عدد ملاک 5 پایین بود. مؤلفه های اصلی کنترل بیماری دیابت(HbA1c ، فشارخون، چربی خون با دانسیته پایین) طبق راهنمای کشوری مراقبت از بیماران دیابتی در ایران از استاندارد قابل قبولی برخوردار بوده و به خوبی کنترل شده اند.

نتیجه گیری: با توجه به شکاف موجود بین استاندارد های از پیش تعریف شده و مراقبت های دریافت شده توسط بیماران فرصت مناسبی برای بهبود کیفیت خدمات مهیا می باشد. 

---

زمینه و هدف: اجرای دستورات دارویی بخش مهمی از فرآیند مراقبتی است و به دلیل تاثیرات قابل توجه در سلامتی بیماران، انجام صحیح فرآیند و مطابقت آن با استانداردهای از پیش تعریف شده امری ضروری می باشد. لذا مطالعه فوق با هدف تعیین فرآیند اجرای دستورات دارویی داروهای خوراکی از طریق ممیزی بالینی طراحی و اجرا گردید.

مواد و روش ها: بررسی حاضر، یک مطالعه توصیفی مقطعی بود که به روش ممیزی بالینی و در یک مرکز آموزشی درمانی در تبریز در سال 1393 انجام گرفت. ممیزی فوق در 6 مرحله شامل:1) انتخاب موضوع ممیزی بالینی، 2) تعیین معیارها و استانداردها، 3) بررسی وضعیت موجود، 4) مقایسه وضعیت موجود با استانداردها (استانداردهای وزارت بهداشت، کتابچه ایمنی دارویی،کوریکولوم اجرای دستورات دارویی و گایدلاین مدیریت دارو نظام ملی سلامت(NHS) ، 5) طراحی و انجام مداخله و 6) ممیزی مجدد انجام گرفته و برای ارزیابی فرآیند مربوطه از روش مشاهده و چک لیست استفاده شد که روایی ابزار فوق توسط متخصصان مورد تایید قرار گرفت.

نتایج: نتایج حاصل از ممیزی فوق نشان داد که قبل از مداخله،از 25 گام مورد بررسی در فرآیند اجرای دستورات دارویی، 11 گام با استانداردها مطابقت بسیار پایینی داشتند (کمتر از 15 درصد) و متوسط میزان مطابقت کل فرآیند با استاندارد در حدود 47درصد بود. در حالیکه بعد از اجرای مداخله، متوسط میزان تبعیت از کل استانداردها به 78 درصد افزایش یافت.

نتیجه گیری: نتایج حاصل نشان دهنده تاثیر اجرای انواع مداخلات آموزشی و استفاده از کاردکس به جای کارت دارویی بر ارتقای کلی فرآیند اجرای دستورات دارویی بود. علیرغم بهبودهای صورت گرفته، ارزیابی و مداخله مستمر جهت بهبود مستمر کیفیت مورد نیاز می باشد.

---

زمینه و هدف: یکی از مهم­ترین عواملی که بر عملکرد شغلی پرستاران در محیط­های کاری اثر گذاشته و توان آنان را برای انجام موثر وظایف و مسئولیت­های شغلی تحت الشعاع قرار می­دهد، فرسودگی شغلی است. هدف از مطالعه حاضر بررسی نقش واسطه­ای فرسودگی شغلی در رابطه میان کیفیت زندگی کاری و عملکرد شغلی پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی قزوین در سال 1396 بود.
مواد و روش­ها: مطالعه حاضر از نوع توصیفی- مقطعی بوده که در بین 178 نفر از پرستاران شاغل در بخش­های اورژانس بیمارستان­های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی قزوین انجام گرفت. برای سنجش متغیرهای اصلی پژوهش از سه پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی کاری Walton (Quality of Working Life/QWL)، فرسودگی شغلی Maslach and Jackson (Job Burnout) و عملکرد شغلی Paterson (Job Performance) استفاده شد و داده­های حاصل توسط نرم افزار SPSS نسخه 20 با آزمون های آماری توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی چندگانه و تعدیل یافته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و سطح معناداری زیر 0.05 در نظر گرفته شد.
نتایج: نتایج بدست آمده از مطالعه حاضر نشان داد که اکثریت پرستاران از کیفیت زندگی کاری پائینی برخوردار بوده، تا حد متوسطی توجهی فرسودگی شغلی را تجربه کرده و عملکرد شغلی در حد متوسط به بالا داشته­اند. همچنین کیفیت زندگی کاری پرستاران عامل 21% (R²=  0.21 p=0.04) از تغییرات در متغیر عملکرد شغلی آنها بوده است و از سویی این ارتباط تحت تاثیر نقش واسطه­ای متغیر فرسودگی شغلی نیز قرار داشته است (≠0, p=0.02β).
نتیجه­ گیری: توجه به اهمیت کیفیت زندگی کاری و تلاش در جهت ایجاد بسترهای مناسب در راستای تقویت ابعاد مختلف کیفیت زندگی کاری می­تواند نقش موثری در بهره­وری کارکنان داشته و شرایط لازم برای پیشبرد اهداف عملکردی آنان را فراهم سازد.

---

مدیریت یکی از ارکان مهم در جهت دستیابی به اهداف نظام سلامت است که همانند سایر حوزه‌ها نیازمند افرادی متخصص است. ایجاد یک ساختار کارآمد برای شناسایی، به‌کارگیری، آموزش، ارتقا، نظارت و ارزشیابی عملکرد مدیران می‌تواند به تخصصی شدن مدیریت در این حوزه کمک نماید و تا حدود زیادی از روندهای انتخاب غیرتخصصی و اعمال سلیقه شخصی جلوگیری کند. مدیران حوزه سلامت به فراخور سطح مدیریتی که در آن ایفای نقش می‌کنند باید شایستگی‌ها و ویژگی‌های مناسب آن سطح را داشته باشند و این مهم از طریق نظام‌مند شدن فرایندها حاصل می‌شود. کشورهای پیشرو در حوزه سلامت دارای ساختارهای می‌باشند که افرادی متخصص در حوزه مدیریت به صورت سیستمی در جایگاه مدیریت قرار گرفته و به سطوح بالاتر ارتقا می‌یابند. هر جامعه‌ای می‌تواند از تجارب کشورهای پیشرو استفاده کرده و متناسب با بستر اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود، ساختار مناسب نظام سلامت خود را طراحی نماید تا به اهداف نظام سلامت دست یابد.

---

ارائه مراقبت‌های بهداشتی و درمانی از راه دور به دلیل شرایط و اتفاقات اخیر به میزان زیادی مورد توجه نظام‌های سلامت قرار گرفته است. بسیاری از کشورها سعی دارند ویزیت‌های اولیه و طیف نسبتا وسیعی از سایر مراقبت‌های خود را به‌صورت مجازی ارائه دهند که می‌تواند مقدمه‌ای بر ایجاد کلینیک‌های مجازی محسوب شود. با این حال، در خیلی از کشورهای جهان مفهوم این نوع مراکز به روشنی بیان نشده است و ویژگی‌هایی که برای به کار بردن لفظ کلینیک‌های مجازی لازم است هنوز ناشناخته است. در این نوشتار سعی داریم با مرور مختصری بر متون مرتبط، مفهوم کلینیک‌های مجازی و ویژگی‌های آن‌ها را تشریح کنیم.