فصلنامه

---

کیفیت موضوعی است که در دنیای متلاطم امروز توجه تمامی سازمانها از جمله سازمانهای سلامت را به خود جلب کرده است. چرا که سازمانهای بخش سلامت در عرصه رقابت و تجارت جهانی ناگزیر به انطباق خود با شرایط جهانی و ارائه محصولاتی با کیفیت متمایز و بعبارتی متناسب با نیاز مشتری هستند. این مساله که کیفیت چیست و چه کاربردی دارد، اگر چه به ظاهر موضوعی بدیهی تلقی می شود لکن در اصل مفهومی ذهنی دارد. شاید بتوان کیفیت را در متعالی ترین تعریف یک فلسفه مدیریتی، در لطیف ترین معنی یک مفهوم استنباطی، در کاربردی ترین بیان یک شیوه زندگی و در دنیای کسب و کار یک استراتژی مهم برای دستیابی به برتری سازمانهای ارائه دهنده مراقبتهای سلامت بعنوان مهمترین نهادهای اجتماعی که ارتباط مستقیمی با حیات انسانها دارد زیرا نقش موثری در تعیین و ارتقای سطح سلامت جامعه بشری ایفا می کند خطا در کیفیت اطلاعات، ابزارها، منابع و روشهای ارائه مراقبتهای سلامت موجب بروز خساراتی می شود که با پرداخت گزار ترین هزینه های نیز امکان جبران آن وجود ندارد، بنابراین لازم است تا رویکرد دولتها نسبت به سازمانهای سلامت با دیدگاهی متفاوت نسبت به سازمانهای صنعتی و اقتصادی مطرح گردد. در واقع روشهای متعددی برای بهبود کیفیت خدمات و محصولات در عرصه بهداشت و درمان وجود دارد که از مهمترین و موثرترین آنها بکارگیری سیستمهایی است که میزان خطا در بندی و بازیابی اطلاعات را به جمع آوری، پردازش، طبقه حداقل برساند. لذا استفاده از فناوریای جهت نیل به متعالی ترین هدف انسانی است. استفاده از فناوری اطلاعات مراقبتهای سلامت و نیز اهمیت آن برای پزشکان و سیستمهای اطلاع رسانی برای سازمانهای ارائه دهنده به تناسب نقشهایی که آنان در سیستم سلامت ایفا می کنند بطان می شود. بعلاوه برای سنجش کیفیت اطلاعات سلامت معیارهایی تعریف شده و در ادامه زمینه های کاربردی مدیریت اطلاعات و نظام اطلاع رسانی در حوزه های مختلف از جمله مدیریت، مراقبت و مدارک پزشکی مورد بحث قرار میگیرد. در بخش دیگر از این مجموعه که اهم اطلاعات آماری مقاله محسوب می شود، تحلیلی از وضع موجود کشورهای منطقه مدیترانه شرقی در زمینه استفاده از سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی و بهداشتی ارائه می شود. در این تحلیل که در سال 2001 توسط دفتر منطقه ای سازمان جهانی بهداشت در مدیترانه شرقی (iii) صورت گرفته است پرسشنامه ای با 26 پرسش تهیه شده که در 20 کشور عضو دفتر توزیع گردیده است. 90% جامعه هدف این مطالعه با تکمیل پرسشنامه در این طرح مشارکت داشته اند. در پرسشنامه فوق وضعیت کشورهای مذکور در مورد برخورداری از یک نظام ملی اطلاع رسانی پزشکی و بهداشتی، وجود یک بخش سازمانی در سطح وزارتخانه های بهداشت و درمان با ماموریت مدیریت سیستمهای ارتباطی و اطلاع رسانی پزشکی، طراحی یک مرکز ویژه کامپیوتری، اختصاص بودجه سالانه برای اینگونه فعالیتها و دیگر موارد مربوط با موضوع اطلاع راسنی پزشکی ارزیابی شده است. در پایان نیز توصیه هایی به کشورهای منطقه ارائه شده است؛ از جمله این موارد تعریف نیازهای کاربران، طراحی و استقرار سیستمهای اطلاع رسانی پزشکی با توجه به استانداردهای مربوطه، اختصاص منابع مالی و انسانی در سطوح ملی و منطقه ای ، آگاه سازی متخصصین مراقبتهای سلامتی iv در رابطه با اهمیت اطلاعات و نظامهای اطلاع رسانی و ضرورت توسعه نیروی انسانی در زمینه فناوری اطلاعات است. از مهمترین موارد پیشنهادی، تدوین برنامه آموزشی اطلاع رسانی پزشکی بمنظور تدریس در دانشکده های پزشکی و ارائه مطالب اختصاصی این بحث به دانشجویان پزشکی است.

---

در جهان کسب و کار اصطلاح سازمان مجازی مورد بحث قرار گرفته است. این سازمانها شامل شبکه ای موقت از شرکت ها است که به سرعت به یکدیگر پیوسته یا به همان سرعت نیز از یکدیگر جدا می شود. این روند، فرصتهای تجاری زودگذر را برای آنها قابل استفاده می کند بحث سازمانهای مجازی از حدود بیست سال پیش، از زمانی که کار در منزل و دور از سازمانهای مرکزی با استفاده از فناوری، ممکن شد، بصورت جدی معمول گردیده است. در این میان سازمانهای بهداشتی درمانی نیز از این پیشرفتها بی نصیب نمانده و در استفاده از فناوریهای جدید پزشکی، گاه موفق تر و سریعتر از بخش های دیگر عمل کرده اند، در حال، حاضر شاهد پیدایش فنون جدید پزشکی از قبیل پزشکی از راه دور (Telemedicine) و ... در این بخش هستیم. هر چند بحث گسترش مرزها (Boundary - Expansion) و سازمانهای مجازی در بخش بهداشت و درمان پدیده جدیدی است و آنچنان مورد توجه قرار نگرفته است، با این حال اخیراً بیمارستانهای مجازی به عنوان نمادی از این پدیده، در حال ظهور و در تعدادی از کشورهای صنعتی در حال فعالیت و پیشرفت هستند. به همین جهت و به خاطر اهمیت زیاد این پدیده در این مقاله بعد از پرداختن به مفهوم سازمانهای مجازی، به طرح این موضوع در بخش بهداشت و درمان مبادرت شده و مفهوم بیمارستان مجازی با مثالی از زندگی واقعی این بیمارستان ها تشکیل شده است.

---

زمینه و هدف: سیستم‌های اطلاعات بهداشتی، سیستم‌های کامپیوتری هستند که برای سهولت مدیریت اطلاعات بهداشتی جهت بهبود کیفیت مراقبت طراحی شده اند. برای انجام تحقیقات اپیدمیولوژیکی و مدیریت سیستم‌های اطلاعات بهداشتی، پرهیز از دوباره کاری و ارتقاء کیفیت مراقبت‌ها و کاهش هزینه، باید ارزیابی‌های مداومی انجام شود. با دانستن مراحل ارزیابی این سیستم‌ها می‌توان ارزیابی‌های منظم و بهنگام داشت. لذا هدف از این تحقیق ارائه مراحل ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بهداشتی است. روش پژوهش: ابتدا مطالعات کتابخانه‌ای و جستجوی اینترنتی جهت گردآوری اطلاعات انجام شد. سپس بر اساس مراحل ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بهداشتی کانادا و استرالیا الگویی جهت ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بهداشتی ارائه شد. یافته‌ها: شش مرحله برای ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بهداشتی وجود دارد که شامل: مرحله اول: چرا ارزیابی نیاز است؟ مرحله دوم: ارزیابی چه وقت انجام می شود؟ مرحله سوم: ارزیابی چه هست؟ مرحله چهارم: ارزیابی چگونه انجام می شود؟ مرحله پنجم: تحلیل نتایج ارزیابی و گزارش آن چگونه انجام می شود؟ و مرحله ششم: چگونگی ارزیابی پیشنهادات و تصمیمات بر اساس فعالیت‌ها نتیجه‌گیری: با در نظر گرفتن همه وجوه ارزیابی می‌توانیم یک ارزیابی کاملی از سیستم‌های اطلاعات بهداشتی داشته باشیم. بدین منظور با تمایز بین مراحل ارزیابی می‌توان به این هدف نائل شد. همچنین برای ارزیابی سیستم‌های اطلاعات بهداشتی باید هر شش مرحله بطور مشخص تعریف شوند. برای طرح ارزیابی مشخص شدن تقدم و تاخیر نیز دارای اهمیت است.

---

سابقه و هدف: در نظام سلامت برای بررسی و اندازه گیری اتفاقات ناخواسته، روش های متعدد و مختلفی وجود دارد که در این پژوهش به آن ها اشاره و نقاط ضعف و قوت هر یک مورد بررسی قرار می گیرد.

منابع اطلاعاتی و روشهای انتخاب منابع: جهت انجام مطالعه مروری مزبور از روش کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی استفاده شده است. برای انجام جستجو بانک‌های اطلاعاتی Medline, Google Scholar و بانک های اطلاعاتی فارسی مورداستفاده قرار گرفت.

 ترکیب مطالب و نتایج: روش های متعدد و مختلفی برای بررسی اتفاقات ناخواسته وجود دارد که هر کدام دارای نقاط ضعف و قوتی می باشند. مطالعه پرونده بیماران از شایع ترین روش ها می باشد که با وجود آن که روشی نسبتاً گران و زمان بر است اما برای اندازه گیری میزان اتفاقات مناسب می باشد اگر چه ممکن است باعث ارزیابی کمتر میزان این اتفاقات گردد. همچنین این روش برای یافتن علل ریشه ای خطاها مناسب نیست. روش شایع و مهم دیگر استفاده از نظام ثبت اتفاقات و خطاها می باشد که برای بررسی علل ریشه ای اتفاقات مناسب بوده اگر چه برای اندازه گیری میزان آن ها مناسب نیست. دیگر روش های شایع عبارتند از : استفاده از پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده مستقیم و بررسی شکایات.

نتیجه گیری: هیچ روشی به تنهایی برای بررسی و اندازه گیری اتفاقات ناخواسته کافی نبوده و جوابگوی همه نیازها نیست. لازم است ترکیبی از روش های موجود مورد استفاده قرار گیرد. اینکه چه ترکیبی مناسب تر است موضوعی است که بر اساس نیاز و هدف مطالعه و زمان و منابع موجود مشخص می گردد. 

---

زمینه و هدف : آموزش و ارزیابی باید بگونه ای طراحی گردد تا دانشجویان در محیطهای واقعی یا مشابه کار آینده آموزش دیده و در شرایط واقعی یا شبیه سازی شده ارزیابی شوند. مطالعه حاضر با هدف ارتقای ارزیابی نهایی درس کارآموزی طراحی گردید.

مواد و روشها : یک مطالعه کمی (61 نفر) و کیفی (15 نفر) با دانشجویان مدیریت خدمات بهداشتی درمانی در دانشکده بهداشت و تغذیه تبریز انجام گرفت. ابتدا به کمک روش بحث گرهی متمرکز (FGD)  تجربه دانشجویان از ارزیابی کارآموزی اخذ شده و بر اساس نظرات آنها اقدام به طراحی و استفاده از روش آزمون ساختار یافته عینی در عرصه  گردید. در این روش دانشجویان بصورت انفرادی در ایستگاههای آماده شده خدمت خاصی را انجام داده و مهارتهای آنها توسط ممتحن و با استفاده از چک لیست ارزیابی میگردد. در پایان نظرات دانشجویان به دو روش کیفی و کمی اخذ گردید. داده ها به روش دستی (مطالعه کیفی) و نرم افزار SPSS (کمی) تحلیل شدند.

نتایج : نتایج FGD ها ی بعد از آزمون ساختاریافته عینی در عرصه نشان میدهد که اکثریت دانشجویان از این آزمون راضی بوده و آنرا روش خوبی برای سنجش مهارت و شایستگی میدانستند. بعلاوه نتایج داده های کمی نشان میدهد که 74% دانشجویان این آزمون را یک روش مفید سنجش توانمندیهایشان دانسته و حدود 70% در ابتدای ترم در باره آزمون مذکور به خوبی توجیه شده بودند. بعلاوه 58% دانشجویان نمره دهی در آزمون ساختاریافته عینی در عرصه را عادلانه می دانستند.

نتیجه گیری: پیشنهاد می شود از روش آزمون ساختاریافته عینی در عرصه برای ارزیابی نهایی مهارتهای دانشجویان غیر پزشکی در دروس عملی و کارآموزی استفاده شود.

---

---

---

زمینه و هدف: مراکز بهداشتی درمانی محیط مناسبی برای شناسایی و مدیریت موارد خشونت خانگی می باشند. هدف از این پژوهش، بررسی دیدگاه ها و نظرات کارکنان زن مراکز بهداشتی درمانی در زمینه برنامه های غربالگری و مدیریت خشونت خانگی، منافع و موانع این برنامه ها و ارائه راهکارهایی در زمینه رفع موانع احتمالی است.   

مواد و روش ها: این مطالعه کیفی با شرکت 56 نفر کارمند زن شامل کارشناسان مسئول واحدهای ستادی و کارکنان واحدهای بهداشت خانواده شبکه بهداشت و درمان جنوب تهران، ری و اسلامشهر انجام شد. با کمک شش جلسه بحث گروهی متمرکز و سه مورد مصاحبه عمیق، دیدگاه ها و نظرات شرکت کنندگان درباره برنامه غربالگری و مدیریت مراجعه خشونت خانگی استخراج، جمع آوری و تحلیل شد.

نتایج: شرکت کنندگان به اهمیت شناسایی و مدیریت خشونت خانگی در ارتقای سلامت زنان و نقش حیاتی خود برای انجام این وظیفه اعتقادداشتند. نبود وقت کافی و مکان مناسب برای ارتباط با خشونت دیده، نیروی انسانی واجد آگاهی و مهارت های لازم و مراکز ارجاع ، به عنوان مهمترین موانع شناسایی و مدیریت خشونت خانگی معرفی شدند.

نتیجه گیری: با وجودی که کارکنان ارائه دهنده خدمات سلامت خانواده به اهمیت شناسایی و مدیریت خشونت خانگی به عنوان یک مشکل سلامت جامعه واقفند، فقط از طریق رفع موانع بر سر راه اجرای برنامه غربالگری و مدیریت این موارد در نظام ارائه خدمات و طراحی نظام مناسب ارجاع برای موارد شناسایی شده، می توان به کاهش بروز موارد خشونت خانگی در ایران امیدوار بود.

---

سابقه وهدف: کسب اطمینان از ارایه ی بهترین و کیفی ترین خدمات بهداشتی درمان ی مستلز م ارزیاب ی عملکرد بخش سلامت؛ و ارزیابی کارایی اولین گام در ارزیابی عملکرد می باش د. مراکز بهداشتی درمانی شهری اولین واحد ارایه خدمات به جمعیت شهری می باشند. لیکن ارایه خدمات در شهرها به صورت فعالنمی باشد. لذا این مطالعه ضمن ایجاد تصویری از میزان کارایی هر یک از واحدهای مذکو ر، به ارایه راهکارهای مناسبی در جهت حداکثر سازی استفاده از منابع موجود پرداخته است.
مواد و روشها: مطالعه به روش توصیفی _تحلیلی صورت پذیرفته اس ت. مراکز بهداشتی درمانی شهری وابسته به مرکز بهداشت شماره 2 شهرستان اصفهان جامعه آماری بررسی را تشکیل می دهن د. متغیرهای نهاده در این مطالعه شامل تعداد نیروی انسانی به تفکیک مدرک تحصیلی، تعداد واحد ها و پایگاه های موجود و متغییرهای ستانده شامل خدمات به تفکیک واحدهای ارایه دهنده ی خدما ت برای سال 1387 می باشد. داده ها از طریق فرم های محقق ساخته جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها به صورت ورودی محور تجزیه و تحلیل شد.
یافته ها: میانگین کارایی فنی، کارایی مدیریتی و کارایی مقیاس کل مراکز مورد مطالعه به ترتیب برابر 87 درصد، 91 درصد و 95 درصد محاسبه شده است. همچنین یافته ها نشان گر این نکته است که 60 درصد مراکز مورد مطالعه در مقیاس بهینه فعالیت کرده اند و مابقی در مقیاس بهینه نبوده اند.
نتیجه گیری: استفاده از تکنیک های مناسب در تحلیل کارایی باعث می شود مدیران نسبت به چگونگی استفاده از منابع در واحدهای زیرمجموعه خود اطلاع کسب کنند و بتوانند پیشنهادات اصلاحی لازم را بر مبنای تحقیقات علمی و در جهت ارتقای کارایی واحدهای مربوطه ارایه دهند. نتایج این پژوهش نیز نشان می دهد که استفاده از سیاست های تشویقی برای مدیران مراکزی که دارای کارایی مدیریتی بالاتری هستند و همچنین برنامه ریزی مناسب برای ارتقای کارایی مراکزی که دارای کارایی کمتر از سایر واحدها بوده اند می تواند در ارتقای کارایی کل موثر باشد. کلمات کلیدی: کارایی فنی، کارایی مدیریتی، کارایی مقیاس، تحلیل پوششی داده ها ، مراکز بهداشتی درمانی شهری

---

زمینه و هدف: استانداردها نقش با ارزشی در نشان دادن حداقل مطلوب و عملکرد مورد انتظار، هدف گذاری، تعیین دقیق وضعیت فعلی بیمارستان و در نهایت ارزشیابی و نظارت و هدایت فعالیتهای سازمان دارند و از با ارزش ترین عناصر در سازمان به حساب می روند ، از این رو ارزشیابی رعایت استاندارد از جمله عواملی است که به بهبود استانداردسازی هرچه بیشتر بیمارستان ها کمک فراوانی می کند.از آنجایی که عملکرد پرسنل نقش بسزایی در ارائه ی خدمات با کیفیت به بیماران دارد ،هدف اصلی این پژوهش بررسی وضعیت استانداردهای بخش اعمال جراحی و تاثیر آنها بر عملکرد پرسنل پرستاری در سال 1389 بوده است .
مواد و روشها: این پژوهش مقطعی تحلیلی بوده است. جامعه ی مورد پژوهش، بخشهای عمل جراحی و پرسنل پرستاری آنان در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ، در سال 1389بوده است. حجم نمونه با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای برابر با 120 نفر در 10 بیمارستان تعیین گردید که شامل 51 نفر زن و 56 مرد که از این تعداد 69 نفر کاردان و 38 نفر کارشناس می باشند چک لیست از طریق مطالعات علمی و منابع مختلف در راستای جمع آوری استانداردهای مربوط به بخش اعمال جراحی و ارزیابی عملکرد پرسنل تهیه گردید و سپس روایی آن مورد تأیید قرار گرفت.اعتبار چک لیست ، 101سوالی بررسی استانداردها در بخش اعمال جراحی برابر با 85% و اعتبار چک لیست 24 سوالی ارزیابی عملکرد 73/1% به دست آمده که حاکی از اعتبار ابزار اندازه گیری می باشد. اطلاعات به دست آمده پس از استخراج با استفاده از شاخص های مرکزی و پراکندگی و آزمون های کای دو ، آنالیز واریانس یک طرفه و t مستقل توسط نرم افزار SPSSنسخه 16 بررسی شد.
نتایج: از مجموع 404 امتیاز، بیمارستان 1 با 354 امتیاز یبشترین امتیاز رعایت استاندارد ها و بیمارستان 3 با 274 امتیاز کمترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند. از مجموع 96 امتیاز چک لیست ارزیابی عملکرد ، بیمارستان 10 با 86.4 امتیاز بهترین عملکرد پرسنل و بیمارستان 6 با نمره ی بدترین عملکرد پرسنلی را دارا می باشد.
نتیجه گیری: بررسی یافته های این پژوهش حاکی از این امر است که بین رعایت استاندارد های تجهیزاتی ، ایمنی ، بهداشتی بخش های عمل جراحی بیمارستان ها با عملکرد پرسنل پرستاری شاغل در آنها ارتباطی وجود نداشت ولی رعایت استانداردهای فضای فیزیکی در عملکرد پرسنل پرستاری موثربود. از سوی دیگر ارتباطی بین سن ، تحصیلات ، تاهل وسابقه کار پرسنل با عملکرد آنان موجود نمی باشد.اما جنسیت در عملکرد پرسنل موثر بود.

---

زمینه و هدف: خدمات داروئی مراکز بهداشتی درمانی، نقش مهمی در ارتقاء سلامت مردم ایران ایفا می کنند. در راستای اصلاحات نظام سلامت، اخیرا رویکرد برون سپاری در خدمات داروئی نیز اجرا شده است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر اجرای برون سپاری داروخانه های مراکز بهداشتی درمانی روستائی بر رضایت مندی بیماران در مقایسه با رویکرد دولتی (موارد واگذار نشده) بود.
مواد و روش ها: این مطالعه از نوع شبه تجربی با طرح پس آزمون و با گروه کنترل است. برای این منظور همه 19 مرکز بهداشتی دارای داروخانه واگذار شده به بخش خصوصی به عنوان گروه مداخله و تعداد 19 مرکز بهداشتی دارای داروخانه دولتی -که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند- به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. داده های مربوط به رضایتمندی بیماران سرپائی با روش مصاحبه و با استفاده از یک پرسشنامه شش سئوالی گردآوری شدند. برای تحلیل داده ها، از نرم افزارهای Excel 2003 و SPSS ver.16 استفاده شد.
نتایج: میانگین کلی رضایت مندی از خدمات داروئی داروخانه های واگذار شده و واگذار نشده(دولتی) به ترتیب 5/28و 5/75 (ازحداکثر نمره 6) بود (p<0.001). شایع ترین عامل نارضایتی مربوط به صرف وقت ناکافی توسط کارکنان داروخانه ها برای مشاوره بیماران بود.
نتیجه گیری: رویکرد برون سپاری داروخانه های مراکز بهداشتی درمانی روستائی علی رغم وعده اش برای بهبود کیفیت مراقبتها، منجمله افزایش رضایت مندی بیماران ، ممکن است ناکام بماند. لذا می بایست تمهیدات لازم مثل تنظیم قراردادهای روشن و جامع فراهم و مکانیسم های موثر مانند نظارت و ارزشیابی اجرا شوند.

---

زمینه و هدف: شناسایی سبک‌های یادگیری فراگیران در جهت‌دهی به فعالیت‌های تدریس و یادگیری اهمیت فراوانی دارد. این مطالعه با هدف تعیین سبکهای یادگیری دانشجویان مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال 1390 انجام گردید.
مواد و روش‌ها: در این مطالعه توصیفی مقطعی، کلیه دانشجویان مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران به صورت سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده این پژوهش، پرسشنامه استاندارد سبک‌های یادگیری وارک (VARK) بود. برای تحلیل نتایج از نرم افزار VARK طراحی شده در محیط Excel و SPSS 16 استفاده گردید.
نتایج: از مجموع 150 دانشجوی مدیریت خدمات بهداشتی درمانی، 130 نفر با تکمیل پرسشنامه در مطالعه شرکت کردند(میزان پاسخگویی87 درصد بود). تنها 33/1 درصد از دانشجویان مورد مطالعه سبک یادگیری تک وجهی را ترجیح می‌دادند؛ در میان این دانشجویان، 10/8 درصد جنبشی/حرکتی، 10 درصد خواندن/نوشتن، 9/2 درصد شنیداری و 3/1 درصد دیداری بودند. در مقابل، اکثریت دانشجویان(66/9 درصد)، سبک‌های یادگیری چندوجهی (18/5 درصد دو وجهی، 13/1 درصد سه وجهی و 35/4 درصد چهار وجهی) را به عنوان سبک غالب یادگیری ترجیح می‌دادند. ارتباط معناداری بین معدل، مقطع و جنس با سبک‌های یادگیری مشاهده نشد.
نتیجه گیری: آگاهی از اینکه دانشجویان مدیریت خدمات بهداشتی درمانی دارای سبک‌های یادگیری متفاوتی هستند به آموزش‌دهنده‌ در توسعه روش‌های آموزشی مؤثر و متناسب با سبک یادگیری دانشجویان کمک خواهد کرد. بر اساس یافته‌ها پیشنهاد می‌شود که برای دانشجویان این رشته از شیوه‌های فعال یادگیری مانند بحث در کلاس، ایفای نقش و شبیه‌سازی استفاده شود.

---

زمینه وهدف: پرداخت مستقیم یکی ازچهار روش اصلی تامین مالی نظامهای بهداشتی درمانی جهان می باشد. عوامل موثردر پرداختهای مستقیم در دنیااز ابعادمختلف معرفی شده اند ازجمله حقوق کم کارکنان، تعرفه پایین دولتی، بیماری مزمن، بیماری قلبی وحاد، هدیه به پرسنل، درخواست پزشک وکادر، ترس ازعدم ارائه خدمت. همچنین پرداخت مستقیم تاثیرات سوءبردسترسی به خدمات دارد.این مطالعه به بررسی توزیع عوامل موثر بر پرداختهای مستقیم(رسمی وغیر رسمی)در بیماران قلبی و اثرات جانبی آن می پردازد.
مواد و روشها: این مطالعه از نوع توصیفی- اکتشافی می باشد که جمع آوری داده ها در زمستان 1389از طریق مصاحبه و بااستفاده از پرسشنامه محقق ساخته که روایی آن توسط متخصصین امرتایید شده وپایایی آن بااجرای پایلوت مورد تاییدمی باشد، دربیمارستان شهید مدنی تبریزانجام گرفت.
یافته ها: تمام افراد موردمطالعه پرداخت مستقیم داشتند که پرداختهای رسمی درقالب هزینه آزاد(83%از پرداخت) شامل خدماتی که بیمه پوشش نمی دهد ومابه التفاوت تعرفه وقیمتی که پزشک یابیمارستان تعیین می کند،می باشد. همچنین10%افرادبا پرداختهای غیررسمی مواجه بودندکه80%این پرداختها بدلیل درخواست شخصی پزشک و20% به عنوان هدیه وتشکرصورت گرفت.
نتیجه گیری: حاکی از تاثیر پرداختهای مستقیم بر دسترسی به خدمات و تامین نیازهای اساسی خانوارها می‌باشد بطوریکه52% از افراد تاخیر در دریافت خدمت، بدلیل هزینه مستقیم داشتند و72% از افراد نیز اشاره کردند که پرداخت مستقیم تاثیرسوء بسیار زیادی بر تامین نیازهای اساسی خانواده داشته است. بالابودن میزان پرداختهای مستقیم و عملکرد ضعیف نظام بیمه ای موجب ناعدالتی و تشدید تاثیرات سوءپرداختهای مستقیم برنظام سلامت وسلامتی افراد جامعه می شود.

---

زمینه و هدف: موازین بهداشت محیط در بیمارستان یکی از عواملی است که رعایت آن می‌تواند بیمارستان را در تحقق رسالت خویش یاری رساند. براین اساس آگاهی و اطلاع از وضعیت بهداشت محیط بیمارستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این مطالعه به ارزیابی وضعیت شاخص‌های بهداشت محیط در بیمارستان پرداخته است.
مواد و روشها: مطالعه توصیفی حاضر به صورت مقطعی در سال 1390 انجام گرفت. کلیه بیمارستان‌های شهر کرج با استفاده از روش سرشماری، جامعه مورد مطالعه را تشکیل دادند (8 = n). به منظور جمع آوری داده ها از مجموعه چک‌لیست برنامه ملی ارزشیابی بیمارستان‌های عمومی کشور (بخش بهداشت و نظافت) استفاده شد که مشتمل بر 68 سؤال و مجموع امتیاز ها 800 بود و وضعیت بهداشت بیمارستان را در 6 بعد ارزیابی می‌کرد. چک لیست با مراجعه به هر بیمارستان و به روش مصاحبه و مشاهده تکمیل گردید. در تحلیل داده‌ها از برنامه نرم افزاری SPSS ویرایش 16 استفاده شد.
یافته ها: در میان ابعاد مختلف وضعیت بهداشت و نظافت بیمارستان‌ها، بیشترین درصد اختلاف امتیاز با بیش‌ترین حد استاندارد به بعد بهداشت آب و فاضلاب و کم‌ترین آن به بعد بهداشت حرفه‌ای بیمارستان اختصاص داشت. در مجموع نیز میانگین امتیاز مکتسبه مراکز در زمینه رعایت بهداشت و نظافت 9/1±742 به دست آمد که به ترتیب این میانگین در بیمارستان‌های دانشگاهی، مراکز خصوصی و بیمارستان وابسته به سازمان تأمین اجتماعی برابر با 18±5/716، 5/11±760و 768 بود.
نتیجه گیری: تلاش در جهت بهبود و ارتقا سطح بهداشت محیط بیمارستان‌ها، از طریق اتخاذ تصمیمات مناسب، ارائه راهکارهای عملی و اختصاص منابع کافی، به‌ویژه در بخش بهداشت آب و فاضلاب، پیشنهاد می‌گردد.

---

زمینه و هدف: بیمارستان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین واحد اجرایی نظام بهداشت و درمان است بنابراین توجه کامل به نحوه‌ی ارزیابی کیفیت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. همواره این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان کیفیت این خدمات را مورد سنجش قرار داد. پژوهش حاضر درصدد ارائه‌ی مدلی فازی جهت سنجش کیفیت خدمات در این بخش بهداشت و درمان است. مواد و روش‌ها: این پژوهش به صورت مقطعی در دو بیمارستان شهرستان زاهدان در سال 1391 صورت گرفته است. با بررسی ادبیات پژوهشی، ابعاد و مؤلفه‌های سنجش کیفیت خدمت شناسایی گردید. پرسش-نامه‌ی SERVQUAL مورد استفاده برای تحلیل‌های سلسله‌‌مراتبی طراحی و سپس مدل AHP فازی ارائه می-شود. نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهم‌ترین بعد برای برآورد کیفیت خدمات بهداشت و درمان، همدلی است. پاسخگویی و اعتبار و دارایی‌های مشهود در درجه‌ی آخر اهمیت قرار دارند. بیمارستان‌ها با استفاده از AHP فازی مقایسه شده‌اند. رتبه‌بندی بیمارستان‌ها در عملکرد بر اساس محاسبات، به این صورت است: بیمارستان امام علی(ع) با 31% در مقایسه با بیمارستان تأمین اجتماعی با 29%، در کیفیت خدمات عملکرد بهتری دارد. نتیجه‌گیری: نتایج نشان دادندکه بیمارستانها باید بیشتر بر پاسخگویی، تضمین و دارایی های مشهود تمرکز کنند. هر یک از بیمارستان‌ها با توجه قراردادن نقاط ضعفشان می‌توانند کیفیت خدمات را افزایش دهند و در نتیجه خدمات بهتری برای بیماران فراهم آورند.

---

زمینه و هدف:در سالهای اخیر حاکمیت بالینی به عنوان مدلی برای تبیین اصول بهبود مستمر کیفیت در خدمات سلامت معرفی شده است.این بررسی در نظر دارد با استفاده از ابزار سنجش جو سازمانی حاکمیت بالینی میزان آمادگی بیمارستانهای مورد مطالعه را برای اجرای برنامه های حاکمیت بالینی مورد بررسی قرار دهد. مواد و روش ها: این بررسی در 14 بیمارستان دولتی و غیر دولتی واقع در شهر تهران برای ارزیابی وضعیت آمادگی این بیمارستانها برای اجرای حاکمیت بالینی انجام شد.بدین منظور 800 نفر از پزشکان و پرستاران شاغل در این بیمارستانها مورد پرسش قرار گرفته اند.داده ها در نرم افزار SPSSنسخه 17و با استفاده از آزمون های همبستگی و مقایسه میانگین ها و همچنین آماره های توصیفی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: یافته ها نشان دهنده آمادگی هر دو نوع بیمارستان دولتی و غیر دولتی برای اجرای برنامه حاکمیت بالینی بود. یافته های حاصل از بررسی میدانی نشان داد که میانگین امتیاز جو سازمانی حاکمیت بالینی در بیمارستانهای مورد بررسی (14/3) بالاتر از حد متوسط(5/2) است. نتیجه گیری:این بررسینشان داد که آمادگی لازم برای اجرای برنامه های حاکمیت بالینی در بیمارستانها در حد قابل قبولیوجود دارد.با این حال با اجرای حاکمیت بالینی تلاش می شود استراتژی واحد و جامعی برای بهبود مستمر کیفیت در خدمات بالینی به کار گرفته شود.

---

زمینه و هدف:این مطالعه تلاش دارد تا با استفاده از چارچوب پیمایش دنیسون،ابعاد و شاخص های فرهنگ سازمانی را در سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت مورد بررسی قرار داده و از این رهگذر با شناخت نقاط قوت و ضعف،راهکارهای عملی جهت بهبود وضعیت ارائه دهد. مواد و روش ها: مطالعه کاربردی حاضر از نوع توصیفی - تحلیلی بود که به صورت میدانی اجرا گردید.جامعه پژوهش شامل کلیه کارکنان شاغل در ستاد سازمان بهداشت و درمان صنعت نفت بود که بر اساس لیست کارکنان و به روش تصادفی سیستماتیک 110 نفر انتخاب گردیدند. برای گردآوری اطلاعات از پیمایش فرهنگ سازمانیدنیسونبهره گرفته شد که به وسیله آن فرهنگ کلی سازمان و هر یک از ویژگی ها و شاخص های آن مورد سنجش قرار گرفته و نتایج با میانگین های جهانی مقایسه گردید. نتایج:امتیاز کلی فرهنگ سازمانی در وضعیت متوسطی(8/2) قرارداشت و امتیاز چهار ویژگی اصلی نیز در فاصله 6/2 - 9/2 در نوسان بود.در شاخص های دوازده گانه بیشترین امتیاز(1/3)متعلق به ارزشهای بنیادین و کمترین (2/2) مربوط به مشتری مداری و توسعه قابلیت ها(4/2) بود که به عنوان نقاط قابل بهبود در فرهنگ سازمان مورد مطالعه شناخته شد. نتیجه گیری: امتیازات فاصله قابل توجهی با میانگین های جهانی نشان می دهداما در مقایسه با مطالعات داخلی تفاوت چندانی ندارد. ضعف فرهنگ سازمانی در دو شاخص مشتری مداری و توسعه قابلیتها می تواند قابلیت تطابق این سازمان با تغییرات محیطی ، عملکرد مطلوب سازمان را تحت تاثیر قرار دهد.

---

زمینه وهدف: مدیران با شناخت و پیش بینی انگیزه های نیروی انسانی می توانند زمینه فعالیت و بازدهی واقعی آنان را در جهت اهداف سازمانی فراهم نمایند. از آنجا که در مراکز بیمارستانی، انگیزه های کاری چندان مورد توجه قرار نمی گیرد،این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه اهمیت عوامل بهداشتی-انگیزشی در دو بیمارستان شهید فقیهی و کوثر شیراز انجام شد. مواد وروش ها:در این مطالعه مقطعی، جامعه آماری شامل کلیه کارکنان بیمارستان های شهید فقیهی و کوثر شیراز بود. 150 نفر در هر بیمارستان به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی در مطالعه شرکت نمودند. پرسشنامه پژوهش براساس تئوری هرزبرگ طراحی شد. روایی آن توسط خبرگان و صاحب نظران در دسترس تایید شد و مقدار آلفای کرونباخ آن 950/ محاسبه گردید. برای انجام تحلیل های آماری این پژوهش از نرم افزارSPSS و آزمونt استفاده شد. نتایج: مهمترین عوامل بهداشتی "امنیت شغلی" و "سرپرستی و نظارت" و مهمترین عوامل انگیزشی "کسب موفقیت" و "شناخت و قدردانی" بود. عوامل بهداشتی دارای اهمیت بیشتری نسبت به عوامل انگیزشی در هر دو بیمارستان بود.عوامل بهداشتی و انگیزشی در بیمارستان کوثر دارای میانگین امتیاز بیشتری نسبت به بیمارستان شهید فقیهی بودند. نتیجه گیری: در بیمارستان خیریه کوثر عوامل بهداشتی و انگیزشی نسبت به بیمارستان دولتی شهید فقیهی از نظر کارکنان اهمیت بیشتری داشت. لذا شایسته است مدیران این بیمارستانها با توجه به تفاوت های سازمانی از نظر مالکیت اقدامات انگیزشی مناسب را در جهت ارتقاء کیفیت و بهره وری بیمارستانها انجام دهند.

---

چکیده زمینه و هدف: بهداشتی کردن دست‌ها یکی از راهکارهای ساده و مهم برای پیشگیری از عفونت بیمارستانی است، اما شواهد موجود بر عدم اجرای کامل این رفتار توسط کارکنان بهداشتی و درمانی دلالت دارد. در مطالعه حاضر سعی شد با بهره‌گیری از مفاهیم تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و با بکارگیری رویکرد کیفی عوامل تأثیرگذار بر اجرای این رفتار توسط کارکنان در بخش‌های مراقبت ویژه مورد مطالعه قرار گیرد. مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع کیفی بود که در سال‌های 92-1391 اجرا شد. در این مطالعه با 42 نفر از پزشکان، پرستاران، دانشجویان پزشکی و پرستاری مصاحبه فردی نیمه ساختاریافته صورت گرفت. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل چارچوبی تحلیل شدند. نتایج: یافته‌های این پژوهش نشان داد که دلیل اصلی شستشوی دست توسط کارکنان بهداشتی و درمانی محافظت از خود در برابر خطر انتقال عفونت و پاک کردن دست‌ها از آلودگی‌های آشکار بود. شرکت‌کنندگان عواملی همچون آگاهی و دانش، وجود کنترل‌های رسمی و غیر رسمی، تبعیت افراد ارشد، و هنجارهای گروهی موجود را از جمله عوامل تأثیرگذار بر اجرای رفتار بهداشتی کردن دست‌ها برشمردند. کمبود منابع و تجهیزات، بارکاری بالا، بی توجهی، و طراحی نامناسب فضاها به عنوان مهم‌ترین موانع اجرای این رفتار شناسایی شدند. نتیجه‌گیری: عوامل متعددی بر رعایت اصول بهداشتی کردن دست‌ها توسط کارکنان تأثیرگذارند. شناسایی عوامل ترغیب-کننده و بازدارنده رفتار بهداشتی کردن دست‌ها در کارکنان بخش سلامت می‌تواند مسئولان مربوطه را در زمینه اتخاذ راهکارهای مناسب جهت ترویج این رفتار یاری نماید.

---

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت کیفیت در خدمات سلامت و تامین نیازهای بیماران، اندازه گیری کیفیت خدمات و شناسایی نقاط ضعف از دیدگاه بیماران امری مهم به نظر می رسد که با توجه به ماهیت بیماری های مزمن و تاثیرات آن، توجه به کیفیت در این زمینه اهمیت بیشتری می یابد. لذا هدف از این مطالعه اندازه گیری کیفیت خدمت مراقبت های بیماران مبتلا به دیابت نوع دو می باشد. مواد و روش ها: مطالعه ی حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که با شرکت 180 نفر از بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 و به روش در دسترس از میان بیماران دارای پرونده ی پزشکی انجام گردید. کیفیت خدمت با استفاده از مدل CQMH و با استفاده از پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن تایید شده است، محاسبه گردید. برای بررسی ارتباط آماری بین کیفیت خدمت و متغیرهای زمینه ای، آزمون های ANOVA وT مستقل براساس ماهیت متغیرها مورد استفاده قرار گرفت و برای تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار 13 SPSS استفاده شد. یافته ها: در این مطالعه 67٪ شرکت کنندگان زن بوده، 65% در بازه ی سنی زیر 64 سال قرار داشته و تنها 4% دارای تحصیلات دانشگاهی بودند. از دیدگاه گیرندگان خدمت امتیاز کیفیت خدمت کل 17/8 بوده و بعد ارتباطات و پیشگیری بیشترین اهمیت و بعد احترام بهترین عملکرد را داشته است. همچنین ابعاد استمرار خدمت، احترام و اعتماد از کیفیت خدمت بالایی برخوردار بودند. همچنین، بین نمره ی کیفیت خدمت با مشخصات دموگرافیک و مشخصات بیماری ارتباط معنی داری وجود ندارد (P_value>05/0) و فقط نمره ی کیفیت خدمت با شاخص BMI ارتباط معنی دار آماری دارد(P_value<05/0). نتیجه گیری: در مطالعه ی حاضر، کیفیت خدمت کل با نمره ی 17/8 از دیدگاه گیرندگان خدمت نسبتاً پایین بوده و بیشتر ابعاد به غیر از استمرار خدمات، احترام و اعتماد، نمره ی پایینی را کسب کردند که این امر نشان دهنده ی عملکرد پایین ارائه دهندگان و اهمیت بالای بیشتر ابعاد کیفیت خدمت از دیدگاه مشتریان سیستم سلامت می باشد.