فصلنامه

---

زمینه و هدف: بیمارستان‌ها به عنوان یکی از اولین مراکز پذیرش مصدومین به هنگام بروز بلایا، باید از آمادگی لازم برخوردار باشند. مطالعه با هدف تعیین میزان آمادگی بیمارستان‌های شمال ایران در مواجهه با بلایا انجام شد.
مواد و روش‌ها: پژوهش از نوع مطالعات کاربردی است که به شیوه مقطعی در سال ۱۳۹۰ انجام شد. در این مطالعه کلیه بیمارستان‌های آموزشی و درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی سمنان، شاهرود، مازندران، بابل و گیلان(۵۳بیمارستان) به‌روش سرشماری مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل پرسشنامه آگاهی‌سنجی مدیران(۴۰سوال) و چک‌لیست‌ ۱۴۱ سوالی بوده که به روش خودارزیابی تکمیل شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها توسط نرم افزار آماری SPSS و با استفاده از آزمون‌های آماری من‌ویتنی، کروسکال‌والیس و ضریب همبستگی پیرسون انجام شده است.
یافته‌ها: میانگین امتیاز آگاهی مدیران از وضعیت آمادگی در برابر بلایا (۱۲/۹±۸۹/۴۱) و آمادگی بیمارستان‌ها در مواجهه با بلایا (۱۲/۱۵±۸۸/۵۶) در کلیه بیمارستان‌های مورد مطالعه در حد متوسط بود. بین آگاهی مدیران و گذزاندن دوره آموزشی در زمینه مدیریت بلایا ارتباط آماری معنی داری(۰۰۷/۰P=) وجود داشت. کمترین امتیاز مربوط به حیطه برنامه‌ریزی کاهش خطرات ساختمانی(۴/۲۹±۵۶/۴۰) بود. بین آمادگی بیمارستان در دانشگاه‌های مختلف و حیطه‌های آمادگی در زمینه مدیریت برنامه حوادث غیرمترقبه(۰۴۷/۰=P)، برنامه آموزشی بیمارستان(۰۱۹/۰=P)، برنامه ریزی پشتیبانی خدمات حیاتی(۰۰۵/۰=P) و اقدامات بهداشت محیط برای مقابله با حوادث غیرمترقبه(۰۰۱/۰=P) رابطه معنی داری مشاهده گردید.
نتیجه‌گیری: با توجه به سابقه وقوع بلایا در استان‌های مورد مطالعه و آمادگی متوسط بیمارستان‌ها، برنامه‌ریزی آموزشی برای مقابله با بلایا، مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها و برگزاری مانورهای تمرینی در افزایش آمادگی بیمارستان‌ها نقش موثری خواهد داشت.

---

زمینه و هدف: آمادگی بیمارستان ها در مقابل بحران از عوامل متعدد نشات می گیرد که در این میان می توان به وضعیت " محیط داخلی " آنها اشاره نمود. مواد و روش ها: بررسی رابطه بین وضعیت محیط داخلی بیمارستان ها با میزان آمادگی آنها در برابر بحران این پژوهش یک مطالعه همبستگی ، کاربردی و مقطعی است که سال ۱۳۸۷ در ۱۲بیمارستان دانشگاه علوم پزشکی کردستان انجام شد. جهت سنجش وضعیت محیط داخلی و میزان آمادگی بیمارستان‌ها در برابر بحران به ترتیب از پرسشنامه استاندارد جهانی وایزبورد و چک لیست آمادگی بیمارستان ها در برابر بحران استفاده شد. تحلیل داده ها نیز با استفاده آمار توصیفی و تحلیلی انجام گرفت. نتایج: در کلِ بیمارستان هایِ مورد مطالعه ۷۴ درصد تغییرات مربوط به آمادگی بیمارستان ها در برابر بحران با تغییرات محیط داخلی آنها قابل توجیه است. در این میان بین میزان آمادگی و ساختار سازمانی بیمارستان ها قوی ترین رابطه و بین میزان آمادگی و نگرش کارکنان به تغییر ضعیف ترین رابطه وجود دارد. نتیجه‌گیری: بیمارستانها به منظور افزایش آمادگی در برابر بحران می بایست اقدام به تحلیل محیط داخلی خود نمایند. در این میان توجه به ابعاد مختلف محیط داخلی ، بازنگری اهداف ، افزایش کار تیمی ، مشارکت پرسنل در تصمیم گیری ،‌ارائه پاداش های مبتنی بر عملکرد، تشکیل کمیته ارتباطات،‌بهبود سبک های رهبری ، آموزشی مدیران و رهبران سازمان و افزایش هماهنگی های درون بخشی و برون بخشی می تواند مؤثر باشد.

---

زمینه و هدف: مراکز هدایت عملیات بحران دانشگاه­های علوم پزشکی کشور با سابقه نه چندان طولانی، با هدف ساماندهی و هماهنگی عملیات در زمان رخداد بلایا ایجاد شده است و تصمیم گیرنده نهایی انجام اقدامات در جهت برگشت به حالت قبل از رخداد بلایا می­باشد. این مطالعه با هدف تدوین ابزار استاندارد (پایا و روا) ارزیابی عملکرد مراکز عملیات بحران اجرا شده است.

مواد و روش­ها: مطالعه ترکیبی (Sequential Triangulation) با هدف ابزارسازی در بین کارشناسان مراکز هدایت عملیات بحران که حداقل یکسال از تاسیس آن گذشته است، در سال ۱۳۹۱ انجام شد. روایی صوری و محتویی برای سنجش روایی و ضریب آلفای کرونباخ برای سنجش پایایی ارایه شد. جهت تقلیل سوالات و تعیین بیشترین عامل تفاوت در حیطه­های مختلف پرسشنامه، از تحلیل عاملی اکتشافی بهره گرفته شد.

نتایج: ابزار نهایی دارای شش حیطه با ۳۸ سوال بود. روایی محتوی تمام سوالات بغیر از یک سوال (۱/۰+) مناسب و بالای (۶/۰+) بود. ضریب پایایی تمام حیطه­ها بغیر از یک حیطه ( فعال­سازی با ضریب کرونباخ ۳۳۷/۰) مناسب و بالای ۷/۰ بود. تحلیل عاملی حیطه ارزیابی اطلاعات را به پنج سوال، حیطه فعال­سازی و حیطه هماهنگی را به دو سوال و سه حیطه آخر را به یک سوال تقلیل داد.

نتیجه­ گیری: پرسشنامه تدوین شده ابزار مناسب (روا و پایا) در جهت اندازه­گیری عملکرد مراکز هدایت عملیات بحران می­باشد. پایایی مناسب پرسشنامه دلیل بر هماهنگی بین سوالات و روایی محتوی بالای پرسشنامه دلالت بر تسلط کارشناسان مراکز بر حیطه­های مورد سوال داشت. 

---

زمینه و هدف: امروزه به علت تنوع در ساختار و فرهنگ هر سازمان، اصل تنوع در مدیریت بحران یکی از اصول اساسی است. تنوع مدیریت بحران شش مولفه شامل انعطاف پذیری، شمول،اعتماد، درک ریسک، انصاف و سازگاری است. هدف این پژوهش تعیین ادراک مدیران از مولفه های مدیریت بحران در بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران و ایران بود.

مواد و روش ها: این مطالعه از نوع مقطعی بود. گردآوری داده ها با پرسش نامه مولفه های مدیریت بحران و در مقیاس لیکرت بصورت ۵ گزینه ای انجام شد. روایی و پایایی پرسشنامه با استفاده از روایی محتوا و آلفای کرونباخ با ضریب اطمینان ۵% محاسبه شد. تعداد کل پرسشنامه های جمع آوری شده شامل ۶۶ پرسشنامه بود. در تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و از آزمون های آنالیز واریانس، تی مستقل استفاده شد.

نتایج: بالاترین میزان ادراک مدیران مولفه انصاف و برابری با میانگین و انحراف معیار ۵۱/۰ ±۱۹/۳ و پایین ترین میزان از مولفه انطباق پذیری با میانگین و انحراف معیار ۷۵/۰±۷۳/۲ بود. بین میانگین امتیازات مولفه های مدیریت بحران ومتغیر های جنسیت و نوع مشاغل از لحاظ آماری تفاوت معنی دار وجود داشت. بالاترین میزان اهمیت مربوط به دامنه شمول و فراگیری برنامه و میزان اعتماد متقابل بین کارکنان و مدیران و کمترین میزان، انطباق پذیری برنامه های مدیریت بحران در بیمارستان بود.

نتیجه گیری: افراد شاغل در جایگاه های گوناگون کاری تعاریف متعددی از انطباق پذیری در بحران ها دارند. ضروری است تا با تحقیقات بیشتر در این زمینه آموزش های متناسب با مدیران بیمارستان در مشاغل گوناگون صورت پذیرد. 

---

زمینه و هدف: بیمارستانها به دلیل ماهیت کاری خود مستقیماً تحت تأثیر حوادث و بحرانها قرار دارند که ارائۀ خدمات در آنها تنها با پرسنل آگاه که توانایی و اعتماد بنفس لازم برای مواجهه با بحرانها را داشته باشند امکانپذیر است. هدف از این پژوهش تعیین خودکارآمدی مدیران ارشد بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی تهران در مقابله با حوادث و بلایا بود.

 مواد و روش ها: مطالعه حاضر از نوع مطالعات توصیفی- تحلیلی و کاربردی بود که در سال ۱۳۹۴ در کلیه بیمارستان های دولتی وابسته و خصوصی تحت نظارت دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام گرفت. جامعه پژوهش تمامی مدیران ارشد بیمارستان ها بودند و داده ها از طریق پرسشنامه ای محقق ساخته که از نظر روایی و پایایی تأیید شده بود،  جمع آوری گردید. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شد.

نتایج: سطح خودکارآمدی مدیران ارشد بیمارستانها در مواجهه با بحرانها در حد متوسط ارزیابی شد (۱۰۱ از ۱۳۰) که در بین مردان متاهل با سابقه حضور در شرایط بحرانی بیشتر بود. همچنین در بین مدیران اورژانس و مسن تر نیز تا حدی (بطور حاشیه ای) بالاتر بود. با این وجود، متغیرهایی همچون سابقۀ شرکت در دوره های آموزشی مدیریت بحران و عضویت در سیستم فرماندهی رابطه ای با خودکارآمدی نشان نداد.

نتیجه گیری: با توجه به ارتباط خودکارآمدی افراد با سن و سابقه حضور در شرایط بحرانی، به‌نظر می رسد باید در انتخاب افراد برای این نوع شرایط به این متغیرها دقت بیشتری لحاظ گردد. همچنین، دارا بودن تجارب موفق در ادارۀ موقعیت های چالش برانگیز باعث ارتقاء سطح خودکارآمدی مدیران می گردد. از این رو، استفاده از روشهایی همچون شبیه سازی و یا انجام مانورها می تواند به آشنا ساختن مدیران با شرایط احتمالی در هنگام وقوع سوانح کمک شایانی نماید.