فصلنامه

---

سابقه و هدف: اشتباهات شغلی از موارد غیر قابل اجتناب در اکثریت حرفه ها  به ویژه حرفه های بهداشتی درمانی می باشد.گزارش نمودن اشتباهات دارویی از یک سو موجب حفظ و رعایت ایمنی بیمار و  از سویی دیگر به عنوان یک گنجینه اطلاعاتی ارزشمند در راستای پیشگیری از بروز اشتباهات دارویی در آینده محسوب می گردد.هدف از این مطالعه ، تعیین علل  و عوامل موثر بر عدم گزارش دهی  اشتباهات دارویی کارکنان پرستاری از دیدگاه آنها می باشد.

مواد و روشها:  برای انجام این پژوهش  که از نوع توصیفی - تحلیلی می باشد، از مجموع 200 نفر پرسنل پرستاری شاغل در بیمارستان، 140 نفراز  مجموع پرستاران  شاغل در شیفتهای صبح، عصر و شب  بیمارستان بهارلو در سال 1389 برای شرکت در این پژوهش اعلام آمادگی نمودند( میزان پاسخگویی 70% بود). بقیه پرستاران به دلیل عدم تمایل در شرکت در پژوهش، از بررسی خارج شدند. نظرات پرستاران در مورد علل عدم گزارش دهی اشتباهات دارویی با استفاده از پرسشنامه تنطیم شده بر اساس مقیاس پنج درجه ای لیکرت اندازه گیری گردید. این پرسشنامه شامل سه حیطه  ترس از پیامد های گزارش دهی(11گویه)،عوامل مدیریتی(5گویه) و فرایند گزارش دهی (3 گویه) بود. داده های جمع آوری شده  با استفاده از نرم افزار  spss نسخه 5/11 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: در کل جمعیت مورد مطالعه 6/98 %زن ،50 % متاهل ، 9/97 %کارشناس، 3/79 %پیمانی، 7/75 %شیفت در گردش، 9/52 %دارای سابقه کار کمتر از 5سال بودند. میانگین سنی  شرکت کنندگان در مطالعه 67/4±48/29 سال بود.علل گزارش نکردن اشتباهات دارویی به شرح ذیل بود: میانگین امتیازات در حیطه ترس از پیامدهای گزارش دهی ، عوامل مدیریتی و فرآیند گزارش دهی به ترتیب 68/1 ±09/3 ،  12/1±68/3 و 26/1 ± 73/2 بود. یافته ها نشان داد حیطه عوامل مدیریتی مهم ترین علت گزارش نکردن اشتباهات دارویی در پرستاران بود. با استفاده از آزمونهای آنوا و T -test مشخص شد پرستارانی که با حیطه های ترس از  پیامدهای گزارش دهی و عوامل مدیریتی به عنوان دلایل عدم گزارش اشتباهات دارویی توافق داشتند(امتیاز بیشتری در این زمینه داشتند)، اغلب در شیفت در گردش مشغول به ارائه خدمت  بوده) 04/0=p) و  در استخدام آنها  پیمانی) 03/0=p) بوده اند. آزمون ²χ  نیزنشان داد که میانگین  هر سه حیطه  بررسی شده با  افراد گروه سنی 35-25 سال ارتباط معنی دار داشته است ( 001/0p <).

 نتیجه گیری: عوامل مدیریتی و ترس از پیامدهای گزارش دهی دو مانع مهم گزارش دهی اشتباهات دارویی در پرستاران است .  با عنایت به ارتباط معنی دار بین شیفت در گردش و پیمانی بودن استخدام که هردو  مورد حاکی از جوان بودن و تجربه حرفه ای محدود پرستاران شاغل می باشد( غالبا" پرسنل در گردش و پیمانی سابقه زیر 5 سال دارند)(جدول شماره یک) و با توجه به اهمیت ایمنی بیمار، لزوم ایجاد رابطه مثبت بین مدیران پرستاری و کارکنان پرستاری ، تامین فضای همکاری صمیمی و طراحی بسته آموزشی ضمن خدمت برای پرستاران در بدواستخدام در خصوص اشتباهات دارویی، عواقب و نتایج آنها و ضرورت گزارش دهی اشتباهات اجتناب ناپذیر می نماید.ترویج فرهنگ ایمنی بیمار نیز بی تردید یکی از راهکارهای اساسی کاهش خطاهایی از این دست خواهد بود. به کارگیری رویکرد سیستمی به منظور بررسی عوامل زمینه ساز ، برطرف کردن این عوامل تا حد ممکن و طراحی سیستمی برای گزارش دهی اشتباهات کاری خصوصا" اشتباهات دارویی حائز اهمیت است .

---

زمینه و هدف: خدمات داروئی مراکز بهداشتی درمانی، نقش مهمی در ارتقاء سلامت مردم ایران ایفا می کنند. در راستای اصلاحات نظام سلامت، اخیرا رویکرد برون سپاری در خدمات داروئی نیز اجرا شده است. هدف این پژوهش بررسی تاثیر اجرای برون سپاری داروخانه های مراکز بهداشتی درمانی روستائی بر رضایت مندی بیماران در مقایسه با رویکرد دولتی (موارد واگذار نشده) بود.
مواد و روش ها: این مطالعه از نوع شبه تجربی با طرح پس آزمون و با گروه کنترل است. برای این منظور همه 19 مرکز بهداشتی دارای داروخانه واگذار شده به بخش خصوصی به عنوان گروه مداخله و تعداد 19 مرکز بهداشتی دارای داروخانه دولتی -که با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند- به عنوان گروه کنترل در نظر گرفته شدند. داده های مربوط به رضایتمندی بیماران سرپائی با روش مصاحبه و با استفاده از یک پرسشنامه شش سئوالی گردآوری شدند. برای تحلیل داده ها، از نرم افزارهای Excel 2003 و SPSS ver.16 استفاده شد.
نتایج: میانگین کلی رضایت مندی از خدمات داروئی داروخانه های واگذار شده و واگذار نشده(دولتی) به ترتیب 5/28و 5/75 (ازحداکثر نمره 6) بود (p<0.001). شایع ترین عامل نارضایتی مربوط به صرف وقت ناکافی توسط کارکنان داروخانه ها برای مشاوره بیماران بود.
نتیجه گیری: رویکرد برون سپاری داروخانه های مراکز بهداشتی درمانی روستائی علی رغم وعده اش برای بهبود کیفیت مراقبتها، منجمله افزایش رضایت مندی بیماران ، ممکن است ناکام بماند. لذا می بایست تمهیدات لازم مثل تنظیم قراردادهای روشن و جامع فراهم و مکانیسم های موثر مانند نظارت و ارزشیابی اجرا شوند.

---

زمینه و هدف: سالمندی دوران حساسی از زندگی بشر است و توجه به مسائل و نیازهای این مرحله یک ضرورت اجتماعی است. بهینه سازی درمان دارویی برای بیماران سالمند چالش برانگیز است و بعضی اوقات درمان دارویی می تواند خطرناک تر از منفعت آن باشد. به دلیل شواهد زیاد در خصوص مشکلات مرتبط با دارو در سالمندان در طول دهه گذشته، بسیاری از پزشکان و متخصصان طب سالمندان روشها و ابزارهایی را به منظور شناسایی مشکلات درمان دارویی و الگوهای تجویز داروهای پرخطر، ارائه کرده اند.
مواد و روشها: چندین روش برای ارزیابی تجویز دارو در سالمندان وجود دارند. از دهه 1990 روشها، ابزارها و معیارهایی به منظور کمک در ارزیابی کیفیت تجویز دارو ارائه گردیده اند. در این رابطه به وجود دو دسته از معیارها پی بردیم که تحت عنوان معیارهای آشکارا (معیار محور) و معیارهای تلویحی (قضاوت محور) نامیده می شوند.
یافته ها: معیارهای آشکار نظیر Beers Criteria، Zhan Criteria، STOP/STARTو... هستند که ارائه کلیه این معیارها با توجه به برگزای پانل و استفاده از تکنیک توافق آرا در چندین مرحله بوده است. معیارهای تلویحی در خصوص استفاده از داروها، اطلاعات بالینی را ارزیابی می کنند.
نتیجه گیری: هر کدام از ابزارهایی که در این مطالعه به آنها اشاره گردید از جمله ابزارهایی هستند که در کشورهای اروپایی و آمریکا مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به اینکه بازار دارویی آن کشورها با ایران تا حدی متفاوت است لذا نیاز به تدوین چنین ابزارهایی که بتواند به ارزیابی کیفیت تجویز دارو در سالمندان بپردازد ضروری می باشد.

---

زمینه و هدف: ایمنی بیمار یکی از شاخص های مهم در کنترل کیفیت خدمات سلامت است . شایعترین علت تهدید کننده این ایمنی، خطاهای پزشکی بویژه اشتباهات دارویی می باشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان و نوع  خطاهای داروئی  پرستاران انجام شد.

مواد و روش ها: این مطالعه از نوع توصیفی تحلیلی و مقطعی بود که در یکی از بیمارستان­های غیردولتی شمال شرق کشور انجام گرفت. بیمارستان مورد مطالعه، با 180 تخت فعال در بخش های جراحی عمومی، زنان و زایمان، نوزادن، قلب، آنژیوگرافی،سی سی یو، آی سی یو و ان آی سی یو است. به علت محدود بودن جامعه آماری، کلیه پرستاران شاغل در بخشهای بستری ( 97نفر) به صورت سرشماری وارد مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود که از دو قسمت اصلی (اطلاعات دموگرافیکی و اطلاعات مربوط به خطاهای دارویی) تشکیل شده بود. این پرسشنامه از نظر پایایی و روایی به تایید رسید. داده ها پس از جمع آوری با استفاده از آمار توصیفی و آزمونهای آماری تحلیلی نظیر T-TEST و ANOVA با استفاده از نرم افزار آماریSPSS نسخه 15 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

نتایج: از بین پرستاران مورد مطالعه،‌76 نفر(3/78%) زن و 21 نفر (7/21%) مرد بودند. میانگین سن و سابقه کار پرستاران به ترتیب 3/29 و 7/8 سال بود. سه خطایِ دادن دارو به بیمار بدون تجویز پزشک، عدم توجه به عوارض ناشی از خطاهای دارویی و دادن دارو دیرتر یا زودتر از موعد مقرر به ترتیب با اختصاص اعداد 136(7/23%)، 134(4/23%) و 128(4/22%) بیشترین فراوانی و دادن دارو تاریخ انقضاء گذشته به بیمار، دادن داروی اشتباه به بیمار و ندادن داروی تجویز شده به بیمار به ترتیب با اختصاص اعداد 4(7/0%)، 5(9/0%) و 6(1/1%) کمترین فراوانی را در بین خطاهای دارویی به خود اختصاص دادند.

نتیجه گیری: مدیران پرستاری باید جهت کاهش خطاهای دارویی به برگزاری کلاس های ضمن خدمت برای  پرستاران، اصلاح فرآیندهای پرستاری و ارتقاء نگرش آنها نسبت به اهمیت ایمنی بیمار توجه بیشتری داشته باشند.

---

زمینه و هدف: امروزه یکی از اصول اساسی هر نظام بهداشتی و درمانی، حفظ ایمنی بیمار است که هر گونه خدشه به آن می تواند موجب سلب اعتماد بیمار به نظام بهداشت و درمان گردد. اشتباهات دارویی بعنوان یک از عوامل اصلی تهدید کننده ایمنی ممکن است باعث افزایش مدت بستری بیمار در بیمارستان و رشد هزینه ها، ناتوانی و نهایتا مرگ بیمار شود. این مطالعه در صدد است تا علل و  میزان بروز خطاهای داروئی توسط پرستاران و راهکارهای ارائه شده را مرور نماید.

مواد و روش ها: مطالعه کاربردی حاضر یک پژوهش مروری بود. در این مطالعه سعی گردید تا از طریق جستجو در پایگاههای داده ای مرتبط داخلی و خارجی همچون ایران مدکس، SID، پاب مد و اسکوپوس انتخاب مقالات صورت گرفته و ارزیابی شود. نهایتا 25 مقاله برای بررسی در این مطالعه بعنوان مقالات مرتبط شناخته شدند.

نتایج: براساس نتایج مطالعات بررسی شده کمبود و بی توجهی، جدید بودن و بی تجربگی و استرس شغلی پرستاران، بدخطی پزشکان و کمبود اطلاعات داروئی از مهمترین عوامل بروز خطاهای دارویی پرستاران ذکر شده بودند. مهمترین راهکارهای ارائه شده نیز برگزاری کلاس های بازآموزی و دوره های عملی در ارتباط با تکنیک های اصولی دادن دارو و آموزش قبل از دارو دادن بشمار می رفت.

نتیجه گیری: با توجه به شکاف موجود بین میزان بروز خطاها در ایران و سایر کشورهای بررسی شده براساس مطالعات بررسی شده، تجربیات این کشورها می تواند برای کاهش خطاهای دارویی مورد استفاده قرار گیرد. راهکارهایی چون فعال نمودن نقش داروخانه ها در ارائه آموزش عملی و همچنین رشد شفافیت و ترغیب مسوولیت پذیری راههای قابل یادگیری بشمار می روند.

---

زمینه و هدف: اجرای دستورات دارویی بخش مهمی از فرآیند مراقبتی است و به دلیل تاثیرات قابل توجه در سلامتی بیماران، انجام صحیح فرآیند و مطابقت آن با استانداردهای از پیش تعریف شده امری ضروری می باشد. لذا مطالعه فوق با هدف تعیین فرآیند اجرای دستورات دارویی داروهای خوراکی از طریق ممیزی بالینی طراحی و اجرا گردید.

مواد و روش ها: بررسی حاضر، یک مطالعه توصیفی مقطعی بود که به روش ممیزی بالینی و در یک مرکز آموزشی درمانی در تبریز در سال 1393 انجام گرفت. ممیزی فوق در 6 مرحله شامل:1) انتخاب موضوع ممیزی بالینی، 2) تعیین معیارها و استانداردها، 3) بررسی وضعیت موجود، 4) مقایسه وضعیت موجود با استانداردها (استانداردهای وزارت بهداشت، کتابچه ایمنی دارویی،کوریکولوم اجرای دستورات دارویی و گایدلاین مدیریت دارو نظام ملی سلامت(NHS) ، 5) طراحی و انجام مداخله و 6) ممیزی مجدد انجام گرفته و برای ارزیابی فرآیند مربوطه از روش مشاهده و چک لیست استفاده شد که روایی ابزار فوق توسط متخصصان مورد تایید قرار گرفت.

نتایج: نتایج حاصل از ممیزی فوق نشان داد که قبل از مداخله،از 25 گام مورد بررسی در فرآیند اجرای دستورات دارویی، 11 گام با استانداردها مطابقت بسیار پایینی داشتند (کمتر از 15 درصد) و متوسط میزان مطابقت کل فرآیند با استاندارد در حدود 47درصد بود. در حالیکه بعد از اجرای مداخله، متوسط میزان تبعیت از کل استانداردها به 78 درصد افزایش یافت.

نتیجه گیری: نتایج حاصل نشان دهنده تاثیر اجرای انواع مداخلات آموزشی و استفاده از کاردکس به جای کارت دارویی بر ارتقای کلی فرآیند اجرای دستورات دارویی بود. علیرغم بهبودهای صورت گرفته، ارزیابی و مداخله مستمر جهت بهبود مستمر کیفیت مورد نیاز می باشد.

---

زمینه و هدف : فرایند دارو دادن به بیماران یکی از وظایف مهم واساسی پرستاران می باشد وانجام آن به روش درست می تواند نقش بسزایی در امر ایمنی بیمار ایفا کند مهمترین مسئله دربخش سلامت وبه ویژه دربخش های درمانی کیفیت مراقبت است وکیفیت مراقبت ازعناصری تشکیل شده که ایمنی بیماریکی ازمهم ترین آنهاست.اشتباهات دارویی از اصلی ترین عوامل تهدیدکننده ایمنی بیمار است. هدف این مطالعه  تعیین عوامل مؤثر بر بروز اشتباهات دارویی ازدیدگاه پرستاران بود.

مواد و روش ها: پژوهش حاضرمطالعه توصیفی-مقطعی-تحلیلی بود که در سال1392انجام شد. جامعه مورد مطالعه کادر پرستاری بیمارستان های آبادان(امام خمینی(ره)،طالقانی،شهیدبهشتی،17شهریور)به تعداد232 نفرتحت نظردانشگاه علوم پزشکی اهواز،شرکت نفت و تامین اجتماعی بودند.ابزارمطالعه پرسشنامه دو قسمتی بود که شامل: اطلاعات دموگرافیک وشغلی وقسمت دوم آن علل عمده اشتباهات دارویی، شامل 28 گویه ودرچهار حیطه علل مربوط به پرستار،بخش،مدیریت پرستاری وعلل دارویی بود.روایی محتوایی پرسشنامه براساس مروری بر مقالات تحقیقی گذشته و نظرخواهی از اساتید و صاحبنظران وپرستاران خبره تأمین گردید واصلاحات مورد نیاز انجام شد. پایایی پرسشنامه طبق مطالعات پیشین با روش آلفای کرونباخ،91/0 برآورد شد.

نتایج :مهم ترین علل ارتکاب اشتباهات دارویی به ترتیب شامل کمبود تعداد پرستار نسبت به تعداد بیمار(44%)،تراکم زیادکارها دربخش(2/36%)،خستگی ناشی ازکاراضافی(8/35%)، ناخوانا بودن دستور پزشک(5/24%)،اضطراب واسترس ناشی ازکار(25%)، سروصدای محیط بخش(4/22%).نارضایتی پرستار ازمیزان حقوق ومزایای دریافتی(7/29%)،تشابه درشکل داروها(7/14%) بود.

نتیجه گیری:عوامل "مدیریتی" چون کمبود پرسنل پرستاری وعوامل سازمانی مانند تراکم زیاد کارهای بخش و عوامل مربوط به پرستارهمچون خستگی از اضافه کاری بیشترین تأثیر را در بروز اشتباهات دارویی پرستاران دارند.لذا اصلاحات درفرآیندهای سازمانی وتشکیلات بیمارستانی جهت رفع مشکلات پرستاران درارتقای کیفیت خدمات وافزایش ایمنی بیمارالزامی است.

---

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی عوامل مؤثر بر انتخاب پزشکان در تجویز دارو و استفاده از برند ملی یا خارجی بر اساس سبک‌های تصمیم‌گیری مدل اسپرولز و کندال در بین پزشکان شهر ارومیه پرداخته است. با توجه به شیوع بیماری کرونا در کل جهان، تصمیمات پزشکان و ترجیحات آنان در تجویز دارو یک امر حیاتی تلقی می‌شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی و از لحاظ اجرا پیمایشی به شمار می‌آید. نمونه آماری این پژوهش شامل 400 نفر از پزشکان عمومی، متخصص و فوق متخصص، شهر ارومیه بود. با استفاده از آزمون کلموگروف اسمیرنوف نرمال بودن داده‌ها مورد سنجش قرار گرفته است. همچنین برای پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای اندازه گیری قدرت یا درجه رابطه‌ی خطی بین دو متغیر مستقل از تجزیه‌وتحلیل رگرسیون استفاده شد. همچنین نرم‌افزار مورد استفاده SPSS بود.
نتایج: نتیجه بیانگر آن بود که از شش عامل، پنج عامل (عامل کیفیت، عامل نام تجاری، عامل جدید بودن، عامل قیمت، عامل وفاداری) و همچنین عامل صرفه‌جویی در وقت و انرژی نیز در بین پزشکان مؤثر شناسایی شد.
نتیجه‌گیری: با توجه به مطرح شدن 7 عامل مؤثر بر تصمیم‌گیری پزشکان نتایج بیانگر این بود که پزشکان در ترجیحات خود اهمیت زیادی به تجویز دارو با کیفیت می‌دهند از طرفی نام تجاری نیز در تصمیم‌گیری‌های پزشکان جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است که شرکت‌ها و سازندگان دارو نیز باید به برندسازی محصولات خود اقدام کنند.

---

زمینه و هدف: ارائه خدمات درمانی و توزیع داروهای آگونیستی در مراکز درمان سوءمصرف مواد باعث کم‌توجهی به برنامه درمان بیماران و تمرکز بیشتر به توزیع دارو گردیده است. به‌منظور تفکیک ارائه خدمات درمانی و دارویی به مددجویان ترک اعتیاد در این مراکز، پژوهشی با هدف مکان‌‌گزینی داروخانه منتخب جهت توزیع داروهای آگونیستی در منطقه 21 شهرداری تهران با رویکرد مکانی طرح‌ریزی‌‌شده است.
مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع کاربردی و به لحاظ روش از نوع توصیفی - تحلیلی می‌باشد. داده‌های مکانی و توصیفی موردنیاز از طریق شهرداری تهران و معاونت‌های درمان و غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران اخذ و با استفاده از نرم‌افزار ArcGIS و توابع تخمین تراکم کرنل، تحلیل سلسله مراتبی و مدل مکان‌ – تخصیص در دو حالت منطقه‌ای و ناحیه‌ای با پوشش حداکثری مراکز سوءمصرف مواد موردبررسی و با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS و آزمون T نتایج مقایسه شده‌اند.
نتایج: نتایج مکان‌‌یابی‌ به روش تحلیل سلسله مراتبی و منطق فازی، نشان می‌دهد که کلیه داروخانه‌های موجود در منطقه مطالعاتی در محدوده‌های حائز شرایط انتخاب داروخانه توزیع‌کننده داروهای آگونیستی واقع ‌شده‌اند. همچنین نتایج مدل مکان‌ – تخصیص نشان می­دهد متوسط زمان و مسافت اقلیدسی دسترسی به داروخانه منتخب منطقه‌ای به ترتیب 17 دقیقه و 9/5 کیلومتر و ناحیه‌ای به ترتیب 2 دقیقه و 7/0 کیلومتر می‌باشد.
نتیجه‌گیری: تفکیک خدمات درمانی و توزیع داروهای آگونیستی امری ضروری است. همچنین توزیع داروهای آگونیستی از طریق داروخانه‌های منتخب ناحیه‌ای باعث افزایش دسترسی به دارو و رضایت‌مندی مددجویان می‌گردد.

---

زمینه و هدف: هزینه کرد در بخش سلامت نیازمند مدیریت هوشمند منابع است. این مطالعه با هدف تعیین میزان مخاطرات اخلاقی مرتبط با رفتار ارائه‌کنندگان خدمات در نسخ دارویی پرداختی سازمان بیمه انجام شد.
مواد و روش‌ها: جامعه آماری اسناد دارویی پرداختی استان تهران در سال 1398 بود. 2000 نسخه مربوط به 500 بیمه‌شده به روش تصادفی از بانک اطلاعاتی سازمان جمع‌آوری شد. دو نشانگر "ناهمخوانی یک دارو با سابقه بیماری یا طیف دارویی یک بیمه‌شده" و "تعداد نسخه‌های دارای بار مالی بیشتر از میانگین بار مالی معمولِ بیماری یک بیمار"، با داده نسخ تطبیق و با نرم‌افزار SPSS نسخه 24 تجزیه‌وتحلیل شد. از یک داروساز با تجربه برای بررسی طیف دارویی تمامی نسخ کمک گرفته شد.
نتایج: 4/5 درصد از کل نسخ دارای داروهای ناهمخوان و 4/6 درصد دارای بار مالی مازاد بود. بیشترین مخاطرات به تفکیک تخصص مربوط به پزشکان عمومی بود (16% با بار مالی مازاد 000/500/87 ریال). بیشترین تعداد و مبلغ ریالی مخاطرات به تفکیک گروه بیمه‌شدگان مربوط به سرپرستان (63/0 درصد با بار مالی مازاد 000/000/26 ریال) بود. مخاطرات در نسخ مراکز نظامی نسبت به مراکز خصوصی و دولتی بیشتر و در مراکز طرف قرارداد (48%) و غیر طرف قرارداد (52%) نسبتاً مساوی بود.
نتیجه‌گیری: سوءاستفاده در ارائه خدمات سلامت ریسکی عمده برای مدیران مراقبت‌های بهداشتی در کشورهایی است که برنامه بیمه درمانی دارند که ردیابی هوشمندانه آن بسیاری از هزینه‌های شرکت‌های بیمه را کاهش و از کمبود داروهای حیاتی جلوگیری می‌نماید.

---

زمینه و هدف: با بالا رفتن دشواری‌ها، سطح عدم اطمینان و خطر موجود در زنجیره‌تأمین افزایش می‌یابد. دارو یک محصول راهبردی است و به صورت مستقیم با سلامتی جامعه ارتباط دارد. این پژوهش با هدف ارزیابی عوامل خطرزنجیره‌تامین دارویی با روش‌های هوش مصنوعی انجام شده است.
مواد و روش‌‌ها: با مرور متون و مصاحبه با 6 نفر از کارشناسان خبره که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی‌ارشد و دکتری تخصصی بودند و تجربه‌ای بین 7 تا 15 سال در زمینه خطر و زنجیره‌تامین دارو داشتند، عوامل خطر شناسایی شدند. در نهایت با استفاده از شبکه‌های عصبی پرسپترون چندلایه و ماشین‌های بردار پشتیبان با توابع کرنل‌خطی، چندجمله‌ای و پایه‌شعاعی در دو کلاس کم‌خطر و پرخطر در نرم‌افزار پایتون طبقه‌بندی گردیدند.
نتایج: 22عامل در 5 دسته دارایی، شبکه حمل و نقل، دولت و بازار، راهبردی و تهیه و تامین‌کننده شناسایی و با استفاده از شبکه‌های عصبی طبقه‌بندی شدند. تغییرات بهره و تورم، تغییرات نرخ‌ارز، عدم انعطاف‌پذیری در تولید و اختلال در خدمات مشتری به ترتیب بیشترین اهمیت را در خطرهای زنجیره‌ تامین دارو دارند. نتایج معیارهای ارزیابی نشان داد، مدل پرسپترون چندلایه عملکرد بهتری نسبت به ماشین‌های بردار پشتیبان با توابع کرنل‌خطی، چندجمله‌ای و پایه‌شعاعی داشته است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که شبکه‌های عصبی مصنوعی قادر به طبقه‌بندی عوامل خطر زنجیره‌تامین دارو با دقت قابل قبولی هستند. در نتیجه طبقه‌بندی عوامل خطر با دقت 07/97% نشان‌دهنده توانایی بالای شبکه پرسپترون چندلایه در ارزیابی خطر زنجیره تامین دارو است.

---

زمینه و هدف: در سال‌های اخیر، مدیریت زنجیره تامین دارو، به‌ویژه پس از همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ اهمیت بیشتری پیدا کرده است. در این مدت یکی از چالش‌های مهم مساله کنترل هزینه زنجیره تامین است. اگر موجودی دارو در بیمارستان‌ها به‌درستی مدیریت نشود، مشکلاتی مانند کمبود موجودی برخی داروهای حیاتی، تامین موجودی مازاد، افزایش هزینه‌ها و درنهایت نارضایتی بیماران را به دنبال خواهد داشت.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش سعی شده است تا با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری عمیق، نیازهای دارویی بیمارستان‌های کشور را پیش‌بینی و مدیریت کنیم. داده‌های مصرف دارویی ده سال بیمارستان عمومی بعثت همدان از پایگاه داده‌های سامانه مدیریت بیمارستان استخراج شده است. به‌عنوان یک مطالعه موردی، عملکرد مدل پیشنهادی برای پیش‌بینی میزان مصرف سفازولین ارزیابی شده است. این مدل شامل یک شبکه حافظه طولانی کوتاه‌مدت می‌باشد که می‌تواند پیشینه تغییرات داده‌ها را در کاربردهای پیش‌بینی سری‌‌های زمانی تشخیص دهد. مدل پیشنهادی با وجود تعداد زیادی پارامترهای تطبیق‌پذیر در شبکه‌های عصبی عمیق عملکرد خوبی را برای غلبه بر پیچیدگی‌های مسئله یادگیری به ارمغان می‌آورد.
نتایج: استفاده از رویکرد یادگیری عمیق پیشنهادی با کاهش اثرات پیچیدگی و عدم قطعیت در داده‌های پزشکی، استحکام الگوریتم را افزایش داده است. میانگین خطای پیش‌بینی با به‌کارگیری روش پیشنهادی 043/0 و مقادیر اندازه‌گیری شده برای RMSE، MAE و R2  به‌ترتیب برابر با 335/0، 260/0 و 851/0 است.
نتیجه‌گیری: مقایسات جامعی بین برخی از سایر روش‌های پیش‌بینی و مدل پیشنهادی انجام شده است، که عملکرد بهتر مدل پیشنهادی را نشان می‌دهد. علاوه براین، نتایج ارزیابی دقت و کارایی قابل قبول رویکرد پیشنهادی را به‌خوبی نشان می‌دهد.

---

زمینه و هدف: افزایش هزینه‌های نظام سلامت به خصوص مخارج دارویی به عنوان یک چالش بزرگ در نظام سلامت مطرح بوده است. این مسئله برای بیماری‌های مزمن مانند دیابت دارای اهمیت ویژه است زیرا عوامل مختلفی در میزان دسترسی بیماران به این داروها و همچنین توان مالی پرداخت هزینه‌های آن‌ها تأثیرگذار است. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی دسترسی و توانایی خرید داروهای آنتی دیابتیک در داروخانه‌های شهر خرم‌آباد در سال انجام گرفته است.
مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بوده و جامعه پژوهش آن شامل بیماران و مراجعه‌کنندگان به داروخانه‌های خصوصی سطح شهر و بیمارستان‌های خرم‌آباد می‌باشد. اطلاعات مورد نیاز بر اساس پروتکل سازمان جهانی بهداشت از طریق نسخ بیماران، اطلاعات داروخانه‌ای، مصاحبه و چک‌لیست جمع‌آوری شد. تحلیل داده‌ها با توجه به نوع متغیرها از آزمون‌های تی، کای دو و آنوا و رگرسیون لجستیک با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 21 انجام گرفت.
نتایج: نتایج نشان داد که از میان عوامل اجتماعی اقتصادی مؤثر بر توان مالی پرداخت هزینه‌های داروهای دیابت، سطح درآمد به عنوان یک متغیر تأثیرگذار شناخته شده است و در بیمارانی که بیماری زمینه‌ای دارند درامد آن‌ها تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همچنین نتایج نشان داد که برخلاف بازار آزاد در بازار سلامت و اقتصاد دارو هیچ عامل اجتماعی اقتصادی از طرف تقاضا یعنی بیماران بر داروخانه به عنوان عرضه‌کننده دارو در قالب شاخص دسترسی تأثیرگذار نیست.
نتیجه‌گیری: با توجه دسترسی و ارائه خوب دارو در داروخانه‌ها ولی توان مالی پرداخت پایین بیماران در پوشش هزینه‌های دارویی به نظر می‌رسد دولت می‌تواند با اقداماتی از قبیل پوشش بیمه‌ای بالا و یارانه‌های دارویی از اقشار ضعیف حمایت نماید.
 

---

زمینه و هدف: بی‌تردید وضعیت سلامت یکی از‌ مهم‌ترین شاخص‌های توسعه و پیشرفت اجتماعی می‌باشد. ارائه مراقبت‌های بهداشتی نیز یک چالش عمده برای زندگی بشر است و مدیریت زنجیره تأمین در حوزه سلامت، از اهمیت استراتژیک برخوردار است. هدف این تحقیق، تحلیل و مقایسه نتایج فراترکیب با تحلیل مضمون در شناسایی مخاطرات زنجیره‌ تأمین صنعت‌ داروسازی می‌باشد.
مواد و روش‌ها: رویکرد این تحقیق، به‌صورت کیفی (فراترکیب و تحلیل ‌مضمون) و مقایسه نتایج آن‌ها در شناسایی مخاطرات زنجیره‌ تأمین‌ صنعت‌ داروسازی می‌باشد. در گام‌ اول؛ با رویکرد فراترکیب و مرور نظام‌مند مطالعات ‌مرتبط در بیست‌وسه سال اخیر، مخاطرات زنجیره ‌تأمین ‌صنعت‌ داروسازی شناسایی شدند. بدین منظور، ابتدا تعداد 100 مقاله شناسایی و پس از چند مرحله بررسی و پالایش، تعداد 26 مقاله مبنای انجام تحقیق قرار گرفت. در گام‌ بعدی، مخاطرات زنجیره‌ تأمین‌ داروسازی ‌ایران با روش تحلیل مضمون و مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان و نمونه‌گیری هدفمند به دست آمدند و در نهایت نتایج این دو رویکرد با هم مقایسه و تحلیل شدند.
نتایج‌: در رویکرد فراترکیب، 10 ‌مخاطره به ‌عنوان مخاطرات زنجیره‌ تأمین ‌صنعت ‌داروسازی جهان به‌ صورت عام به دست آمد و همچنین با رویکرد تحلیل مضمون، 10 مخاطره به‌ عنوان مخاطرات زنجیره‌ تأمین ‌صنعت ‌داروسازی ایران به‌صورت خاص به دست آمد. بر اساس نتایج، شش مخاطره کیفیت پایین مواد اولیه، پیچیدگی و ناسازگاری سیستمهای اطلاعاتی، تأمین ارز و پرداخت‌های مالی خارجی، حمل‌ونقل و بیمه‌ها، افزایش قیمت مواد اولیه، در دسترس ‌نبودن دارو در هر دو رویکرد فراترکیب و تحلیل ‌مضمون مشترک بودند و به ‌عنوان مخاطرات زنجیره‌های تأمین صنعت داروسازی جهان به ‌صورت عام و همچنین مخاطرات زنجیره‌ تأمین صنعت داروسازی ایران به‌ صورت خاص مطرح می‌باشند.
نتیجه‌گیری: ذینفعان زنجیره‌ تأمین داروسازی ایران (از جمله بیمارستان‌ها)، در اولویت نخست، باید برای بهبود عملکرد زنجیره‌ تأمین بر روی این 6 ‌مخاطره مشترک تمرکز نموده و برای مدیریت آن‌ها برنامه‌ریزی نمایند. در اولویت دوم، بر روی 4 مخاطره غیرمشترک که از طریق تحلیل مضمون به‌عنوان مخاطرات مختص زنجیره ‌تأمین‌ صنعت‌ داروسازی ‌ایران به دست ‌آمد، متمرکز و اقدامات و فعالیت‌های کنترلی را اعمال نمایند.