فصلنامه

---

زمینه و هدف: در روش هزینه یابی مبتنی بر فعالیت ابتدا فعالیت ها شناسایی شده سپس هزینه های مستقیم و غیر مستقیم مرتبط با هر فعالیت بر مبنای تسهیم محاسبه می گردد. مطالعه حاضر با هدف تعیین بهای تمام شده خدمات بخش رادیولوژی بر اساس روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان آموزشی درمانی گلستان اهواز تدوین شده است.
مواد و روشها: مطالعه حاضر از نوع مطالعات کاربردی و مقطعی است در این مطالعه، قیمت تمام شده 35 خدمت رایج رادیوگرافی (مندرج در فهرست تعرفه های مصوب دولتی) با استفاده از روش هزینه یابی مبتنی بر فعالیت(ABC) برای بخش رادیولوژی بیمارستان گلستان اهواز در(1388)محاسبه شد.ابزار گردآوری داده ها، لیست ها و فرم های مربوط به فهرست هزینه های مستقیم و غیر مستقیم خدمات رادیولوژی و سایر مراکز فعالیت مرتبط بود. در این مطالعه برای برآورد سهم هزینه های سایر بخش ها در خدمات بخش رادیولوژی، ابتدا مبنا های تسهیبم تعیین سپس با استفاده از روش تسهیم مستقیم، هزینه ها برآورد شدند.
نتایج: یافته های این مطالعه نشان داد، فقط قیمت تمام شده سه خدمت رادیوگرافی شامل: لمبوساکرال دو جهت با(6348 ریال)، دور سولومار روبرو و نیم رخ با(3995 ریال) و مهره ها و کمر ایستاده با(12001 ریال) اختلاف، کمتر از نرخ تعرفه های مصوب سال مطالعه، برآورد شد اما بهای تمام شده 32 خدمت دیگر رادیوگرافی با اختلاف مشخصی بیش از نرخ تعرفه های مصوب سالهای 87 و 88 بودند. به طور کلی مجموع هزینه های منتسب به خدمات بخش رادیولوژی 5795152383 ریال برآورد شد که بیشترین سهم(43/3 درصد هزینه ها) مربوط به هزینه های نیروی انسانی بود.
نتیجه گیری: مطالعه حاضر نشان داد که بین قیمت واقعی خدمات رادیولوژی مورد مطالعه و تعرفه های مصوب تفاوت وجود دارد. این تفاوت خود را به شکل زیان مالی برای بیمارستان نشان می دهد، لذا برای بهبود نظام مالی بیمارستان و کاهش هزینه های آن لازم است از روش های دقیق محاسبه هزینه ها مانند هزینه یابی مبتنی بر فعالیت برای قیمت گذاری خدمات استفاده شود.

---

زمینه و هدف: سیستم آرشیو و انتقال تصاویر (PACS) امکان ذخیره سازی و ارسال تصاویر پزشکی را بصورت الکترونیکی در واحدهای مختلف مراکز آموزشی درمانی فراهم می سازد. هدف اساسی این مطالعه تعیین مشکلات و موانع موجود در پیاده سازی PACS در بیمارستان امام خمینی ارومیه بود.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی 88 نفر از پزشکان،پرستاران بخشها ، پرتو کاران، کارکنان مدارک پزشکی و مدیران اجرائی بیمارستان امام خمینی ارومیه مورد بررسی قرار گرفتند. حجم نمونه منطبق بر حجم جامعه بوده و از روش سرشماری در نمونه گیری استفاده گردید. گردآوری داده ها بوسیله دو پرسشنامه صورت گرفت. روایی پرسشنامه ها از طریق روایی محتوا و پایائی آنها از روش آزمون- بازآزمون تعیین گردید با استفاده از این پرسشنامه ها چهارحوزه: نیروی انسانی، مدیریتی، سازمانی و عوامل تکنولوژیکی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج با استفاده از آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج: نتایج در چهار محور مورد بررسی در این تحقیق نشان داد که میزان آشنایی کارکنان و مدیران با مفهوم
 PACS به ترتیب 43/1 و 83/3 درصد بود. یافته ها همچنین میزان استقبال کارکنان و مدیران از پیاده سازی چنین سیستمی را به ترتیب 80 و66/7 درصد نشان داد. مشخص شد که هم مدیران و هم کارکنان عدم آگاهی دست اندرکاران اجرائی بیمارستان از مزایای PACS را مهم ترین مانع در پیاده نشدن PACS عنوان کرده بودند.
نتیجه گیری: با توجه به پیشرفت حوزه انفورماتیک پزشکی و کاربردهای سیستم های اطلاعاتی بهداشتی ضروری است که مدیران اجرائی از ورود این گونه سیستم ها در بیمارستانها استقبال نمایند.

---

زمینه و هدف: با توجه به هزینه های روزافزون بخش سلامت و منابع محدود این بخش نیاز به شناخت دقیق و کنترل صحیح هزینه ها در این بخش اجتناب ناپذیر می نماید. هدف از این پژوهش تعیین هزینه تمام شده یک واحد از خدمات رادیولوژی در بیمارستان های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران می باشد.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر بصورت مقطعی و گذشته نگر انجام گرفت. بدین منظور از میان بیمارستان های عمومی آموزشی دانشگاه علوم پزشکی تهران دو بیمارستان سینا و شریعتی به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. پس از جمع آوری داده های مورد نظر هزینه تمام شده ی خدمات رادیوگرافی در این مراکز با بهره گیری از روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت، طی سال مالی منتهی به 1389 محاسبه گردید.
نتایج: هزینه تمام شده هر واحد خدمت رادیوگرافی در بیمارستان های شریعتی و سینا به ترتیب برابر با 251255.5 و 334996.2 ریال بوده است. در هر دو بیمارستان هزینه های اجاره بهای ساختمان و پرسنلی بیشترین سهم از کل هزینه ها را به خود اختصاص داده اند.
نتیجه گیری: هزینه تمام شده یک واحد از خدمات رادیولوژی در این مطالعه نسبت به سایر مطالعه ها تفاوت چشمگیری را نشان می دهد. از دلایل این امر می توان به محاسبه هزینه اجاره بهای ساختمان در این مطالعه اشاره نمود، که در سایر مطالعات به آن توجهی نمی شده است. از سوی دیگر با توجه به بالا بودن سهم هزینه های پرسنلی و ساختمان از کل هزینه ها، توجه ویژه به این منابع و استفاده مناسب و صحیح از آن ها می تواند گامی اساسی و مهم در افزایش کارایی و صرفه جویی در هزینه های نظام سلامت باشد.

---

زمینه و هدف: امروزه استفاده از مواد حاجب داخل وریدی برای افتراق تصاویر بین بافت‌ها در بخش‌های رادیولوژی کاربرد فراوانی دارد. از طرفی به کار گیری روش‌ها و پروتکل‌های ایمنی در استفاده از مواد حاجب به منظور جلوگیری از واکنش‌های خطرساز ضرورتی انکار‌ناپذیر به نظر می رسد. لذا در این مطالعه بر آن شدیم تا میزان رعایت موارد ایمنی در تزریق مواد حاجب داخل وریدی در بخش‌های رادیولوژی مراکز آموزشی- درمانی ارومیه را مورد ارزیابی قرار دهیم. موا د و روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع توصیفی–مقطعی بود. ابزار جمع آوری داده‌ها پرسشنامه‌هایی بودند که با بهره گیری از مقالات مرتبط و راهنماهای استاندارد جهانی همچون ESUR و RCR در سه حوزه، شامل: داروها ، پروتکل‌ها و تجهیزات طراحی گردیدند. یافته ها: نتایج بدست آمده نشان داد که میزان رعایت ایمنی از لحاظ پروتکل‌ها، تجهیزات و داروها به ترتیب 91.3%، 69.4% و 100% بود. در مجموع میزان رعایت موارد ایمنی 80.9% بود. نتایج وجود نواقصی در تجهیزات همچون پالس اکسی‌متر و ECG را نشان داد. علاوه بر این، مشخص گردید که دستورالعمل واحدی درتزریق مواد حاجب داخل وریدی بین بخش‌های مورد بررسی وجود ندارد. نتیجه‌گیری: با عنایت به اهمیت موضوع می بایست عواملی که میزان رعایت ایمنی بیماران را در مراکز آموزشی-درمانی تحت تاثیر قرار می دهد، از طریق ابلاغ دستورالعمل واحد در خصوص به کارگیری مواد حاجب تزریقی و مهیا نمودن تمامی تجهیزات مورد نیاز، فرایند ایمنی بیمار را بهبود بخشیده و نظارت کامل از سوی مراجع ذیربط از قبیل مراکز نظارتی داخل-خارج سازمانی اجرا گردد.

---

زمینه و هدف: با توجه به اهمیت کنترل هزینه­های مراقبت بهداشتی، ضرورت توزیع مناسب منابع و تجهیزات حوزه سلامت و بهره­برداری مناسب از منابع بیمارستانی از طریق کاهش خدمات غیرضروری در بیمارستان­ها، مطالعه­ حاضر با هدف تعیین میزان ضروری ­بودن سی­تی اسکن­های مغز انجام شده در بیمارستان شهید بهشتی دانشگاه علوم پزشکی کاشان بر اساس معیار­های کالج رادیولوژیست­های آمریکا (ACR) انجام شد.

مواد و روش ها: این پژوهش به شیوه­ی مقطعی-گذشته­ نگر و با هدف تعیین میزان ضروری­بودن سی­تی اسکن مغز بیماران بخش­های تریاژ جراحی و داخلی بیمارستان آموزشی در شهر کاشان انجام شد. پرونده پزشکی 361 بیمار توسط پزشک عمومی و بوسیله چک لیست­ مبتنی بر معیار­های ACR بررسی شد و در سه حیطه ضروری، احتمالا ضروری و غیرضروری طبقه­بندی شد. داده­ها با استفاده از شاخص­های مرکزی و پراکندگی و کای اسکوئر در نرم افزار SPSS  تحلیل شد.

نتایج: یافته­ های حاصل از پژوهش نشان داد سی­تی اسکن­های مغز انجام شده در310 مورد(9/85%) ضروری، 38 مورد(5/10%) احتمالا ضروری و 13مورد(6/3 %) غیرضروری بوده­اند. بیشترین سی­تی اسکن­های مغز غیرضروری (4/17 %) در بیماران با تشخیص آتاکسی و کمترین میزان (صفر %) در بیماران با تشخیص سردرد بود.

نتیجه­ گیری: براساس معیارهای ACR سی­تی اسکن­های مغز بصورت مناسب و مقتضی مورد استفاده قرار نمی گیرند. برای ترسیم وضعیت بهره­برداری اقدامات رادیولوژی در سطح کشور ضروری است راهنما های بالینی ملی در این زمینه تدوین شود. سپس برای شناسایی عوامل موثر بر میزان بررسی بهره­برداری از اقدامات رادیولوژی و اجرای مداخلات هدفمند، انجام مطالعات وسیعتری در انواع بیمارستانها و گروه­های تشخیصی و مدالیته­های رادیولوژیکی مختلف ضروری بنظر می­رسد. 

---

زمینه و هدف: محاسبه بهای تمام شده خدمات، موجب می شود بتوان منابع موجود را با کاراترین و موثرترین وجه ممکن به کار برد. هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا، روشی است که علاوه بر هزینه یابی، میزان کارایی و ظرفیت بلا استفاده منابع را نیز محاسبه می کند. هدف از پژوهش، استفاده از این روش جهت محاسبه بهای تمام شده خدمات رادیولوژی و سیتی اسکن در دو بیمارستان بود.
مواد و روش ها: پژوهش حاضر از نوع کمی است که به صورت مقطعی و گذشته نگر به شیوه توصیفی– تحلیلی در سال 1396 بر روی دو بیمارستان وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام گرفت. اطلاعات در قالب فرم های اکسل طراحی شده، جمع آوری و بهای تمام شده خدمات از طریق مدل هزینه یابی بر مبنای فعالیت زمان گرا (TDABC) محاسبه گردید.
نتایج: بهای تمام شده اکثر خدمات رادیولوژی و کل خدمات سیتی اسکن در واحد دولتی بیشتر از واحد واگذار شده بود. ظرفیت بلا استفاده منابع نیز در بخش دولتی بیشتر از خصوصی بود. زمان انجام خدمات در دو بیمارستان به غیر از رده شغلی تکنسین در بقیه موارد تقریبا مشابه بود. میانگین بهای تمام شده خدمات رادیولوژی در بیمارستان (الف)، 223324 و در بیمارستان (ب)، 194094 ریال بود. میانگین بهای خدمات سیتی اسکن در بیمارستان (الف)، 600522 و در بیمارستان (ب)، 485230 ریال بود.
نتیجه گیری:  بر اساس یافته های مطالعه، نیاز به مدیریت منابع انسانی جهت کاهش ظرفیت بلا استفاده و افزایش کارایی و نیز بهبود فرآیندهای ارایه خدمت برای کاهش زمان ارایه خدمات ضروری به نظر می رسد. جایگزینی منابع با هزینه پایین راه حل دیگری است که در کاهش هزینه ها موثر می باشد. استانداردهای کاراترین بیمارستان ها و مراکز ارایه دهنده خدمات سلامت، اغلب ارزش این را دارند که سرمشق قرار گیرند

---

زمینه و هدف: هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت به تحلیل موشکافانه فعالیت‌های انجام‌شده در فرایند ارائه خدمات و شناسایی دقیق هزینه‌ها در جهت بهبود عملکرد و افزایش کارایی واحدهای ارائه‌کننده خدمات می‌پردازد و با شناسایی خدمات و فعالیت‌ها، هزینه تمام‌شده هر فعالیت را محاسبه می‌کند. در این راستا مطالعه حاضر با هدف محاسبه هزینه تمام‌شده خدمات بخش رادیولوژی بر اساس روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان فیروزآبادی انجام گردید.
مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر پژوهشی توصیفی است که به صورت مقطعی و گذشته‌نگر در سال 1397 اجرا شد. داده‌های موردنیاز مطالعه از طریق مصاحبه با مسئولین بیمارستان و واحدهای ذی‌ربط، مشاهده فعالیت‌های بخش رادیولوژی و بررسی مدارک و دفاتر موجود در بخش و واحدهای اداری و پشتیبانی جمع‌آوری گردید. سپس هزینه تمام‌شده بخش رادیولوژی با استفاده از رویکرد هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت و با به‌کارگیری نرم‌افزار Excel محاسبه شد.
نتایج: بر اساس یافته‌های پژوهش، چهار نوع خدمت تصویربرداری به صورت شایع در بیمارستان فیروزآبادی شناسایی گردید. از مجموع هزینه‌های بخش رادیولوژی، 3/79 درصد هزینه‌ها مرتبط با هزینه‌های مستقیم و 7/20 درصد مرتبط با هزینه‌های غیرمستقیم برآورد شد. در نهایت هزینه تمام‌شده به ازای هر خدمت سی‌تی‌اسکن 725,133 ریال، ماموگرافی 608,054 ریال، رادیولوژی 809,165 ریال و سونوگرافی 512,692 ریال محاسبه گردید.
نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاکی از این بود که هزینه‌های مستقیم بیشترین میزان هزینه‌های بخش رادیولوژی را به خود اختصاص داده است که بر این اساس پیشنهاد می‌گردد هزینه تمام‌شده خدمات از طریق بهبود عملکرد و سیاست‌گذاری‌های مناسب بخش سلامت و بخصوص اصلاح اقدامات مدیریت منابع انسانی، استانداردسازی مصرف خدمات و همچنین آموزش کارکنان کاهش یابد.
 

---