فصلنامه

---

زمینه و هدف: این مطالعه با هدف تعیین انواع رابطه و مشکل های موجود بین بیمارستآن های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران و سازمان های بیمه گر پایه و ارایه راه حل ها و پیشنهادهایی در این زمینه انجام شده است.

روش مطالعه: مطالعه از نوع کیفی است و در سال 1389 انجام شد. جامعه مورد پژوهش 9 نفر از مسئولان درآمد و 9 نفر از نمایندگان مقیم سازمان های بیمه گر در بیمارستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران بودند که از آنها در خصوص انواع رابطه، مشکل و راه حل های موجود بین بیمارستان و سازمان های بیمه گر سوال هایی توسط مصاحبه نیمه ساختاریافته پرسیده شد. تحلیل داده ها به روش تحلیل چارچوبی داده های کیفی انجام شد.

یافته ها: شش موضوع ماهیت(نوع) ارتباط بین بیمه و بیمارستان، وظایف نظارتی بیمه ها در بیمارستان، عوامل زمینه ساز برای ایجاد کسور(تفاوت ریالی میان آنچه که درقبال ارایه خدمت براساس تعرفه های مصوب باید وصول شود و آنچه که در عمل وصول می شود که مبنای تعرفه، آخرین چاپ کتاب کالیفرنیا و تعرفه های ابلاغی سالانه می باشد.) راه حل های کسور، مشکل بیمارستان ها با سازمان های بیمه گر و همچنین مشکل های نمایندگان بیمه با بیمارستان ها، شناسایی شد.

نتیجه گیری: بیمارستان ها و سازمان های بیمه گر باید جهت حل مشکل هایشان سعی در برقراری ارتباطات موثر و کارآمد کنند که حاصل این ارتباط علاوه بر برطرف کردن مسایل و مشکل های خودشان، به بیماران نیز کمک موثری می کند، چراکه در ارتباط نامناسب بین بیمارستان و سازمان های بیمه گر بیشتر مشکل های آنها به بیمار تحمیل می شود.

---

چکیده زمینه و هدف: بهداشتی کردن دست‌ها یکی از راهکارهای ساده و مهم برای پیشگیری از عفونت بیمارستانی است، اما شواهد موجود بر عدم اجرای کامل این رفتار توسط کارکنان بهداشتی و درمانی دلالت دارد. در مطالعه حاضر سعی شد با بهره‌گیری از مفاهیم تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و با بکارگیری رویکرد کیفی عوامل تأثیرگذار بر اجرای این رفتار توسط کارکنان در بخش‌های مراقبت ویژه مورد مطالعه قرار گیرد. مواد و روش‌ها: مطالعه حاضر از نوع کیفی بود که در سال‌های 92-1391 اجرا شد. در این مطالعه با 42 نفر از پزشکان، پرستاران، دانشجویان پزشکی و پرستاری مصاحبه فردی نیمه ساختاریافته صورت گرفت. داده‌ها با استفاده از روش تحلیل چارچوبی تحلیل شدند. نتایج: یافته‌های این پژوهش نشان داد که دلیل اصلی شستشوی دست توسط کارکنان بهداشتی و درمانی محافظت از خود در برابر خطر انتقال عفونت و پاک کردن دست‌ها از آلودگی‌های آشکار بود. شرکت‌کنندگان عواملی همچون آگاهی و دانش، وجود کنترل‌های رسمی و غیر رسمی، تبعیت افراد ارشد، و هنجارهای گروهی موجود را از جمله عوامل تأثیرگذار بر اجرای رفتار بهداشتی کردن دست‌ها برشمردند. کمبود منابع و تجهیزات، بارکاری بالا، بی توجهی، و طراحی نامناسب فضاها به عنوان مهم‌ترین موانع اجرای این رفتار شناسایی شدند. نتیجه‌گیری: عوامل متعددی بر رعایت اصول بهداشتی کردن دست‌ها توسط کارکنان تأثیرگذارند. شناسایی عوامل ترغیب-کننده و بازدارنده رفتار بهداشتی کردن دست‌ها در کارکنان بخش سلامت می‌تواند مسئولان مربوطه را در زمینه اتخاذ راهکارهای مناسب جهت ترویج این رفتار یاری نماید.

---

زمینه و هدف : روشهای مختلفی برای ارتقای کیفیت مراقبتهای سلامت پیشنهاد شده که یکی از آنها، حاکمیت بالینی میباشد. این سیستم در سال 1388 بعنوان الگویی کشوری معرفی و بیمارستانها موظف به اجرای آن شدند. در ارزیابی کشوری استقرار حاکمیت بالینی تنها دو بیمارستان از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مورد تایید قرار گرفتند. این پژوهش با هدف بررسی موانع استقرار برنامه حاکمیت بالینی در بیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی انجام شده است. مواد و روشها : این مطالعه با رویکردی کیفی به روش تحلیل محتوای قراردادی و با مشارکت 25 نفر از افراد درگیر در اجرای برنامه، شامل پرستاران، پزشکان، مدیران و کارشناسان بیمارستانها و وزارت بهداشت، با روش نمونه گیری هدفمند انجام شد. داده ها از طریق مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته جمع آوری و بطور همزمان تحلیل شد. صحت و استحکام داده ها توسط شرکت کنندگان و کنترل خارجی تایید گردید. یافته ها : یافته ها در 9 درونمایه چالشهای نیروی انسانی، کمبود منابع مالی، کامل نبودن سیستم های ثبت و مستندسازی، فرهنگ سازمانی نامناسب ، کمبود آگاهی مدیران و کارکنان، نقص در رویه ها و خط مشی های مدون، نظارت و ارزشیابی نامناسب، فقدان هماهنگی بین بخشی و رهبری سازمانی ضعیف بدست آمده، در دو حیطه درونداد و فرایند قرار داده شدند. نتیجه گیری : یافته های مطالعه نشاندهنده وجود مشکلات و موانع متعددی در استقرار این برنامه میباشد که لازم است اولویت بندی شده و برای رفع آنها راهکارهای مناسب ارائه شود. کلید واژه ها : بیمارستان، حاکمیت بالینی، کیفیت، تحلیل محتوای قراردادی، مطالعه کیفی

---

مقدمه و هدف: بخش اورژانس به عنوان قلب بیمارستان و  یکی از نخستین نقاط تماس بیماران با سیستم ارائه خدمات درمانی،  با مسائل و مشکلات گوناگونی روبرو است. این مطالعه با هدف تبیین چالش­های موجود در بخش­های اورژانس بیمارستان­های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام گرفت.

روش کار: مطالعه حاضر از نوع مطالعات کیفی بود که به شیوه فنومنولوژی در سال 1393 در مشهد انجام گرفت. بیست پرستار و دو متخصص طب اورژانس که با نمونه گیری هدفمند از چهار بیمارستان آموزشی  شهر مشهد انتخاب شدند؛ با حضور در مصاحبه­های نیمه­ساختار یافته، درک و تجارب خود را پیرامون چالش­های بخشهای اورژانس بیان کردند. بعد از پیاده سازی مصاحبه ها، داده­ها از طریق روش کولیزی  با نرم افزار MAXQDA 3  مورد تحلیل قرارگرفت.

یافته ها:  از تحلیل داده­ها سه درون مایه مشتمل بر  "چالش­های مربوط به منابع انسانی"(ویژگی­های فردی،  ویژگی­های حرفه ای،کمبود نیروی انسانی)، " نارضایتی پرستاران" (حداقل هتلینگ و خدمات رفاهی در بیمارستان  برای پرسنل،  عدم تناسب حقوق و مزایا با حجم کاری ، عدم حمایت از پرستاران)  و "چالش­های مدیریتی اورژانس" (چالش‌های ساختاری، چالش‌های عملکردی ، چالش‌های مدیریتی نیروی انسانی) استخراج شد.

نتیجه گیری:  کمبود نیروی انسانی، نارضایتی پرستاران و ضعف مدیریت از مهمترین چالش­های بخش­های اورژانس بودند. تامین نیروی انسانی کافی، ایجاد حمایت از پرستاران، تعیین دستورالعمل و فرایند برای مراقبت­های پرستاری می‌تواند در کاهش چالش‌های موجود در بخشهای اورژانس بیمارستانی موثر باشد.

---

زمینه و هدف:در سال 1374 دستورالعمل اداره نظام نوین امور بیمارستان ها(کارانه) ابلاغ گردید و این طرح به مدت 20 سال در بیمارستانها اجرا شد. در اوایل مهر 1393 دستورالعمل جدید طرح کارانه با عنوان طرح مبتنی بر عملکرد با هدف رفع نواقص طرح قبلی مورد بازبینی قرار گرفت و  به اجرا درآمد. هدف اصلی پژوهش تعیین راهکارهای اصلاحی ارتقا عملکرد نظارت و بهبود اجرای دستورالعمل جدید طرح کارانه در سال1394بود.

مواد و روش ها:تحقیق حاضر به شیوه کیفی از نوع فنومنولوژی بود. از مصاحبه عمیق برای گردآوری داده ها استفاده شد. نمونه های مورد بررسی یازده نفر از مدیران میانی  و ارشد و اساتید دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بودند که به روش هدفمند انتخاب شدند. روش تحلیل داده ها تحلیل محتوایی بود.

یافته ها:در این پژوهش،  هشت تم اصلی و ده تم فرعی  به دست آمد که هشت تم اصلی عبارت از سیاستگذاری صحیح، اصلاح سیستم مدیریت در نظام سلامت، بسترسازی فرهنگی در حمایت از نظارت، برنامه ریزی صحیح، ایجاد انگیزه در پزشکان، اصلاح زیرساختها، بهبود سیستم آموزش و اطلاع رسانی و ایجاد تعاملات سازنده مدیران ارشد و مسئولان مراکز بود.

نتیجه گیری:.به منظورکارآمدتربودن سیستم سلامت، بایستی نقاط ضعف دستورالعمل جدید طرح کارانه به خوبی بررسی شود وبا برطرف کردن چنین نقاط ضعفی بتوان بااجرای طرح جدیدباعث رضایت مندی بیشتر پزشکان وپرسنل رافراهم نمود. پیشنهادمیگردد برای بهتر اجرایی شدن طرح از راهکارهای اصلاحی موجود در این پژوهش استفاده شده و همچنین پایش مستمرونظارت قویتربرطرح ادامه پیدا کند تاطرح به اهداف اصلی خودکه رضایت پرسنل و بیماران است برسد.

---

زمینه و هدف:  اورژانس پیش بیمارستانی به عنوان نخستین خط مراقبت و درمان در برخورد با بیماران اورژانس خارج بیمارستانی، از اهمیت قابل توجهی در سیستم مراقبت بهداشتی درمانی برخوردار است. برنامه­ریزی در خصوص یافتن نقاط ضعف و قوت و بهبود کیفیت اورژانس پیش بیمارستانی از طریق بررسی مشکلات این بخش­ها امری مهم و ارزشمند تلقی می­شود. مطالعه حاضر با هدف "تبیین چالش های پایگاه های شهری اورژانس 115 مشهد" انجام شد.

مواد و روش ها: با رویکرد کیفی چهارده نفر از پرسنل پایگاه­های اورژانس پیش بیمارستانی شهر مشهد به روش نمونه گیری مبتنی بر هدف، مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته  قرار گرفتند. داده­ها با استفاده از روش تحلیل محتوای مرسوم گرینهیم و لاندمن(2004)  و  با نرم افزار ATLAS.ti   مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.

نتایج: با تجزیه و تحلیل داده­ها، سه درون مایه ی اصلی " چالش های مربوط به منابع انسانی" (ویژگی­های فردی نیروی انسانی، نا رضایتی کارکنان) ،"چالش­های سازمانی"(چالشهای ساختاری، کمبود نجهیزات و کمبود نیروی انسانی) و" چالش­های اجتماعی فرهنگی"( چالشهای محیطی- اجتماعی و چالشهای فرهنگی) استخراج شد.

نتیجه گیری: نارضایتی پرسنل، چالشهای ساختاری، کمبود تجهیزات، کمبود نیروی انسانی و چالشهای اجتماعی – فرهنگی از مهمترین چالش­های سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بود. استقلال سازمانی، ایجاد ردیف سازمانی، اصلاح قوانین و مقررات اداری در ارتباط با محدوده خدمات قابل ارائه توسط پرسنل فوریت­ها، توجه به امکانات رفاهی و همکاری و مشارکت سایر سازمان­ها نظیر صدا و سیما و راهنمایی و رانندگی در جهت ارتقاء خدمات اورژانس پیش بیمارستانی در سطح جامعه می‌تواند در کاهش چالش‌های موجود در بخشهای اورژانس بیمارستانی موثر باشد

---

زمینه و هدف: اعتباربخشی استراتژی مناسبی برای بهبود کیفیت، ایمنی و اثربخشی خدمات بیمارستانی است. سیستم اعتباربخشی بیمارستانی ایران به صورت دولتی و اجباری از سال 1391 شروع شد. هدف این پژوهش تعیین پیش نیازهای اجرای اعتباربخشی در بیمارستان‌های استان تهران بود.
 
مواد و روش‌ها: این مطالعه در سال 1395 با روش کیفی و از طریق مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته با 72 نفر از مدیران سطوح مختلف 15 بیمارستان دانشگاهی، خصوصی، تأمین اجتماعی، نظامی و خیریه استان تهران انجام شد. بیمارستان‌ها به صورت هدفمند از بین بیمارستان‌های استان تهران انتخاب شدند. تحلیل داده‌ها به روش تحلیل محتوایی انجام شد.
 
نتایج: پایلوت اجرایی استانداردهای اعتباربخشی قبل از ابلاغ به بیمارستان‌ها، آموزش مدیران و کارکنان در زمینه اجرای استانداردهای اعتباربخشی، تأمین منابع مورد نیاز برای اجرای اعتباربخشی، اختصاص زمان کافی و در نظر گرفتن مکانیزم‌های انگیزشی برای اجرای استانداردهای اعتباربخشی در بیمارستان‌ها از پیش نیازهای اصلی اعتباربخشی بیمارستانی است. عدم تأمین این الزامات و پیش نیازها منجر به بروز چالش‌های زیادی برای مدیران و کارکنان بیمارستان‌ها به هنگام اجرای اعتباربخشی ‌شد.
نتیجه‌گیری: تأمین پیش‌نیازها و الزامات اعتباربخشی توسط وزارت بهداشت و معاونت درمان دانشگاه‌ها قبل از ابلاغ اعتباربخشی به بیمارستان‌ها منجر به تسهیل اجرای اعتباربخشی در بیمارستان‌ها و در نهایت منجر به بهبود کیفیت، ایمنی و اثربخشی خدمات بیمارستان‌ها خواهد شد. 

---

زمینه و هدف: پیچیدگی و نوسانات شدید محیطی همرا با بروز سوانح و خطرات غیره منتظره، احتمال اختلال در زنجیره تامین بیمارستان را افزایش داده است. تاب آوری زنجیره تامین، یکی از راهبردهایی مقابله با این چالش ها و تداوم ارائه خدمات مناسب و کارآمد، بیمارستان در زمان فاجعه است. این پژوهش به منظور شناسایی عوامل موثر بر تاب آوری زنجیره تامین بیمارستان انجام شده است.
مواد و روش‌ها: مطالعه‌ی حاضر از نوع کیفی است که با روش تحلیل محتوا و در سال 1397 در بیمارستان‌های دانشگاهی بندرعباس انجام گرفت. مشارکت کنندگان در آن 14 نفر از خبرگان بودند که به صورت هدفمند و گلوله برفی انتخاب شدند و نمونه‌گیری تا رسیدن داده‌ها به حد اشباع ادامه پیدا کرد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌ی نیمه ساختاریافته جمع آوری و تحلیل و کدگذاری آنها با کمک نرم‌افزار MAXQDA انجام شد.
نتایج: پس از تحلیل داده‌ها، عوامل مؤثر بر تاب‌آوری زنجیره تأمین بیمارستان در 6 مؤلفه اصلی و 30 درون‌مایه شناسایی شد که مؤلفه‌های اصلی شامل: «حضور و شایستگی کارکنان»، «ایمنی زیرساخت‌ها»، «مدیریت فاجعه»، «سیستم‌های پشتیبانی و ظرفیت»، «تأمین‌کنندگان کالا و خدمات مورد نیاز بیمارستان» و «عوامل بیرونی» هستند.
نتیجه‌گیری: عوامل مربوط به تمرینات کافی کارکنان، برنامه‌ریزی مدیریت فاجعه، سیستم فرماندهی و ظرفیت بالقوه بیشترین تاثیر را بر تاب‌آوری زنجیره تأمین بیمارستان دارند. لذا پیشنهاد می شود بیشترین تمرکز بر این عوامل گذاشته شود تا تاب آوری زنجیره تامین بیمارستان در زمان بحران ارتقاء یابد.
 

---

زمینه و هدف: برنامه­ریزی استراتژیک می‌تواند منجر به بهبود عملکرد بیمارستان­ها و افزایش میزان پاسخ‌گویی مدیران بیمارستان‌ها شود. برنامه­ریزی استراتژیک به‌صورت اجباری در راستای اجرای استانداردهای اعتباربخشی از سال ۱۳۹۱ در بیمارستان­های ایران بکار گرفته شد و با چالش­هایی همراه بوده است. این مطالعه با هدف شناسایی پیش‌نیازهای برنامه‌ریزی استراتژیک در بیمارستان­ انجام شد.
مواد و روش‌ها: این مطالعه در سال ۱۳۹۵ با روش کیفی و از طریق مصاحبه­های نیمه ساختاریافته با ۴۷ نفر از تیم برنامه‌ریزی استراتژیک بیمارستان­های استان تهران انجام شد. تحلیل داده­ها به روش تحلیل محتوایی با رویکرد استقرایی انجام شد.
نتایج: توجیه ضرورت برنامه‌ریزی­ استراتژیک، معرفی مدل مناسب برنامه­ریزی استراتژیک، آموزش مدیران و کارکنان در زمینه برنامه­ریزی استراتژیک، تأمین منابع موردنیاز برنامه­ریزی استراتژیک، تعهد و حمایت مدیران و کارکنان به‌ویژه پزشکان در تدوین و اجرای برنامه استراتژیک، فرهنگ و روحیه کار مشارکتی و در نظر گرفتن مکانیزم­های انگیزشی برای تدوین و اجرای برنامه­ استراتژیک در بیمارستان­ها از پیش‌نیازهای اصلی برنامه­ریزی استراتژیک در بیمارستان­های استان تهران بود.
نتیجه­گیری: سیاست‌گذاران نظام سلامت و مدیران ارشد بیمارستان­ها باید ابتدا پیش‌نیازهای برنامه­ریزی استراتژیک را تأمین کنند و سپس، نسبت به تدوین و اجرای برنامه استراتژیک اقدام کنند. عدم تأمین این الزامات و پیش‌نیازها منجر به بروز چالش‌های زیادی به هنگام تدوین و اجرای برنامه­ استراتژیک می‌شود

---

مقدمه: تحلیل علل ریشه­ای به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت حوادث بوده که هدف آن شناخت دلایل واقعی یک مسئله و پیدا نمودن راه‌هایی جهت حذف این علل است. جراحی از جمله حیطه­هایی است که امکان بروز خطای بالینی در آن قابل توجه است. بنابراین، هدف این مطالعه، تبیین نقاط ضعف و چالش­های کاربرد تحلیل علل ریشه­ای وقایع جراحی و شناخت تجربه کارکنان پیرامون فناوری مذکور است.
روش­ها: این مطالعه از نوع کیفی و از طریق مصاحبه با خبرگان در سال 1400 به انجام رسید. با 20 نفر از تیم تحلیل علل ریشه­ای شاغل در بیمارستان­های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ایران مصاحبه شد. پس از پیاده سازی مصاحبه­ها، از نرم­افزار MAXQDA نسخه 10 به منظور تحلیل محتوای موضوعی و استخراج مفاهیم مرتبط با اهداف پژوهش استفاده شد.
یافته­ها: اکثریت افراد مشارکت کننده زن، سرپرستار، دارای سن 30 تا 40، سابقه کار 11 تا 15، و شاغل در بیمارستان هاشمی­نژاد بودند.  مهمترین نقاط ضعف شناسایی شده برای تحلیل علل ریشه­ای شامل نقص در اجرای صحیح فرآیند تحلیل علل ریشه­ای و عدم مشارکت افراد، بیمارستان­ها و دانشگاه­ها در این فرآیند بود.
نتیجه­گیری: مدیران و سیاست­گذاران سلامت باید در جهت کاهش نقاط ضعف تحلیل علل ریشه­ای از طریق تشریح ضرورت این فرآیند، تحلیل علل ریشه­ای بلافاصله پس از هر رخداد بالینی، ارزیابی اثربخشی تحلیل علل ریشه­ای، ارائه بازخورد کافی از سوی مقامات بالادست درمانی، فرهنگ­سازی تحلیل علل ریشه­ای، تامین امکانات لازم برای انجام این تحلیل­ها، ارائه دستورالعمل­های شفاف تشویق و تنبیه کارکنان اقدام نمایند.