فصلنامه

---

زمینه و هدف: منطقه 3 شهر زاهدان جزء محروم‌ترین مناطق استان و کشور می‌باشد. هدف این پژوهش، ارزیابی نحوه توزیع مراکز بهداشتی درمانی (بیمارستان) و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در منطقه 3 شهر زاهدان با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی بیمارستان بود. مواد و روش‌ها: برای دستیابی به نتایج دقیق با امکانات سامانه‌ GIS داده های مکانی از روی نقشه های رقومی و خطی تهیه و داده های توصیفی با استفاده از آمار و مشاهده میدانی گردآوری گردید و به پایگاه اطلاعاتی متصل شد . افزون بر آن از مدل AHP برای تعیین اولویت‌ها در مکان یابی بهینه فضاهای شهری به منظور احداث بیمارستان در این شهر اقدام شد. نتایج: منطقه مناسب که با هاشور ویژه خود از سایر نواحی تفکیک شده، برای برپایی یا استقرار کاربری‌های وابسته به مراکز بهداشتی درمانی برای ارائه خدمات در سطح محله‌ای در نظر گرفته شد. همچنین در منطقه کاملاً مناسب دو نقطه جدید برای استقرار بیمارستان پیشنهاد شد. محدوده های نامناسب و کاملا نامناسب نیز در نقشه پایانی برای منطقه 3 تعیین گردید. نتیجه‌گیری: یافته های حاصل از این تحلیل نشان می‌دهد که با توجه به سرانه های شهری، جمعیت و مبحث دسترسی نیاز کنونی شهر زاهدان به مراکز درمانی پیشنهاد ساخت دو مرکز بیمارستانی جدید است که در نقشه پایانی نمایه شده است. کلمات کلیدی: برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، مکان‌یابی بیمارستان، مدل AHP، نرم افزار GIS، منطقه 3 شهر زاهدان

---

زمینه و هدف: موضوع دسترسی به خدمات شهری ازجمله مسائل مهمی است که ابعاد گوناگون امور شهری را تحت تأثیر قرار می­دهد. در برخی مواقع عدم دسترسی مناسب به برخی کاربری‌ها، سلامت افراد را نیز در معرض خطر می‌اندازد. خدمات بهداشتی- درمانی به ویژه بیمارستان‌ها نمونه‌ای ازاین‌دست است که الزام در دسترسی به‌موقع و مناسب به آن، برای تمامی افراد جامعه ضروری است. هدف از این پژوهش تحلیل پراکنش بیمارستان‌ها در سطح شهر سقز و مکان‌یابی بیمارستان‌های جدید با توجه به کمبود شهر بود.

مواد و روش‌ها: روش انجام تحقیق توصیفی- تحلیلی بود. به منظور طبقه‌بندی و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از مدل AHP، و مدل تحلیل شبکه استفاده‌شد. همچنین از نرم‌افزارهای ARC/GIS و Expert choice جهت ترسیم لایه‌ها بهره گرفته‌شد.

 نتایج: با توجه به بررسی‌های به‌عمل‌آمده از نحوۀ توزیع بیمارستان‌های موجود و تعیین شعاع عملکردی استاندارد آن‌ها 93/62 درصد از مساحت شهر خارج از محدودۀ دسترسی به بیمارستان‌ها بود.

نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که بیمارستان‌های شهر سقز از نظر سازگاری با سایر کاربری‌ها و همچنین از نظر دسترسی، نامتناسب است. لذا با تلفیق لایه‌های مختلف کاربری‌های تأثیرگذار، نقشه نهایی فضاهای بهینه جهت احداث بیمارستان‌های جدید در 5 دسته از بسیار خوب تا بسیار ضعیف تقسیم‌بندی و پیشنهاد گردید.

---

زمینه و هدف:مکان‌یابی مراکز درمانی از جمله مسائل مهمی است که باید از ابعاد متفاوت و با هدف ارتقای خدمت‌دهی به آن توجه شود. در این مقاله، مسئله مکان‌یابی حداکثر پوشش سلسله مراتبی مراکز درمانی بیماری‌های قلبی با دو سطح خدمت‌دهی شامل کلینیک و بیمارستان و با در نظر گرفتن نرخ خدمت‌دهی به بیماران قلبی بررسی شد. هدف اولیه حداقل نمودن نقاط تقاضای پوشش نیافته، و هدف ثانویه کمینه‌سازی نرخ تقاضاهای از دست‌رفته به عنوان معیاری برای حفظ بیماران بالقوه در شعاع پوشش بود.

روش: به منظور تحلیل سیستم های صف، سیستم نوبت‌دهی مرکز قلب تهران بررسی شد.روش پیشنهادی یک مدل برنامه‌ریزی ریاضی دومرحله‌ای احتمالی ‌است . به منظور ارزیابی مدل پیشنهادی چند مثال عددی در نرم افزار GAMSاجرا شد.

نتایج: نتایج نشان داد بهترین حالت برای احداث مراکز درمانی، احداث کلینیک در مجاورت یک بیمارستان است.اتخاذ تصمیم در ارتباط با مکان یابی مراکز درمانی،با در نظر گرفتن نرخ خدمت‌دهی به بیماران در هر یک از مراکز درمانی موجب افزایش اعتماد به نتیجه حاصل از مدل بهینه‌سازی و کاهش هزینه‌ها و نرخ تقاضای از دست‌رفته شده است.

نتیجه‌گیری:مدل پیشنهادی قادر است با الگو قرار دادن مراکز درمانی در مناطق با طیف جمعیتی مشابه، به تصمیم‌گیرندگان برای استقرار بهینه مراکز درمانی در مناطق محروم یاری رساند.مکان یابی کلینیک‌ها و بیمارستان ها با در نظر گرفتن حالت سلسله مراتبی و نرخ خدمت دهی در آنها، موجب افزایش رفاه بیماران خواهد شد.

---

زمینه و هدف: امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل درزمینه مکان‌یابی بیمارستان‌ها، در نظر گرفتن عدالت است؛ هدف از این پژوهش ارائه مدلی چندهدفه جهت مکان‌یابی عادلانه بیمارستان‌ها بود که بتواند هزینه‌ را نیز درنظر بگیرد و برای احداث بیمارستان‌ها در آینده، استفاده شود.
مواد و روش‌ها: این پژوهش مطالعه‌ای تحلیلی-توصیفی بود که در شهر رشت به‌منظور تعیین مکان‌های عادلانه برای احداث بیمارستان انجام گرفت. به این منظور، پس از بررسی مطالعات انجام گرفته مدلی سه‌هدفه شامل اهداف میانه (حداقل هزینه)، عدالت (حداقل حسادت) و بار کاری عادلانه ارائه گردید و به کمک تکنیک مجموع وزنی که در آن با توجه به اهمیت اهداف به آن­ها وزن داده می­شود و با استفاده از داده‌های واقعی شهر رشت که از شهرداری، اداره آمار و نقشه­های هوایی گردآوری شدند، بهترین مکان­ها جهت احداث بیمارستان در این شهر پس از حل مدل با نرم­افزار GAMS 24.1.2 مشخص گردید.
نتایج: این پژوهش به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند تا در تصمیم خود مبنی بر انتخاب بهترین مکان‌ها برای احداث بیمارستان، علاوه بر هزینه، عدالت را نیز درنظر بگیرند؛ برقراری عدالت شهروندی و افزایش کارایی بیمارستان‌ها در کنار درنظر گرفتن ملاحظات هزینه‌ای، از مهم‌ترین دستاوردهای این پژوهش برای تصمیم‌گیرندگان در حوزه سلامت است.
نتیجه‌گیری: اگر به معیار عدالت در مکان‌یابی بیمارستان‌ها توجه نشود، نتایج می‌تواند بسیار ناعادلانه باشد. مطالعه موردی صورت گرفته مؤید کارکرد مطلوب مدل پیشنهادی در مکان‌یابی بیمارستان‌های شهر رشت با توجه به معیار عدالت شهروندی بود. نتایج می‌تواند به‌عنوان مبنای مناسبی برای تصمیم‌گیری در اختیار مدیران قرار گیرد.